Pilipinas

Mga kalubihan, labong nga tropikanhong mga tanom, putig-balas nga kabaybayonan, nindot nga kadagatan​—kining tanan naglangkob sa dakong bahin nianang gitawag ug Pilipinas. Kini nga kapupud-an nga duolan sa 7,100 ka isla gitawag ug Mutya sa Kadagatan sa Silanganan. Nakadugang sa kaanindot niini mao ang malipayong mga tawo nga mainiton ug pagbati nga gusto kaayong mosayaw ug mokanta. Kon moduaw ka man ugaling niining isla nga nasod, lagmit nga dili gayod nimo malimtan ang talagsaong pagkamaabiabihon nga ipakita sa mahigalaon ug makalingawng mga tawo nga nagpuyo dinhi.

Apan, alang sa kadaghanan, ang Pilipinas maoy usa ka dapit nga makapahinumdom ug lahi kaayo nga hulagway​—hulagway sa katalagman. Tingali mahinumdom ka sa pagbuto sa Mount Pinatubo, nga bug-os nga nagtabon sa mga lungsod tungod sa pagbaha sa lahar; o tingali mahinumdom ka sa kinagrabehan sa kalibotan nga katalagman sa dagat nga nahitabo sa panahong malinaw, diin libolibong tawo ang nangamatay sa dihang ang barkong Doña Paz nabangga sa usa ka oil tanker. Gani, ang Center for Research on the Epidemiology of Disasters sa Belgium naglista sa Pilipinas nga mao ang kinadaghanag naagomang katalagman nga nasod sa kalibotan. Ang mga bagyo, baha, linog, ug pagbuto sa mga bolkan kanunayng mahitabo. Idugang niana ang lisod nga kahimtang sa panalapi sa kadaghanang molupyo, ug ikaw makabaton ug larawan sa usa ka matahom nga nasod nga may kaugalingong mga kakulian.

Sa tibuok Pilipinas, ang mga Saksi ni Jehova puliki sa pagpadayag sa kamatuoran sa Bibliya ngadto sa 78,000,000 ka tawo nga  nagpuyo dinhi. Dili kini sayon nga buluhaton. Gawas sa problema sa kinaiyanhong mga katalagman, duna pay mga problema sa pagduaw sa mga tawo diha sa daghang gagmayng mga isla ug sa lagyong mga dapit sa kabukiran ug kalasangan. Bisan pa niana, ang buluhaton padayon nga ginahimo. Ang katawhan ni Jehova nagpasundayag ug talagsaong pagkamalahutayon bisan pa sa lainlaing mga kahimtang nga ilang masugatan. Busa, ilang natagamtam ang panalangin ni Jehova sa buluhaton nga paghimog tinun-an.

Sa pipila ka paagi, ang mga Saksi sa Pilipinas nahisama sa mga Israelinhon sa kakaraanan kinsa nagtinguha sa pagpasig-uli sa matuod nga pagsimba sa Jerusalem. Sila nadasig sa mga pulong ni Nehemias: “Ang kalipay ni Jehova mao ang inyong salipdanan.” (Neh. 8:10) Bisan pa sa mga problema nga ilang giatubang, ang mga Israelinhon malipayong nagpadayon sa buluhaton sa pagpalambo sa pagsimba kang Jehova. Sama sa mga Israelinhon sa panahon ni Nehemias, ang mga Saksi ni Jehova sa tibuok Pilipinas ginatudloan sa Pulong sa Diyos. Gihimo usab nila ang kalipay ni Jehova nga ilang salipdanan.

Unang Pagdan-ag sa Kahayag sa Kamatuoran

Ang Pilipinas talagsaon tungod kay kini lamang ang nasod sa Asia nga naglabi ang Romano Katoliko. Ang mga Pilipino adunay ilang lumad nga mga relihiyon, apan ang Katolisismo gipugos diha sa mga tawo sa pagmando sa Espanya sa kapin sa 300 ka tuig. Bisan tuod naladlad ang mga tawo sa ubang matang sa relihiyon tungod sa pagmando sa Tinipong Bansa sulod sa kalim-an ka tuig, ang naglabi nga relihiyon nagpabilin nga Katoliko. Duolan sa 80 porsiyento sa mga tawo nag-angkong Katoliko.

Sa 1912, si Charles T. Russell, usa ka iladong Estudyante sa Bibliya​—nga maoy pagtawag sa mga Saksi ni Jehova kaniadto—​mihapit sa Manila sa iyang paglibot sa kalibotan aron sa paghatag ug pakigpulong. Sa Enero 14, siya mihatag ug pakigpulong sa Manila Grand Opera House nga nag-ulohang “Hain ang mga Patay?” Dihay giapod-apod nga basahon ngadto sa nanambong.

