1-2. Ngu tihi ati didhota dimwani di nga ti gonda mayelano ni kuningela txivhuno?

 MALEMBE ya ma nga pinda, madhota mambidi ma endete mwanathu wa txisikati a wu a nga ti hetile mbimo a si ti mitshanganoni. Mwanathu wu a nga thangela ka mabhulo oneyo a kombisile mwanathu wule mibhalo ayi yi womba-wombako ngu kumaneka mitshanganoni ene a txi pimisa ti to va ti vhunile mwanathu wule. Kambe mbimo yi va nga huma mwanathu wa txisikati a wombile tiya: “Phela anu vanathu kha mi ti zivi ti ni mananako nato.” Phela vanathu vale va ningete txivhuno ka mwanathu wule va sa khata ngu kuwotisa to wutomi wakwe wu njani. Ngu toneto mwanathu wule a woni txivhuno txile i si nga txa txinene.

² Mwanathu wule a nga thangela ka mabhulo, msana ka ti ti nga maheka a wombile tiya: “Ka mbimo yile ni ti tsaniseka ti to mwanathu wule a txo mbi kombisa txixonipho. Kambe mbimo yi ni nga ema ni alakanyisisa ni woni ti to ni thumisile kwati mibhalo yi yi lavekako, kambe ni phazamile ha ko mba wotisa siwotiso sa sinene so fana ni siya: ‘Wu njani wutomi wako? Ngu tihi hi nga mahako kasi ku kuvhuna?’” Didhota dile di thavisile gondo ya lisima ka mhaka yi yi nga va mahekela. Nyamsi didhota da dinene ni ku m’dyisi awu a khatalelako kwati tinvuta.

3. Mba mani dibanzani ava va nga ningelako txivhuno?

 ³ Kota vadyisi madhota ngu ona ma ku ni wutixamuleli wo ningela txivhuno ngako ti txi laveka. Hambi keto, ku ni mbimo yi vamwani vanathu va dibanzani ti nga lavako ve ningela txivhuno ka vamwani. Ngu txikombiso, mwanathu a nga ningela txivhuno mngana wakwe a txi txi nga sekelwa ka Bhiblia. (Mas. 141:5; Mav. 25:12) Ni ku vanathu va txisikati ava va nga kula ngu tanga va nga ‘ninga mapswi a wusungukati’ ka va i ku ngadi vaphya ka timhaka  to fana ni ti ti ku ka dibhuku da Titosi 2:3-5. I singa eto dwe, vaveleki ni vona va ninga txivhuno ni ku kawuka vanana vawe. Hambiku gondo yiya yi kongomako ka madhota a dibanza, hotshethu hi nga wuyelwa ngu kuwona tinzila ti hi nga ti thumisako kasi kuningela txivhuno txa txinene a txi txi kuzetako atxi txi no “tsakisa mbilu.”—Mav. 27:9.

4. Hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

⁴ Ka gondo yiya hi na bhula ngu siwotiso siya sa mune mayelano ni kuningela txivhuno: 1) Nji njani txi hi susumetelako kuningela txivhuno? 2) Ina ta sunga kuningela txivhuno? 3) I mani wu a fanelako kuningela txivhuno? 4) Hi nga mahisa kutxani kasi kuningela txivhuno atxi txi tsakisako mbilu?

5. Nji njani txi nga vhunako madhota ti to me ningela txivhuno txa txinene? (1 Vakorinto 13:4, 7)

⁵ Madhota ma va randa vanathu. Mbimo yimwani va kombisa lirando lonelo ngu kuningela txivhuno ngako mwanathu wo kari a txi khata kuhuma hanzila. (Vag. 6:1) Kambe na didhota si se kuningela txialakanyiso txo kari ti nga lava di khata ngu kuwona a ti lirando li wombako tona ngu kuya ngu ti mpostoli Paulo a nga ti bhala a ti ti ku khene: “Lirando la timisela, lirando li ni wumbilu. . . . Lona la divalela totshe, la kholwa ka totshe, la rinzela totshe, la timisela totshe.” (Lera 1 Vakorinto 13:4, 7.) Kualakanyisisa ngu tindimana tiya ti na vhuna didhota to di ti xolisisa kasi kuwona to di ningela txivhuno nguko di randako mwanathu ngu ditshuri. Ngako awu a ningelako txivhuno a txi wona to didhota do khatala ngu ngene ti na hehuka ku di txi tumela txivhuno txonetxo.—Var. 12:10.

