1. Nji txani atxi Jehovha a nga ninga vaveleki?

JEHOVHA a mahile ti to Adhamu ni Evha ve navela kuva ni vanana. Bhiblia yi womba ngu kukongoma yi txi khene: “Vanana i thomba ya kuningwa ngu MKOMA Txizimu.” (Mas. 127:3) Eto ti womba txani? Alakanya ngako mngana wako e kukombela to u mu vekela male yakwe ya yingi. U nga ti pfisa kutxani? U nga tiwona u di wa lisima aku a kuthembako. Kambe u nga thava to ina u na sikota ku yi khatalela kani. Jehovha, mngana wathu wa hombe, a ninga vaveleki silo sa lisima kupala male ti to ve si khatalela. Ene a va ningile wutixamuleli wo khatalela vanana ti to ve mana litsako.

2. Ngu sihi siwotiso asi hi no bhula ngu sona?

² I mani a fanelako kusunga to mpatwa wu nave ni vanana ni ku va na veleka mbimo muni? Ni ku vaveleki va nga maha txani ti to vanana vawe ve mana wutomi wo tsakisa? Wona matshina a milayo a Bhiblia aya ma nga vhunako vatekani kumaha sisungo sa sinene.

3. a) I mani a fanelako kusunga ti to mpatwa wu na veleke vanana? b) Ngu dihi ditshina da mlayo wa Bhiblia adi maxaka ni vangana va mpatwa va fanelako ku di khumbula?

³ Ka midhawuko yimwani, vo tala va pimisa ti to vathu va txi za ve tekana, va fanete ve tekela kuveleka. Maxaka awe ni vamwani, va nga duketa ku sinzisa ava va nga tekana ti to ve jahisela kuveleka vanana. Jethro i ku mwanathu wa Ásia a khene: “Dibanzani, ava va ku ni vanana va sinzisa mipatwa ayi yi si ngako ni vanana ti to ni yona yi veleka.”  Jeffrey nene i ku wa Ásia a khene: “Vamwani va gela ava va si ngako ni vanana ti to va na xupheka va txi na kumba.” Hambi keto, mpatwa wumwani ni wumwani wu fanete wu ti mahela txisungo wupune ka mhaka yo va ni vanana. Txisungo njawe; wutixamuleli mbwawe. (Vag. 6:5) Ta pfala loko maxaka ni vangana va txi lava ti to ava va ku ngadi kutxhadha ve tsaka. Kambe hotshethu hi nga divaleni ti to txisungo txo veleka vanana, nja vona vokha.—1 Vat. 4:11.

4-5. Ngu sihi siwotiso simbidi asi mipatwa ti lavako yi bhula ngu sona? Se ngu yihi mbimo yi va no bhula ngu siwutiso soneso? Txhamusela.

⁴ Mpatwa awu wu sawulako ku va ni vanana ti nga va tinene wu bhula ngu siwotiso sa lisima. Txo khata: Ngu yihi mbimo va no veleka ngu yona? Txa wumbidi: I vanana vangahi va va lavako? Se ngu yihi mbimo yi va no bhula ngu siwutiso soneso? Ni ku ngu kutxani i di sa lisima?

⁵ Makhambi o tala, ti nga va tinene ku ve bhula ngu mhaka yo va ni vanana va si se txhadha. Ngu kutxani? Txivangelo ngu ti to ti ni lisima ku ve pfana ka mhaka yimweyo. Ti na tshumela ti lava ve wona to va nga wu kota wutixamuleli wuwa kani. Mipatwa yimwani yi wona i di tshuku kuema dilembe mwendo mambidi yi si se va ni vanana nguko ti na lava mbimo ni mtamo ti to ve va khatalela. Vona va wona ti to kuemanyana, ti na va ninga mbimo yo ve tolovelana kwati.—Vaef. 5:33.

6. Ngu mhaka ya timbimo ti hi hanyako ka tona, mipatwa yimwani yi sungile kumaha txani?

⁶ Makristu mamwani ma sawute kutekelela txikombiso txa vanana vararu va Nowa ni vasikati vawe. Mipatwa yoneyo ya yiraru kha ya jahisela kuveleka vanana. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pedro 2:5) Jesu a fananisile masiku awa athu ni “masiku a Nowa,” ni ku kha ti kanakanisi ti to hi hanya ka “timbimo to karata.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Ngu mhaka ya toneto, mipatwa yimwani yi woni i di tshuku kwa mbi veleka vanana ti to ve kota kumaha to tala ka mthumo wa Jehovha.

