Ni sekile nguko mngana wangu a txi ti komba i si nga mkhongeli. Se ni mu wotisile tiya, “u ziva txani awe ngu Bhiblia?” Kambe ngu magwito ani gete to mame wakwe i ti mmweyo wa Tifakazi ta Jehovha ni ku ati mgondisile to kari. Se ni to xamala ni mkombela to e ni gela to engeteleka.

Hi bhute ngutu wusiku wule. Mngana wangu ani gete to Bhiblia yi womba to Sathani ngene a fumako mafu awa. (Joh. 14:30) Ti nga maha awe u txi ti ziva ngu kale, kambe kwangu i di ta tiphya ni ku ti txi xamalisa. Mbimo yotshe ni txi pfa to Txizimu txa wuxinji ngu txona txi fumako mafu awa. Kambe eto ti si tsimbitisani ni ti ni nga txi ti wona ka wutomi wangu. Hambiku ni ngadi ni 26 wa malembe se ni ti woni timhaka ta tingi ati ti nga txi ni karata.

Tate wangu i ti mtsimbitisi wa avhiyawu ya masotxhwa khe Estados Unidos. Hambiku ni ti ngadi mwanana ni txi ziva ti to yimbi yi nga khata nguko masotxhwa se ma ti lungekile. Yimbi ya khe Vietnã yi khatile mbimo yi ni ngadi univhersidhadhe khe Califórnia. Se nani ni joyinile ka mtxawa wa sitereka sa vagondi. Maphoyisa ma hi hingile ma txi hophosela sibhamu asi si nga txi vanga wutshi wo tshavanga aha ko hi si ti koti kuwona to hi tutumela hani. I ti mbimo ya sitereka ni ku wukelana ni ku va politika va txi dayana. Vona va ti ni mawonelo o hambana mayelano ni ti va nga ti fanete kumaha. Totshe tiya ti txi pekisa m’sungo.

Ngu 1970 ni khatile kuthuma khe Alaska ni ku ni txi hola male ya yingi. Ni kwete avhiyawu ni ya Inglaterra aha ni nga xava mmota kambe ni txi tsimbitisa ni si ti zivi to ni ya hani. Msana ka mitximanyana ni hokile África. Mbimo yi ni nga ti tsimbila, ni mani vathu ava va ngadi ni minavelo yo fana ni yangu yo lava kukhululeka ka sikarato si va nga txi wonisana naso.

Ati ni ngadi ti pfite to Bhiblia yi gondisa to Sathani ngene a fumako mafu awa se ni txi ti pfisisa ngu ti ni nga ti wona ni ku ti hanya. Se ni ti lava kuziva to aku Txizimu i si ngako txona txi fumako mafu awa, txona txi maha txani?

 Ka mitxima yi nga londisela ni mani tixamulo ta siwotiso sangu. Ngu kutsimbila ka mbimo ni zivile vavamna ni vavasikati ava va nga kombisa kuthembeka ka Txizimu ka siemo sotshe.

Mbimo yi ni nga tshumela ni ya Londres, ni fonete mame wa mngana wangu se ene ani ningile Bhiblia. Ni di hokile Amsterdã, Holanda ni wonwi ngu Fakazi yo kari ni txi lera Bhiblia ni di emile ka postu ya magezi ni wusiku, ene ani vhuni kugonda to tala. Mbimo yi ni nga hoka Dublin, Irlanda ni ti ya humela Bhetele se ni gogota ditimba. Ngu kona mu ni nga mana Arthur Matthews, wawamna wo txariha ni ku adi ni txiperiyensiya txo tala se ni mu kombete ti to e ni gondela Bhiblia, ene a tumete.

Ni khatile kugonda ngu kuhiseka ni lera mabhuku ni ma vholume a mabhuku ya ma ngadi humesilwe ngu Tifakazi ta Jehovha. Ni lerile Bhiblia yotshe ni yi heta eto ti ni tsakisile ngutu. Mitshanganoni ni txi wona vanana va txi xamula siwotiso asi vathu va va nga gonda ngutu va nga txi ti wotisa kudingana malembe o tala: ‘Ngu kutxani ku di ni wubihi? I mani Txizimu? Ku maheka txani ngako m’thu a txi fa?’ Ti ni hehukete ku maha wungana ni Tifakazi ta Jehovha nguko ni si zivi mmwani m’thu ka ditiko dile. Vona va ni vhuni ku ni randa Jehovha ni kumaha kudhunda kwakwe.

