1. Ngu txihi txialakanyiso a txi Pedro a nga ninga Makristu kulowe? Ngu kutxani ti txi woneka nga kha hi na kusikota kuva vasawuleki?

TI SI nga ni mhaka ni ti to themba yathu njo ya hanya nzumani mwendo ha mafuni, hi nga wuyelwa ngu kuxolisisa txialakanyiso atxi mpostoli Pedro a nga ninga Makristu aya ma nga ti sawutwe ku ya hanya nzumani. Pedro a bhate tiya: “Ngako awule a nga mi dhana, i ku msawuleki, na nanu mahani vasawuleki ka yotshe mithumo yanu. Nguko, ti bhatwe ti to: ‘Mahani vasawuleki, nguko nani ni msawuleki.’” (1 Pedro 1:15, 16) Mapswi yawa ma hi gondisa ti to hi nga sikota kuetetela Jehovha i ku ene txikombiso txa hombe txa wusawuleki. Nda lisima ngutu ti to hi va vasawuleki ka yotshe mithumo yathu. Atiya ti nga woneka nga kha ti koteki aku hi nga mbi hetiseka. Kambe khumbula ti to Pedro a mahile tiphazamo to tala, hambiketo txikombiso txakwe txi ti veka hakubasani ti to ti nga koteka ku hi ‘va vasawuleki.’

2. Hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

² Ka gondo yiya hi na bhula ngu siwotiso asi si londiselako: Nji txani wusawuleki? Ngu tihi ati Bhiblia yi ti gondisako mayelano ni wusawuleki wa Jehovha? Hi nga ti kotisa kutxani kuva vasawuleki ka otshe mahanyelo athu? Ngu kuhi kuyelana kukuho ka wusawuleki ni wuxaka wathu ni Jehovha?

3. Ngako ku txi wombwa-wombwa ngu m’thu wa santo ngu tihi ti vathu va ti pimisako? Ti to hi ziva ku m’thu wa santo a zumbisile kutxani hi nga hani?

³ Ngako ku txi wombwa-wombwa ngu msawuleki mwendo m’thu wa santo, vathu vo tala va wona m’thu wo mbi maha nyamseke, wo mbi tolovelana ni vathu ni ku va i di wa wukhongeli. Kambe eto hi nga tona ti wombako kuva m’thu wa santo. Jehovha kuwombwa ti to Txizimu “txa makatekwa” mwendo txa litsako. (1 Tim. 1:11) Ni ku ava va mu khozelako, va dhanwa ti to “va katekile” mwendo ku va tsakile. (Mas. 144:15) Jesu a kawukile avale va nga txi ti gela ku mba wukhongeli kasi ku na wonwa ngu vathu. (Mat. 6:1; Marku 12:38) Kwathu Makristu Bhiblia  ngu yona yi felako ku hi gela ti to wu santo ti womba txani. Ni ku ha tsaniseka ti to Jehovha, Txizimu txathu txo sawuleka ni txa lirando a nge hi ningi sirumo asi si nga karatako ku si engisa. Se ngu toneto ngako Jehovha a txi hi gela tiya: “Mahani vasawuleki,” ha tsaniseka ti to hi nga ti kota. Kambe ti to hi si kota kuva ni mahanyelo a wusawuleki, hi fanete kupfisisa ti to ti womba txani kuva ni mahanyelo a wusawuleki.

4. Mapswi ya ma ku “kusawuleka” ni “wusawuleki” ma womba txani?

⁴ Nji txani wusawuleki? Amu ka Bhiblia, mapswi ya ma ku “kusawuleka” ni “wusawuleki” ti nga womba ku va ni mahanyelo a manene ni kukhozela Jehovha ngu nzila yo basa. Mapswi yawa ma nga tshumela me womba kutiphawusa kasi kuthumela Txizimu. I ku tiya, hi na dhanwa ku hi va santo ngako hi di ni mahanyelo a manene o basa ni ku hi khozela Jehovha ngu nzila ayi a yi tsakelako ni kutshumela hi va ni wuxaka ni nene. Kambe hi txi alakanya ngu wusawuleki wa Jehovha hi gwita hi womba ti to hi nga sikota ku va ni wuxaka ni nene ta hi xamalisa ngutu.

