1-2. Ngu kuhi kuhambana kukuho ka vakoma vale vavambidi, ni ku ngu tihi ati hi no ti xolisisa?

HE XOLISISE vakoma vambidi ava va nga fuma ka timbimo ta kale. Mmwani atxi fuma txiphemo txa wukoma wa Israyeli wa wuphemba txa 10 wa tihunzu, aniko mmwani atxi fuma txiphemo txa wukoma wa Judha txa wulambwe txa tihunzu timbidi. Hambi ku va nga hanya ka timbimo to hambana, wona va ti ni mahanyelo o fana. Ngu wumbidi wawe va wukete Jehovha ve khata ku gondisa vathu wukhozeli wa makuhu ni kudaya. Hambiketo ku ni mu va nga ti hambana kona. Mmweyo wa kona a simamile ni wutomi wo biha kala kuza e fa kuveti mmwani a ti sote ngu ditshuri se e mana kudivalelwa sigoho sakwe. I ti va mani vonevo?

² Matina awe i ti Akabhe mkoma wa Israyeli ni Manasi mkoma wa Judha. Ati va nga txi hambana ngu tona vakoma vava vava mbidi ti nga hi gondisa to tala mayelano ni lisima la kutisola. (Mith. 17:30; Var. 3:23) Nji txani kutisola, ni ku hi nga kukombisisa kutxani? Ti lava hi ziva mhaka yiya nguko Jehovha a lava ku hi divalela ngako hi txi tisola. Ti to hi mana tixamulo ta siwotiso soneso hi na xolisisa wutomi wa vakoma va vavambidi, hi wona to hi nga gonda txani ka sikombiso sawe. Hi na tshumela hi xolisisa ati Jesu a nga gondisa mayelano ni kutisola.

3. Mkoma Akabhe i ti wo zumbisa kutxani?

³ Akabhe i ti mfumeli wa wu 7 ka mfumo wa txiphemo txa wuphemba txa mfumo wa Israyeli. Ene a tekanile ni Jezabheli mwanana wa mkoma wa di tiko da Sidhoni, ditiko di nga ti ganyile ngutu di nga txi manekela wuphemba. Mtxhadho wonewo ti nga maha wu di tisile tithomba to kari ka di tiko da Israyeli. Kambe  wu gohetete ngutu wuxaka wa ditiko da Israyeli ni Jehovha. Jezabheli atxi khozela Bhahali, ni ku ene a kuzetile Akabhe ti to eya masoni e gondisa wukhozeli wuwa wo biha awu wu nga txi pata wubhemba ni kudayela vanana kasi ku ve maha magandelo ngu vona. Se vaprofeti va Jehovha va ti haphangoni nguko Jezabheli a ti date vo tala. (1 Vafu. 18:13) Akabhe apune “a to maha wubihi masoni ka MKOMA, kupinda ngutu votshe vale vo khata.” (1 Vafu. 16:30) Jehovha atxi ti wona ati Akabhe ni Jezabheli va nga txi ti maha. Ngu kupfela wusiwana Jehovha a rumete mprofeti wo fana ni Elija kasi ku ya txharihisa vathu vakwe kasi ku ve txitxa ve maha ta tinene yi di nga diho mbimo. Kambe Akabhe ni Jezabheli va lambile kuengisa.

4. Ngu tihi ati Jehovha a nga womba ti to ti na humelela Akabhe kumweko ni mwaya wakwe, ni ku a mahile txani Akabhe?

⁴ Ngu magwito hambi ku Jehovha aku ni ku laphisa ka mbilu ene a gwitisile kukarala. Ene a rumete Elija ti to e ya gela Akabhe ni Jezabheli ati ti no maheka. Vona ni mwaya wakwe va ndi na dawa mapswi ale a Elija ma mu gwesile Akabhe, ngu toneto, m’thu wule wa kutigela a ‘tikoramisile’.—1 Vafu. 21:19-29.

5-6. Ngu tihi ti kombisako ti to Akabhe a sa ti sola ngu ditshuri?

⁵ Hambi ku Akabhe a nga kombisa ku ti namisa mbimo yi a nga angulwa, mahanyelo akwe ma kombisile ti to ene a sa tisola ngu ditshuri. Ene kha zama kufuvisa wukhozeli wa Bhahali ka mfumo wakwe. Ni ku kha vhuna vathu ti to ve wuseta wukhongeli wa Jehovha. Akabhe a kombisile ngu tinzila timwani ti to a sa ti sola ngu ditshuri.

