1. I ti lihi lisima la dipawa ka timbimo ta Bhiblia?

 KA TIMBIMO ta Bhiblia dipawa i ti sakudya so toloveleka ka vathu. (Gen. 14:18; Luka 4:4) Kuwomba ditshuri dipawa i ti sakudya so toloveleka ngutu aha ko Bhiblia yi womba-womba ngu “dipawa” yi txi kombetela ka sakudya so hambana-hambana. (Mat. 6:11; Mith. 20:7) Sidiwukiso simbidi asi si ziwako ngutu asi Jesu a nga si maha si pata dipawa. (Mat. 16:9, 10) Tximwetxo txa sidiwukiso soneso txi maneka ka kapitulu 6 ya evhangeli ya Johani. Hi na bhula ngu didungula donedo hi wona ati hi nga ti gondako.

2. I ngu mbimo muni vathu va ndi no lava sakudya?

² Vagondiswa va Jesu va ti nga di kuwuya ngu kutxhumayelani se ene a bete navo ka ngalava e tsula ka didhawa dimwani da linene la Galileya kasiku veya humula. (Marku 6:7, 30-32; Luka 9:10) Vona va tsute ka wukhalo wa vona vokha hafuhi ni didhoropa da Betsahidha. Kambe ngu msana ku tile dibuthu da vathu va txi lava kuwona Jesu. Jesu kha maha nga kha va wona vathu vale. Kambe ene a kombisile wunene ngu ku va gondisa mayelano ni Mfumo wa Txizimu ni kuhanyisa malwati. Mbimo yi di nga txiya di swa, Vagondiswa va Jesu va karatekile ngutu ngu ti to vathu va di na dya txani. Ti nga maha vamwati va ti naso sakudya kambe wungi wawe ti txi lava veya xava. (Mat. 14:15; Joh. 6:4, 5) Se, Jesu a ndi na txi lulamisisa kutxani txikarato txonetxo?

TXIDIWUKISO TXA MAPAWA

3. Ngu tihi ati Jesu a nga gela vapostoli vakwe ti to ve ti maha? (Wona ni mfota wa kapa.)

³ Jesu a gete tiya vapostoli vakwe: “Kha ti lavi kuza ve tsula, va ningeni anu sakudya.” (Mat. 14:16) Kambe eto ti txi tikomba nga  kha ti koteki nguko ku ti ni kona mu ka 5.000 wa vavamna. Ngako hi txi konta vavasikati ni vanana ti nga maha ku ti ni 15.000 wa vathu kasi ku va dyisa. (Mat. 14:21) Andreya a vekile ni kuwomba tiya: “Ku ni mfana hawa a ku ni mtxhanu wa mapawa ni sihaka simbidi. Kambe ina si na eneta txitshungu txotshe txiya kani?” (Joh. 6:9) Mapawa i ti sakudya so toloveleka ka sisiwana ni vathu vamwani niku sihaka si ti thetwe mnyu. Hambiketo sihaka ni mapawu aya mfana wule a nga ti nawo si si na kuenela kasi kudyisa vathu vavangi

4. Ngu tihi ti hi ti gondako ka Johani 6:11-13? (Wona ni mifota.)

⁴ Jesu a kombisile wuha ka txitshungu txile ngu toneto a kombete ti to votshe ve khalahatsha ngu mitxawa ha ka mwasi. (Marku 6:39, 40; lera Johani 6:11-13.) Se koneho Bhiblia yi womba ti to ene a bongile Tate wakwe ngu mapawa ni sihaka sile. Ta pfala kuva adi bongile Txizimu nguko i ti txona Txisima txa sakudya sile. Ati Jesu a nga timaha txikombiso txa txinene kwathu. Mbimo yotshe hi fanete kubonga ngako hi txi lava kudya ti singa ni mhaka ni ti to hi hokha mwendo hi ni vathu vamwani. Msana ko bonga, Jesu a phakisete sakudya aha votshe va nga dya ve tshumela ve khura. Kuwomba ditshuri si tshumete si sala. Kambe Jesu asi lavi ti to asi si nga sala si theketwa. Ngu toneto Jesu a kombete vagondiswa vakwe ti to ve sengeletela asi si nga sala kasiku si dyiwa ngu mbimo yimwani. Etxo ni txona txikombiso txa txinene kwathu. Kha hi lavi kutheketa sakudya. Hahanze keto, hi lava ku si thumisa ngu wutxhari silo si hi ku naso. Ngako u di tate, ngu kutxani u si thumisi matimu yawa kasi kugondisa vanana vako lisima lo maha mkombelo va sise dya niku va ni wuha kufana Jesu.