5. Ngu tihi ati maserafima ma nga womba ngu Jehovha? Hi gonda txani?

⁵ Jehovha a basile ngu tinzila totshe. Hi ti wona tiya ka ti maserafima ma nga womba ngu ngene, i ku tingelozi ati ti thumelako txiluveloni ka Jehovha. Maserafima ma huwelete ma txi: “Msawuleki, Msawuleki, Msawuleki ngene MKOMA wa Mabutho a Tiyimbi.” (Isaya 6:3) Ti hakubasani ti to kasi ku tingelozi toneto ti va ni wuxaka wo tsana ni Jehovha ti fanete ni tona ti va to sawuleka. So ku ngelozi yi ta kanda ha mafuni wukhalo wa kona wonewo yi nga kanda ka wona, ni wona wu va wu nga sawuleka. Atiya ngu ti ti nga maheka mbimo yi Mosi a nga wona txipopo txi txi tura.—Eks. 3:2-5; Jox. 5:15.

6-7. (a) Ngu tihi tifanelo ati Mosi a nga ti womba ta Jehovha ati ti tiswako ngu wusawuleki wa Jehovha ka dibhuku da Eksodha 15:1, 11? (b) Ku txi mahwa txani kasiku votshe vathu ve gonda ngu wusawuleki wa Jehovha? (Wona mfota wa kapa.)

⁶ Msana kova Mosi a di kongomisile va Israyeli ve txhatuka linene lo Bhilivila, ene a tshumete e va khumbutisa ti to Jehovha Njizimu txo sawuleka. (Lera Eksodha 15:1, 11.) Mahanyelo a vakhozeli va sizimu sa Egipta i si nga o sawuleka. Vakhozeli va sizimu sa Vakanana ni vona va zumbisile toneto. Wukhozeli wa kona wu txi pata kumaha magandelo ngu kuhisa vanana ni kumaha wugelegele. (Levhi 18:3, 4, 21-24; Dhewut. 18:9, 10) Kuhambana ni eto, Jehovha kha kombeli ti to vakhozeli vakwe ve mu khozela ngu nzila ayi yi no va txhipisa. Ene apune se msawuleki. Mphaxeli wa hombe, a txi ambala txigoko txa nzalama txi nga ti bhatwe mapswi ya ma nga txi va khumbutisa ti to Jehovha a sawulekile. Ka txihuku txonetxo ku ti bhatwe mapswi yawa “kusawuleka nga MKOMA.”—Eks. 28:36-38.

⁷ Mmwani ni mwani awu a nga ti wona mapswi aya ma nga ti bhatwe ka txigoko txa mphaxeli wa hombe a da tsaniseka ti to ngu ditshuri Jehovha a sawulekile. Hani Muisrayeli awu a nga si nga ni lungelo yo tshuketela ka mphaxeli kasi ku ya wona mapswi onewo? Ina eto ti womba ti to a si na ku ma ziva mapswi yawa a lisima ngutu? Ahim-him, Muisrayeli mmwani ni mwani a ti ni lungelo yo engisa mbimo yi ku nga txi lerwa Mlayo wa Mosi masoni ka votshe vathu kupata ni vanana. (Dhewut. 31:9-12) Ngako awe u to ko vaho ka mbimo yoneyo u da pfa ku txi lerwa mapswi yawa: “Ani ngani MKOMA, Txizimu txanu . . . Ngu toneto, mahani vo sawuleka. Nguko ani ni sawulekile.”  “Mi fanete ku ti maha vo sawuleka kwangu, nguko ani MKOMA ni wo sawuleka.”—Levhi 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Hi nga gonda txani ka dibhuku da Levhi 19:2 ni da 1 Pedro 1:14-16?

⁸ Konkuwa he veke mapimo ka ti ti ku ka Levhi 19:2. Jehovha a gete Mosi ti to e womba tiya ka Vaisrayeli: “Womba ka wotshe msengeletano wa vanana va ka Israyeli, u txi khawe: ‘Mahani vathu vo sawuleka, nguko ani, MKOMA, Txizimu txanu, ni wo sawuleka.’” Ti nga maha mpostoli Pedro a txi womba-womba ngu mapswi yawa mbimo yi a nga kuzeta Makristu kulowe a txi khene “mahani vasawuleki.” (Lera 1 Pedro 1:14-16.) Ditshuri ti to kha hi nga hahatshi ka Mlayo wa Mosi. Kambe, ati mpostoli Pedro a nga bhala ti kombisa ti to hi nga gonda txo kari ka Levhi 19:2, i ku ti to Jehovha a sawulekile ni ku votshe ava va mu randako va fanete kusakulela kuva vo sawuleka. Ti si nga ni mhaka ni to hi sawutwe ku ya hanya mzumani mwendo hi ta hanya konahawa ha mafuni.—1 Pedro 1:4; 2 Pedro 3:13.