Ngu 1972 ni bhabhatisilwe. Ku di pindile dilembe ni khatile kuva nyaphandule ni ku ni sengemete ka dibanza da didotho da khe Newry, Norte ka Irlanda. Ni tiya lugara ka nyumba yi yi nga ti kule ni didhoropa, hafuhi ni mimango. Ku di ni tihomu ti nga txi dyiswa hafuhi ni kona hale ni ku ni txi wuseta miwomba-wombo yangu masoni ka tona. Tona ti txi ti komba nga ta engisela mbimo yi ti nga txi dya mwasi hambi ku ti nga si ni ningi txialakanyiso, kambe ti ni vhuni ti to ni gondela kuwonetela vayingiseli mbimo yi ni vekako mwomba-wombo. Ngu 1974 ni sawutwe kuva nyaphandule wo sawuleka aha ni nga thumisana ni Nigel Pitt, awu a nga va mngana wangu kudingana mbimo yo lapha.

Ka mbimo yoneyo “ku ti ni mazunga a hombe” khe Norte ka Irlanda. Se ngu mhaka ya mazunga oneyo kudhanwi ku “Ditiko da Mabhomba ni Tibhala.” Ti di tolovelekile kuwona vathu va txi hophoswa, va txi wusa mazunga ni kudhewulwa ngu mabhomba. Va politika ni vathangeli va wukhongeli va ti patana. Hambi keto va Protestante ni va Catolica va txi ti ziva to Tifakazi ta Jehovha kha  ti beleli ka politika, ngu toneto ti txi hi hehukela kutxhumayela hi di khululekile. Misungo ya timwaya yi txi ku ziva mu ku ndino maheka kona mazunga, se vona va txi hi zivisa kasiku hi kota kutsimbilela kule ni wukhalo wonewo.

Hambi keto ku ti ni siemo si si nga txi hi veka ha phangoni. Ditshiku dimwani, ani ni Denis Carrigan awu i nga ti nyaphandule hi di ya txhumayela ngu dikhambi da wumbidi ka didhoropa da hafuhi adi ku si nga ni Tifakazi ta Jehovha. Aku hi nga si ti koti kuwomba-womba kwati txi Irlanda, wamsikati mmwani a hi lumbetile a txi khene hi sipiyawu sa masotshwa a Inglaterra. Se eto ti hi dhukisile. Phela kuva mngana wa masotxhwa ti ndi na ku maha u dawa mwendo kuhophoswa ka mazolo. Mbimo yi hi nga ti emile hokha txititxhini, ku txi titila se hi woni mmovha wu ta ema restaurante ha a nga ti kona wule wamsikati a nga hi lumbeta. Se e huma eta womba-womba ni vavamna vambidi va va ngati mmovhani mule a txi hi xungametela. Se vona va do dhumisa mmovha veta ha hi ngati kona ve ta hi wotisa siwotiso mayelano ni txibhomba txi hi nga txi txi emela. Mbimo yi txibhombha txi nga hoka vavamna vale va ti ya womba-womba ni motorista, kambe kha ha ti pfa ati va nga txi womba-womba ngu tona. Aku hi ngati hokha ka txibombha txile hi txi pimisa ti to va na hi ñola ve hi peketela ni ku hi tshotsha hahanze ka didhoropa. Kambe eto kha ta maheka, mbimo yi hi nga txhika hi do ya ka motorista hi txi: “Majaha yale ma txi khene txani ngu ngathu?” Ene ati khene: “Ani ni va gete ti to mi va mani nguko na mi ziva, khululekani mi vhikelekile.”

Ngu 1976, hi di ka mtshangano wa txigava khe Dublin, ni zivile Pauline Lomax, awu i ngati nyaphandule wo sawuleka a nga txi ta ngu Inglaterra. Ene atxi hisa ngu didhawa da moya, atxi ti veka hahatshi ni ku i ti mwanathu wo dhundeka. Ene ni ndiyakwe Ray, va gondile ditshuri i ti ngadi vanana. Ku di pindile dilembe ani ni Pauline hi txhadhile ni ku hi simamile hi va vaphandule vo sawuleka khe Ballymena, Norte ka Irlanda.

