Ni velekilwe ngu 19 ka Maio wa 1940 ka didhoropa adi di dhanwako ku i Amioûn ka ditiko da Líbano. Msana keto hi rurile hi ya zumba ka didhoropa dimwani di dhanwako ku i Trípoli. Ni kulisilwe ka mwaya wa lidhundo ni litsako awu wu thumelako Jehovha. Ani ni wo gwita ka mtxhanu wa vanana, mahorana mararu ni majaha mambidi. Ka vaveleki vangu ku mana male yo tala i si nga ta lisima ngutu, wutomi wathu i ti kugonda Bhiblia kuya mitshanganoni ni kutxhumayela.

Ku ti ni vasawuleki vo tala dibanzani kwathu. Mmweyo wa kona i ti Michel Aboud, ene a txi tsimbitisa txienge txa mitshangano atxi txi nga txi dhanwa ku i Gondo ya Dibhuku. Michel a gondile ditshuri khe Nova York, ngene a nga tisa ditshuri Líbano ngu malembe a ma 1920. Msana keto dibanza dathu di amukete tindiyathu timbidi ati ti nga ti gondile ka Txikolwa txa Giliyadhi, i nga ti Anne ni Gwen Beavor. Ni ngadi ni txi khumbula nzila ya txixonipho ayi Michel a nga txi ñola ngu yona vanathu vale ni kutiemisela kwakwe ku va vhuna. Ka malembe ya ma nga londetela ni tsakile ngutu kuya tshangana ni Anne khe Estados Unidos. Msana keto ni ti ya tshangana ni Gwen awu a nga txi thuma Bhetele ya Londres kumweko ni mwamna wakwe Wilfred Go och.

Mkama wu ni ngadi mfana Tifakazi ta Jehovha i si nga ta boti khe Líbano, hambiketo hi txi txharihisela ngutu mthumo wo txhumayela. Mbimo yotshe hi txi  womba-womba ngu Bhiblia ni vamwani, hambiku hi nga txi kanetwa ngu vathangeli va titxhetxhe. Ni ngadi ni txi khumbula kwati ati ti nga hi humelela dimwani ditshiku.

Ani ni ndiyangu Sana hi to kutxhumayela ka dipredhio dimwani. Koneho, padre wo kari a to humelela ahawa hi nga ti kona, ti woneka nga a to gelwa to kari ngu ngathu. Se padre wule a khatile kuruketela vanathu e henya ngutu e tshumela e retha Sana ha sikadhani e mu dayisa. Koneho m’thumo mmwani a to ligarela maphoyisa. Mbimo yi ma nga hoka maphoyisa ma kombete ti to m’thu mmwani e khatalela Sana ve teka padre ve mu yisa maphoyisani. Va ti hokile va woni to padre a ti ni txibhamo, se va mu wotisile va txi: “Ditshuri da wena ngu dihi, u mthangeli wa txhetxhe mwendo wa sigevenga?”

Ani ni ngadi ni txi khumbula dipfumba dimwani hi nga di maha do ya txhumayela. Dibanza dathu di ti lugarile txibhomba ti to hi ya ka didhoropa da kule, totshe ti txi tsimbila kwati kala mbimo yi padre wa wukhalo wonewo a nga ta ziva ngu ta mthumo wathu. Koneho a tshanganisile vathu ti to ve hi lwisa, ve hi rinza ngu marigwi. Ka vhilinganya yile tate a dawisilwe, ni ngadi ni txi khumbula ni txi wona khohe yakwe yi ni mnoha. Ene a tshumete eya txibhombani ni mame, vanathu vamwani ni vona va mahile toneto. Koneho, ni woni mhaka ayi ni no mbi thuka ni yi divala. Mbimo yi mame a nga txi bahulela mnoha papa ene a wombile tiya: “Jehovha va divalela, kha va tizivi ati va ti mahako.”