9. Ngu kutxani ti txi lava hi xolisisa kapitulo 19 ya dibhuku da Levhi?

⁹ Aku hi lavako kutsakisa Txizimu txathu txo sawuleka nanathu hi zama kuva va va nga sawuleka. Jehovha wa hi komba ti hi nga ti mahako kasi ku ti hokelela toneto. Timwani ta kona ti ka Levhi kapitulo 19. Txigondi tximwani txa Muhebheru txi dhanwako ku i Marcus Kalisch txi bhate tiya: “Kapitulo yiya ya dibhuku da Levhi ya gwesa totshe timhaka ta lisima ni ku ngu yona ya lisima ngutu ka otshe makapitulo a otshe mabhuku a mtxhanu a ya ma nga bhalwa ngu Mosi.” Khumbula ti to kapitulo 19 yi khata ngu mapswi yawa ma ku: “Mahani vathu vo sawuleka.” Konkuwa a xolisise mavhersikulo o kari a kapituko yiya aya ma ku ni tigondo ta lisima mayelano ni mahanyelo athu a ditshiku ni ditshiku.

10-11. Ngu wuhi mlayo awu ku ka Levhi 19:3 awu hi fanelako ku wu engisa kasi ku hi kombisa ti to hi lava kuva vathu vo sawuleka?

¹⁰ Msana ko va Jehovha a di gete Vaisrayeli ti to va ti fanete ku va vo sawuleka ava gete tiya: “Mmweyo ni mmweyo a na thave tate wakwe  ni mame wakwe, . . . Ani ngani MKOMA, Txizimu txanu!”—Levhi 19:2, 3.

¹¹ Kha ti kana-kanisi ti to hi fanete ku wu tekela ha khana mlayo wo xonipha vaveleki vathu. Dijaha dimwani di wotisile tiya ka Jesu: “Nji txani txa txinene ni fanelako ku txi maha, kasiku ni mana wutomi wo mbi guma kani?” Xamulo ya Jesu yi txi pata ti to dijaha dile di ti fanete kukombisa txithavo ka tate wakwe ni mame wakwe. (Mat. 19:16-19) Jesu a kawukile ngutu Vafarisi ni Vabhali ava va nga si kombisi txithavo ka vaveleki. Ngu toneto vona va txi “onha dipswi da Txizimu.” (Mat. 15:3-6) Ku “onha dipswi da Txizimu” ti txi pata kwa mbi engisa mlayo wa 5 ka yiya ya digumi kupata ni ti ku ka Levhi 19:3. (Eks. 20:12) Khumbula ti to mlayo awu wu ku ka Levhi 19:3 mayelano ni ku kuxonipha vaveleki wu ta masoni ka mlayo wu ku khene: “Mahani vathu vo sawuleka, nguko ani, Mkoma, Txizimu txanu, ni wo sawuleka.”

12. Ngu kuya ngu mlayo awu wu ku ka Levhi 19:3, ngu tihi ati hi fanelako ku ti wotisa?

¹² Mayelano ni mhaka yiya yo engisa txirumo txa Jehovha txo hi thava vaveleki vathu, hi nga thuka hi ti wotisa tiya: ‘Ina na wu engisa mlayo wonewo?’ Ngako u txi ti wona nga kwa maha tona mbimo yi yi nga pinda, u nga si kota kutshukwatisa kona kuwa. Mati ya ma nga theketwa kha ma rolelwi, ngu toneto tiemisele kukhukhela kona kuwa u maha txo kari kasi kuvhuna vaveleki vako. Ti nga va kwati ku tiha mbimo yo va ni vaveleki vako. Timwani u nga ti mahako ngu va vhuna ngu didhawa da moya ni da nyama. Ngako u txi maha toneto u na va u txi engisa ati ti ku ka Levhi 19:3.

13. (a) Ngu tihi timwani ti hi nga ti gondako ka dibhuku da Levhi 19:3? (b) Hi nga etetelisa kutxani txikombiso txa Jesu nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka Luka 4:16-18?