Hi thumile kota vawoneleli va txigava ngu mbimonyana, hi endela vanathu khe Belfast, Londonderry, ni makhalo mamwani. Hi gwesekile ngutu ngu likholo la vanathu ava va nga leka tigondo ta makuhu, txisawu-sawu, ni livengo kasiku ve ta thumela Jehovha, se ve mana makatekwa ni kuvhikelwa ngu Jehovha!

Ni zumbile Irlanda ku dingana 10 wa malembe. Ngu 1981, hi rambilwe kuya ka turma 72 ya Gileyadhi, msana ko gradhuwara hi avetwe ku ya thuma Serra Leoa khe África.

Hi zumbile ka nyumba ya varumiwa ni 11 wa vanathu vo dhundeka. Hi ti ni kozinya yimweyo, 3 wa makasa dhe banyo, maxovherhu mambidi, telefone yimweyo ni mtxhini wumwewo wo kuwula ni wumwewo wo omisa. Mbimo yotshe magezi ma txi wika hi sa ziviswa, hi ti belelwa ngu makonzo ni minyoka.

Hambiku txiemo i nga si nga txa txinene, mthumo wo txhumayela wu txi hi tisela litsako la hombe ngutu. Vathu va txi yi xonipha Bhiblia ni ku va txi engisela kha kwati. Kutala kwawe va txi gonda ni kuva txi tumela ditshuri, ani va txi ni dhana ku “Tate Robert.” Kasi Pauline va txi mu dhana ku “Mame Robert.” Aku mthumo wa Bethele wu nga txi ni tekela mbimo, ni si maneki ngutu ka mthumo wo txhumayela, se va khatile kudhana Pauline va txi “Mame Pauline.” Se ani va txi khona “Tate Pauline.” Pauline atxi ti tsakela toneto!

 Kutala ka vanathu i ti sisiwana, kambe Jehovha mbimo yotshe a txi khatalela silaveko sawe ku nzila yo xamatisa. (Mat. 6:33) Ni khumbula mwanathu mmweyo wa txisikati a nga ti kova ni male yo dingana kuxava sakudya sa ditshiku donedo dwe kasiku e dya ni vanana vakwe, kambe a tekile male yile e ningela mwanathu wu a nga txi lwala kasi ku e kota ku ya xava mirende ya malària. Ni minova ya ditshiku dile a sa ti emela a mani male yoya xava sakudya, nguko ku nga ta humelela wamsikati a nga txi lava kuta txhunwa misisi. Ni txi tiwona ti txi humelela ngutu to nga tiya ka vanathu.

Hi zumbile Serra Leoa kudingana 9 wa malembe, hi gwita hi khukha hi ya Bhetele ka Nigeria, phela i ti Bhetele ya hombe ngutu. Ni txi maha mthumo wo fana ni wu ni nga txi wu maha khe Serra Leoa, kambe ka Pauline akuwa i ti ku txitxa ka hombe ni ku ku txi mkaratela. Akhe Serra Leoa, ene atxi heta 130 wa mahora mtxima ni mtxima ati ka mthumo wo txhumayela ni ku ati ni sigondo asi si nga txi tumela ditshuri. Ene ati avetwe ka departamento yo runga aha a nga txi heta masiku a txi runga simaha si si nga txhatxheka. Ti tekile mbimo kasiku e tolovela, kambe a gwitile e tumbula to vanathu va txi wu tsakela ngutu mthumo wakwe. Se a khatile kulava mikhanjo yo tsanisa va Bhetelita kulowe.

Phela mdhawuko wa Nigeria hi sa wu tolovela ni ku hi di ni ta tingi to ti gonda. Dikhambi dimwani, mwanathu mmwani a tile txikiritori kwangu e ta ni komba mwanathu wa txisikati awu a nga ti mani txiavelo txo ta thumela Bhetele. Se mbimo yi ni nga nawuluta diwoko kasiku mu’losa, ene a to nama mikondoni kwangu. Eto ti ni dhukisile. Ngu txi kuluveta ni to khumbula mibhalo yimbidi i ku Mithumo 10:25, 26 ni Mtuletelo 19:10. Se ni ti wotisa tiya, ‘ina ni fanete ku mgela to asi mahi tiya?’ Kambe ni gwitile ni pimisa tiya, aku a nga za e tumelelwa ku ta thuma hawa Bhetele ene wa ti pfisisa ati Bhiblia yi ti wombako.

