1-2. Vaveleki va fanete ku angulisa kutxani ngako vanana va txi maha siwotiso mayelano ni ti hi ti kholwako ti nga seketelwa ka Bhiblia?

 VATHU vo tala va womba ti to kuwunja vanana hi nga msakano. Ngako u di mveleki ha ku ndunduzela ngu mizamo yi u yi mahako yo vhuna vanana vako ku ve kulisa likholo lawe. (Dhewut. 6:6, 7) Ngu kutsimbila ka mbimo, ti nga maha mwanana wako e khata ku kuwotisa ngu ti hi ti kholwako ti nga seketelwa amu ka Bhiblia, kupata ni ti yi ti wombako mayelano ni ta tinene ni to biha.

² Ku ti lava makhatoni siwotiso soneso si nga kujuja msungo. Ti nga woneka nga kukula ka mwanana wako ngu didhawa da moya ko tshumelela msana. Kambe mbimo yi vanana va yako ve kula ti lava ve maha siwotiso soneso kasiku ve engetela likholo lawe. (1 Vak. 13:11) Hahanze ka toneto, u nga thumisa mkhanjo wonewo kasi kuvhuna mwanana wako e kulisa wusikoti wakwe wo pimisa.

3. Hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

³ Ka gondo yiya hi na wona nzila yi vaveleki va nga vhunako vanana vawe ku 1) ve kulisa likholo lawe ka Txizimu ni ka Bhiblia, 2) ve ninga lisima matshina a milayo a Bhiblia mayelano ni ti i ku tatinene ni ti i ku to biha, 3) ni kuemela ati va ti kholwako. Hi na tshumela hi wona ti to ngu kutxani i di ta lisima ku vanana ve simama ve maha siwotiso ni kumaha mithumo ayi yi no tula mkhanjo wo vaveleki ve bhula ni vanana vawe mayelano ni ti va ti kholwako.

VHUNA VANANA VAKO KU VE KULISA LIKHOLO LO TSANA NGU TXIZIMU NI BHIBLIA

4. Ngu sihi siwotiso asi mwanana wako a nga vako naso ni ku ngu kutxani?

⁴ Aku awe u nga mbi velekwa ni likholo, mwanana wako nene kha velekwa ni likholo. Nda lisima ku khumbula ti to likholo kha  li tshapelisani ka tate liya ka mwanana. Ngu toneto, ti nga maha mwanana wako e ti wotisa ti to: ‘Ni nga tsanisekisa kutxani ti to Txizimu txiho? Ina ni fanete kukholwa ka ti Bhiblia yi ti wombako?’ Siwotiso so nga tiya kha sa biha, nguko Bhiblia yi hi kuzeta ku hi thumisa “wusikoti wathu wo pimisa” ni ku ‘hi wonisisa sotshe.’ (Var. 12:1; 1 Vat. 5:21) Kambe u nga vhunisa kutxani mwanana wako ku e kulisa likholo lakwe?

5. Ngu tihi ti vaveleki va nga ti mahako kasi kuvhuna vanana vawe ku ve engetela likholo lawe ngu Bhiblia? (Varoma 12:2)

⁵ Vhuna mwanana wako e tsaniseka ti to ati Bhiblia yi ti gondisako ditshuri. (Lera Varoma 12:2.) Ngako mwanana wako a txi kumaha txiwotiso, londola mkhanjo wonewo kasiku u m’vhuna ku e mana tixamulo ka tifarameti tiya, Índice das Publicações da Torre de Vigia mwendo ka Mkongomiso wa Tifakazi ta Jehovha wo maha wuxolisisi. Ngu txikombiso, ka Mkongomiso wa Tifakazi ta Jehovha wo maha wuxolisisi hahatshi ka msungo mhaka awu wu ku “Bhiblia,” ka txisungwana mhaka txi txi ku “Inspirada por Deus” a na tsaniseka ti to Bhiblia hi nga dibhuku da dinene dwe adi di ngo bhalwa ngu vathu. Ngu ditshuri, yona “dipswi da Txizimu.” (1 Vat. 2:13) Ene a nga maha wuxolisisi mayelano ni didhoropa da Ninivha di nga txi maneka ka Asiriya wa kale. Kale vagondi vamwani va txi kanetisana ni Bhiblia va txi womba ti to Ninivha kha veka ni kuvaho. Kambe kona mu ka dilembe da 1850, vaxolisisi va mani marumbi a didhoropa donedo, ti kombisako ti to Bhiblia yi txi womba ditshuri. (Zef. 2:13-15) Ngako mwanana wako a txi maha wuxolisisi ka gondo ayi yi ku “Ina u txi ti ziva?” ka Muwoneleli wa Novembro wa 2021, ene a na wona nzila yi kuhoxoka ka didhoropa da Ninivha ku nga hetisisa ngu yona wuprofeti wa mu ka Bhiblia. Kuzeta mwanana wako ku e fananisa ati a ti gondako ka mabhuku athu ni ti mabhuku mamwani o thembeka ma ti wombako. Eto ti na vhuna mwanana ku e tsaniseka ti to ati a ti wombako ditshuri.