5. Vathu va ti lava ti to Jesu e maha txani, ni ku a angulisile kutxani?

 ⁵ Ka mbimo yile vathu vo tala va xamatisilwe ngu tigondo ta Jesu, ni sidiwukiso asi a nga si maha. Malembe msana Mosi a ti wombile ti to Txizimu txi ndi na humisa mprofeti hagari kwawe, se va ti ti ziva toneto. Se ti nga maha va di ti wotisile tiya: ‘Ina Jesu ngene mprofeti wu a nga wombwa?’ (Dhewut. 18:15-18) Ti nga maha va di pimisile ti to Jesu a ndi nava mfumeli wamnene nguko a ndi na maha ti to ku va ni sakudya ka vathu votshe. Nguku pimisa toneto txitshungu txi lavetete Jesu “kasi ku mmaha mkoma.” (Joh. 6:14, 15) I ti ku Jesu a to tumela ku maha toneto ene a di patekile ka timhaka ta politika ta Vajudha ni Varoma. Kambe Jesu a si lavi kupateka ka timhaka ta politika. Bhiblia yi womba ti to ene “a to khukha e ya zumba ekha mmangoni.” Hambiku va nga txi mu sinzisa, Jesu kha tumela. Eyo i gondo ya lisima kwathu.

6. Hi nga txi etetelisa kutxani txikombiso txa Jesu? (Wona mfota.)

⁶ Nyamsi a walo wu a no hi sinzisa kumaha txidiwukiso txa mapawa, kuhanyisa valwati; mwendo kumaha vakoma. Kambe vathu va nga hi sinzisa kuvhota mwendo ku seketela m’thu wu vona va pimisako ti to i nava mfumeli wamnene. Kambe txikombiso txa Jesu txi ha kubasani, ene a lambile kupateka ka ta politika. Ka dikhambi dimwani ene a vekile ni kuwomba tiya: “Mfumo wangu kha wu lumbi ditiko diya.” (Joh. 17:14; 18:36) Kota Makristu, athu hi lava kutekelela txikombiso txa Jesu. Ngu toneto, hi seketela mfumo wa Txizimu, ha txhumayela mayelano ni  mfumo wonewo ni ku ha wu pata ka mikombelo yathu. (Mat. 6:10) Kambe a hi woneni timwani a ti hi ti gondako ka txidiwukiso txa mapawa.

“TXHAMUSELO YA TXIDIWUKISO TXA MAPWA”