Mbimo yi ti nga maheka tile ni karatekile ni za ni ya maha wuxolisisi. Ni gondile to ati mwanathu wule a nga ti maha ti tsimbitisana ni mdhawuko wa kale awu wu nga txi ngadi wu thumiswa ka makhalo mamwani a ditiko dile. Vavamna ni vona va txi maha ati ti fanako, eyo i di nzila yo kombisa txixonipho i si nga kukhozela nga ha Mibhalo yi wombako ngu kona. (1 Sam. 24:8) Ni tsakile aku  ni nga mbi womba txilo ati ti ndino maha mwanathu wule e khuveka.

Mbimo yi hi ngati khe Nigeria hi zivile vanathu vo tala ava va nga kombisa likholo lo xamatisa ngutu kudingana maleme o tala. Wona txikombiso txa Isaiah Adagbona. a Ene a gondile ditshuri i di ngadi mdotho, kambe kugwitike ku ya tumbulwa to ati ni tshekela. A gwitile e rumelwa ka wukhalo wu ku ngadi ni vathu va malwati o fana ni akwe, ni ku i ti ene ekha i nga ti fakazi. Ti si nga ni mhaka ni kukanetwa, ene a vhuni vathu vo pinda 30 ava va ngati ni tshekela ti to ve tumela ditshuri, ni ku kututwe dibanza ka wukhalo wonewo.

Ngu 1996, hi tshumete hi mana txiavelo txoya Quênia ahawa hi nga ya thumela Bhetele. Hi txi endelwa ngu vathu va tala kupata ni tikhawo. Tona “ti txi honyolela” mihando yi nga txi rwalwa ngu vanathu va txisikati. Ditshiku dimwani mwanathu wa txisikati wu a nga txi zumba kona hawa Bhetele a humile e divala kuvhala dijanela se mbimo yi a nga wuya a di ta mana tikhawo ti txi dya mndiwo wu a ngati wu site. Se ato huweta e huma. Tikhawo ni tona ti to huweta ti huma ngu dijanela.

Ani ni Pauline hi diya sengemela ka dibanza da txi swayile. Ku di pindile mbimu nyana ni avetwe ku ni tsimbitisa gondo ya dibhuku da dibanza (ayi konku yi dhanwaku ku i gondo ya Bhiblia ya dibanza). Hambi keto ni si se li pfisisa kwati lidimi lile, ni txo nga mwanana. Ni txi lulamisela kha kwati dibhuku ti to ni ya lera siwotiso, kambe ngako tixamulo ta vaengiseli ti txi hambana ni ti ni ngati bhate ni si ti pfisisi. Eto ti txi xamatisa. Phela ni txi va pfela ngutu vanathu. Ati ti nga ni gwesa, i nzila yi va nga amukela ngu yona ma lulamiselelo ngu ku thutha, nguku laphisa mbilu ni ku tiveka hahatshi.

Mbimo yi hi nga hoka Quênia nem kha na heta dilembe. Ngu 1997 hi rambilwe kuya Bhetele ka Brooklyn, Nova York. Konku hi di ka ditiko di di ngadi ni ti thomba kambe ni dona di ni sikarato. (Mav. 30:8, 9) Hambi ka ditiko do nga donedo vanathu va kombisa likholo la hombe. Vanathu va thumisa mbimo yawe ni silo sawe i si nga ti to ve humelela vona dwe, kambe kasi kuseketela mthumo wa wunene wa sengeletano ya Jehovha.

Ngu kutsimbila ka malembe, hi woni likholo la vanathu ka siemo so hambana-hambana. Akhe Irlanda hi woni likholo hagari ka mazunga, khe África hi wona likholo hagari ka wusiwana, se Estados Unidos hi wona likholo hagari ka ti thomba. Jehovha wa tsaka ngutu a txi wona vathu va txi kombisa lirando lawe ngu ngene ka siemo so hambana-hambana!

Malembe ma txi pinda ngu txi kuluveta “ma tutuma ngutu kupinda txingani ya marungani.” (Jobe 7:6) Konku hi thuma ni vanathu Mzinda ka Warwick, Nova York, ni ku hi pfa litsako la hombe ngu kusimama hi thuma ni vathu va va kombisanako lirando la ditshuri. Ha tsaka, ha eneliseka ni ku hi ti emisete kumaha ati hi nga ti kotako kasi kuseketela Mkoma wathu Jesu Kristu, awu i si nga kale a no hakela ava va thembekako kwakwe.—Mat. 25:34.