6. Vaveleki va nga vhunisa kutxani mwanana wawe ti to e thumisa wusikoti wakwe wo pimisa? Ningela txikombiso. (Wona ni mfota.)

⁶ Lava mikhanjo yo mwanana wako e thumisa wusikoti wakwe wo pimisa. Lava mikhanjo yo u va ni mabhulo o tsakisa ni mwanana wako mayelano Bhiblia mwendo likholo ka Txizimu. Ku ti lava u nga maha toneto ngu kuendela muzewu, jaradhi mwendo Bhetele. Ngako u txi endela muzewu, u nga vhuna mwanana wako kuwona nzila yi tximaha txo kari mwendo matimu o kari ma kombisako ngu yona ti to Bhiblia nja ditshuri. Ngu txikombiso, ina mwanana wako wa ti ziva ti to ditina da Txizimu diho ka dirigwi adi di ku ni 3.000 wa malembe di ziwako kota  Dirigwi da Mowabhi? Dirigwi donedo di ka Muzewu wa Louvre ka didhoropa da Paris khe França. Hahanze keto, u nga wona txifananiso txa dirigwi donedo khe Mzinda wa hamafuni kotshe wa Tifakazi ta Jehovha. Didungula dimwani di manekako ka dirigwi donedo, ngu ti to Meza, mfumeli wa Mowabhi, a wukete Vaisrayeli, se ngu toneto Bhiblia yi ti wombako. (2 Vafu. 3:4, 5) Ngako a txi wona ngu maso akwe ti to Bhiblia nja ditshuri ni ku ya thembeka, eto ti na vhuna mwanana wako ku eva ni likholo lo tsana.—Wona ni 2 Makronika 9:6.

7-8. a) Hi nga gonda txani ka kutshura ni milayo yi hi yi manako ka mtumbuluko? Ningela txikombiso (Wona ni mfota.) b) Ngu sihi siwotiso asi si nga vhunako mwanana wako ku e kulisa likholo la ti to waho Mvangi?

⁷ Vhuna mwanana wako ku e pimisa ngu silo so xamatisa asi a si wonako ka mtumbuluko. Mbimo yi mi tsimbilako ka makhalo o tshura mwendo jaradhi, mvhuni ku e pfisisa milayo ayi yi kuho ka mtumbuluko awu mi wu wonako. Ngu kutxani? Nguko milayo yoneyo yi kombisa ti to ku ni Mvangi awu a ku ni wutxhari. Ngu txikombiso, silo so tala sa mtumbuluko si zumbisile kuva i di sa redhonda ni ku, vasiyentista va gondile ngutu ngu silo soneso. Ngu txikombiso, m’gondi mmwani wa mindonga a dhanwako ku Nicola Fameli a womba ti to ngako u txi kontela silo si si nga zumbisa wuredhonda, u na wona ti to sona si mahilwe ngu nzila ya organizadhu. Nzila yoneyo ya organizadhu yi dhanwa ku i sequência de Fibonacci. Mazumbelo onewo a wuredhonda u nga ma wona ka tinyeleti, ka mazokoro a mindonga, ni ka majirasole. a

