1-2. Ngu tihi ati hi nga ti wona ka gondo ayi yi nga pinda, hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

KA GONDO yi yi nga pinda hi gondile ngu sialakanyiso asi si ku ka Levhi kapitulo 19. Ngu txikombiso ka vhersikulo 3 hi gondile ti to Jehovha a ti lava ti to Vaisrayeli ve xonipha vaveleki vawe. Hi tshumete hi wona ti to hi nga wu thumisisa kutxani mlayo wonewo kasi ku hi khatalela silaveko sa moya ni sa nyama sa vaveleki vathu. Ka vhersikulo yoneyo ya yimweyo Vaisrayeli va khumbutisilwe ti to va ti fanete ku ve vekisa ditshiku da Sabbata. Hi gondile kambe ti to hambi ku ti si sungiko kuveketa ditshiku da Sabbata, athu hi nga thumisa ditshina da mlayo wonewo ngu ku ti ha mbimo yo khatalela silaveko sathu sa moya. Ngako hi txi maha toneto hi na kombisa ti to ha zama kuva va nga sawuleka nga ha dibhuku da Levhi 19:2 ni da 1 Pedro 1:15 di wombako ngu kona.

² Ka gondo yiya hi na simama hi bhula ngu dibhuku da Levhi ndima 19. Ngu tihi ati kapitulo yiya yi nga hi gondisako mayelano ni ku kombisa wunene ka silima, mayelano ni ku va vo thembeka ka ta mabhindu ni kukombisa lirando ka muakelani wathu? Athu hi lava kuva vo sawuleka ngako Txizimu txathu txi nga sawuleka, se he wone to hi nga mahisa kutxani toneto.

3-4. Ngu kuya ngu dibhuku da Levhi 19:14, mabhofu ni va vo lemala va ti fanetwe kuñolwa ngu nzila muni?

³ Lera Levhi 19:14. Jehovha a rinzela ti to vathu vakwe ve kombisa wunene ka va i ku silima. Ngu txikombiso, Vaisrayeli va sa fanela kuruketela diphanzeve, kuruketela koneko ku txi pata kuwomba mapswi o mu navelela ta kubiha. Eto ta thisa  ngutu kuruka m’thu awu a nga fa tinzeve nguko a si nga ni nzila yo ti emela, nguko a si pfi txilo.

⁴ Kuengetala keto, ka vhersikulo 14 hi gonda ti to vathu va Txizimu kha fanela ‘kuveka txitshingelelo masoni ka dibhofu.’ Dibhuku dimwani di womba tiya mayelano ni xanisa ayi silima si nga txi manana nayo: “Kale khe ka matiko mamwani a Ásia silima si txi xuphwa ni ku xaniswa.” Ti nga maha m’thu a txi veka txigodho masoni ka dibhofu kasi ku mu humba, vamwani va txi maha toneto ti nga maha ngu kulava kuseka. Hi nga wona wubihi wonewo! Kambe ngu kuthumisa txirumo txiya Jehovha a txi lava kuvhuna vathu vakwe kasi ku ve wona to va ti fanete kukombisa wumbilu ka va vo xaniseka.

5. Hi nga kombisisa kutxani wunene ka vale vo lemala?

⁵ Jesu a kombisile wumbilu ka silima. Ene a rumete madungula yawa ka Johani m’bhabhatisi: “Mabhofu ma wona, silima sa tsimbila, va tshekela va basiswa, maphanzeve ma engisa, vafi va wuswa.” Se ngu kunaha ka sidiwukiso si Jesu a nga txi si maha “votshe vathu . . . va to pfalisa Txizimu.” (Luka 7:20-22; 18:43) Makristu ma tsaka ngutu kuetetela txikombiso txa Jesu txa wumbilu ka vale i ku silima. Ngu toneto ha kombisa wumbilu, wunene ni kutimisela ka vale i ku silima. Ditshuri ti to Jehovha kha hi ninga mtamo wo maha sidiwukiso. Kambe hi ni lungelo yo gela ava i ku silima ngu didhawa da moya mwendo da nyama ngu ta mahungu a manene a ti to ku na va ni Paradhise ahawa votshe vathu va no ta va ni wutomi wa wunene ngu didhawa da nyama ni da moya. (Luka 4:18) Mahungu ya hi ma txhumayelako ma maha ti to vathu ve dhumisa Txizimu.