6. Ngu txihi txikombiso txa txinene a txi mpostoli Paulo a nga hi vekela txona?

⁶ Mpostoli Paulo a hi vekete txikombiso txa txinene kota didhota. Ngu txikombiso, mbimo yi vanakwe va khe Tesalonika ti nga ti lava ve ningwa txivhuno, Paulo kha leka kumaha toneto. Hambi keto, ka mapapilo ya a nga va bhalela Paulo a khatile ngu kuwona mithumo yawe ya likholo lirando lawe ni kutsanisela kwawe. A tshumete e pimisisa ngu txiemo txawe ngu ku va tsanisekisa ti to wa ti ziva to a ti va mananako nato kha ti hehuki, ni ku va ti tsanisela kukanetwa. (1 Vat. 1:3; 2 Vat. 1:4) A tshumete e womba ti to vanathu vale i ti sikombiso ka Makristu mamwani. (1 Vat. 1:8, 9) Ngu ditshuri, Makristu ale ma tsakile ngutu ngu kuva ma di ndunduzetwe ngu Paulo. Ti hakubasani ti to mpostoli Paulo a txi va randa ngutu vanakwe. Eto ti mahile ti to e sikota kuningela txivhuno txa txinene ka mapapilo ya a nga bhala o ya ka Vatesalonika.—1 Vat. 4:1, 3-5, 11; 2 Vat. 3:11, 12.

7. Nji njani nji nga mahako ti to vamwani va si tumeli txivhuno?

⁷ Ngu tihi ti nga mahekako ngako hi si ningeli txivhuno ngu nzila ya yinene? Didhota dimwani da experiyenti di womba tiya: “Vanathu vamwani va lamba txivhuno i si nga ngu ti to txivhuno txonetxo ova i si nga txa txinene, kambe ngu ku txi si ningelwi ngu nzila ya lirando.” Hi nga gonda txani ka mhaka yiya? Hi gonda ti to ti na hehuka ku m’thu e tumela txivhuno ngako txi txi ningelwa ngu nzila ya lirando, i si nga ngu kuswireka.

8. Ngu tihi ti didhota di fanelako ku ti wotisa ngako di txi lava kuningela txivhuno m’thu?

⁸ Madhota kha ma fanela ku va ni magwava ko ningela txivhuno. Ngako didhota di txi lava ku ningela txivhuno di fanete kukhata ngu ku ti wotisa tiya: ‘Ina ta sunga kuningela txialakanyiso? Ina na tsaniseka ti to ati m’thu eneyo a ti mahako ndo biha? Ina ku ni ti a nga ti maha ti lwisanako ni milayo ya mu ka Bhiblia mwendo kova ni kuhambana ka mawonelo basi?’ Madhota ma fanete ku ti wonela ti to ma si vi ni ‘magwava amu  ka mapswi awe.’ (Mav. 29:20) Ngako didhota di si tsaniseki ti to ngu ditshuri ta sunga kuningela txivhuno m’thu, ti nga va tshuku kukombela txivhuno ka didhota dimwani kasi kuwona ti to ina ku ni ti ti mahwako ti lwisanako ni milayo ya Bhiblia kani.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Ngu tihi a ti hi ti gondako ka mpostoli Paulo ko ningela txialakanyiso mayelano ni siambalo kota Makristu? (1 Timoti 2:9, 10)

⁹ Alakanyisisa ngu txikombiso txiya. Alakanya ngako didhota di txi karateka mayelano ni nzila yi Mkristu wo kari a ambalako ngu yona. Didhota di nga ti wotisa tiya: ‘Ina ku ni ditshina da mlayo da Bhiblia adi di womba-wombako ngu mhaka yiya?’ Ti to didhota di si ningeli mawonelo a dona dwe, ti nga wona idi tshuku kukombela didhota dimwani mwendo muhuweleli wu a nga vitwa kasi kupfa mawonelo akwe. Votshe va nga xolisisa txialakanyiso atxi mpostoli Paulo a nga ningela Makristu mayelano ni maambalelo. (Lera 1 Timoti 2:9, 10.) Paulo a womba-wombile ngu matshina a milayo mayelano ni maambalelo. Ene a wombile ti to Mkristu e va ni maambalelo a manene aya ma fanelako ni ku va ni txithavo. Kambe mpostoli Paulo kha womba lista ya siambalo a si m’thu a fanelako kuambala ni si asi faneliko ku si ambala. Ene atxi tiziva ti to Mkristu a ni mkhululeko wo sawula a si a tsakelako kambe si si lwisani ni Bhiblia. Se ngako madhota ma txi lava kuningela txivhuno ma fanete kutsaniseka ti to mwanathu eneyo a lavako kuningwa txivhuno, siambalo si asi sawulako kuambala sa lwisana ni matshina a milayo ya Bhiblia.

10. Ngu tihi ati hi fanelako ku ti khumbula mayelano ni sisungo a si mmwani ni mmwani a si mahako?

¹⁰ Hi fanete kukhumbula ti to Makristu mambidi a ya ma nga vitwa ngu didhawa da moya ma nga maha sisungo so hambana kambe isi nga ti to sisungo soneso so ndaka milayo ya mu ka Bhiblia. Ngu toneto kha ha fanela kusinzisa mawonelo athu ka vanathu.—Var. 14:10.