⁶ Ngu msana mbimo yi Akabhe a nga kombela mfumeli Josafati i nga ti mfumeli wa mnene wa Judha ti to ve yalwa votshe yimbi ve wukela Siriya, Jesofati a vekile mawonelo a ti to ve khata ngu kuxola mawonelo a Jehovha ka mprofeti. Makhatoni Akabhe kha ma tsakela mawonelo onewo, ene a wombile tiya: “A nga diho wamwamna waku a nga hi wo tisela ka MKOMA aniko ani na mnyenya ngu ku kha zivi ku nga profeta ta tinene ngu ngani, do biha dwe.” Hambi keto vona va xote mawonelo a Jehovha ngu kuthumisa mprofeti Mikaya. Ngu ditshuri mprofeti eneyo wa Txizimu a profetile ati ti nga mbi tsakisa Akabhe. Kambe hahanze ko kombela divalelo ka Jehovha Akabhe a to teka mprofeti wule e mu khotela. (1 Vafu. 22:7-9, 23, 27) Hambi ku a nga khotela mprofeti wule wa Jehovha, ene kha sikota kuvhalela wuprofeti wule wu nga wombwa. Ka yimbi yile va nga ya ka yona ka do dikhambi dile, Akabhe atiya dawa.—1 Vafu. 22:34-38.

7. Jehovha a txi mu wonisa kutxani Akabhe?

⁷ Msana kova Akabhe adi fite, Jehovha a kombisile ti to atxi mu wonisa kutxani. Mbimo yi mkoma Josafati i ngati mfumeli wa mnene a nga wuya ngu yimbini, Jehovha a rumete mprofeti Jewu kasi ku a ya mkawuka ngu kuva adi ti patanile ni Akabhe. Mprofeti wa Jehovha a wombile tiya: “Ngu kutxani u vhuna vabihi, u txi randa avale va nyenyako MKOMA kani?” (2 Mak. 19:1, 2) Alakanyisisa ngu tiya: i di ti to Akabhe ati ko tisola ngu ditshuri mprofeti wa Jehovha a sa womba ti to mprofeti wa Jehovha i ti m’bihi awu a nyenyako ngu Jehovha. Ti hakubasani ti to Akabhe a sa ti sola ngu ditshuri.

8. Txikombiso txa Akabhe txi hi gondisa txani mayelano ni kutisola?

⁸ Hi gonda txani ka txikombiso txa Akabhe? Mbimo yi a nga amukela madungula a Elija a ti to mwaya wakwe wu ndi na fuviswa Akabhe makhatoni a kombisile kutinamisa. Eyo ma vile makhato a manene, kambe ati a nga maha msana keto ti kombisile to ene a sa ti sola ti txi huma mbiluni. Kutisola ka ditshuri kha ta fanela kugwitela kuwomba to ni kombela divalelo basi, kambe hi fanete hi maha to pinda toneto. Konkuwa he xolisise txikombiso tximwani txi  no hi vhuna kupfisisa to kutisola ka ditshuri kupata txani.

9. Manasi i ti mkoma wo zumbisa kutxani?

⁹ Ku di pindile 200 wa malembe Manasi a khatile kufuma Judha. Ti nga maha ene ati maha wubihi wo pinda wu wu nga ti mahwa ngu Akabhe, Bhiblia yi womba tiya mayelano ni nene, a txi ya “masoni ngu kumaha ta walo masoni ka MKOMA, kasi ku mu wusela kuhenya.” (2 Mak. 33:1-9) Ene a vekile siluvelo so khozela sizimu sa walo, hambi kumaha sithombe so khozela ka sona asi ti wonekako nga si to mahelwa sizimu sa ta mataho, eko atxi si mahela mndani ka dithepele da Jehovha. Ene i ti wa txiñangañanga, ati vekile vahuti ni valoyi. Kupinda keto Manasi “a theketile ngutu mnoha hambi wa vo mbi na mnandu.” Wubihi wonewo wo pinda mpimo wu ti pata ‘kuhisa mwanana wakwe ha mndiloni’ ngu kuthumisa vathu ti to ve va magandelo ka sizimu sa walo.—2 Vafu. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Jehovha a mahile txani kasi kutsayisa Manasi, ni ku Manasi a angulisile kutxani?