6. Mlayo wu wu ku ka Levhi 19 wu hi vhunisa kutxani kupfisisa kwati ati ti ku ka Milayo ya Digumi?

⁶ Tindimana timwani ka dibhuku da Levhi 19 ti engetela ka ti ti ku ka Milayo ya Digumi. Mlayo wa wu 8 wu womba tiya: “U nga pe.” (Eks. 20:15) Vamwani va nga pimisa ti to ngako m’thu a si teki sa vamwani ene a na va txi  engisa mlayo wuwa. Kambe ti nga maha a txi pa ngu tinzila timwani.

7. I ngu nzila muni mxavisi a nga vako a txi funya mlayo wa wu 8 mayelano ni kupa?

⁷ Mxavisi a nga ti gela kukhene ene kha pi txa m’thu. Kambe hani nzila yi a mahako ngu yona mabhindu akwe ko? Nga ha ti nga wombwa ngu kona ka Levhi 19:35, 36, Jehovha a wombile tiya: “Mi nga maheni wukanganyisi kulamulani kwanu, hambi ka mpimo wo nemela ni wa kulapha ka simaha! Mi nava ni sikalo sa sinene, ni marigwi a manene, efa ya yinene, ni hini ya yinene.” Ngako mxavisi a txi thumisa sikalo sa wukanganyisi a na va a txi peka msungo makliente akwe, i ku tiya a na va a txo va pela. Hi txi ya masoni hi xolisisa dibhuku da Levhi ha ti pfisisa kwati timhaka tiya.

8. Dibhuku da Levhi 19:11-13 di ti vhunisa kutxani Vaisrayeli ku ve pfisisa mlayo wo tsimbisa kupa, ni ku athu hi nga wuyeliswa kutxani?

⁸ Lera Levhi 19:11-13. Mapswi o khata a dibhuku da Levhi 19:11 ma womba tiya: “Mi nga peni.” Vhersikulo 13 yi yelanisa kupa ni wukanganyisi ka timhaka ta mabhindu ngu kuwomba tiya: “U nga xuphe mkwanu.” Se wukanganyisi ka timhaka ta mabhindu ti fana ni kupa sa vane. Hambiku mlayo wa wu 8 wu wombako dwe ti to m’thu kha fanela kupa, titxhamuselo ati ti ku ka dibhuku da Levhi ti ndi na vhuna M’judha ti to e pfisisa nzila yo thumisa mlayo wuwa. Hi nga wuyelwa ngu kualakanyisisa ngu mawonelo a Jehovha ngu wukanganyisi ni kupa. Se hi nga ti wotisa tiya: ‘Ngu kuya ngu Levhi 19:11-13, ina ku ni ti ni fanelako ku ti lulamisa ka wutomi wangu? Ina ku ni ti ni fanelako ku ti lulamisa ka nzila yi ni mahako ngu yona dibhindu mwendo ka wutomi?’

9. Mlayo awu wu ka Levhi 19:13, wu txi vhikelisa kutxani sithumi?

⁹ Ku ni timwani ati Makristu ma fanelako ku ti londisa ku txi ta ka timhaka ta mabhindu. Levhi 19:13 a womba tiya: “Muholo wa mthumo wu a thumako u nga zumbe nawo manzani kwako, kala ditshiku da mangwana.” Ka timbimo ta Israyeli ava va nga txi tholwa ti to ve maha sigwaza va ti fanete ku ve hola magwito ka ditshiku. Se ngako mlungo wakwe a si mu holeli male yi a nga thuma ene a si na kumana male ti to e ya khatalela silaveko sa mwaya wakwe ditshiku dile. Ngu toneto Jehovha a nga womba tiya: “Nguko ene njisiwana, a themba yona hakeloyo.”—Dhewut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ngu tihi ti hi ti gondako ka Levhi 19:13?

¹⁰ Nyamsi vathu vo tala va holelwa ngu 15 em 15 dhia mwendo ngu mtxima, i si singa ngu ditshiku. Hambiketo, ditshina da mlayo adi di ku Levhi 19:13 di nga txi thuma. Vapatrao vamwani va londola kuholela sithumi sawe male ya yidotho ayi si fanelako. Vona va ti ziva ti to vathu vonevo kha va nga ni kova kona, se va na gwitela kuthumela yona male yoneyo ya yidotho. Se hi nga womba ti to vapatrao vonevo va maneka va txi ‘zumba nayo manzani kwawe’ male ya sithumi sawe. Mkristu awu a mahako ta mabhindu a fanete ku yi khumbula mhaka yiya. Konkuwa he wone timwani ati hi nga ti gondako ka Levhi ndima 19.