⁸ Ti nga maha mwanana wako txikolwani e ya gonda milayo yimwani ayi yi nga toloveleka ya mtumbuluko. Ngu txikombiso, mindonga yo tala yi kula ngu nzila yo fana, ya humisa madhavi, se madhavi ni ona ma humisa sidhaviyana simwani, se mamahelo onewo ma dhanwa ku i fractal. Mamahelo oneyo ma maneka ka silo simwani sa mtumbunuko. Kambe i mani wu a nga vanga silo siya so tshura? Mbimo yi mwanana wako a yako e pimisa ngu siwotiso so fana ni soneso, likholo lakwe la ti to Jehovha ngene a nga vanga silo sotshe, li naya li tsana. (Vaheb. 3:4) Ngu kutsimbila ka mbimo, u fanete kuvhuna mwanana wako ku e pfisisa ti to ngu kutxani i di ta lisima ku e engisa milayo ya Txizimu. U nga maha toneto ngu ku m’wotisa tiya: “Aku i ku Txizimu txi nga hi vanga, ina hi nga txona txi fanelako ku hi gela ati hi fanelako ku ti maha ni ti hi si faneliko ku ti maha kasiku hi tsaka?” Awe u nga mkomba ti to yotshe milayo yiya yi maneka mu ka Bhiblia.

VHUNA MWANANA WAKO KU E NINGA LISIMA MILAYO YA MAHANYELO YA MU KA BHIBLIA

9. Ngu kutxani mwanana wako a nga va ko ni kukanakana mayelano ni milayo ya mahanyelo ya mu ka Bhiblia?

⁹ Ngako mwanana wako a txi kana-kana ti to ta vhuna kulondisa ati Bhiblia yi wombako mayelano  ni ti i ku tatinene ni ti i ku to biha, zama kutumbula ti to ngu kutxani a di ni kukanakana koneko. I ngava ti to ene o mba tumelelana ni ti Bhiblia yi ti wombako mwendo o mba sikota kutxhamusela ati a ti kholwako? Vhuna mwanana wako kuwona ti to ngu kutxani i di tatinene kulondisa milayo ya Jehovha. U nga maha toneto ngu kuthumisa dibhuku di di ku, Hanya wutomi wo tsakisa kala kupinduka. b

10. U nga mvhunisa kutxani mwanana wako ku e wona Jehovha kota mngana wamnene?

¹⁰ Vhuna mwanana wako ku e ninga lisima wungana wakwe ni Jehovha. Mbimo yi u gondako Bhiblia ni mwanana wako, thumisa siwotiso ni sikombiso asi si ku ka dibhuku di di ku, Hanya wutomi wo tsakisa kala kupinduka kasiku u wona ati mwanana wako a ti pfisisako ngu mhaka yo kari. (Mav. 20:5) Ngu txikombiso, gondo 8 yi fananisa Jehovha ni mngana wa ditshuri awu a hi ningako sialakanyiso kasi ku hi vhuna ni ku hi vhikela. Msana ko lera dibhuku da 1 Johani 5:3, u nga m’wotisa tiya mwanana wako: “Aku Jehovha i ku mngana wamnene wo nga tiya hi fanete ku angulisa kutxani ngako a txi hi kombela kumaha to kari?” Txiwotiso txi nga woneka nga txi hehukile ngutu, kambe txi nga vhuna mwanana wako e pfisisa to Jehovha a vekile milayo yoneyo nguko a hi dhundako.—Isaya 48:17, 18.

11. U nga mvhunisa kutxani mwanana wako ti to e ninga lisima matshina a milayo a Bhiblia? (Mavingu 2:10, 11)

¹¹ Bhula ni mwanana wako ngu lisima lo londisa matshina a Bhiblia. Mbimo yi mi lerako Bhiblia mwendo m’bhalo wa ditshiku, bhulani ngu nzila yi matshina a milayo a Bhiblia ma nga vhuna ngu yona mwaya wanu. Ngu txikombiso, ina mwanana wako wa tipfisisa ti to ti ni lisima kuva m’thu wo dhunda kuthuma ni kuva wo thembeka? (Vaheb. 13:18) Ina mwanana wako wa tipfisisa ti to matshina a milayo a Bhiblia ma hi vhuna kuva ni litsako ni dihanyo da dinene? (Mav. 14:29, 30) Ditshuri ti to kubhula ni mwanana wako mayelano ni matshina a milayo o fana ni oneyo ti nga m’vhuna ku e ninga lisima a ti Bhiblia yi gondisako.—Lera Mavingu 2:10, 11.

