Tixamulo ta siwotiso ta siwotiso sa vagondi
Ina makristu ma fanete me thumisa DIU (Tximaha txi txi vekwako ka txibelekelo) kota nzila yo vhalela kumana txirumbu?
Ka mhaka yiya vatekani va fanete ve gonda matshina a milayo ya Bhiblia, aya ma patekako kumweko ni mathumiselo a DIU. Se ti di ngeto va fanete kumaha txisungo txi txi no mbi dayisa livhalo lawe masoni ka Txizimu.
Jehovha a ningete mlayo ka Adhamu ni Evha, ni ka Nowa ni mwaya wakwe a txi khene: “Velekelani, mi txi anda.” (Genesisi 1:28; 9:1) Bhiblia kha yi sinzisi ti to Makristu ma na londiseli mlayo wuwa. Ngu nzila yoneyo vatekani va fanete ve ti mahela txisungo txa ti to ngu yahi mamahelo o vhalela txirumbu aya va nga ma thumisako ti to ve wona mtengo wa vanana va va lavako. Kambe nji txani atxi va fanelako ku txi xolisisa?
Mbimo yi Makristu ma mahako txisungo txa mamahelo ya ma nga ma thumisako o vhalela txirumbu, ma khata ngu kuxolisisa matshina a milayo ya Bhiblia. Eto ti maha ti to hi si tumeli nzila yihi ni yihi yo dola txirumbu, nguko eto kha ti kombisi ti to hi xonipha wutomi. Makristu kha mathumisi mamahelo ya ma vhalelako ku velekwa ka mwanana wu se a nga wumbeka mndani. (Eksodha 20:13; 21:22, 23; Masalmo 139:16; Jeremiya 1:5) Ina ku thumiswa ka DIU i mhaka yi yi lwisanako ni matshina a milayo ya Bhiblia?
Mhaka yiya, kuwombawombilwe ngu yona ka A Sentinela de 1.o de janeiro de 1980, páginas 30-31. Ka mbimo yoneyo, wungi wa ti DIU i ti tximaha txo nga mkwama atxi txi nga txi vekwa ka txibelekelo ti to txi vhalela txirumbu. Direvhista diya di txi womba ti to mathumelo a DIU ma si nga ha kubasani. Vasiyentista vo tala va ti womba ti to tximaha txiya txi vhalela mbewu ya wamwamna ti to yi si tshangani ni dianda da wamsikati ka txibelekelo kasiku ku mahwa mwanana. Ngako dianda di si tshangani ni mbewu ya wamwamna kha kumahwi txirumbu.
Hambiketo, ku ni timwani ati ti kombisako ti to mbimo yimwani dianda da wamsikati da tshangana ni mbewu ya wamwamna. Dianda donedo, di nga ya kulela mu ka Trompas de Filópios (i ku tinzila ati manda ma tsimbilako ka tona) se txirumbu txi va hahanze ka txibelekelo. Ti di ngeto, DIU yi ndina vhalela dianda adi di nga manana ni mbewu ya wamwamna ti to di si zumbi ka txibelekelo. Eto ti ndina fana ni kudola txirumbu. Msungo wa mhaka wa direvista dileya wu txi womba tiya: “Mkristu wu a tsakelako kuziva ti to ina ndinene kuthumisa DIU, a ti fanete kuxolisisa kwati didungula diya di wombawombako ngu kuxonipha wutomi adi di ku ka Bhiblia.”—Masalmo 36:9.
Ku khukhela ngu 1980, mbimo yi direvhista diya di nga humiswa ngu yona, DIU yi tshukwatisilwe.
Se ku ni tixaka timbidi ta DIU ati se ti thumako. Yo khata yi humile kheya Estados Unidos ngu 1988, i ku DIU de cobre. Yimwani yi humile ngu 2001 i ku DIU hormonal. Hi ziva txani ngu mathumiselo a silo siya?