7. Ngu tihi ati Jesu a nga maha, ni ku vagondiswa va angulisile kutxani? (Johani 6:16-20)

⁷ Msana ko va Jesu a di dyisile txitshungu, a gete valondeteli vakwe kasi ku ve tsula Kapernawume ngu ngalava. Kambe Jesu kha tshumela navo ene a tsute mmangoni ekha. Ngu nzila yoneyo, ene a sikoti kuhambana ni vathu va va nga ti lava ku mmaha mkoma. (Lera Johani 6:16-20.) Mbimo yi vapostoli vakwe va nga ti tshumela ku to vhukuka txihuhuri txa hombe, txi vanga mavimbi ya hombe a ya ma nga ti peka ngalava. Koneho, Jesu a to tsula ka vapostoli vakwe a txi tsimbila txitimwi ka mati. Se a rambile Pedro kasiku nene e tsimbila txitimwi ka mati. (Mat. 14:22-31) Mbimo yi Jesu a nga bela ka ngalava txihuhuri txi to ema. Vagondiswa vakwe va xamate ngutu aha ko za ve womba tiya: “Awe ngu ditshuri u Mwanana wa Txizimu.” a (Mat. 14:33) Txo xamatisa ngu ti to vagondiswa vakwe va wombile eto msana kova a di tsimbite txitimwi ka mati, i singa mbimo yi a nga maha txidiwukiso txa mapawa. Wona mhaka ya lisima yi Marku a nga yi bhala ka matimu akwe: “[Vona] va to mu wona ve dhuka, nguko vona va si se kupfisisa txhamuselo ya txidiwukiso txa mapawa, nguko timbilu tawe ti ti nga di vhalekile ka kupfisisa to maha.” (Marku 6:50-52) Ahawa vagondiswa vakwe va si se wu pfisisa mtamo wu Jehovha a nga ti ningile mwanana wakwe wo maha sidiwukiso. Kambe msana keto Jesu a tshumete e womba-womba ngu txidiwukiso txa mapawa, se a ti a nga ti womba ti hi gondisa gondo yimwani ya lisima.

8-9. Ngu kutxani txitshungu txi di yite Kapernawume, kasi kuxoletela Jesu? (Johani 6:26, 27)

⁸ Ka ditshiku di di nga londeta, vathu va tshumete veya hale Jesu a nga va ninga kona sakudya. Kambe Jesu ni vapostoli vakwe va si ngaho ka wukhalo wule. Se dibutho di bete ka tingalava ati ti nga ti ta ngu Tibheriya di ya Kapernawume kasi kuya xola Jesu. (Joh. 6:22-24) Ina va mahile toneto nguko va nga ti lava kugonda to engeteleka mayelano ni Mfumo wa Txizimu? Ahim-him. Kuwomba ditshuri vona va txi lava Jesu kasiku e va ninga sakudya kasiku ve hetisisa silaveko sawe sa nyama. Hi ti zivisa kutxani toneto?

⁹ Wona ati ti nga maheka mbimo yi txitshungu txi nga manana ni Jesu hafuhi ni Kapernawume. Jesu a va gete hakubasani ti to va txi mlavetela kasiku e va ninga sakudya. Jesu ava gete ti to ‘vona va dyite mapawa ve khura.’ Kambe ngu msana, Jesu a wombile ti to mapawa oneyo i ti “sakudya asi si sinako.” Se koneho a va kuzetile ti to ve thumela “sakudya asi si ku ni wutomi wo mbi guma.” (Lera Johani 6:26, 27.) Jesu a va gete ti to sakudya soneso va ndi na ningwa ngu Tate wakwe. Vathu va xamate ngutu mbimo yi va nga pfa ti to sakudya asi va ndi no ningwa si ndi na va maha ve va ni wutomi wo mbi guma. I ti sakudya so zumbisa kutxani ni ku va di na si manisa kutxani sakudya soneso?

10. Ngu tihi ati vathu vale va nga ti fanete ku ti maha kasiku mana wutomi wo mbi guma?

¹⁰ Ti txi tikomba nga Vajudha valeya va txi tiziva ti to kasiku ve amukela sakudya soneso ti ti lava ku ve maha to kari. Ti nga maha va txi pimisa ngu “mithumo” ayi Mlayo wa Mosi wu nga txi lava ti to ve yi maha. Kambe Jesu a va gete tiya: “Txizimu txi lava ku mi kholwa ka wu txi nga m’ruma.” (Joh. 6:28, 29) Edo i singa dikhambi do khata adi Jesu a nga va gela ti to “kasiku ve va ni wutomi wo mbi guma” ti ti lava ve kombisa likholo ka wu a nga mruma. (Joh. 3:16-18, 36) Ni ku ka makhambi mamwani Jesu a  tshumete e womba-womba ngu ti va nga ti fanete ku timaha kasiku ve mana wutomi wo mbi guma.—Joh. 17:3.