 Daghan pang mga binhi sa kamatuoran sa Bibliya ang napugas sa unang bahin sa mga tuig sa 1920 sa dihang si Brader William Tinney nga taga-Canada miabot ingong sunod nga hawas sa mga Estudyante sa Bibliya. Naghikay siya ug usa ka klase sa pagtuon sa Bibliya. Tungod sa dili-maayong panglawas, mipauli siya sa Canada, apan gipadayon sa interesadong mga Pilipino ang klase sa pagtuon sa Bibliya. Ang mga basahon nga gipadala pinaagig koreyo nakatabang sa paghimo sa kamatuoran nga buhi diha sa kasingkasing sa mga tawo. Kini ang situwasyon hangtod sa unang mga tuig sa 1930. Sa pagka-1933 ang mensahe sa kamatuoran gisibya sa Pilipinas diha sa estasyon sa radyo nga KZRM.

Niana gihapong tuiga, si Joseph dos Santos migikan sa Hawaii nga ang katuyoan mao ang paglibot sa tibuok kalibotan aron sa pagsangyaw. Ang iyang unang gihapit mao ang Pilipinas, apan wala na siya makabiyahe pa ug layo. Si Brader dos Santos gihatagan ug responsibilidad sa pagpanguna sa buluhatong pagsangyaw sa Gingharian dinhi ug sa pagtukod ug sangang buhatan. Ang buhatan gibuksan sa Hunyo 1, 1934. Si Brader dos Santos, duyog sa pipila ka lokal nga mga tawo nga buot moalagad kang Jehova, puliki sa pagsangyaw ug sa pag-apod-apod ug mga basahon.  Bisag may pagsupak, sa pagka-1938 dihay 121 ka magmamantala sa nasod, ug 47 kanila ang nag-alagad ingong mga payunir.

Bisan pag gitudlo sa mga Amerikano ang Iningles, ang mga igsoon nahibalo nga ang mga tawo mas makakat-on sa Bibliya sa ilang kaugalingong pinulongan. Problema kini tungod kay sa tibuok Pilipinas, duolan sa 90 ka pinulongan ug mga diyalekto ang ginasulti. Apan, dihay gihimo aron mahubad ang mga basahon sa pipila ka dagkong mga pinulongan. Sa pagka-1939 ang sangang buhatan nagtaho: “Amo na karong girekord [ang mga pakigpulong sa Bibliya] sa Tagalog, ug pinaagi niini nagplano kami sa paggamit ug mga kasangkapan sa pagpalanog sa tingog ug mga ponograpo alang sa dugang nga kahimayaan sa Ginoo.” Nagtaho usab sila bahin sa buluhaton sa paghubad sa librong Riches ngadto sa Tagalog. Sa milabay ang duha ka tuig, ang paghubad sa mga pulyeto ngadto sa upat pa ka dagkong pinulongan sa Pilipinas natapos, busa ang dalan nabuksan aron ang mensahe sa Gingharian masabtan sa kadaghanang tawo sa nasod.

Ang usa sa midawat sa mensahe sa kamatuoran niadtong panahona mao si Florentino Quintos, nga usa ka maestro. Una siyang nakahibalo bahin sa buluhaton sa katawhan ni Jehova sa dihang nahinabi niya ang usa ka tawo nga nakatambong mismo sa pakigpulong ni Brader Russell sa Manila niadtong 1912. Sa 1936, si Florentino nakabaton gikan sa usa sa mga Saksi ni Jehova ug 16 ka hayag kaayog kolor nga mga libro nga naghisgot bahin sa Bibliya. Apan, si Florentino puliki nga nagtrabaho ingong maestro, busa sa makadiyot, ang mga libro nga lainlaig kolor gidispley apan wala basaha. Dayon miabot ang gubat, ang mga Hapon miasdang, ug daghang normal nga mga kalihokan ang naundang. Karon si Florentino duna nay panahon sa pagbasa, ug tuod man iyang gibasa kana. Wala magdugay, natapos niya ang mga librong Riches, Enemies, ug Salvation. Ang iyang pagbasa nabalda tungod kay kinahanglang molagiw gikan sa mga Hapon, apan ang mga binhi sa kamatuoran natanom na diha sa iyang kasingkasing.

 Kusog nga Pagtubo Bisan pa sa Gubat sa Kalibotan

Tungod sa Gubat sa Kalibotan II ang mga alagad ni Jehova sa tibuok kapupud-an nakaagom ug bag-ong mga problema. Sa nagsugod ang gubat, dihay 373 ka magmamantala sa Pilipinas. Hinuon, bisag diyutay pa lamang sila, sila nagpasundayag ug talagsaong kasibot ug pagkamapasiboon sa ilang mga paningkamot sa pagpalambo sa putli nga pagsimba.