7. Matshina ya mu ka Luka 14:28, 29 ni Mavingu 20:18 ma nga wu vhunisa kutxani mpatwa?

⁷ Mbimo yi va mahako txisungo txa ti to va nga va ni vanana ni ku i nga va vangahi, mpatwa wu wu nga txhariha wu ‘balela  mtengo wa ti ti lavekako.’ (Lera Luka 14:28, 29.) Ava va ku ni vanana va ti ziva ti to kukulisa vanana hi kha ti lavi male dwe, kambe kulaveka ni mbimo ni mtamo. Ngu toneto, nda lisima ku mpatwa wu bhula ngu siwotiso so fana ni siya: ‘Ina ti na lava ku hotshethu hi mana mthumo ti to hi khatalela silaveko sa mwaya? Ina ha tumelelana ka si si lavekako? Idi ti to hotshethu ti na lava hi thuma, i mani a no khatalela vanana? I mani a no zumba navo a txi va gondisa?’ Mipatwa ayi ngu mthuthala yi bhulako ngu siwotiso soneso yi thumisa mapswi a Mavingu 20:18.—Yi lere.

8. Ngu sihi sikarato asi si nga manekako ngu mhaka ya vanana? Wamwamna wa lirando a na maha txani?

⁸ Ti ni fanelo ni ku ta laveka to tate ni mame ve va ni mbimo ni mtamo wo ninga mwanana wawe. Se ngako mpatwa wu di ni vanana vo gametelana, ti nga va karatela kukhatalela mwanana mmweyo ngu mmweyo. Vaveleki vamwani ava va ku ni vanana vo gametelana va wombile ku va si ti zivi to va nga maha txani. Mame ti nga maha e zumba a di karate. Toneto ti nga maha a si mahi mkombelo, a si gondi Bhiblia ni kwa mbi ya thembweni mbimo yotshe ngu mhaka yo karala. Ti nga maha ti mu karatela kuriya nzeve mitshanganoni. Phela wamwamna awu a ku ni lirando a maha totshe ti to e vhuna kukhatalela vanana mitshanganoni ni mtini. Ngu txikombiso, a nga vhuna msikati kuthuma ta mtini. A na mbi leka kumaha wukhozeli wa mwaya. Tate wu i ku Mkristu a na tsula ni mwaya wakwe ka mthumo wo txhumayela.

9-10. Vaveleki ava va lavako kuvhuna vanana vawe va nga maha txani?

⁹ Ngu tihi timwani ati vaveleki va nga mahako ti to ve vhuna vanana vawe kugonda kuranda Jehovha? Va nga va vhikelisa kutxani ka tiphango ta ditiko diya? Ndite tinzila ati va nga ti tekako.

¹⁰ Kombela txivhuno ka Jehovha. Wona txikombiso txa vaveleki va Samsoni, i ku Manowa ni msikati wakwe. Mbimo yi Manowa a nga ziva to va na va ni mwanana, va kombete mkongomiso ka Jehovha wo kulisa mwanana wawe.

11. Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka Valamuli 13:8, vaveleki va nga txi tekelelisa kutxani txikombiso txa Manowa?

¹¹ Nihad ni msikati wakwe Alma, va Bósnia-Herzegovina, va gondile ka txikombiso txa Manowa. Va womba tiya: “Kufana ni Manowa hi kombete Jehovha to e hi  gondisa ku va vaveleki va vanene. Se Jehovha a xamute mikombelo yathu ngu tinzila to tala, ngu kuthumisa Bhiblia, mabhuku athu, mitshangano ya dibanza mi mitshangano ya hombe.”—Lera Valamuli 13:8.