12. Tate wo kari a mvhunisile kutxani mwanana wakwe kuwona wuyelo yo engisa matshina a milayo a Bhiblia?

¹² Mwanathu mmwani wa França awu a dhanwako ku i Steve a txhamusela nzila yi ene ni msikati wakwe va vhunako ngu yona mwanana wawe Ethan kuwona to Jehovha a hi ninga milayo nguko a hi dhundako. Va womba tiya: “Athu hi mmaha siwotiso so nga tiya: ‘Ngu kutxani Jehovha a txi lava hi londisa ditshina diya da mlayo? Eto ti kombisisa kutxani to ene wa hi randa? Ku di na maheka txani ngako awe u si londisi ditshina diya da mlayo?’” Mabhulo yawa ma vhuni Ethan kutsaniseka ti to mbimo yotshe milayo ya Jehovha yi mahetwe ku hi vhuna. Steven a tshumela e womba tiya: “Txikongomelo txathu ngu vhuna Ethan ku e wona to wutxhari wa mu ka Bhiblia wu gulekile ngutu kupinda wutxhari wa vathu.”

13. Vaveleki va nga va trenarisa kutxani vanana vawe ti to ve thumisa matshina a milayo a Bhiblia. Ningela txikombiso.

¹³ Trenara mwanana wako ku e thumisa matshina a milayo a Bhiblia. Ti nga maha mwanana wako ti txi lava e gonda dibhuku do kari txikolwani. Ti nga maha m’thu wu kuwombwawombwako ngu ngene ka dibhuku donedo a txi maha ati Jehovha a ku khene tibihile, to fana ni wugango ni wugevenga. Awe u nga kuzeta mwanana wako kupimisa ngu ti Jehovha a va wonisako tona vathu va va mahako timhaka toneto. (Mav. 22:24, 25; 1 Vak. 15:33; Vaf. 4:8) Eto ti nga vhuna mwanana wako kuwona to ngu kutxani i di wutxhari kuengisa Jehovha. Se ngako ti txi lava e ningela mawonelo mayelano ni dibhuku donedo, a na va adi lungekile kuwombawomba ngu ti a ti kholwako.

 GONDISA MWANANA WAKO KU E WOMBA-WOMBA NI VAMWANI MAYELANO NI TI ATI KHOLWAKO

14. Ngu yihi mhaka ayi yi nga karatelako ma jovhem ku me txhamusela vamwani, ni ku ngu kutxani?

¹⁴ Mbimo yimwani, majovhem ma nga thava kuwombawomba ngu ti ma ti kholwako. Ngu txikombiso, ti nga maha vona va si tizivi kutxhamusela ti to ngu kutxani va si kholwi ka gondo ya ku ti mahakela ka silo. Ngu kutxani? Txivangelo ngu ti to ti nga maha vaprofesori va txi va gela to gondo yoneyo ditshuri. Se kota mveleki, u nga mvhunisa kutxani mwanana wako ku e tsaniseka ti to ti ati kholwako ditshuri?

15. Nji txani txi nga vhunako dijovhem ku di tsaniseka ka ti di ti kholwako?

¹⁵ Vhuna mwanana wako ku e tsaniseka ka ti ati kholwako. Mwanana wako kha fanela kuva ni tingana to kholwa ka Mvangi. (2 Tim. 1:8) Ngu kutxani? Nguko vasiyentixta vavangi ni vona kha va kholwi ka ku ti mahekela ka silo. Mbimo yi vasiyentixta va gondako timhaka t wutomi, vona va wona wufakazi wa ti to ku ni m’thu wo txhariha awu a nga vanga sotshe asi si kuho. Ngu toneto, vona kha va kholwi ka gondo ya ku ti mahekela ka silo ayi yi gondiswako ka sikolwa sasingi hamafuni kotshe. Tximwani atxi txi nga vhunako mwanana wako ku e tsanisa likholo, ngu tumbula ati ti nga vhuna vanathu vamwani ku ve kholwa ka ti to ku ni awu a nga vanga wutomi. c

16. Vaveleki va nga mvhunisa kutxani mwanana wawe ku e txhamusela ti to ngu kutxani a txi kholwa ka mvangi? (1 Pedro 3:15) (Wona ni mfota.)