Ku ni mbimo ayi hi nga pfuxela maxaka ka didhoropa adi hi nga velekelwa ka dona. Mbimo yi hi nga hoka ka vakokwani ku ti ni mthangeli wa hombe wa txhetxhe i ngadi bhixopo, ene a tiziva ti to vaveleki va mina i ti Tifakazi ta Jehovha. Hambiku ni ngadi ni 6 wa malembe dwe bhixopo wule a ni wotisile a txi: “Ngu txani u si se kubhabhatiswa?” Ani to mu xamula ni txi khani ni ngadi m’dotho ti to ni bhabhatiswa. Ni fanete kugonda to tala ngu Bhiblia kasi ku ni va ni likholo lo tsana. Bhixopo kha tsaka ngu mapswi angu ene a to gela vakokwani vangu a txi khene mwanana wuwa kha gondiswa kwati.

Kambe timhaka to nga tiya ti txi txiva. Ngu txitalo vathu va Líbano i ti vathu vanene ni kuamukelana. Ti di tolovelekile kuva ni mabhulo o tsakisa a Bhiblia ni ku hi txi tsimbitisa sigondo so woneka.

Mbimo yi ni nga ti ngadi ni txi gonda, mphya mmwani wa khe Venezuela a endete kheno Líbano ene a txi xalela mitshangano ka dibanza dathu. Ngu kutsimbila ka mbimo a randanile ni ndiyangu Wafa, msana keto va tsute ve ya hanya Venezuela. Wafa a txi pfa txiwunda, ngu toneto ka mapapilo akwe a txi womba-womba ngutu ngu kugela papa ti to hi rura nathu hi ya zumba Venezuela. Ngu magwito hotshethu hi rurile!

Hi hokile Venezuela ngu 1953 hi ya zumba Caracas hafuhi ni hofisi ya prezidenti. Aku ni ngadi mfana, ni ti tsakiswa ngutu ngu kuwona  prezidenti a txi pinda ngu mmovha wakwe wo dhula awu wu nga txi tsimbitiswa ngu motorixita wakwe. Ti si hehuki ka vaveleki vangu kutolovela lidimi, mahanyelo sakudya ni matxelo a maphya. Mbimo yi va nga txi khata kutolovela ku humelete mhaka yo karata.

Tate a khatile kulwala, eyo i ti mhaka ya yiphya kwathu. Nguko mbimo yotshe tate ati ni wutomi wa wunene. Ni nga khani mbimo yotshe ati ni wutomi wa wunene. Koneho kumanwi ti to ati ni malwati a hombe se ku lavekile operasawu. Mavhiki ava ma nga londisela a luzile.

Na ma pwata ni mapswi o txhamusela kwati ati hi nga tholiswa tona mbilu ngu mhaka yiya. Ani ni to kova ni 13 wa malembe, hotshethu hi wikile msana, hi karatekile ngutu. Ka mbimo yo kari, mame ti mu karatete kukholwa ti to mwamna wakwe kha nga diho. Kambe hi pfisisile ti to wutomi wu fanete kutsimbila ngu kuvhunwa ngu Jehovha, se hi xute txikarato txonetxo. Mbimo yi ni nga va ni 16 wa malembe ni hetile txikolwa khe Caracas. Ka mbimo yoneyo ni txi tilava ngutu kuvhuna mwaya wathu.

Konaho, ndiyangu Sana a txhadhile ni Rúben Araujo awu a nga heta Txikolwa txa Giliyadhi se e wuya Venezuela. Vona va sawute kurura ve ya zumba Estados Unidos. Mwaya wangu wu sungile ti to nanani ni ti fanete kurura ni ya zumba Nova York ni ya gonda Universidade. Se ni ti ya zumba ni ndiyangu kumweko ni sivali wangu. Vona va ni vhuni ngutu ngu didhawa da moya. Ka mbimo yoneyo hi txi lumba dibanza da lidimi la Espanhol, di ngadi maneka Brooklyn. Kona ku ti ni vanathu va vangi ava i nga ti kale va di ha ditshurini. Vanathu vambidi ava ni nga va ni njombo yo va ziva i di Milton Henschel ni Frederick Franz, votshe va txi thuma Bhetele ka Brooklyn.