¹³ Dibhuku da Levhi 19:3 di hi gondisa timwani ti hi fanelako ku ti maha kasi ku hi va vo sawuleka. Dona di womba-womba ngu ku vekisa Sabbata. Makristu kha ma nga hahatshi ka mlayo wa Mosi, se kha ti sungi ku hi vekisa Sabbata divhiki ni divhiki. Hambiketo hi nga gonda to tala ka nzila yi Vaisrayeli va nga ti vekisa ngu yona Sabbata ni nzila yi va ti wuyelwa ngu yona ngu kumaha toneto. Sabbata i ti mbimo yo humula ka mithumo ya nyama ya ditshiku ni ditshiku, se ve veka mapimo ka timhaka ta moya. * Ngu toneto Jesu a nga txi tsula disinagogani ngu ditshiku da Sabbata kasi ku ya gonda dipswi da Txizimu. (Eks. 31:12-15; lera Luka 4:16-18.) Txialakanyiso txa Jehovha atxi txi ku ka Levhi 19:3 txa ti to Vaisrayeli ve vekisa “masabbata” txi fanete ku hi susumetela ti to hi thavisa mbimo ka mithumo ya ditshiku ni ditshiku kasi ku hi veka mapimo ka timhaka ta moya. Ina u ti wona nga u fanete kutshukwatisa ka mhaka yiya? Ngako u txi tiha mbimo yo veka mapimo ka timhaka ta moya u na va ni wuxaka wo tsana ni Jehovha, i ku timwani ti ti lavekako kasi kuva vathu vo sawuleka.

14. Ngu tihi timwani ti hi ti gondako ka dibhuku da Levhi kapitulo 19?

¹⁴ Dibhuku da Levhi 19 di womba-womba ngu kuwuyeletela timhaka ta lisima ati ti nga hi vhunako ku va vathu vo sawuleka. Vhersikulo 4 yi ni Mapswi yawa: “Ani ngani MKOMA, Txizimu txanu.” Mapswi yawa ma wuyeletetwe kona mu ka 16 wa makhambi ka kapitulo yiya. A ti ya ti hi khumbutisa txirumo txo khata txi txi ku khene: “Ani ngani MKOMA Txizimu txako . . . U ngave ni simwani sizimu masoni kwangu.” (Eks. 20:2, 3) Otshe Makristu a ya ma lavako ku va vathu vo sawuleka ma fanete ku tiwonela kasi ku ma si tumeleli txilo txi tsulupeta  wuxaka wawe ni Jehovha. A ku hi rwalako ditina da Jehovha, hi fanete ku tiwonela kasi ku hi si mahi txilo a txi txi nga rukisako ditina da Jehovha do sawuleka.—Levhi 19:12; Isaya 57:15.

15. Mavhersikulo a kapitulo 19 a dibhuku da Levhi a ya ma womba-wombako ngu magandelo ma hi kuzeta kumaha txani?

¹⁵ Kasi ku Vaisrayeli ve ti kombisa to Jehovha i ti txona Txizimu txawe, vona va ti fanete kuvekisa milayo yo tala. Dibhuku da Levhi 18:4 di womba tiya: “Mi fanete kuxayisa mithetho yangu ni milayo yangu: Ani ngani MKOMA, Txizimu txanu.” Kapitulo 19 yi na ni yimwani ya “mithetho” yi Jehovha a nga ti ningile Vaisrayeli. Ngu txikombiso, tindimana 5-8, 21, 22 ti womba-womba ngu nzila yo ningela magandelo a sihari. Magandelo oneyo, ma sa fanela kumahwa ngu nzila ayi yi ndi no ‘nyenyezisa wukhalo wo sawuleka’ wa Jehovha. Tindimana tiya ti hi kuzeta ti to nathu hi lava tsakisa Jehovha, hi ningela magandelo aya ma amukelekako ni ku tisa wudhumo ka Jehovha, nga ha Vahebheru 13:15 yi wombako ngu kona.

16. Ngu dihi ditshina da mlayo hi di manako ka dibhuku da Levhi 19:19 adi di hi vhunako kuwona kuhambana ka ava va thumelako Jehovha ni va va si mu thumeliko?