11-12. Ngu tihi ti Jesu a nga txi lava ku ti junyatisa mbimo yi a nga womba mapswi ya ma ku ka Levhi 19:17, 18?

¹¹ Txizimu kha txi lavi ku hi gwitela ko mbi maha wubihi ka vamwani basi. Hi ti wona tiya ka mapswi ya mu ka Levhi 19:17, 18. (Yi lere.) Jehovha a wombile tiya: “Randa mwakelani wako nga ti u ti randisako tona awe upune.” Atiya ta laveka ku Mkristu e ti maha ngako a txi lava kutsakisa Txizimu.

¹² Wona nzila yi Jesu a nga kombisa ngu  yona lisima la txirumo atxi txi ku ka Levhi 19:18. Dikhambi dimwani Mfarisi mmwani a wotisile tiya Jesu: “Ngu txihi txirumo txa hombe txa Mlayo kani?” Jesu a wombile ti to kuranda Jehovha ngu wotshe mtamo wathu, otshe mapimo athu ni ngu yotshe mbilu yathu ngu txona “txirumo txa hombe txo khata.” Se Jesu a gwitile e womba mapswi ya ma ku ka Levhi 19:18 aya ma ku: “Txirumo txa wumbidi txi fanana ni txona txiya: ‘Randa muakelani wako nga ti u ti randisako tona awe upune.’” (Mat. 22:35-40) Ku ni tinzila to tala a ti hi nga kombisako ngu tona ti to ha khatala ngu muakelani wathu ni ku hi nga gonda toneto ka dibhuku da Levhi ndima 19.

13. Ati ti nga humelela Josefa ti hi vhunisa kutxani kupfisisa mlayo awu wu ka Levhi 19:18?

¹³ Nzila yimwani hi nga kombisako ti to ha khatala ngu muakelani wathu ngu thumisa ati ti ku ka Levhi 19:18. Yona yi womba tiya: “U nga pandiseke, kambe u nga ve ni txiviti.” Ti nga maha hi txi ziva m’thu awu a nga vekela txiviti mthumi kulowe, m’gondi kulowe mwendo dixaka. Ina wa khumbula ati vakoma wa Josefa vale va 10, vona va mu vekete txiviti ve gwitisa kumaha to biha. (Gen. 37:2-8, 25-28) Kuhambana ni eto mbimo yi Josefa a nga va ka txiemo txo guleka ene kha lava kuphota, aniko a kombisile wumbilu. Josefa kha va vekela txiviti ene a thumisile txialakanyiso atxi txi nga gwita txi bhalwa ka Levhi 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Ngu tihi ti kombisako ti to matshina a mlayo ma ku ka Levhi 19:18 ma thuma kala nyamsi?

¹⁴ Ati Josefa a nga maha to sawula kudivalela i si nga kuveka txiviti ti veka txikombiso txa txinene ka Makristu aya ma lavako kutsakisa Txizimu. Ni ku ti yelana ni ti ti ku ka mkombela wa txikombiso ahawa Jesu a hi kuzetako ti to hi divalela ava va hi kandako sizininde. (Mat. 6:9, 12) Ngu ha kufanako, mpostoli Paulo nene a txharihisile Makristu kulowe a txi khene: “Mi nga photeni mipune.” (Var. 12:19) Ene a tshumete e ma kuzeta e womba tiya: “Mi timiselana ni kudivalelana mmwani ni mmwani, ngako m’thu adi ni txisolo ka mmwani.” (Vakl. 3:13) Mapimiselo a Jehovha kha ma txitxa. Se matshina a milayo aya ma ku ka mlayo wuwa wu ku ka Levhi 19:18 wa thuma kala nyamsi.

15. Ningela txikombiso txa nzila kudivalela i ku ta lisima ngu yona.

 ¹⁵ Wona txikombiso txiya. Kuhenyiswa hi nga kufananisa ni txilonda. Simwani si nga va sa sidotho kambe simwani si nga va sa hombe. Ngu txikombiso, ngako hi txi kuvela matawa hi nga thuka hi ti kuvanyana litiho. Msana ka ditshiku mwendo mambidi ti nga maha nem hi si khumbuli ti to hi di nga ti kuva. Ngu ha kufanako, timwani ati ti hi henyisako hi nga ta boti. Mwanathu a nga thuka e womba to kari mwendo kumaha to kari ati ti hi henyisako, ti hi si hi karateli ku mu divalela. Kambe ngako hi txi ti kuva ka hombe, dhotori ti nga lava e runga ni kubhanditxha txilonda txonetxo. Kambe, ngako hi txi zumbela kutinyarela hale ka txilonda hi na ti dayisa hipune. To mbi tsakisa ngu ti to vathu vamwani va maha toneto ngako va txi henyiswa. Vona va nga zumbela ku ti nyaretela aha ka txilonda ngu kukhala ngu kupimisa ati va nga henyisiswa tona. Kambe hi txo maha toneto hi na va hi txi ti ronzetela hipune. Ngu ditshuri i tshuku kuengisa txialakanyiso atxi txi ku ka Levhi 19:18.