¹⁰ Kufana ni Akabhe, Manasi atxi bangisa msungo e lamba kuengisa silemukiso sa Jehovha a nga txi mninga ngu kuthumisa vaprofeti vakwe. Ngu mhaka yeto “MKOMA a to va nehela vathangeli va dibutho da yimbi da mfumeli wa Asiriya, avale va nga ñola Manasi hagari ka mipa ve msungelela ngu titxhini ve mu tsulisa Bhabhilona.” Mbimo yi a nga ti kona kheya, Manasi a khalahatshile e khata kupimisa. Ene a txi “tiveka hahatshi ngutu masoni ka Txizimu txa va tate wakwe.” Ene kha gwitela ko maha toneto dwe, ene a tshumete e “khongela masoni ka mkoma Txizimu txakwe.” Manasi atxi simama e “mahela mkombelo” Jehovha. Mkoma wuwa wa wubihi a txo khata kutxitxa, ene a khatile kuwona Jehovha kota “Txizimu txakwe” ni ku atxi simama e mkombela.—2 Mak. 33:10-13.

11. Ngu kuya ngu dibhuku da va 2 Makronika 33:15, 16 Manasi a kombisile kutxani ti to a ti ti sote ngu ditshuri?

¹¹ Ngu kutsimbila ka mbimo Jehovha a xamute mikombelo ya Manasi. Ene a woni kutxitxa ku Manasi a nga kumaha ka mbilu yakwe aku a nga txi kukombisa ka mikombelo yakwe. Jehovha a gwesekile ngu txikombelo txa Manasi se e mu tshumetela wukoma. Manasi a londote mkhanjo wule kasi kukombisa to ati ti sote ngu ditshuri. Ene a mahile ti Akabhe a nga tanda kutimaha, ene a txitxile mahanyelo akwe. (Lera 2 Makronika 33:15, 16.) A tshumete e zama kufuvisa wukhozeli wa makuhu ni kuwuseta wukhozeli wa ditshuri. Ti to e ti kota kumaha toneto ti lavile e va ni txibindi ni likholo, ngu kudingana malembe Manasi a hambukisile va ha mwayani kwakwe, tinduna ni vathu va di tiko. Kambe ngu magwito Manasi a mahile totshe ti a nga ti kota ti to e lulamisa ati a ngati gohile. Ene a vile txikombiso txa txinene ka mtukulo wakwe Josiya awu a nga gwita e va mkoma wamnene.—2 Vafu. 22:1, 2.

12. Hi gonda txani ka txikombiso txa Manasi mayelano ni kutisola?

 ¹² Hi gonda txani ka txikombiso txa Manasi? Manasi kha gwitela ko tiveka hahatshi dwe, ene a mahile to pinda toneto. Ene a kombete wuxinji wa Jehovha, ni kutshumela e txitxa nzila yakwe. Ene a tshumete e maha ti a nga tikota kasi kululamisa a hale a nga ti gohile kona e wuseta wukhozeli wa ditshuri ni kutshumela e vhuna va mwayani ti to ve maha toneto. Txikombiso txa Manasi txi ninga themba hambi ka vale i ku vagohi va hombe. Atxiya txitsanisekiso txa ti to Jehovha Txizimu “wa divalela.” (Mas. 86:5) Divalelo ya koteka, kambe ka vale va kombisako kutisola ngu ditshuri dwe.

13. Ningela txikombiso atxi txi kombisako lisima la ku tisola ka ditshuri.

¹³ Manasi kha gwitela ko kombela divalelo ka sionho wakwe dwe. Atiya ti hi siyela gondo ya lisima mayelano ni kutisola ka ditshuri. Alakanyisisa ngu txikombiso txiya: Pimisa ngako u txiya padhariya u ya xava dibholu. Hahanze ko mxavisi e kuninga dibholu a di u di lavako, ene aku ninga dianda. Ina u nga teka? Nadha! Hambi a txo zama ku kutxhamusela ti to phela dianda diya ngu dona di mahako dibholu donedo, awe khu na kuteka. Ngu ha kufanako, Jehovha a lava ti to txigohi txi ti sola ngu ditshuri. Ngako muonhi atxi ti veka hahatshi eto tinene nguku eyo makhato a manene ati to m’thu e kombisa ti to wa tisola ngu ditshuri. Kambe hi nga toneto dwe ti lavekako. Nji txani tximwani txi lavekako? Hi na gonda to ngu txihi txi lavekako ka txidinganiso txi Jesu a nga txi womba.