Ang ubang mga igsoon sa Manila mibalhin sa gamay-gamayng mga lungsod sa gawas sa siyudad ug nagpadayon sa ilang buluhatong pagsangyaw didto. Tungod sa gubat lisod ang pagpasulod ug literatura sa Bibliya gikan sa laing nasod, apan ang mga igsoon nakapahimutang ug literatura nga gipondo diha sa pribadong mga balay sa wala pa ang gubat. Sa dihang nahurot kanang maong suplay, ilang gipahulam na lang ang mga libro ngadto sa mga tawo.

Si Salvador Liwag, nga usa ka maestro nga miundang sa iyang pagkamaestro aron mahimong bug-os-panahong magwawali sa maayong balita, didto sa Mindanao sa dihang nagsugod ang gubat. Siya ug ang ubang mga igsoon mibakwet ngadto sa kalasangan ug sa kabukiran. Didto sila nagpadayon sa ilang teokratikanhong mga kalihokan. Kinahanglang magbantay gayod sila sa ilang teokratikanhong mga buluhaton, aron dili reklutahon sa mga Hapon sa pagtrabaho diha sa ilang mga garison. Sa samang panahon, ang mga gerilya nga batok-Hapon nagsuspetsa nga mga espiya sa Hapon ang mga igsoon.

Sa katingalahan, dihay mga kahigayonan sa paghimog gagmayng mga asembliya panahon sa okupasyon sa mga Hapon. Usa ka sirkitong asembliya gihimo diha sa Manila; daghan ang mitambong. Ang lain pa gihimo diha sa Lingayen. Ang mga molupyo nahibulong sa pagkakita ug mga estranghero nga nangabot nga nagsakay ug mga trak; apan walay nanghilabot, ug ang asembliya malamposon nga gihimo.

Gipanalanginan ni Jehova kining buluhatona, ug miuswag ang gidaghanon sa mga Saksi. Ang 373 ka magdadayeg ni Jehova sa dihang  nagsugod ang gubat miabot ug kapin sa 2,000 sa upat ka tuig lamang sa ulahi.

Hinumdomi nga giasayn si Brader dos Santos sa pagpanguna sa pag-organisar sa kalihokan sa pagsangyaw sa Gingharian dinhi sa Pilipinas. Sa Enero 1942 siya gibilanggo sa kampong prisohan sa Hapon diha sa Manila. Bisan pa niana, siya masiboton gihapon ug espiritu. “Akong gipadayag ang maayong balita ngadto sa kadaghanan taman sa akong maarangan diha sa kampo,” siya miingon. Ang kinabuhi sa kampo lisod, ug daghan ang nangamatay sa kagutom. Sa dihang nabilanggo si Brader dos Santos, mitimbang siya ug 61 kilos, apan sa dihang siya gibuhian, siya mitimbang lamang ug 36 kilos.

Gibuhian sa mga Amerikano ang mga priso sa 1945 ug sila mitanyag sa pagpapauli kang Brader dos Santos ngadto sa Hawaii,  apan mibalibad siya. Ngano? Ang iyang kalipay anaa sa buluhaton sa Gingharian, ug buot niya nga mouswag kini kutob sa iyang maarangan dinhi sa Pilipinas. Dugang pa, ang kapuli niya wala pa moabot. Si Brader dos Santos miingon: “Hangtod nga dili siya moabot, ako magpabilin!” Mahitungod kang Joseph dos Santos, si Hilarion Amores miingon: “Kugihan kaayo siya ug interesado sa espirituwal nga mga panginahanglan sa mga igsoon.”

Nangabot ang mga Misyonaryo

Gihimo sa mga igsoong Pilipino ang kutob sa ilang maarangan sa wala pa ang gubat ug sa dihang naggubat na, bisag sila walay linain nga pagbansay. Apan, pagkahuman sa gubat, miabot ang tabang. Ang mga graduwado sa Gilead nga si Earl Stewart, Victor White, ug Lorenzo Alpiche miabot niadtong Hunyo 14, 1947. Sa kataposan, si Brader dos Santos duna nay kapuli. Sa 1949 siya mipauli sa Hawaii uban sa iyang asawa ug mga anak.

Si Brader Stewart gitudlo ingong alagad sa sanga. Ang kadaghanan sa uban pang mga misyonaryo nga miabot niadtong unang mga tuig giasayn ngadto sa kanataran. Mahitungod sa epekto sa pagkabaton ug gibansay-sa-Gilead nga mga misyonaryo, si Victor Amores, kinsa gipadala gikan sa Pilipinas ngadto sa Gilead, miasoy: “Dako kaayo silag tabang sa pagpalakaw sa buluhaton. Ang mga igsoon nakakat-on gikan niining mga graduwado sa Gilead. Miuswag ang buluhaton. Sa wala pa ang 1975, naabot namo ang halos 77,000 ka magmamantala, samtang sa 1946, 2,600 lamang kami.” Human sa unang tulo ka igsoon, ubay-ubay pang ubang mga misyonaryo ang nangabot, apil na ang magtiayong Brown ug ang mga Willett, nga nag-alagad sa Cebu, ug ang mga Anderson, nga nag-alagad sa Davao. Nangabot usab ang magtiayong Steele, ang mga Smith, ug sila Brader Hachtel ug Bruun. Si Neal Callaway miabot niadtong 1951. Siya naminyo sa ulahi sa usa ka lokal nga sister, si Nenita, ug sila nag-alagad sa halos tanang bahin sa Pilipinas hangtod namatay si Brader Callaway sa 1985. Si Denton Hopkinson ug si Raymond Leach nga taga-Britanya miabot niadtong  1954, ug sila nagpadayon sa pagpauswag sa buluhaton sa Pilipinas kapin sa 48 ka tuig.