16. Ngu kuya ngu dibuku ka Levhi 19:33, 34 va ti fanetwe kuñolwa ngu nzila muni? Hi gonda txani?

¹⁶ Mbimo yi Jehovha a nga gela Vaisrayeli ti to ve randa vaakelani vawe, hi nga ku a txo womba ti to va sa fanela kuranda ava i si ngako va lixaka lawe mwendo va ditiko dimwedo. Vona va getwe ti to va ti fanete kuranda valuveli ava va nga ti zumba ditikoni kwawe. Atiya hi ti wona ka ti ti ku ka dibhuku da Levhi 19:33, 34. (Yi lere.) Mluveli a ti fanetwe kuñolwa nga “mmweyo wa va ka kwawe” ni ku Vaisrayeli va ti fanete ku ve mu “randa” nga ti va ti randisako tona vona. Ngu txikombiso, Vaisrayeli va ti fanete kuleka valuveli ni sisiwana ti to si elula mu tithembweni kwawe. (Levhi 19:9, 10) Ditshina diya da mlayo da thuma ka Makristu nyamsi. (Luka 10:30-37) Ngu nzila yihi? Nguko nyamsi makhalo o tala ku ni vawuhi vo tala, ti nga maha vamwani i ti vavhizinyo vako. Se ti ni lisima kuñola valuveli vonevo ngu txithavo ni wuthu.

17-18. (a) Dibhuku da Levhi 19:2 ni 1 Pedro 1:15 ma hi kuzeta kumaha txani? (b) Ngu wuhi mthumo wa lisima awu Pedro a nga hi kuzeta ku hi wu maha?

¹⁷ Dibhuku da Levhi 19:2 ni 1 Pedro 1:15 ma kuzeta vathu va Txizimu ti to ve va ava va nga sawuleka. Mavhersikulo o tala a Levhi ndima  19 ma nga hi vhuna kuwona ti to hi nga maha txani kasi ku hi tsakelwa ngu Txizimu. Hi bhute ngu tindimana ati ti hi vhunako kuwona ati hi fanelako kutimaha ni ti hi fanelako ku ti vayilela. * Mibhalo ya Txigriki ni yona yi kombisa ti to hi fanete hi simama hi kombisa mahanyelo o sawuleka ka wutomi wathu. Kambe mpostoli Pedro a tshumete engetela timwani ta lisima.

¹⁸ Hambiku hi nga vako hi di bhisi ngu kumaha mithumo yimwani yo hambana-hambana ya moya ni kumaha mithumo yimwani yo vhuna vamwani, Pedro a wombile ngu mthumo wumwani wa lisima ngutu. Na a si se kukuzeta Makristu ti to me va vathu va nga sawuleka ka mahanyelo awe, Pedro a khatile ngu kuwomba tiya: “Zumbani mi di lulamekile ka mialakanyo yanu kasi kumaha mthumo.” (1 Pedro 1:13, NM; 15) Ngu wuhi mthumo wa kona? Pedro a gete Makristu aya ma nga sawulwa ti to ma ndi na ‘rurutela mithumo ya kuxamalisa ya Txizimu, atxi txi nga va humisa txidemani.’ (1 Pedro 2:9) Otshe Makristu nyamsi ma ni lungelo yo maha mthumo wuwa wa lisima ngutu awu wu vhunako ngutu kupinda timwani ni timwani ati hi nga mahelako vathu. I lungelo ya hombe ku va vathu ava va nga sawulwa ku hi pateka ka mthumo wo txhumayela ni kugondisa. (Marku 13:10) Ngako hi txi hisekela kuthumisa matshina a milayo aya ma ku ka Levhi ndima 19 hi na kombisa ti to ha randa Txizimu ni muakelani. Hi tshumela hi kombisa ti to athu hi lava ku ‘va vasawuleki’ ka otshe mahanyelo athu.