¹⁶ Vhuna mwanana wako ku e txhamusela ti to ngu kutxani atxi kholwa ka mvangi. (Lera 1 Pedro 3:15.) Ti nga maha i di ta tinene kugonda kumweko misungo mhaka ya txienge atxi txi ku “Os jovens perguntam —Criação ou Evolução?” ka jw.org. Se mwanana wako a nga sawula pontu ayi a yi wonako to yi nga vhuna vamwani kupfisisa ti to ku ni mvangi. Se mi nga trenara motshe nzila yo txhamusela ma pontu onewo. Ngako m’thu adi tiemisete kubhula ngu mhaka yoneyo, vhuna mwanana wako kuwona ti to kha fanela ku dhixkutira kambe a fanete kutxhamusela ngu nzila ya yinene ni yo hehuka. Ngu txikombiso, ti nga maha mmweyo wa vakolega vakwe e womba tiya: “Ani kha ni khali kuwona Txizimu, se ni kholwa ka ti ni ti wonako.” Se mwanana wako a nga xamula atxi khene: “Pimisa u txi tsimbila hagari ka txitinga, se u sa tiemela u wona txisima.  Awe u ndi na pimisa txani? U nga pimisa to m’thu a nga kela txisima txonetxo. Se aku tximaha txa txidotho txo fana ni txiya ti nga lava txi mahwa ngu m’thu, hi nga pimisa ngu mtumbuluko!”

17. Vaveleki va nga m’kuzetisa kutxani mwanana wawe kulavetela mikhanjo yo bhulela vamwani mayelano ni Bhiblia?

¹⁷ Kuzeta mwanana wako kulavetela mikhanju yo bhulela vamwani mayelano ni Bhiblia. Hi nga womba ti to kubhulela vamwani mayelano ni Bhiblia ta fana ni kutxhaya vhiyola. M’thu awu a gondelako a nga khata ngu kutxhaya ma muzika o hehuka, kambe ngu kutsimbila ka mbimo ti nga ya ti m’hehukela kutxhaya. Ngu nzila yoneyo, ti nga maha di jovhem di khata ku kuwombawomba mayelano ni ti di ti kholwako ngu kuthumisa timhaka to hehuka. Ngu txikombiso, ene a nga wotisa tiya kolega wakwe wa txikolwani: “Ina u txi tiziva ti to va enjinyeru vavangi va etetela asi va si wonako ka mtumbuluko? Ema ni kukomba vhidhiyo yo tsakisa.” Msana ko mkomba vhidhiyo yimweyo ya mxaxamelo wa mavhidhiyo awu wu ku: “Ina txi to vangwa?” Ene a nga womba tiya: “Aku enjinyeru a ndunduzelwako ngu txi a nga txi maha a nga txi kopiya ka mtumbuluko, ina kha ti faneli ku ndunduzelwa ngutu awu a nga vanga mtumbuluko?” Mabhulo o hehuka o fana ni awa ma nga vhuna kolega wa txikolwani ti to e lava kugonda to tala ngu Jehovha.

SIMAMA U VHUNA MWANANA WAKO KU E TSANISA LIHOLO LAKWE

18. Vaveleki va nga simamisa kutxani ve vhuna vanana vawe ti to ve tsanisa likholo lawe ka Txizimu?

¹⁸ Hi hanya ka mafu ya vathu vavangi va singa ku ni likholo ka Jehovha. (2 Pedro 3:3) Ngu toneto, anu vaveleki mbimo yi mi gondako ni vanana vanu, va kuzeteni kumaha wuxolisisi ngu timhaka ti ti no va vhuna kuxonipha Bhiblia ni milayo ya mahanyelo ya Txizimu. Bhulani navo mayelano ni sivangwa sa mtumbuluko asi si no va vhuna kutshukwatisa wusikoti wawe wo pimisa. Va kuzete kupfisisa wuprofeti wo tsakisa wa mu ka Bhiblia awu se wu nga hetiseka. Txa lisima ngutu, maha mkombelo ni vanana vako ni ku va pata ka mikombelo yako. U txi maha toneto, u nga tsaniseka ti to Jehovha a na yi hakela yotshe mizamo yako a yi u yi mahako yo vhuna vanana vako ku ve tsanisa likholo lawe.—2 Mak. 15:7.