Mbimo ayi ni ngadi magwito ka dilembe do khata da Universidade ni khatile kuva ni kukana-kana ka nzila ayi ni nga txi thumisa ngu yona wutomi wangu. Ka mbimo yoneyo, ni ti gondile ka Muwoneleli mhaka ayi yi nga txi womba-womba ngu kutivekela makungo ni ku ni ti pimisa ngutu ngu toneto. Ni txi wona vanyaphandule ni vabhetelita va dibanza dangu ni txi va wona va di tsakile. Se ani ni txi lava kufana navo, kambe ni si se kubhabhatiswa. Koneho ni ti pfisisile ti to ni ti fanete ni ningetela wutomi wangu ka Jehovha. Se ngu 30 ka Março wa 1957 ni mahile toneto, ni tekile dizambo da lisima ngutu ngu kubhabhatiswa.

Msana ka dizambo diya da lisima ni pimisile ngu adi di londiselako i ku kubelela mthumo wa mbimo yotshe. Kunavela ka mina ko va nyaphandule ku txi kula, kambe ni ti pfisisile ti to kumaha toneto ti si na kuhehuka. Ni da ti kotisa kutxani kumaha timhaka totshe ta timbidi, kuva nyaphandule ni kulondisela tigondo tangu ta Universidade? Se ni khatile kubhala mapapilo ni ma rumela Venezuela ni txhamusela ti to ni ti mahile txisungo txo leka Universidade ni wuya Venezuela ti to ni ta va nyaphandule.

 Ngu magwito ni tshumete Caracas ngu Junho wa 1957. Hambiketo, ni ti pfisisile ti to txiemo ha mwayani kwathu txi si nga ha ka kunene. Ti txi laveka ti to mmweyo wathu e thuma ti to e vhuneta ha mwayani. Kambe, ni ndi na vhunisa kutxani? Koneho ni amukete txirambo txo ni ya thuma bhanku. Kambe, ni txi lava kuthuma kota nyaphandule. Phela ngu tona tiya ti nga ni wuyisa Venezuela. Se ni mahile txisungo txo maha totshe ta timbidi. Ka malembe o tala ni thumile kota nyaphandule ni txi thuma bhanku. Yi vile mbimo yo kameka, kambe ni di tsakile!

Tximwani txi engetela litsako langu mbimo ayi ni nga ziva Sylvia mwanathu wo zumbiseka wa Alemanhã awu a dhundako ngutu Jehovha. Ene a ti rurete Venezuela kumweko ni vaveleki vakwe. Koneho hi txhadhile, ngu kupinda ka mbimo hi vile ni vanana vambidi, Michel i ku Mike ni Samira i ti mfana ni txihorana. Ka mbimo yoneyo, ti lavile ni khatalela ndiyangu se a rurile e ta zumba ni nani. Ngu mhaka ya wutixamuleli wo xayisa mwaya ni sinzisekile kuema wunyaphandule. Kambe, moya wo lava kuva ka mthumo wa mbimo yotshe ni ti ngadi nawo. Ngu mbimo ya maferiya ani ni Sylvia hi txi thuma kota vanyaphandule.

Ati ni nga ti womba makhatoni ti mahekile mbimo ayi vanana vangu va nga txi ngadi ve gonda txikolwa. Wutomi wa mina mbimo yoneyo wu txi tsimbila ta tinene. Ani ni txi ziwa kota mthumi wa mnene wa bhanku. Hambiketo, ati ni nga txi ti lava ngutu, ngu ti vathu ve ni ziva nga txithumi txa txinene txa Jehovha, mapimo eyo kha ma huma msungoni kwangu. Ngu toneto ni bhulisanile ni msikati wangu ngu ta timale. Ngako ni txi huma bhanku ni da simama ni txi vhuneka ngu male ya petxeni. Aku ni nga singa ni sikweneti, hi txi pimisa ti to hi ndi na hehukisa wutomi hi simama hi va ni male yo enela ngu mbimo yo lapha.