11-12. Ngako ti txi laveka kuningelwa txivhuno, ngu tihi ti didhota di fanelako ku ti wotisa ngu kutxani?

¹¹ Ngako hi txi wona ti to ngu ditshuri ta laveka ku ningela txivhuno. Txiwotiso tximwani hi fanelako ku ti mahela txona ngu txiya: I mani a felako kuningela txivhuno? Na didhota di si se ningela txivhuno ka mwanathu wu a nga txhadha mwendo ka mwanana, di fanete kukhata ngu kuwomba-womba ni msungo wa mwaya wa mwanana wule mwendo wa mwanathu wule a nga txhadha. Ti nga maha msungo wa mwaya wu lava kuningela wupune txivhuno. * Ti nga maha msungo wa mwaya wu tsakela ku maneka mbimo yi kuningelwako txivhuno. Nga ha hi ti wona ngu kona ka  paragrafu 3, mbimo yimwani ti nga maha i di tshuku ku mwanathu wu a nga kula ngu tanga i di ene a ningelako txivhuno ka mwanathu wu i ku ngadi mphya.

 ¹² Ku ni timwani hi felako kualakanyisisa ngu tona. Na didhota di si se kuningela txivhuno di nga ti wotisa tiya: ‘Ina ti nga va tshuku ku kuva ani ni ningelako txivhuno mwendo ti nga va tshuku ku txivhuno txi ningelwa ngu m’thu mmwani?’ Ngu txikombiso, ti nga maha mwanathu wo kari a txi wonisana ni txikarato txo tipfa i si nga wa txilo, se ti nga maha e tsakela txivhuno a txi a ningwako ngu didhota a di ni dona di pinda ngu ka txikarato txonetxo. Ti nga hehuka ku didhota adi ni dona di nga pinda ngu ka txikarato txonetxo di ningela txivhuno ngu nzila ya wumbilu, se ti hehuka ku mwanathu wule a ningwako txivhuno e txi tsakela. Hambi keto, otshe madhota ma ni wutixamuleli wo kuzeta ni kutsanisa vanathu ve maha kutxitxa ku ku lavekako ngu kuya ngu Bhiblia. Hambi keto txa lisima ngutu ngu kuningela txivhuno ti si nga ni mhaka ni ku awu a ningelako txivhuno a pindile ngu ka tona mwendo nem.

13-14. Ngu kutxani i di ta lisima ku didhota di riya kwati nzeve?

¹³ Riya kwati nzeve. Ngako didhota di txi ti lulamisela ku ya ningela kwati txivhuno di fanete di ti wotisa tiya: ‘Ngu tihi a ti ni ti zivako mayelano ni mwanathu eneyo? Ngu tihi ti a mananako nato ka wutomi wakwe? Ina mwanathu eneyo a ni sikarato a si ti nga mahako ni si si zivi? Ngu tihi ati a ti lavako kona kuwa?’

¹⁴ Ditshina da mlayo a di di ku ka Jakobe 1:19, di nga vhuna ava va lavako kuningela txivhuno. Jakobe a bhate tiya: “M’thu wuhi ni wuhi a na kuluvete kuengisa, a txi swela kuwomba, a txi swela kuhenya.” Didhota ti nga maha di txi pimisa ti to da ti ziva totshe. Ina eto ditshuri? Mavingu 18:13 a hi khumbutisa tiya: “Kuxamula u si se pfisisa, mbuphukuphuku ni tingana.” Se ti nga va tinene kukombela mwanathu eneyo ti to e hi gela mayelano ni ti a mananako nato, eto ti pata ku mu engisela kwati mbimo yi a womba-wombako. Khumbula ti didhota dile hi nga bhula ngu dona di nga ti womba makhatoni. Ene a tumbute ti to hahanze ko khata ngu ku ya womba-womba ngu ti a nga lulamisela kasi ku ya ningela txivhuno ngu tona, a fanete kukhata ngu kumaha siwotiso so fana ni siya: “Ngu tihi a ti u mananako nato ka wutomi wako?” “Ni nga kuvhunisa kutxani?” Ngako madhota ma txi ti ha mbimo yo khata ngu kuziva a ti ti humelelako mwanathu eneyo, ti na maha ti to e ningela txivhuno txa txinene ni ku mkuzeta.

15. Madhota ma nga di thumisisa kutxani ditshina da mlayo adi di ku ka Mavingu 27:23?

¹⁵ Ziva kwati mtxhambi. Nga ha hi nga ti wona ngu kona makhatoni, ti to hi ningela txivhuno a txi txi tsakisako mbilu kha ha fanela kugwitela ko lera mibhalo a yi hi nga yi lulamisela dwe mwendo kuningela mawonelo o kari. Vanathu va fanete ku ti pfisisa ti to vona va randwa ngu ngathu ni ku ha va pfisisa ni ku ngu ditshuri hi lava kuva vhuna. (Lera Mavingu 27:23.) Ngu toneto madhota ma fanete ku maha totshe ti ma nga ti kotako kasi ku me va ni wuxaka ni vanathu.

