1. Jehovha a wona txani ka m’thu?

INA u nga tsakela ti to ati vamwani va kuwonisako ti ya ngu lixaka lako, mazumbelo a khohe yako, mwendo tshemo yako? Ahim-him u nge tsaki. Jehovha kha hi lamuli ngu ti vathu va hi wonisako tona. Toneto ta tsanisa ngutu! Ngu txikombiso, mbimo yi mprofeti Samuwele a nga ti lava kusawula mkoma wa Israyeli ka vanana va Jese, ene kha wona ati Jehovha a nga ti wona. Hambiku Samuwele a nga ti getwe to mkoma i na va mmweyo wa vanana va Jese, a si ti zivi to ngu wuhi wa kona. Se mbimo yi a nga wona Eliyabhe, i nga ti matiwula, a to khene: ‘Ngu ditshuri, awuwa ngene a nga totwa.’ Eliyabhe a ti ni tshemo yo hanelwa ngu wukoma. “Aniko MKOMA a to khene ka Samuwele: U nga wone kutshura kwakwe, hambi txiemo txakwe, nguko ani khani mlavi.” Hi gonda txani? Jehovha a tshumete a txi khene: “M’thu a wona si si ku masoni kwakwe, aniko MKOMA a wona mbilu.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka Johani 7:24, ngu kutxani hi sa fanela kukhathu ha ziva totshe ngu m’thu ngu kuwona mazumbelo akwe dwe? Womba txikombiso.

² Aku hi ku vathu vo mbi hetisela, hotshethu hi tolovela kututumela ku khathu ha ziva to kari ngu kuwona mazumbelo a m’thu dwe. (Lera Johani 7:24.) Kambe hi nga totshe hi nga tizivako ngu m’thu ngu ku mu wona dwe. Ngu txikombiso, hambi dhokodhela awu a ku ni wusikoti wa hombe, a nge zive to tala ngu kuwona mlwati basi. Ene a fanete e engisela kha kwati a txi lava kuziva wulwati wakwe, matipfelo akwe mwendo sikombiso simwani sa malwati. Ti nga maha dhokodhela e kombela ku e maha raio-X. A si njo maha eto, dhokodhela a nga thuka e tandeka kuthuma mlwati. Se nanathu, hi  nge sikoti kupfisisa kwati vanathu ngu kuwona ati va wonekisako tona dwe. Hi fanete hi duketa kuziva ta ta mbiluni. Phela athu hi nge sikoti kuwona totshe ta mbiluni, se hi nge pfisisi totshe kufana ni Jehovha. Kambe hi nga zama kuetetela Jehovha. Hi nga mahisa kutxani?

3. Hi na vhunwa ngu txani ti to hi etetela Jehovha ka nzila yi hi ñolako vanathu ngu yona?

³ Jehovha a va ñolisa kutxani vakhozeli vakwe? Ene wa va engisela. Wa pfisisa siemo ni totshe ati va nga manana nato. Ene wa va komba wumbilu. Mbimo yi hi bhulako ngu nzila yi a nga kombisa toneto ka Jona, Elija, Hagari ni Loti, hi na wona nzila yi nathu hi nga mu etetelako ngu yona ka nzila yi hi ñolako vanathu ngu yona.

4. Ngu kutxani hi nga hi pimisako to Jona a ti ni dizowa ni kwa mbi thembeka?

⁴ Ngu mawonelo athu o mbi hetiseka, hi nga thuka hi pimisa to Jona a ti ni dizowa ni ku a si thembeki. Jehovha a mu gete kwati to e ya txhumayela wulamuli ditikoni ka Ninivha. Kambe hahanze ko engisa Jehovha, Jona a to bela ngalava e ya ka ditiko dimwani, “kule ni khohe ya MKOMA.” (Jona 1:1-3) I ti ko va awe, ina u di mu ningile mkhanjo wumwani wo e khateta? Kutilava nem. Kambe Jehovha a woni sivangelo so maha toneto.—Jona 3:1, 2.

5. Mapswi aya ma ku ka Jona 2:1, 2, 9, ma hi komba to Jona i ti m’thu wo zumbisa kutxani?

⁵ Jona a kombisile ati ti nga ti mbiluni kwakwe ka mikombelo. (Lera Jona 2:1, 2, 9.) Wumwewo wa mikombelo yoneyo, ngu wu a nga maha a di mndani ka txihaka, wu hi vhuna ku hi si gwiteli ko wona dizowa adi a nga ti nado. Kambe, mapswi akwe ma kombisa to ene a ti ti veka hahatshi, a ti bonga, ni ku a ti tiemisete kuengisa Jehovha. Kha ti xamalisi aku Jehovha a nga mbi veka mapimo ka tiphazamo ta Jona, e xamula mkombelo wakwe ni kusimama e mthumisa kota mprofeti!