Dili lamang langyawng mga graduwado sa Gilead ang nakapauswag sa organisasyon ug nakapalambo sa buluhatong pagsangyaw sa Gingharian dinhi sa Pilipinas. Sa mga tuig sa 1950, gidapit usab ang mga igsoong Pilipino sa pagtungha sa Gilead School, ug ang kadaghanan kanila namauli aron sa pag-alagad sa ilang kaugalingong nasod. Ang unang tulo mao sila Salvador Liwag, Adolfo Dionisio, ug Macario Baswel. Gigamit ni Victor Amores, nga gihisgotan sa sinugdan, ang iyang nakat-onan diha sa nagapanawng buluhaton ug sa Bethel. Sa ulahi nakabaton siya ug pamilya apan mibalik sa bug-os-panahong pag-alagad. Siya nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw ug dayon ingong espesyal payunir sa Lalawigan sa Laguna, uban sa iyang asawa, si Lolita, hangtod nga nag-edad siya ug kapin sa 70.

Mauswagon ang mga Tuig sa 1970

Samtang ang buluhaton kusog nga milambo, ang gidaghanon sa mga magmamantala nagpadayon sa pag-uswag, nga nakaabot ug kapin sa 77,000 sa pagka-1975. Sa katibuk-an, ang mga alagad ni Jehova padayong naghupot sa ilang espirituwalidad ug maunongong nagpadayon pag-alagad sa Diyos. Apan, daghan ang mihunong sa pag-alagad kang Jehova sa dihang ang presenteng sistema sa mga butang wala matapos sa 1975. Sa pagka-1979, ang gidaghanon sa mga magmamantala wala na makaabot ug 59,000. Si Cornelio Cañete, nga nag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito sa tungatunga sa mga tuig sa 1970, miingon: “Ang uban nagpabawtismo tungod sa 1975 ug nag-alagad sulod sa pipila ka tuig. Human sa 1975, sila mibiya sa kamatuoran.”

 Ang kadaghanan, hinunoa, nagkinahanglan lamang ug pagdasig aron makabaton ug hustong tinamdan maylabot sa Kristohanong pag-alagad. Busa, ang sangang buhatan mihimog mga lakang sa paghikay ug linain nga mga pakigpulong. Tungod niini, dili lamang nadasig ang mga aktibo kondili ang ubang mga dili-aktibo natabangan aron mahimong aktibo na usab nga mga magdadayeg ni Jehova. Ang mga igsoon nakasabot nga sila nag-alagad sa Diyos, dili tungod sa petsa, kondili sa walay kataposan. Sukad sa maong temporaryong pag-us-os, ang gidaghanon sa mga magmamantala sa Gingharian miuswag ug dako. Kadtong wala motugot nga ang pagkaluya sa buot mahimong hinungdan sa pagkalimot sa tanang kaayo ni Jehova gipanalanginan gayod!

Gisugdan Pagsangyaw ang Lagyong mga Dapit​—Sa Kabukiran

Ang libolibong isla nga naglangkob sa Pilipinas nakatagkatag sa kapin sa 1,850 kilometros nga kadagatan gikan sa amihanan ngadto sa habagatan ug 1,100 kilometros gikan sa sidlakan ngadto sa kasadpan. Ang ubang mga isla walay nagpuyo, ug kadaghanan bukiron. Problema ang pagduaw sa mga tawo niining lagyong mga dapit.

Ang usa sa maong dapit mao ang Kalinga-Apayao. Diha sa tungason ug lugsongon nga kabukiran sa Sentral Cordillera sa  amihanang Luzon, ang mga tawo nabahin sa mga tribo ug mga baryo, ang matag usa dunay kaugalingong sinultihan ug mga kostumbre. Bisan tuod ang pagpamunggot ug ulo wala na himoa niining ika-20ng siglo, komon ang panagdumot tali sa mga baryohanon, nga mosangpot ug panag-away ug pinatyanay. Si Geronimo Lastima miingon: “Kaniadto, lisod kaayong magpadalag mga espesyal payunir ngadto niining maong mga teritoryo. Ang mga igsoong lalaki gukdon sa lokal nga mga tawo aron patyon.”