16. Ngu tihi ti no vhuna madhota ku me ningela txivhuno a txi txi tsakisako mbilu?

¹⁶ Madhota kha ma fanela ku ti woneka nga ma  ningela txivhuno ngu ku i ku m’thumo wawe, i ku ti to ona ma vhuna vanathu ngako ku di ni txikarato txi lavako kululamiswa. Hahanze keto, ona ma fanete kubhula ni vanathu mbimo yotshe kasi kukombisa ti to ma khatala ngu ona ngutu-ngutu mbimo yi va mananako ni sikarato. Didhota dimwani di womba tiya: “Ngako u txi maha toneto u na aka wuxaka ni vanathu, se ngako ti txi lava u ningela txivhuno ti na kuhehukela ngutu kumaha toneto.” Awu nene a amukelako txivhuno ti na mhehukela ku txi tumela.

17. Ngu kutxani didhota di fanete kuva ni kutimisela ni wumbilu?

¹⁷ Timisela ni kuva ni wumbilu. Ta laveka ku hi kombisa kutimisela ni wumbilu ngutu-ngutu ngako awu hi mningako txivhuno a si kombisi ku txi tumela. Didhota kha da fanela kuhenya ngako mwanathu a txi lamba txivhuno. Bhiblia yi profetile tiya mayelano ni Jesu: “Litshava li li nga thidyaka, kha na mbi li funya. Kha na mbi tima ngoti ya dilambu, ayi yi tuvikako.” (Mat. 12:20) Se ka mikombelo yakwe ya txihunjani didhota di nga kombela Jehovha ti to e katekisa mwanathu wule a nga ningwa txivhuno kasi ku e txi pfisisa ni kutshumela e txi thumisa. Mwanathu wu a nga ningwa txivhuno ti nga lava e teka mbimo kasi kupimisisa ngu ti a nga gelwa. Ngako didhota di txi kombisa kutimisela ni kuwomba-womba ngu nzila yi kombisako wumbilu di na vhuna wule a lavako txivhuno, kasi ku e txi pfisisa a si veki mapimo ka nzila yi a ningwako ngu yona txivhuno, kambe a veka mapimo ka ti a vhunwako ka tona. Kambe hi fanete kukhumbula ti to mbimo yotshe txivhuno txi fanetwe kuseketelwa amu ka Bhiblia.

18. a) Ngu tihi a ti hi fanelako ku ti khumbula mayelano ni ku ningela txivhuno? b) Ngu kuya ngu mfota ni dibhokiso, ngu tihi ti vaveleki va bhulako ngu tona?

¹⁸ Gonda ka tiphazamo tako. A ku hi nga mbi hetiseka hi na mbi si kota kuthumisa sialakanyiso si hi nga si mana ka gondo yiya ngu nzila yo hetiseka. (Jak. 3:2) Hi na maha tiphazamo. Kambe ngako eto ti txi maheka hi fanete kugonda ka tona. Ngako vanathu va txi ti tumbula to ngu ditshuri ha va randa ti na va hehukela ku ve hi divalela ngako hi txi va henyisa, ngu ti hi ti mahako mwendo ngu ti hi ti wombako.—Wona dibhokiso di di ku “ Txialakanyiso ka vaveleki.”

19. Hi nga mahisa kutxani ti to hi tsakisa timbilu ta vanathu?

¹⁹ Nga ha hi nga ti wona ngu kona, kha ti hehuki ku ningela txivhuno. Awu a ningelako txivhuno ni wu a ningwako txivhuno votshe kha va hetiseka. Se veka ha msungo matshina a milayo a ya hi nga ma wona ka gondo yiya. Tsaniseka ti to txivhuno txi u ningelako u txi ningela ngu kona ha ka lirando. Tshumela u tsaniseka ti to ta sunga kuningela txivhuno txonetxo ni ku awu a ningelako txivhuno, ina ngene a fanelako ku txi ningela. Kambe na u si se kuningela txivhuno u fanete kumaha siwotiso ni kuriya kwati nzeve kasi kupfisisa a ti mwanathu eneyo u mningako txivhuno a mananako nato. Zama ku mpfisisa. Kombisa wumbilu. Tshumela u sakulela kuva ni wungana ni vanathu. Khumbula ti to txikongomelo ngu txiya, kha hi lavi kuningela txialakanyiso a txi i ku txona dwe, kambe hi lava kuningela txialakanyiso a txi txi “tsakisako mbilu.”—Mav. 27:9.