Unsa ang Torah?

I-PLAY

Unsa ang Torah?

Tubag sa Bibliya

Ang terminong “Torah” naggikan sa Hebreohanong pulong toh·rahʹ, nga puwedeng hubaron nga “instruksiyon,” “pagtulon-an,” o “balaod.” a (Proverbio 1:8; 3:1; 28:4) Ang mosunod nga mga pananglitan magpakita kon giunsa paggamit sa Bibliya ang maong Hebreohanon nga pulong.

Ang Toh·rahʹ sagad magtumong sa unang lima ka basahon sa Bibliya—Genesis, Exodo, Levitico, Numeros, ug Deuteronomio. Gitawag sab kini ug Pentateuko, nga gikan sa Gregong pulong nga nagkahulogang “lima ka tomo.” Si Moises ang nagsulat sa Torah, maong gitawag kini nga “basahon sa balaod ni Moises.” (Josue 8:31; Nehemias 8:1) Lagmit usa ra ni ka basahon sa primero pero sa ulahi gibahin ni aron sayon dalhon.
Gigamit sab ang Toh·rahʹ para sa espesipikong mga balaod nga gihatag ngadto sa Israel, sama sa “balaod [toh·rahʹ] sa halad-sa-sala,” “balaod mahitungod sa sanla,” ug “balaod bahin sa Nazareo.”—Levitico 6:25; 14:57; Numeros 6:13.
Usahay, ang Toh·rahʹ magtumong sa mga instruksiyon ug pagtulon-an nga gikan sa mga ginikanan, maalamong mga tawo, o sa Diyos.—Proverbio 1:8; 3:1; 13:14; Isaias 2:3.

Unsay mabasa sa Torah, o Pentateuko?

Mga asoy kon giunsa pagtratar sa Diyos ang tawo gikan sa paglalang hangtod sa kamatayon ni Moises.—Genesis 1:27, 28; Deuteronomio 34:5.
Ang Moisesnong Balaod. (Exodo 24:3) Kini nga Balaod dunay kapig 600 ka mga sugo. Kinalabwan niini ang Shema o ang pagpahayag sa mga Hudiyo sa ilang pagtuo. Naa sa Shema kining mga pulonga: “Higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos sa bug-os mong kasingkasing ug sa bug-os mong kalag ug sa bug-os mong kusog.” (Deuteronomio 6:4-9) Gitawag kini ni Jesus nga “kinadak-an ug unang sugo.”—Mateo 22:36-38.
Mga 1,800 ka beses mabasa ang ngalang Jehova dinhi sa Torah. Imbes did-an ang mga tawo sa paggamit sa ngalan sa Diyos, giobligar sa Torah ang katawhan sa Diyos sa paglitok niini.—Numeros 6:22-27; Deuteronomio 6:13; 10:8; 21:5.

Sayop nga mga ideya bahin sa Torah

Sayop nga ideya: Kinahanglang sundon ang mga balaod sa Torah hangtod sa hangtod.

Ang Tinuod: Ang ubang hubad sa Bibliya nag-ingon nga “walay kataposan” o “hangtod sa hangtod” ang pipila ka mga sugo sa Torah—sama sa mga sugo bahin sa Igpapahulay, pagkasaserdote, ug sa Adlaw sa Pagtabon sa Sala. (Exodo 31:16; 40:15; Levitico 16:33, 34, King James Version) Pero ang Hebreohanong pulong nga gigamit dinhi wala lamang magpasabot ug paglungtad hangtod sa hangtod. Puwede sab ning magkahulogan ug paglungtad hangtod sa panahon nga wala pa nato mahibaloi. b Human sa mga 900 ka tuig nga pagtuman sa Moisesnong Balaod, gitagna sa Diyos nga pulihan kinig “bag-ong pakigsaad”. (Jeremias 31:31-33) Sa “pag-ingon ug ‘usa ka bag-ong pakigsaad’ gihimo [sa Diyos] ang una [nga pakigsaad] nga karaan na.” (Hebreohanon 8:7-13) Mga 2,000 ka tuig na ang milabay sukad kini gipulihan base sa kamatayon ni Jesu-Kristo.—Efeso 2:15.

Sayop nga ideya: Ang binaba nga mga tradisyon sa mga Hudiyo ug ang Talmud pareho ka importante sa Torah.

Ang Tinuod: Wala maghisgot ang Bibliya nga gihatagan sa Diyos si Moises ug binaba nga kasugoan kauban sa Torah. Hinunoa, ang Bibliya nag-ingon: “Si Jehova miingon kang Moises: ‘Isulat kining mga pulonga.’” (Exodo 34:27) Sa laing bahin, ang binaba nga kasugoan naglakip sa mga Hudiyohanong tradisyon nga naggikan sa mga Pariseo. Sa ulahi, gisulat kini ug gitawag nga Mishnah ug dayon gilakip sa Talmud. Sagad dili magkauyon ang maong mga tradisyon ug ang Torah. Tungod niini, giingnan ni Jesus ang mga Pariseo: “Gihimo ninyong walay pulos ang pulong sa Diyos tungod sa inyong tradisyon.”—Mateo 15:1-9.

Sayop nga ideya: Dili angayng itudlo sa mga babaye ang Torah.

Ang tinuod: Apil sa Moisesnong Balaod ang sugo nga basahon ug kusog ang tibuok Balaod ngadto sa katawhan sa Israel, lakip sa mga babaye ug bata. Ngano? “Aron sila mamati ug aron sila makakat-on, sanglit angay silang mahadlok kang Jehova nga inyong Diyos ug magmatngon sa pagtuman sa tanang pulong niini nga balaod.”—Deuteronomio 31:10-12. c

Sayop nga ideya: Dunay sekretong mga mensahe ang Torah.

Ang tinuod: Si Moises nga nagsulat sa Torah miingon nga klaro ang mensahe niini ug para sa tanan. Kini walay sekretong mga mensahe. (Deuteronomio 30:11-14) Ang ideya nga duna kiniy sekretong mga mensahe gibase sa Kabbalah, o tradisyonal nga Hudiyohanong teoriya. Kini naggamit ug gimaomao nga mga paagi sa pagsabot sa Kasulatan. d—2 Pedro 1:16.

a Tan-awa ang Rebisadong Edisyon sa The Strongest Strong’s Exhaustive Concordance of the Bible, sa ika-8,451 nga entry sa seksiyon nga “Hebrew-Aramaic Dictionary-Index to the Old Testament.”

b Tan-awa ang Theological Wordbook of the Old Testament, Tomo 2, panid 672-673.

c Ang Hudiyong tradisyon nagdili sa mga babaye sa pagtuon sa Torah. Supak kana sa gitudlo mismo sa Torah. Pananglitan, gikutlo sa Mishnah ang mga pulong ni Rabbi Eliezer ben Hyrcanus: “Ang magtudlo sa iyang anak nga babaye sa Torah, mora rag nagtudlo kaniyag kalaw-ayan.” (Sotah 3:4) Ang Jerusalem Talmud naglakip niining mga pulonga: “Mas maayo pang sunogon na lang ang Torah imbes itudlo kini sa mga babaye.”—Sotah 3:19a.

d Ang Encyclopaedia Judaica naghisgot sa panglantaw sa mga tawong nagtuo sa Kabbalah: “Dili espesipiko ang Torah. Ang kahulogan niini nagdepende ra sa kahimtang ug sa mobasa.”—Ikaduhang edisyon, Tomo 11, panid 659.