6. Ngu kutxani ti di ni lisima kuengisela kwati?

⁶ Hi nga si kotisa kutxani kuengisela vammwani kha kwati? Ti lava hi tiveka hahatshi ni kulaphisa mbilu. Ku ni timhaka tiraru hi ti manako hi txi maha toneto. Yo khata, hi na mbi tolovela kututumela kupimisa to biha ngu vathu. Ya wumbidi, hi na pfisisa matipfelo ni minavelo ya vanathu, se eto ti na hi vhuna kuva ni wumbilu. Ya wuraru, hi  nga vhuna m’thu ti to e gonda to kari ngu ngene apune. Yimwani mbimo ti nga maha hambi athu hipune hi si ma pfisisi matipfelo athu kala kuza hi womba ngu mapswi. (Mav. 20:5) Didhota dimwani da Ásia di womba tiya: “Ni kumbula to yimwani mbimo ni ti xamula mhaka na ni si se yi pfisisa kwati. Ni gete mwanathu mmwani wa txisikati ti to a fanete e tshukwatisa tixamulo takwe mitshanganoni. Ngu msana ni zivile to ene a si tikoti kwati kulera ni ku a txi ti karata ngutu ti to e xamula mitshanganoni.” Wa li wona lisima lo madhota me thanga ngu ‘kupfisisa’ i di kona ma ningelako txivhuno!—Mav. 18:13.

7. U nga gonda txani ka nzila yi Jehovha a nga ñola ngu yona Elija?

⁷ Vanathu vamwani ta vakaratela kuphofula matipfelo awe ngu mahaka ya ti va nga kulisa tona, mdhawuko mwendo wuthu wawe. Hi nga mahisa kutxani ti to ve hi gela ta mbiluni kwawe? Khumbula nzila yi Jehovha a nga ñola ngu yona Elija mbimo yi a nga txi thava Jezabheli. Kugumile masiku o tala na a si se gela Jehovha matipfelo akwe. Jehovha a mu engisete kha kwati. Ene a gwitile e kuzeta Elija ni ku mu ninga mthumo wa lisima ti to e wu maha. (1 Vafu. 19:1-18) Ti nga teka mbimo ti to vanathu ve ti pfa va di txhatxhekile kubhula ni nathu, kambe athu hi ngo pfisisa matipfelo awe loko va txi bhula ni nathu. Ngako hi txi laphisa mbilu kufana ni Jehovha, va nga hi themba. Se, mbimo yi va no va va di txhatxhekile kubhula ni nathu ngu matipfelo awe, he va engiseleni kha kwati.

8. Ngu kuya ngu ngu Genesisi 16:7-13, Jehovha a mu vhunisile kutxani Hagari?

⁸ Hagari, txitumi txa Sara, a khatile kutigela mbimo yi a nga ningelwa ka Abrahamu ti to e maha msikati wakwe. Mbimo yi Hagari a nga mana txirumbu, a khatile kudhelela Sara aku ene a nga ti si nga ni mwanana. Ti karatile ha koza Sara e hinga Hagari. (Gen. 16:4-6) Ngu mawonelo athu o mbi hetiseka, Hagari a si nga ni ta txilo ka wutomi wakwe, kule a nga hingwa a to ti lava. Kambe Jehovha a ti wona timwani ka Hagari. Ene a rumete ngelozi ti to yi ya m’vhuna. Ngelozi yi mu vhuni ti to e lulamisa mapimo akwe yi tshumela yi mu katekisa. Hagari a ti woni to Jehovha a ti wonetela totshe ni ku a ti ziva totshe ti nga txi humelela ngu ngene. Ene a zite e womba to Jehovha ‘Njizimu txi txi ni wonako.’—Lera Genesisi 16:7-13.