14. Ka txidinganiso txa Jesu, mwanana wule wo mwalaleka ati kombisile kutxani ti to atxi ti sola?

¹⁴ Jesu a wombawombile ngu txidinganiso txo gwesa mbilu txa mwanana wo mwalala, atxi txi ku ka dibhuku da Luka 15:11-32. Ka txidinganiso txonetxo, dijaha do kari di to wukela tate wakwe di khukha mtini se e enda eya “ka ditiko da kule.” Ene atiya hanya wutomi wo nyenyeza ngutu. Kambe mbimo yi txa wutomi txi nga khata ku mnemelela ene a khalahatshile atxi pimisa ngu tona. Ene a woni ti to mbimo yi a nga ti mtini ka tate wakwe ati hanya bhem. Nga ha Jesu a nga womba ngu kona dijaha dile di “zumbile di alakanya.” Se di woni ti to i tshuko di tshumelela mtini diya kombela divalelo ka tate wa dona. Ku va a di tumbute to ene ati mahile ta walo ti vile ta lisima. Kambe ku txi laveka timwani. Ti txi lava e maha ngu kutikombisa.

15. Dijaha dile da txidinganiso txa Jesu, di kombisile kutxani ti to di ti ti sote ngu ditshuri?

¹⁵ Dijaha dile di kombisile to di txi tisola ngu ditshuri ka ti di nga ti ti mahile. Ene a tekile nzila yo tshumelela mtini. Mbimo yi a nga tshuketela tate wakwe ene a to womba tiya: “Ni onhete nzuma ni masoni kwako, kha ni fanekelwi ngu kuwomba ti to ni mwanana wako.” (Luka 15:21) Mapswi a dijaha diya ma kombisile ti to ene atxi la kululamisa wuxaka wakwe ni Jehovha. Ene a  tshumete e wona ti to adi henyisile ngutu tate wakwe. Ene a ti ti emisete kululamisa txiemo txile kasi ku e tshumela e tsakelwa ngu tate wakwe. Ene ati ti emisete kupatwa ni sithumi sa tate wakwe! (Luka 15:19) Txidinganiso txiya hi nga txitoria txo tsakisa dwe. Txona txi ninga milayo ayi yi nga vhunako madhota a dibanza mbimo yi ma vhunako mwanathu awu a nga maha txionho txa hombe kasi kutumbula to ngu ditshuri ati sote kani.

16. Ngu kutxani ti nga karatako para madhota ti to me tsaniseka to mwanathu wo kari ati sote ngu ditshuri?

¹⁶ Kha ti hehuki ku madhota me tsaniseka ti to m’thu wo kari awu a nga maha txionho txa hombe ngu ditshuri a tisote. Ngu kutxani? Madhota kha ma sikoti kuwona mbilu, ona ma gwitela ko wona ati m’thu eneyo ati mahako kasi kukombisa to a ti sote ka sionho sakwe. Mbimo yimwani ti nga maha mwanathu eneyo adi mahile sionho sa hombe asi a ngo maha ngu kutumbulwa ngu vamwani. Se madhota ma nga lava ku tsaniseka to ngu ditshuri m’thu eneyo ati sote kani!

17. (a) Ngu txihi txikombiso txi kombisako ti to kuwomba ngu txisofu dwe ku khawe wa tisola kha ta enela kasi kukombisa ti to m’thu ati sote ngu ditshuri? (b) Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka dibhuku da 2 Vakorinto 7:11, ngu tihi ati ti rinzelwako ka wu ati solako ngu ditshuri?