12. Ngu txihi txikombiso atxi Josefa ni Mariya va nga vekela vanana vawe?

¹² Va vekele txikombiso. Ati u va gelako ti ni lisima; kambe, ati u mahako ngu tona mwanana wako a ti wonako ngutu. Hi nga tsaniseka ti to Josefa ni Mariya va vekile txikombiso txa txinene ka vanana vawe, kupata ni Jesu. Josefa a ti thuma ngutu ti to e xayisa mwaya wakwe. A tshumete e kuzeta va mwayani kwakwe ti to ve dhunda kuthumela Jehovha. (Dhewut. 4:9, 10) Phela ti si sungi kuteka mwaya wu ya Jerusalema “otshe malembe,” kambe Josefa a txi tsula navo. (Luka 2:41, 42) Ti nga maha vatate vamwani ka mbimo yile va txi ti wona ti txi karata kuteka mwaya wotshe wuya Jerusalema. Kambe Josefa a ti khatala ngu timhaka ta moya se a gondisile vanana vakwe ku ve maha ti ti fanako. Mariya nene a ti yi ziva kwati Mibhalo. Kha ti kanakanisi ti to a gondisile vanana vakwe kudhunda mibhalo ngu mapswi ni simaho sakwe.

13. Mpatwa wumwani wu txi tekelelisile kutxani txikombiso txa Josefa ni Mariya?

¹³ Nihad ni Alma ava va nga wombwa khe msana, va lavile kutekelela txikombiso txa Josefa ni Mariya. Toneto ti va vhunisile kutxani kuvhuna mwanana wawe kuranda Jehovha ni ku mthumela? Vona va womba tiya: “Hi zamile kukomba mwanana wathu ti to ndinene kuhanya ngu milayo ya Jehovha ngu ti athu hi nga ti hanyisa tona.” Nihad a khene: “Hanyisa ati u lavako to vanana vako ve hanyisa tona.”

14. Ngu kutxani vaveleki va di fanete ve ziva to mba mani va sakanako ni vanana vawe?

¹⁴ Vhuna vanana vako ve sawula vangana va vanene. Tate ni mame va fanete ve ziva ava va sakanako ni vanana vawe ni ku va sakanisa kutxani. Eto ti pata ni ku vaveleki ve ziva ti to mba mani va bhulako ni vanana vawe ngu tifone. Phela vathu vonevo va nga kuzetela simaho ni mialakanyo ya vanana.—1 Vak. 15:33.

15. Vaveleki va nga gonda txani ka txikombiso txa Jessie?

¹⁵ Vaveleki va nga maha txani ngako va si tikoti ta matelefone ni makomputadhori? Jessie wa Filipinas a khene: “Kha hi zivi to tala ngu tekinolojiya. Kambe eto kha ti hi vhaleli kuvhuna vanana vathu ka tiphango ta matelefone.” Jessie kha tsimbisi vanana vakwe kuthumisa tifone nguko ene a si tikotiko. Ene a khene: “Ni kuzeta vanana vangu ti to ve thumisa tifoni tawe ti to ve gonda ngu tona lidimi limwani, ve lulamisela mitshangano ni ku lera Bhiblia ditshiku ni ditshiku.” Ngako u di mveleki, ina se u lerile ni kubhula ni vanana vako ngu mathumiselo a manene a tifone, ni kuveka mifota ka internet ma ku ka txienge txa “Adolescentes” ka jw.org^®? Ina se mi bhute ngu vhidhiyo yi yi ku Awe ni foni: I mani a fumako mmwani? ni yi yi ku Seja Esperto: Saiba Usar as Redes Sociais? * Tona ti nga kuvhuna kugondisa vanana vako nzila yo thumisa titelefone ngu wutxhari.—Mav. 13:20.

16. Ngu tihi ati vaveleki vo tala va ti mahako? Ngu yihi wuyelo ya kona?

¹⁶ Vaveleki vo tala va ti karata ti to ve lava mikhanjo ya ti to vanana vawe ve  maha wungana ni vathu ava i ku sikombiso sa sinene ka kuthumela Jehovha. Mbimo yimwani, N’Déni ni msikati wakwe Bomine i ku va Costa do Marfim, va ti ramba muwoneleli wa txigava ti to e ta zumba mtini kwawe. N’Déni a khene: “Eto ti ve ni wuyelo ya yinene ka mwanana wathu. A tekile mthumo wa wunyaphandule se konku a thuma kota muwoneleli wa txigava wo vhaleta.” Ina nawe u nga lavela vanana vako mikhanjo yo fana?