11. Ngu tihi ati ti nga veka hakubasani ti to vajudha va ti karateka ngu silaveko sawe sa nyama?

¹¹ Ngu tihi ati vathu vale va nga ti fanete ku timaha kasiku ve mana wutomi wo mbi guma? Vajudha vale va si kholwi ti to va ti fanete kukombisa likholo ka Jesu, aha koza ve wotisa Jesu ti to: “Txidiwukiso muni u no hi mahela kasiku hi kholwa kwako? Nji txani u no hi mahela?” (Joh. 6:30) Koneho vona va wombile ti to ka masiku a Mosi Vaisrayeli va amukete mana ngu nzila ya txidiwukiso aya ma nga ti fana ni dipawa i ngati sakudya so toloveleka ka mbimo yile. (Neh. 9:15; lera Masalmo 78:24, 25.) Ti hakubasani ti to vona va ti bhisi ngu sakudya sa nyama. Msana kova Jesu a di womba-wombile ngu “dipawa do ta ngu nzumani” adi di ndi no va ninga wutomi wo mbi guma kuhambana ni mana, vona kha va nga lava kuziva ti to toneto ti ti lava kuwomba txani. (Joh. 6:32) Vona va ti karateka ngu silaveko sa nyama aha ko va si pfisisi lisima la ti Jesu a nga txi lava ku va gondisa. Ngu tihi ti hi nga ti gondako ka toneto?

NGU TIHI TI TI FANELAKO KUVA TA LISIMA KWATHU

12. Ngu kuya ngu ti Jesu a nga ti gondisa, ngu tihi ati ti fanelako kuva ta lisima ngutu kwathu?

¹² Gondo ya lisima ayi hi nga yi mana ka kapitulu 6 ngu yi yo: Silaveko sathu sa moya si fanete kuva sa lisima ngutu ka wutomi wathu. Jesu se a ti gondisile mhaka yoneyo mbimo yi a nga dukwa ngu Sathani. (Mat. 4:3, 4) Ka tximahakalo txonetxo ene a kombisile ti to kuengisa Jehovha i ti ta lisima ngutu kupinda ku hetisisa silaveko sakwe sa nyama. Hahanze keto, ka gondo yakwe ya mmangoni, Jesu a gondisile lisima lo khatalela silaveko sathu sa moya. (Mat. 5:3) Ngu toneto, hi fanete ku tiwotisa tiya: ‘Ina nzila yi ni hanyako ngu yona ya kombisa ti to wuxaka wangu ni Jehovha mbwa lisima ngutu kupinda kuhetisisa silaveko sangu?’

13. a) Ngu kutxani ti sa biha kutidila ngu sakudya sasinene si hi ku naso? b) Ngu txihi txialakanyiso atxi Paulo a nga hi ninga? (1 Vakorinto 10:6, 7, 11)

¹³ Kha ta biha kukhongela ngu silaveko sathu sa ditshiku ni ditshiku mwendo kulondola silo sa sinene asi hi ku naso. (Luka 11:3) Bhiblia yi womba ti to nda tinene ku m’thu ‘e dya e sela ni kutitsakisa ngu mthumo wakwe.’ Yi tshumela yi womba ti to eto “ti ta ngu ka dianza da Txizimu.” (Ekl. 2:24; 8:15; Jak. 1:17) Kambe hi fanete ku tiwonela ti to silaveko sathu sa nyama si si ve sa lisima ngutu ka wutomi wathu. Hi nga gonda ka ti mpostoli Paulo a nga bhalela Makristu a Korinto. Ene a wombawombile ngu ti ti nga maheka ka Vaisrayeli kupata ni ti va nga ti maha hafuni ni mmango wa Sinayi. Se koneho ene a hi bhasopisile ka ti to ‘hi si naveli simaha so biha ati ni vona [Vaisrayeli] va nga navela.’ (Lera 1 Vakorinto 10:6, 7, 11.) Jehovha a ti mahile txidewukiso kasi kuninga sakudya Vaisrayeli, kambe ka vona sakudya i ti sa lisima ngutu aha ko i va txikarato kwawe. (Mit. 11:4-6, 31-34) Hahanze keto, msana kova va di khozete txithombe txa dirole, vona va kombisile ti to kudya, kusela ni kusakana i ti ta lisima ngutu kupinda kuengisa Jehovha. (Eks. 32:4-6) Paulo a thumisile txikombiso txawe kota txialakanyiso ka Makristu ya ma nga txi hanya ka mbimo yi Jerusalema ni dithempele si nga di hafuhi ni kuloviswa. Nathu hi hanya ka masiku ya magwito. Ngu toneto, nda lisima kuriya nzeve ka sialakanyiso si Paulo a nga si ningela kasiku hi si wi ka mlawu wu Vaisrayeli va nga wela ka wona.