Kha ta hehuka kumaha txisungo txonetxo, kambe mkatangu ni mame va ni seketete. Konaho, ni tshumete ka mthumo wa mbimo yotshe, hi nga kutsakisa ka tona. Wumangwana wu txi woneka i di wo thembisa. Msananyana hi humeletwe ngu mhaka ayi hi nga sa yi rinzeli.

Dimwani ditshiku dokhodhela a hi gete ti to Sylvia ati mani txirumbu. I ti mhaka yo xamatisa, hi tsakile ngutu. Hambiketo, ni alakanyisisile ngu txisungo atxi ni ngadi ku txi maha, txo tshumela ni va nyaphandule. Ina ti ndi na koteka kutshumela ni va nyaphandule? Koneho hi tiemisete hi rinzela kuhoka ka mwanana. Aniko ni ndi na txani ngu makungo a mina o thuma kota nyaphandule?

 Msana ko bhula ngu makungo athu hi sungile kuxayisa txisungo atxi hi nga ti txi mahile. Mwana wathu Gabriel a velekilwe ngu Abril wa 1985, ka mbimo yoneyo ni lekile kuthuma bhanku. Se ni khata kuthuma kota nyaphandule ngu Junho wa dilembe donedo. Msana keto ni amukete txirambo txo thuma kota txiro txa Komisawu ya Bhetele. Aku Bhetele ku nga si zumbi Caracas, kumbidi mwendo kuraru ngu divhiki ti txi lava ni ya Caracas, se ti txi lava ni enda mpfhuka wa kona mu ka 80 km kasi ku ni hoka kona.

Bhetele yi txi maneka ka didhoropa adi di dhanwako ku i La Victoria. Se ti to hi va hafuhi ni Bhetele hi sungile kurura hi ya zumba ka didhoropa donedo, edo di vile dizambo da lisima ka wutomi wathu. Ni pwata ni mapswi o kombisa kubonga mwaya wangu ngu ku ni seketela ka otshe makungo yawa. Ndiyangu Baha a tiemisete kukhatalela mame. Mike se a di txhadhile, kambe Samira ni Gabriel va ti ngadi ve zumba ni nathu. Se kurura kwawe ve ya La Victoria ti txi womba ti to va ndi na siya vangana vawe. Sylvia awu a nga di tolovete kuzumba ka didhoropa da hombe, ti lavile e tolovela kuzumba ka txidhoropana. Hotshethu ti lavile hi tolovela kuzumba ka txidhoropana. Kha hi kana-kani ti to kurura hi ya La Victoria kuvile kutxitxa ka hombe.

Kambe kuhokile kutxitxa kumwani. Gabriel a txhadhile ni ku Samira a txi ti kota kuhanya a di ekha. Kukhukhela koneko ani ni Sylvia hi rambilwe ti to hi ya siro sa mwaya sa Bhetele ngu 2007, aha hi ku kona kala nyamsi. Mike mwanana wathu wa matiwula didhota ni ku a thuma kota nyaphandule ni msikati wakwe Monica. Gabriel nene didhota ni ku a zumba Itália kumweko ni msikati wakwe Ambra. Samira a thuma kota nyaphandule ni ku a vhuneta Bhetele a di kule.

Ka wutomi wangu wotshe ni mahile sisungo so tala sa lisima, kambe kha ni ti soli ngu tona. Ngako ti txi lava ni khateta ni maha sisungo asi ni nga maha ni ndi mahisa tonatiya ni nga mahisa tona. Na bonga ngutu otshe malungelo aya ni nga ma mana ka mthumo wa Jehovha ngu kutsimbila ka malembe. Ni ti pfisisile ti to txa lisima ngutu ka m’thu ngu kuwa ni wuxaka wo tsana ni Jehovha. Ngako hi txi lava kuteka dizambo do kari, ti si nga ni mhaka ni ti to nda hombe mwendo ndidotho, Jehovha a nga hi ninga kudikha aku “ku pindako wotshe wuzivi.” (Vaf. 4:6, 7) Ani ni Sylvia a ti tsakela ngutu kuthuma Bhetele ni ku ha tsaniseka ti to Jehovha a hi katekisile ni ku hi kongomisa ka dizambo dimwani ni dimwani adi hi nga txi teka.