17-18. Ngu yihi mbimo yi vaveleki va fanelako ve khata kugondisa vanana vawe?

¹⁷ U nga sweliseli kugondisa vanana vako. U txi kuluveta u khata kugondisa vanana vako, ndinene ngutu. (Mav. 22:6) Alakanya ngu Timoti awu mbimo yi a nga kula a nga ti tsimbila ni mpostoli Paulo. Mame wakwe Eunise ni kokwani wakwe Loyidhe va mu gondisile “kukhukhela ha wananani” wakwe.—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude ni Peace, ni vona va Costa do Marfim, va sikoti kugondisa vanana vawe va 6 kuranda Jehovha ni ku mthumela. Va vhunwi ngu txani? Va etetile txikombiso txa Eunise ni Loyidhe. Va womba tiya: “Hi gondisile Dipswi da Txizimu ka vanana vathu kukhukhela ha wananani, hi khata neti va velekwako.”—Dhewut. 6:6, 7.

19. Ti pata txani kugondisa vanana Dipswi da Txizimu?

¹⁹ Ti womba txani “kugondisa” Dipswi da Jehovha ka vanana vako? Ka Dhewuteronome dipswi da Txihebheru adi di ku “kugondisa” di womba “kugondisa ni kujunyatisa ngu kuzumbela kuwuyeletela.” Ti to ve maha toneto, vaveleki ti lava ve heta mbimo va di ni vanana vawe. Yimwani mbimo ti nga woneka ti txi godholisa kuwuyeletela u txi gondisa vanana. Kambe, vaveleki va fanete ve ti karatela kuwona toneto i di mkhanjo wo vanana vawe ve pfisisa Dipswi da Txizimu ni kuthumisa ati va ti gondako.

20. Vaveleki va nga thumisisa kutxani Masalmo 127:4 va txi kulisa vanana?

²⁰ Ziva kwati vanana vako. Ka Masalmo 127, vanana va faniswa ni tingove. (Lera Masalmo 127:4.) Phela tingove ti nga mahwa ngu silo so hambana, ni ku ti nga hambana  ngu wuhombe, se vanana vako votshe va hambana. Se vaveleki va fanete ve wona to va nga va gondisisa kutxani mmweyo ngu mmweyo. Ka ditiko da Israel ku ni mpatwa wu wu nga sikota kugondisa vanana vawe va vambidi kuthumela Jehovha, vona va womba tiya: “Hi ti gondela mmweyo ngu mmweyo.” Hambi keto, ti na lava ku vaveleki ve wona ku va nga gondela mmweyo ngu mmweyo mwendo va nga vapata votshe kani.

21. Jehovha a nga va vhunisa kutxani vaveleki?

²¹ Mbimo yimwani vaveleki va nga tipfa va di jujekile msungo ngu sikarato asi va mananako naso, kambe vanana i ningo yo ta ngu ka Jehovha. Mbimo yotshe a tiemisete kuvhuna vaveleki. Ene a tiemisete kuengisela mikombelo ya vaveleki. Se ene wa xamula mikombelo yoneyo ngu kuthumisa Bhiblia, mabhuku athu, sikombiso ni sialakanyiso sa Makristu o vitwa dibanzani.

22. Ngu sihi silo sa lisima ngutu asi vaveleki va nga ningako vanana vawe?

²² Kutolovelwa kuwombwa to ngako mwanana a di ni 20 wa malembe, se mbwa hombe, kambe vaveleki kha va leki ku va vaveleki. Ka silo sotshe sa sinene asi va nga ningako vanana vawe, sa lisima ngutu i lirando, mbimo ni tigondo ta Bhiblia. Ti nga hambana ati mmweyo ni mmweyo a angulisako tona ka ti u nga va gondisa. Kambe, kutala ka va va nga kuliswa ngu vaveleki ava va randako Jehovha va tipfa kufana ni Joanna Mae, wa Ásia awu a nga khene: “Ni txi wona gondo ayi vaveleki vangu va nga ni gondisa, na bonga ngutu aku vona va nga ni laya ni ku ni gondisa kuranda Jehovha. Kha va ni ninga wutomi dwe, kambe va ni ningile wutomi wa ditshuri.” (Mav. 23:24, 25) Timiliyoni ta Makristu ti womba ati ti fanako.