¹⁷ Wona txikombiso txiya. Alakanya ngu mwanathu awu a mahako wugango kudingana malembe o tala. Hahanze ko kombela txivhuno, ene a sisa mahanyelo akwe o biha ka msikati wakwe, vangana vakwe ni madhota. Ngu magwito e mahwa ngu kutumbulwa. Mbimo yi va mu wotisako ene a tumela to a mahile timhaka toneto a tshumela a tumela ti to wa tisola. Ina eto ta enela? Madhota aya ma xolisisako mhaka yoneyo ma nga la kutsaniseka kha kwati i si nga kugwitela ka ti muonhi eneyo a wombako ngu txisofu dwe. Phela txionho txiya hi nga phazamo ya mbimonyana ya yidotho, kambe wubihi wonewo atxi wu maha kudingana malembe o tala. Mwanathu awu a nga maha sionho siya kha maha ngu ku ti ningela apune kambe a to mahwa ngu ku tumbulwa. Se madhota, ma nga la kuxolisisa ti to ina a txitxile ngu mbiluni kwakwe kani, e txitxa matipfelo akwe kumweko ni mahanyelo akwe. (Lera 2 Vakorinto 7:11.) Ti nga lava mbimo yo kari kasi ku e maha kutxitxa koneko, ngu toneto ti nga lava e thaviswa dibanzani ngu mbimo yo kari.—1 Vak. 5:11-13; 6:9, 10.

18. M’thu wu a nga thaviswa dibanzani a nga ti kombisisa kutxani to a ti sote ngu ditshuri, ni ku i nava yihi wuyelo?

¹⁸ Kasi kukombisa ti to ngu ditshuri awu a nga thaviswa dibanzani ati sote ti nga lava e xalela mitshangano a si lovhi, ni kulondisa txialakanyiso a txi a nga ningwa ngu madhota txo maha mkombelo mbimo yotshe ni kumaha gondo yakwe apune. Ti nga la kambe e vayilela siemo si si nga mmaha e hokelela txionho txonetxo. Ngako atxi zama kululamisa wuxaka wakwe  ni Jehovha a nga tiyiseka to Jehovha a na mu divalela, ni ku madhota ni ona mana mu wuyisela dibanzani. Ditshuri ti to ngako madhota ma txi xolisisa mhaka yo kari, ma khata ngu kuwona txiemo tximwani ni tximwani, se ti va maha ve vayilela kulamula ngu magugu.

19. Ti womba txani kutisola ka ditshuri? (Ezekhiyele 33:14-16)

¹⁹ Nga ha hi nga tiwona ngu kona, kutisola ka ditshuri kha ti gwiteli ko womba ngu txisofu ku wa tisola ngu to biha ti u nga maha dwe. Kambe ti pata kutisola ti txi huma mbiluni ni tshumela u maha ta tinene, atiya ti pata ku leka kutsimbila ngu nzila ya wubihi, u tshumela u tsimbila ka nzila ya Jehovha. (Lera Ezekhiyele 33:14-16.) Kambe txa lisima ngutu atxi muonhi a fanelako ku txi lulamisa wuxaka wakwe ni Jehovha.

20-21. U nga maha txani ti to u vhuna mwanathu awu a nga maha txionho txa hombe?

²⁰ Jesu a wombile lisima la mthumo wakwe wo txhumayela ngu kuwomba mapswi yawa: “Ni tete kuta dhana vaonhi kuhundulukani.” (Luka 5:32) Eyo yi fanete yi va minavelo yathu nanathu. Alakanya u txi tumbula ti to mngana wako a mahile txionho txa hombe. U fanete kumaha txani?

²¹ Ngako hi txi sisa sionho sa mngana wathu kha hi kombisi ku mdhunda. Mizamo yoneyo yi nga va mnyuko wa yimbwa wo dhunukela mndani, ngu ku Jehovha wa wona totshe. (Mav. 5:21, 22; 28:13) Awe u nga vhuna mngana wako ngu ku m’khumbukisa ti to a fanete e ya gela madhota kasi ku me mu ninga txivhuno. Ngako mngana wako atxi lamba ku ya gela madhota, awe u nga ya ma txhamusela ngu mhaka yoneyo kasi kukombisa ti to awe ngu ditshuri u la ku mvhuna. Phela wuxaka wakwe ni Jehovha wu ha txiporoni!

22. Hi nata bhula ngu txani ka gondo yi londiselako?

²² Hani ngako muonhi a di ko maha ngu dhupela mu ka sionho se madhota me sunga ti to a fanete kuthaviswa dibanzani? Ina eto ti womba ti to madhota kha ma m’ñola ngu nzila ya wuxinji? Ka gondo ayi yi londiselako hi na ta wona nzila yi Jehovha a kombisako ngu yona wuxinji ngu kutsayisa vaonhi, ni kuwona to hi nga mu etetelisa kutxani.