Ang solusyon mao ang pagpadalag mga sister. Si Geronimo miasoy: “Sila dili manggukod ug mga babaye. Ang tradisyon nagbaod nga dili angayng dapatan ang mga babaye.” Ang mga sister epektibo sa pagpanudlo sa kamatuoran ngadto sa lokal nga mga tawo. Dayon, sa ulahi, ang lokal nga mga tawo nabawtismohan ug nahimong mga payunir.  Sila nakasabot sa kultura sa ilang kaugalingong katawhan ug nahibalo kon unsaon pagsangyaw sa epektibong paagi. Tungod niini daghang mamumunggot ug ulo niining bukira wala na mangitag mga tawo nga punggotan ug ulo, kondili nangitag mga tawo nga gustong makahibalo sa kamatuoran. Sa mga tuig sa 1970, diyutay lamang ang mga Saksi sa tibuok Kalinga-Apayao; karon aduna nay duha ka sirkito didto.

Sa susama, diha sa kanait nga bukirong lalawigan sa Ifugao, wala gayoy Saksi sa unang bahin sa katuigang 1950. Tulo ka regular payunir ang giasayn sa pagsangyaw sa mga tawo nga nagpuyo diha sa naghagdanhagdan nga kahumayan nga daghang kasiglohan nang naglungtad. Sa ngadtongadto, ang lokal nga mga tawo nagsugod sa pagdawat sa kamatuoran. Karon adunay 18 ka kongregasyon nga may 315 ka magmamantala nianang dapita.

Sa halayong amihanang kabukiran sa Abra, ang problema mao ang pagduaw sa mga baryo nga wala pay mga Saksi. Usa ka magtatan-aw sa sirkito nga nagtinguha gayod nga makaabot ang maayong balita ngadto sa kinalayoang mga lugar nagdapit ug 34 pang uban sa pagkuyog kaniya sa pagsangyaw sa dapit duol sa Tineg. (Buh. 1:8) Kay wala may publikong transportasyon, pito ka adlawng gibaktas sa grupo ang kabukiran aron lang makaabot sa napulo ka baryo nga dunay duolan sa 250 ka balay.

Ang magtatan-aw sa sirkito miasoy: “Lisod kaayong baktason ang mga pangpang sa bukid ug sa samang panahon magdaladala sa among tanang gamit. Sa unom ka gabii nga kami nagbaktas, upat ka gabii kaming natulog sa hawan sa bukid o sa daplin sa sapa.” Daghang tuig na ang milabay sukad nga nasangyawan ang pipila ka baryo. Sa usa ka dapit, nakahibalag sila ug tawo nga miingon: “Bayente-siyete ka tuig na ang miagi nga nasangyawan sa mga Saksi ni Jehova ang akong amahan. Kami iyang giingnan nga ang mga Saksi ni Jehova ang nakabaton sa kamatuoran.” Tanantanan, ang grupo nakapahimutang ug 60 ka libro, 186 ka magasin, 50 ka brosyur, ug 287 ka tract ug nakapasundayag ug daghang pagtuon sa Bibliya.

 Pagsangyaw sa Ubang Lagyong mga Dapit

Ang Palawan maoy usa ka dakong isla sa Pilipinas. Kini taas ug hiktin nga may gisangkarong 434 kilometros. Nahimutang nga layo sa kisaw sa ubang mas daghag nagpuyo nga mga isla, ang Palawan mao ang lasang nga pinuy-anan sa nagkalainlaing tribo ug daghang hilit nga mga baryo, lakip na kanang baryo sa mga lalin. Kay andam modawat ug bisan unsang asaynment, ang misyonaryong si Raymond Leach gipadala didto ingong magtatan-aw sa sirkito. Diyutay ra ang mga Saksi ug layong biyaheon ang mga lugar. Siya nahinumdom: “Naasayn ako didto gikan sa 1955 ngadto sa 1958, ug diha lamay 14 ka magmamantala sa tibuok Palawan. Mikabat ug lima ka semana ang akong pagduaw kanila.”

Sukad niadto, dako na ang pag-uswag, apan usa gihapon kini ka dapit nga daghag kakulian. Si Febe Lota, nga bag-o pang nag-40, nagsugod ingong espesyal payunir sa Palawan niadtong 1984. Siya miasoy kon unsay nahitabo samtang nag-alagad sa Dumaran: “Nakaabot kami sa among gituohan nga kataposang balay. Wala kami magtuo nga duna pay laing balay, apan dihay laing balay!” Nagpuyo sa likod sa maong balay sa tunga sa kalubihan mao ang magtiayon nga nagbantay sa kalubihan. Unya, sila interesado gayod sa Bibliya!