¹⁶ Ti to hi va vathu va va nga sawuleka hi fanete ku hi ti emisela ku ti hambanisa ni vathu vamwani. Eto ti nga karata, mbimo yimwani vagondi kulothi, vathumi kulothi hambi maxaka athu ni vathu vamwani va nga hi kuzetela ti to hi pateka ka timhaka a ti to no tsulupeta wukhozeli wathu. Ngako eto ti txi maheka ngu tihi ati hi fanelako ku ti maha? Ngu tihi ati ti nga hi vhunako ku hi maha txisungo txa txinene? Khumbula ditshina da mlayo adi di ku ka Levhi 19:19 adi di ku: “U nga ambale nguwo yo lukwa ngu mixowo yimbidi yo hambana.” Eto ti txi vhuna Vaisrayeli ku ve ti hambanisa ni vamatiko. Nyamsi kha ta biha ku Mkristu e ambala siambalo simbidi a si si nga lukwa ngu miluko yimbidi yo hambana. Kambe athu kha hi lavi kufana ni vathu ava va ku ni tigondo ta makuhu mwendo va ku ni mahanyelo aya Bhiblia yi ma nyenyako, hambi i di ti to vathu vonevo vagondi kulothi, vathumi kulothi mwendo maxaka athu. Ditshuri ti to athu ha ma dhunda maxaka athu ni ku ha randa vathu. Kambe, ngako ti txi ta ka timhaka ta lisima ka wutomi, athu hi ti emisete ku ti hambanisa ni vathu vonevo. A tiya nda lisima nguko, ngako hi txi lava kuva vathu vo sawuleka hi fanete ku ti hambanisa ni vathu vamwani.—2 Vak. 6:14-16; 1 Pedro 4:3, 4.

17-18. Ngu tihi ati hi nga ti gondako ka dibhuku da Levhi 19:23-25?

¹⁷ Mapswi ya ma ku “Ani ngani MKOMA Txizimu txako” ma vhunile Vaisrayeli ti to ve ninga lisima wuxaka wawe ni Jehovha. Ngu nzila  muni? Hi mana xamulo ka dibhuku da Levhi 19:23-25. (Yi lere.) Mapswi yawa ma va vhunisile kutxani Vaisrayeli mbimo yi va nga ti ka ditiko da txithembiso? Ngako m’thu a di phayile mndonga, ene ati fanete kuheta 3 wa malembe na a sidyi mihando ya mndonga wonewo. Ngu dilembe da wumune, mihando ya kona yi ti phawuswa kasi ku ya maha miningelo dithepeleni. Se ngu dilembe da wutxhanu i ti kona nyamne wa mndonga wule a nga ti fanete kufunyela ka mihando ya kona. Mlayo wuwa wu vhunile Vaisrayeli ve wona ti to va sa fanela kuthangetisa tawe. Vona va ti fanete kuthemba Jehovha ni ku thangetisa wukhozeli wakwe. Jehovha a txi khatalela silaveko sawe sa nyama. Ni ku Jehovha a tshumete e va kuzeta ti to ve maha miningelo yo ti dhundela dithepeleni.

¹⁸ Mapswi ya ma ku ka Levhi 19:23-25 ma hi khumbutisa Mapswi ya Jesu a nga womba ka gondo ya mmangoni. Ene a wombile tiya: “Mi nga karatekeni ngu . . . asi mi fanelako kudya mwendo asi mi fanelako kusela.” Jesu a tshumete e womba tiya: “Tate wanu wa nzumani wa ti ziva tatinene ti to sotsheso sa laveka kwanu.” Txizimu txi na hi khatalela nga ti txi mahako ngu sinyana. (Mat. 6:25, 26, 32) Athu ha themba to Jehovha a na hi khatalela, ni ku ha maha miningelo kasi kuvhuna ava va ku ni txilaveko. Hi tshumela hi maha miningelo kasi ku vhuneta ka silaveko sa dibanza. Jehovha wa wu wona wuha wathu ni ku a thembisa ku hi hakela. (Mat. 6:2-4) Mbimo yi hi mahako toneto hi ti veka ha kubasani ti to ha pfisisa ati Levhi 19:23-25 yi hi gondisako tona.

19. Ngu tihi ti u nga ti gonda ka dibhuku da Levhi?

¹⁹ Tindimana ti hi nga tiwona ka Levhi kapitulo 19 ti hi vhunile ku hi etetela Txizimu, hi va vathu va va nga sawuleka. Ngako hi txi etetela Txizimu hi na va hi txi “maha vasawuleki ka yotshe mithumo yathu.” (1 Pedro 1:15) Vo tala ava va si thumeliko Jehovha va fakaza ti to athu ngu ditshuri hi na ni mahanyelo a manene. Eto ti maha ti to vathu vamwani ve dhumisa Txizimu. (1 Pedro 2:12) Kambe ku ni timwani ti hi nga ti gondako ka Levhi kapitulo 19. Ka gondo ayi yi londiselako hi na ta bhula ngu tindimana timwani ta kapitulo yiya, ati ti no hi vhuna kuwona a mu hi nga tshukwatisako kona ka wutomi wathu, kasi ku hi ‘maha vasawuleki’ nga ha Pedro a nga hi kuzeta ngu kona.