DIU de cobre: Nga ha ti nga wombwa ngu kona, DIU yi vhalela ti to mbewu ya wamwamna yi pinda ngu ka txibelekelo kasi ku ya tshangana ni dianda. I si ngeto basi DIU de cobre hi nga ya yinene ka mbewu ya wamwamna, nguko yi maha ti to mbewu yoneyo yi fa. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) Yi tshumela yi txitxa mazumbelo a txibelekelo.
DIU hormonal: Makhaloni ya ti ti mahekako ngu DIU ya kale, DIU hormonal yi humesa ma hormônio ya ma fanako ni ya ma ku ka makinina o vhalela txirumbu. Ka vamwani vavasikati yi va vhalela ti to ve humesa manda. Ngako manda ma si humi khama na kutshangana ni mbewu ya wamwamna. I si ngeto basi ma hormônio ya ma kuho ka DIU yiya ma maha ti to kuvhaleka txibelekelo. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) Ma hormônio onewo ma maha ti to wudamela (i ku mati o tepuka aya ma zumbako ka txibelekelo) wu txiva wo dhimba, ati ti mahako ti to kuvhalelwa kupinda ka mbewu ya wamwamna ngu ka txiro txa wusikati yi txiya ka txibelekelo.
Nga ha hi nga wona ngu kona, tixaka tiya ta timbidi ta DIU ta txitxa mathumelo a txibelekelo. Kambe ngako wamsikati a txi humisa manda se me tshangana ni mbewu ya wamwamna, ma ndina ya ka txibelekelo kambe ti ndina makaratela ngako txi nga vhaleka. Se hambi i di ti to manda a wamsikati ma bela ka txibelekelo, ma si na kuzumba mndani muleya. Toneto ti ndina maha ti to txirumbu txi onheka txi txi ngadi txi maheka. Kambe va siyentista va womba ti to eto ta kala kumaheka, ni ku eto ti nga maheka ni ka vale va thumisako makinina o vhalela txirumbu.
Ngu toneto kha ngaho wu a nga tsanisekako ti to dianda da wamsikati kha di tshangani ni mbewu ya wamwamna ngu kuva m’thu a txi thumisa DIU de cobre mwendo DIU hormonal. Kambe va siyentista va kombisa ti to, ngu kona ha ka tinzila to hambana-hambana ti ti nga kombiswa, wamsikati wu a thumisako DIU ti nga karata ku e mana txirumbu.
Vatekani va i ku makristu va va tsakelako kuthumisa DIU va fanete ku wombawombisana ni dhokodhela mayelano ni tixaka ta ma DIU ya makuho ka wukhalo wonewo. Ni ku wotisa ngu wuyelo ni tiphango ti wamsikati a nga mananako nato. Kambe mwamna ni msikati kha va fanela kutumelela dhokodhela mwendo m’thu mmwani e va mahela txisungo. (Varoma 14:12; Vagalatiya 6:4, 5) Etxo njisungo txa vatekani. Vona va na maha txisungo txi txi no tsakisa Jehovha ni kulwela kuva ni livhalo lo basa.—Fananisa ni 1 Timoti 1:18, 19; 2 Timoti 1:3.
^ par. 8 Direvhista dimwani da timhaka ta wudhaho da Inglaterra di womba tiya: “DIU yi yi ku ni cobre ya yingi ya thembeka ngutu. I ku ti to ka vathu va 100 va va yi thumisako mndani ka dilembe mmweyo basi a nga manako txirumbu. DIU yi yi ku ni cobre ya yidotho kha yi thembeki ngutu.”
^ par. 9 Ngu mhaka ya ku DIU hormonal yi songisako txibelekelo, vadhokodhela vamwani va kuzeta vavasikati va i ku ngadi timbiri mwendo va se va nga txhadha, ava va hetako masiku otala va di ka tshiku yawe ya wusikati ti to ve thumisa tximaha txiya.