14. Bhiblia yi womba txani ngu sakudya si hi no ta va naso ka mafu a maphya?

¹⁴ Mbimo yi Jesu a nga hi gondisa kumaha mkombelo ngu “sakudya sa ditshiku da nyamsi” a tshumete e womba-womba ngu kumaha mkombelo kasiku kudhunda ka Txizimu ku maheka “hamafuni nga nzumani.” (Mat. 6:9-11) Ina u  khala kualakanya ngu nzila yi mafu ma no zumbisa tona mbimo yi mkombelo wonewo wu no xamulwa? Bhiblia yi womba ti to kudhunda ka Txizimu ngu ti to hamafuni ku va ni sakudya so tala. Isaya 25:6-8 yi kombisa ti to vathu va na londola “kudya sakudya sa mafura.” Dibhuku da Masalmo 72:16 di womba ti to: “Ditiko di na talelwa ngu kupfuna ka fulaho, ayi yi zinginikelako txitimwi ka situnga.” Ina awe wa tsaka ngu kuta thumisa fulaho yoneyo kasi kubhika sakudya si u si dhundako mwendo ku ta gondela ku bhika mndiwo wumwanyani? U nga divale ti to u na ta tshumela ‘u phaya mivhinya u dya mihando ya kona.’ (Isaya 65:21, 22) Ni ku vathu votshe hamafuni va na ta tidila ngu silo sa sinene.

15. Ngu tihi ati a va va no wuswa va no ta ti gonda?

¹⁵ Lera Johani 6:35. Tshumela u pimisa ngu vathu vale va nga dya mapawa ni sihaka ka txidiwukiso txa Jesu. Ka mbimo yile kha va kombisa likholo ka Jesu. Hambiketo ti nga maha vona ve wuswa ni ku awe u na ta va ziva vamwani va kona. (Joh. 5:28, 29) Vathu vonevo ti na lava ve gonda txhamuselo ya ti Jesu a nga ti la ku va gondisa mbimo yi a nga khene: “Ani ngani dipawa ni wutomi. Awu a taku kwangu kha na mbi pfa nzala.” Vona ti na lava ve kombisa likholo ka digandelo da Jesu. Ti na ta lava ve kombisa likholo ka ti to Jesu a ningete wutomi wakwe ka vathu votshe. Ka mbimo yoneyo ku na ta va ni programa yo gondisa vathu votshe ava va no ta wuswa ni va va no velekwa ka mafu a maphya. Phela ti na ta tsakisa kugondisa vathu vonevo ngu timhaka to tsakisa mayelano ni txikongomelo txa Jehovha. Kumaha toneto ti na ta tsakisa ngutu kupinda kudya sakudya sa nyama. Ngu ditshuri, sakudya sa moya si na tava silo sa lisima ngutu ka wutomi wathu.

16. Hi na bhula ngu txani ka gondo yi yi londiselako?

¹⁶ Ka gondo yiya hi mani tipontu ta lisima ati hi ti gondako ka Johani kapitulo 6. Kambe Jesu ati ni to tala to hi gondisa mayelano ni “wutomi wo mbi guma.” Vajudha ava Jesu a nga womba-womba navo ti txi lava ve engisisa kwati ati Jesu a nga ti womba, se nathu ti lava hi maha toneto. Ngu toneto, ka gondo yi yi londetako hi na ya masoni hi txi xola tigondo ta lisima ati hi ti gondako ka Johani kapitulo 6.