Si Febe miingon: “Kon dili pa kini pag-alagad kang Jehova, di gyod ko mobalik niadtong lugara.” Aron makaabot didto, si Febe ug ang iyang kauban mobaktas ug usa ka adlaw sa kalubihan ubay sa kadaplinan sa balason ug batoong baybay. Inigtaob, sila moubog sa tubig nga tagatuhod. Tungod sa gilay-on, sila midesisyon nga moadto didto kausa sa usa ka bulan ug magpabilin sa daghang adlaw. Kana nagpasabot nga magdala kamig pagkaon, mga libro, mga magasin, ug dugang sinina. “Giantos namo ang init kaayong adlaw ug ang sakit nga mga paak sa mga insekto. Kami moabot nga magtulotulo ang singot.” Apan, ang ilang kahago nagantihan sa nakita nila nga ang interesadong magtiayon kusog nga miuswag sa ilang pagtuon sa Bibliya.

Ang magtiayon napugos sa pagbiya sa ilang trabaho sa kalubihan sa dihang ang manedyer, nga usa ka Baptist, nakahibalo nga  sila nagtuon uban sa mga Saksi. Si Febe nakurat sa kalipay sa dihang sa ulahi iyang nakita pag-usab ang babaye. Dili lamang siya bawtismado na kondili, si Febe miingon, “siya naglingkod tapad namo sa miting alang sa mga payunir nga gihimo diha sa distritong kombensiyon.” Pagkadakong kalipay ang bation sa dihang makita ang maayong bunga sa mga kahago!

Diha sa dakong isla sa Mindanao sa habagatan sa Pilipinas, adunay daghang lugar nga lisod adtoon. Si Nathan Ceballos nag-alagad didto ingong nagapanawng magtatan-aw uban sa iyang asawa. Sa mga semana nga sila walay duawon nga kongregasyon, maningkamot gayod sila sa pagsangyaw sa hilit nga mga teritoryo. Ilang gidapit ang ubang mga igsoong lalaki ug babaye sa pag-uban. Kas-a ang grupo migamit ug 19 ka motorsiklo sa pagduaw sa mga baryo. Ang mga dalan batoon ug lapokon, ug kinahanglang tabokon sa mga Saksi ang mga suba ug mga sapa, nga ang kadaghanan niini walay mga taytayan. Bisag wala kaayoy kuwarta ang mga tawo sa maong mga lugar, sila midonar ug lanot nga silhig agig apresasyon sa literatura nga gidala sa mga igsoon. Handurawa lang ang talan-awon sa dihang namauli ang mga igsoon, ang ilang mga motorsiklo kargadog mga silhig! Si Nathan miingon: “Ang tanan namauli nga gikapoy ug nagkabuling apan malipayon kaayo kay nahibalo nga natuman namo ang kabubut-on ni Jehova.”

Gigamit ang Tanang Paagi sa Pagsangyaw sa Maayong Balita

Sa katuigang dili pa dugay, ang organisasyon ni Jehova nagdasig sa mga magwawali sa Gingharian sa pagpahimulos sa tanang higayon sa pagsangyaw. Angay kini ilabina sa mga dapit sa nasod nga daghag tawo. Ang dagkong mga siyudad, sama sa Davao, Cebu, ug sa Metro Manila, parehas ra sa ubang mga siyudad sa tibuok kalibotan, uban sa daghang negosyo, mga opisina, kondominyum, ug mga subdibisyon. Unsay nahimo aron maduaw ang mga tawo niining mga dapita?

Ang Makati maoy bahin sa sirkito nga, di pa dugay, si Marlon Navarro ang nag-alagad. Si Marlon, nga usa ka batan-ong  graduwado sa Ministerial Training School, naningkamot sa paghikay ug pagsangyaw sa distrito sa negosyo sa Makati, usa ka dapit nga giasayn sa tulo ka kongregasyon. Ang mga igsoong lalaki ug babaye, nga kadaghanan kanila mga payunir, gipili ug gibansay sa pagsangyaw niining dapita sa epektibong paagi. Adunay mga panagtuon sa Bibliya nga ginahimo diha sa mga mall ug mga parke niining bahina sa siyudad; ang pipila niining mga estudyante sa Bibliya tigtambongan na sa mga tigom.

Si Cory Santos ug ang iyang anak, si Jeffrey, pulos mga payunir. Kasagaran makigbahin sila sa pagsangyaw diha sa dalan mabuntag, usahay sayo sa alas 6:00 s.b. Nianang panahona sa adlaw, mahibalag nila ang mga tawo nga mamauli gikan sa magabii nga trabaho sa pabrika. Sila nakasugod pa gani ug mga panagtuon sa Bibliya samtang nagsangyaw sa kadalanan. Ang uban nga nakontak sa sinugdan niining paagiha hapit nang magpabawtismo.

Sa gawas sa siyudad usab, ang mga magmamantala alisto sa pagpahimulos sa mga higayon sa pagsangyaw ngadto sa uban. Si Norma Balmaceda, nga nag-espesyal payunir kapin na sa 28 ka tuig, nakigsulti sa usa ka babaye nga naghulat ug sakyanan. Gipangutana ni Norma ang babaye: “Asa ka man paingon?”