9. Nji txani atxi Jehovha a nga mbi txi divala ngu Hagari?

⁹ Nji txani atxi Jehovha a nga txi wona ka Hagari? Ene a sa divala ati a nga kulisa tona ni totshe a ti nga ti manani nato. (Mav. 15:3) Phela Hagari i ti Muegipta awu a nga ti zumba ni Vahebheru. Se ina mbimo yimwani a si tipfi a di mwalalekile? Ina a si xuvi maxaka akwe? Ene i ti msikati wa wumbidi ka Abrahamu. Kambe eto hi nga tona ti Jehovha a nga txi ti lava makhatoni, to vavasikati vambidi ve tekwa ngu mmwamna mmweyo. (Mat. 19:4-6) Ta pfala aku toneto ti nga txi vanga sikarato so fana ni txiluse ni kubavelana. Jehovha kha tumelelana ni ti to Hagari e eyisa Sara, kambe hi nga tsaniseka to kha divala wutomi awu a nga wu hanya ni txiemo txakwe.

10. Hi nga maha txani ti to hi ziva kwati vanathu?

¹⁰ Hi nga etetela Jehovha ngu kuduketa kupfisisana ni vanathu. Va zive kwati vanathu. Bhula navo na yi si se khata mitshangano ni loko se yi di gumile, huma navo thembwe, va rambe ku u ta susula navo. Ngako  u txi maha toneto, ti nga maha u tumbula to mwanathu wule u nga ti pimisa ti to wa ti lambisela ti nga maha i di tingana a ku nato, wule u nga ti pimisa to a dhunda tithomba ti nga maha a txi ziva kuamukela vapfumba, ni mwanathu wule a tolovelako kutxelwako mitshanganoni ti nga thuka a txo manana ni kukanetwa. (Jak. 4:12) Ditshuri ti to kha hi lavi ku va “valanduli va timhaka ta wutomi wa vane.” (1 Tim. 5:13) Kambe, ti nga va tinene kuziva to kari mayelano ni vanathu ni siemo si va nga vako va di mananile naso.

11. Ngu kutxani ti di ni lisima ka madhota ku va ziva kwati vanathu?

¹¹ Ngutu-ngutu madhota, ndinene kualakanya ngu ti vanathu va mananako nato. Alakanya ngu txikombiso txa mwanathu wu a dhanwako ku i Artur i nga ti muwoneleli wa txigava. Ene ni didhota dimwani va endete mwanathu wa txisikati awu a nga txi woneka nga wa ti lambisela. Artur a khene: “Hi zivile to a fetwe ngu mwamna va to ko va ni malembenyana va di txhadhile. Hambiketo, ene a vhuni vanana vakwe va vambidi ve kula ngu didhawa da moya. Ene a ti ni txikarato txa maso, ni ku a ti jujekile mapimo. Hambi keto, lirando ni likholo lakwe ka Jehovha si simamile si tsana. Hi ti woni to ku ni to tala ati athu hi nga ti gondako ka mwanathu wule.” (Vaf. 2:3) Artur a ti etetela txikombiso txa Jehovha. Jehovha wa tiziva tinvuta takwe ni kupanda aku ti kupfako. (Eks. 3:7) Ngako madhota txi va ziva kwati vanathu, ma na va ma di emekile ku va vhuna.

12. Yip Yee a vhunekisile kutxani ngu kuziva kwatu mwanathu dibanzani?

¹² Ngako u txi ziva wutomi wa vanathu ava u wonako nga hi nga va vanene, u na sikota ku va pfela wusiwani. Wona txikombiso txiya: Yip Yee wa Ásia a khene: “Dibanzani kwathu ku ti mwanathu awu a nga txi kwangula a txi womba-bomba. Ni ti gete ku khani kha nga ni txixonipho. Kambe mbimo yi ni nga thuma nayo thembweni, ni zivile to ene a ti vhuna vaveleki vakwe kuxavisa sihaka bhazara. Ngu toneto ti txi lava e gwangula ti to e dhana vaxavi.” Yip Yee a tshumela a txi khene: “Ni pfisisile to kasi ku ni ziva kwati vanathu ti lava ni ziva ati va nga hanyisa tona.” Ti lava mizamo kuziva kwati vanathu. Kambe, mbimo yi u londiselako txialakanyiso txa Bhiblia txo tula mbilu yako kha kwati, u etetela Jehovha awu a randako “votshe vathu.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Vak. 6:11-13.

13. Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka Genesisi 19:15, 16 tingelozi ti mahile txani mbimo yi Loti nga ti kana-kana? Ngu kutxani?

