Si Jehova mao ang tinuod nga Diyos diha sa Bibliya, ang Maglalalang sa tanang butang. (Pinadayag 4:11) Ang manalagnang si Abraham ug Moises nagsimba kaniya, mao man usab si Jesus. (Genesis 24:27; Exodo 15:1, 2; Juan 20:17) Siya ang Diyos, dili lang sa usa ka katawhan, kondili sa “tibuok nga yuta.”—Salmo 47:2.

 Sa Bibliya, ang talagsaong ngalan sa Diyos maoy Jehova. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Naggikan kini sa Hebreohanong berbo nga nagkahulogan ug “mamao,” ug daghang eskolar nag-ingon nga ang maong ngalan nagkahulogag “Siya Nagpahinabo nga Mamao.” Kini nga kahulogan haom kaayo sa papel ni Jehova ingong Maglalalang ug Magtutuman sa iyang katuyoan. (Isaias 55:10, 11) Ang Bibliya nagtabang usab kanato nga makaila sa Persona nga maoy nagdala sa ngalang Jehova, ilabina sa iyang pangunang hiyas nga gugma.—Exodo 34:5-7; Lucas 6:35; 1 Juan 4:8.

 Ang ngalang Jehovah (Jehova sa Cebuano) maoy Iningles nga hubad sa Hebreohanong ngalan sa Diyos—ang upat ka letrang יהוה (YHWH), nga gitawag ug Tetragrammaton. Wala nay nahibalo sa hustong paglitok sa balaang ngalan diha sa karaang Hebreohanon. Pero, ang pormang “Jehovah” dugay nang gigamit sa Iningles nga pinulongan, nga unang makita diha sa Bibliya nga gihubad ni William Tyndale niadtong 1530. a

Nganong ang paglitok sa ngalan sa Diyos sa karaang Hebreohanon dili na mahibaloan?

 Ang karaang Hebreohanong pulong gisulat nga walay mga bokales, nga naggamit lang ug mga konsonante. Ang mga Hebreohanong magbabasa mao nay magbutang ug haom nga mga bokales. Pero, dihang nakompleto ang Hebreohanong Kasulatan (“Daang Tugon”), gisagop sa mga Hudiyo ang patuotuo nga sayop ang paglitok sa ngalan sa Diyos. Dihang sila magbasa sa publiko sa teksto nga dunay ngalan sa Diyos ila kining ilisan ug “Ginoo” o “Diyos.” Paglabay sa daghang siglo, kini nga patuotuo mikaylap ug ang karaang paglitok sa ngadtongadto nahanaw. b

 Daghan ang miingon nga ang ngalan sa Diyos gilitok kaniadto nga “Yahweh,” samtang ang uban naghatag ug lain pang posible nga paagi sa paglitok. Ang Dead Sea Scroll nga dunay bahin sa Levitico nga mabasa diha sa Grego naghubad sa maong ngalan nga Iao. Ang karaang Gregong mga magsusulat miingon nga ang paglitok niana maoy Iae, I·a·beʹ, ug I·a·ou·eʹ, pero dili mapamatud-an nga ang bisan hain niini mao ang paglitok nga gigamit sa karaang Hebreohanon. c

Sayop nga ideya bahin sa ngalan sa Diyos

 Sayop: Ang balaang ngalan dili angayng gamiton sa Bibliya kay wala masayri ang hustong paglitok niini diha sa Hebreohanon.

 Tinuod: Kini nga pangatarongan daw nagpasabot nga ang Diyos nagdahom nga parehason gyod paglitok ang iyang ngalan sa mga tawo nga lainlain ug pinulongan. Pero, gipakita sa Bibliya nga ang mga magsisimba sa Diyos kaniadto nga nagsultig lainlaing pinulongan naglitok sa mga ngalan sa tawo sa lainlaing paagi.

 Pananglitan, tagda ang ngalan sa maghuhukom sa Israel nga si Josue. Ang mga Kristohanon sa unang siglo nga nagsultig Hebreohanon lagmit naglitok sa iyang ngalan ingong Yehoh·shuʹaʽ, samtang ang mga Grego naglitok niini ingong I·e·sousʹ. Ang Bibliya naggamit sa Gregong hubad sa Hebreohanong ngalan ni Josue, nga nagpakita nga gisunod sa mga Kristohanon kon unsay komon nga paggamit sa ngalan sa usa ka tawo diha sa ilang pinulongan.—Buhat 7:45; Hebreohanon 4:8.

 Ingon usab niana kon bahin sa paghubad sa ngalan sa Diyos. Ang mas importante dili ang hustong paagi sa paglitok kondili ang pagbutang sa ngalan sa Diyos diha sa hustong dapit niini diha sa Bibliya.