Ang babaye mitubag: “Sa Probinsiya sa Quirino.”

“Tagadidto ka ba?”

“Dili, apan gusto sa akong bana nga mobalhin didto tungod kay lisod kaayo dinhi sa Ifugao.”

Kana nakahatag ug higayon kang Norma sa pagpaambit sa maayong balita bahin sa Ginghariang kagamhanan, nga mosulbad sa mga problema sa tawo. Dayon sila nag-iyaiyag lakaw. Milabay ang daghang tuig, diha sa sirkitong asembliya, usa ka babaye miduol kang Norma ug nagpailaila sa iyang kaugalingon nga mao ang gipakigsultihan ni Norma. Siya karon bawtismado na, ug ang iyang duha ka anak nga babaye ug bana nagtuon na sa Bibliya.

Diha sa sangang buhatan sa Quezon City, ang mga igsoon alisto sa pagpahimulos sa tanang higayon sa pagsangyaw. Si Felix Salango,  pananglitan, ilado sa iyang kasibot sa pagsangyaw ngadto sa uban. Siya kanunayng mag-oksilyare payunir samtang nag-alagad sa Bethel. Sa tuig 2000, samtang gikamulo pagtukod ang dugang nga bilding nga puy-anan, si Felix nakamatikod sa mga trabahante nga gipatrabaho sa pagtukod sa gambalay sa bilding. Iyang giduol ang hepe sa mga inhenyero ug nangayog permiso nga makigsulti sa mga trabahante. Si Felix miingon: “Human sa ilang paniudto, miadto ako sa lugar nga gitukoran, diin gitigom sa inhenyero ang kapin sa 100 ka trabahante. Akong gisaysay ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova ug gipatin-aw nga gikinahanglan ang kahibalo aron maluwas sa dakong kasakitan. Nagdala akog usa ka kahon sa mga brosyur ug usa ka kahon sa mga librong Kahibalo. Akong gisaysay nga kon interesado ang mga trabahante sa pagtuon sa Pulong sa Diyos, mahimo silang makakuha ug usa sa mga basahon.” Gipatin-aw usab ni Felix kon sa unsang paagi ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova gisuportahan sa tibuok kalibotan ug gibutang niya ang mga basahon ug usa ka sobre duol sa punoan sa lubi. Daghan sa mga trabahante mikuhag libro o brosyur, ug daghan usab ang nagbutang ug donasyon diha sa sobre.

Ang pipila interesado sa pagtuon, hasta ang hepe sa mga inhenyero. Matag Lunes, Miyerkoles, ug Biyernes panahon sa pagpaniudto, si Felix naghikay sa pagtuon kaniya sa brosyur nga Unsay Gikinahanglan sa Diyos Kanato? Giingnan sa inhenyero si Felix: “Ang akong natun-an dinhi, akong isugilon ngadto sa akong asawa ug sa akong mga higala.” Duha pa ka inhenyero nga nagtrabaho didto buot nga magtuon usab maingon man ang guwardiya ug pipila ka mga sekretarya. Oo, ang pagsangyaw sa matag kahigayonan panalanginan gayod ni Jehova.

Ang mga Misyonaryo Nangabot

Sa paglabay sa mga tuig, 69 ka nabansay nga langyawng mga misyonaryo miabot sa Pilipinas sa pagtabang sa buluhatong pagsangyaw sa Gingharian. Ilang nahimo kini sa nagkalainlaing paagi. Si Denton Hopkinson ug si Raymond Leach, nga gihisgotan sa sinugdan, unang giasayn diha sa kanataran, ingong mga  misyonaryo ug dayon ingong nagapanawng mga magtatan-aw. Sa ulahi, sila giasayn diha sa sangang buhatan.

Daghang graduwado sa Gilead ang miabot sa mga tuig sa 1970 aron sa pagtabang sa bag-ong giinstalar nga mga pasilidad sa pag-imprenta. Lakip kanila mao si Robert Pevy ug iyang asawa, si Patricia, kinsa nag-alagad kaniadto sa Inglaterra ug sa Irlandia. Si Robert mitabang sa pag-organisar sa departamento sa pagpanulat diha sa sanga sa Pilipinas. Naguol ang tanan sa dihang migikan sila sa 1981 aron sa pag-alagad didto sa tibuok-kalibotan nga hedkuwarter sa Brooklyn, New York, T.B.A.