¹³ Ka mbimo yo karata ngutu ka wutomi wakwe Loti a tandekile kuengisa. Tingelozi timbidi ti endete Loti kasi ku ti ya mu humisa ene ni mwaya wakwe khe Sodhoma. Ngu kutxani ti di mahile eto? Tona ti xamute ti txi: “Nguko hi lava kuhaxula wukhalo wuwa.” (Gen. 19:12, 13) Mangwanani ka kona, Loti ni mwaya wakwe va ti ngadi mtini. Se tingelozi ti tshumete mu gela, kambe ene a ti “kana-kana.” Se hi nga thuka hi txi khathu Loti a txi ti hunda ni kwa mbi engisa. Kambe, Jehovha kha mu tsukula. Se tingelozi ti va ndindile ngu mawoko ti va humisa hahanze ka didhoropa, nguko “MKOMA a ti ni wumbilu ngu vona.”—Lera Genesisi 19:15, 16.

14. Nji txani txi nga vako txi di mahile Jehovha e va wuxinji ni Loti?

¹⁴ Ti nga maha Jehovha a ti ni sivangelo so e pfela Loti wusiwana. Ngu txikombiso, ti nga maha Loti a ti thava vathu va va nga ti hanya hahanze ka didhoropa. Txikarato tximwani, ngu ti to Loti ti nga maha a ti thava vakoma va va nga nga bela mndopeni ka mkova wo kari kona hafuhi ni Sodhoma. (Gen. 14:8-12) Kota ku i nga ti msungo wa mwaya ti nga maha a ti tsetsa mwaya wakwe. Hahanze keto, aku a nga ti ganyile ti nga maha a ti ni nyumba ya yinene khe Sodhoma. (Gen. 13:5, 6) Hi nga ti to Loti a ti ni sivangelo so pfala so e kana-kana. Hambiketo, Jehovha kha wona Loti kota nyatiphazamo, hahanze keto a ti khene ene ‘mbwo lulama.’—2 Pedro 2:7, 8.

15. Hahanze ko lamula simaho sa vamwani, hi fanete hi maha txani?

¹⁵ Hahanze ko lamula simaho sa vamwani, zama kupfisisa matipfelo awe. Veronica, i ku mwanathu mmwani wa Europa, a zama kumaha toneto. A womba tiya: “Mwanathu mmwani wa txisikati a ti woneka a si toloveleki. A txi dhunda kuzumba ekha. Yimwani mbimo ni txi thava ni ku mu angula. Kambe  ni to pimisa tiya: ‘Itiku ngani ni ku mwanathu wule, ni ndi na mlava mngana.’ Se ni to wona i di tshuku ku mu wotisa to a njani. Se a to khata ku ni gela ta mbiluni kwakwe! Konkuwa se ni pfisisa to tala ngu txiemo txakwe.”

16. Ngu kutxani hi di fanete hi kombela Jehovha e hi vhuna hi va ni wuxinji?

¹⁶ Jehovha ngene dwe a hi pfisisako kwati. (Mav. 15:11) Ngu toneto, mkombele e kuvhuna u wona vamwani nga ti ene a va wonisako tona, ni ku u ziva to u nga va kombisa kutxani wuxinji. Mwanathu mmwani wa txisikati a dhanwako ku i Anzhela a vhunwi ngu mkombelo ti to e kota kukombisa ngutu wuxinji. Dibanzani kwawe ku ni mwanathu wa txisikati awu va nga ti si toloveleki. Anzhela a khene: “Ti ndi nava ti di hehukile kukhata kusola-sola mwanathu wule ni huma kwakwe ni mleka. Kambe ni kombete Jehovha ku e ni vhuna ni va ni wuxinji ngutu ni mwanathu wuleya.” Ina Jehovha a xamute mkombelo wa Anzhela? Ene a womba tiya: “Hi humile hotshe thembwe hi gwita hi heta mawora hi txi bhula. Ni mu engisete ngu wumbilu. Konkuwa na mranda ngutu, ni ku ni tiemisete ku m’vhuna.”

17. Hi fanete hi tiemisela kumaha txani?

¹⁷ Awe u nge mahi ngu kulanga to ngu wuhi mwanathu awu a fanelwako ngu wumbilu. Vamwani kwawe va nga wonisana ni sikarato asi va nga ti vangela vapune kufana ni Jona, Elija, Hagari, ni Loti. Phela ngu ditshuri, hotshethu hi khala ku ti vangela sikarato hipune. Se ta pfisiseka aku Jehovha a ku khene hi fanete hi pfelana wusiwana. (1 Pedro 3:8) Mbimo yi hi engisako Jehovha, hi tsanisa wumwewo wa mwaya wathu wo xamalisa wa ha mafuni kotshe. Se, ngako hi txi thumisana ni vamwani, he ti emiseleni ku va engisela, ku va ziva ni ku va komba wuxinji.