Si Dean ug Karen Jacek miabot gikan sa Tinipong Bansa niadtong 1980, ug human sa pagtuon makadiyot ug Tagalog sa Laguna, sila gitudlo sa pag-alagad diha sa sanga. Human sa dugang nga pagbansay sa 1983, gitabangan nila ang mga igsoon​—sa lokal ug sa duol nga mga nasod nga isla—​sa pagtuon sa paggamit sa sistema sa kompiyuter nga gihimo sa mga Saksi ni Jehova nga kinahanglanon kaayo sa pag-abag sa pagpatik sa literatura sa Bibliya sa lokal nga mga pinulongan.

Si Hubertus (Bert) ug Jeanine Hoefnagels nga taga-Netherlands miabot sa 1988. Ang sanga talisugod pa sa usa ka dakong proyekto sa pagtukod. Kay ang magtiayon may kasinatian man sa pagpanukod ug mga sanga ug si Bert makamao man momaneho ug mga heavy equipment, sila gitudlo sa pagtabang sa proyekto. Si Bert nagmaneho sa mga heavy equipment ug nagbansay usab sa uban. Matod pa niya: “Sukad sa pagsugod, gibansay nako ang lokal nga mga igsoon sa pagmaneho ug mga trak, backhoe, buldoser, loader, ug crane. Sa ngadtongadto, ang among grupo miabot ug mga 20 ngadto sa 25 ka tawo nga nagmaneho ug mga heavy equipment.”

Dayon, giduyogan sila sa upat pa ka graduwado sa Gilead​—si Peter ug Beate Vehlen nga taga-Alemanya ug si Gary ug Teresa Jeane Melton nga taga-Tinipong Bansa. Ang magtiayong Vehlen may kasinatian usab sa pagpanukod ug sanga, ug ang magtiayong Melton nakaagi sa pag-alagad sa Bethel sa Tinipong Bansa. Ang tanan nakatabang sa buluhaton sa pagtukod sa sanga.

 Sa nangaging mga tuig, sa 1963, ang kataposang pinuy-anan sa misyonaryo gisira, kay ang buluhaton sa kanataran maatiman na man sa kuwalipikadong mga payunir nga Pilipino. Bisan pa niana, sa 1991 ang Nagamandong Lawas naghikay sa pagpadala ug unom ka misyonaryo ngadto sa kanataran. Bisan pag eksperyensiyado sa buluhaton sa sanga, kining maong mga misyonaryo dunay kahibalo usab nga magamit diha sa kanataran. Pananglitan, si Jeanine Hoefnagels nagsugod sa buluhatong espesyal nga payunir sa edad 18. Iyang magamit karon ang iyang kasinatian ug bibo nga personalidad sa pagdasig sa mga igsoon ug sa mga bag-ohan. Ang iyang bana, si Bert, mikomento bahin sa ubang mga kaayohan. Siya miingon: “Ang pagkaadunay misyonaryo sa natad dinhi nagtabang sa mga tawo sa pagsabot nga lukop sa kalibotan ang atong buluhaton.” Sa samang panahon, ang ubang mga misyonaryo nagpadayon sa paghikutar sa administratibo ug sa uban pang buluhaton diha sa sanga.

Ang Pilipinas dili lamang gipadad-an ug mga misyonaryo kondili nagpadala usab ug mga misyonaryo.

Mga Misyonaryo Gipadala

Samtang nagpadayon sa pagpangabot ang mga misyonaryo, ang Pilipinas nagsugod sa pagpadalag mga payunir nga Pilipino ngadto sa ubang mga nasod aron makabahin sa misyonaryong  buluhaton didto. Bisan tuod ang lokal nga mga payunir wala makadawat ug samang organisasyonal nga pagbansay sama sa mga graduwado sa Gilead, daghan ang batid nga lokal nga mga payunir. Sukad sa Gubat sa Kalibotan II, ang buluhatong paghimog tinun-an kusog kaayong miuswag sa Pilipinas kay sa kasikbit nga mga nasod. Busa, sugod sa 1964, ang kuwalipikadong mga payunir nga Pilipino gidapit sa pagdawat sa misyonaryong pag-alagad sa tibuok Asia ug sa kaislahan sa Pasipiko. Ang pipila nga gipadala maoy mga magtiayon, apan kadaghanan maoy dili-minyong mga payunir nga adunay daghan nang tuig nga eksperyensiya sa bug-os-panahong ministeryo. Sa tungatunga sa 2002, 149 na ang napadala ngadto sa 19 ka nagkalainlaing kayutaan. Taliwala kanila, 74 ang nagpabilin gihapon diha sa ilang mga asaynment. Samtang maghulat sa mga papeles alang sa biyahe, ang umaabot nga mga misyonaryo moestar sa sanga ug makadawat ug pagbansay ug eksperyensiya nga motabang kanila diha sa ilang mga asaynment. Unsay nahatag sa mga misyonaryo ngadto sa buluhatong pagsangyaw sa pagdagan sa katuigan, ug unsay mga problema ug mga kalipay ang ilang naagian?

Si Rose Cagungao (karon Engler) ug Clara dela Cruz (karon Elauria) mao ang unang gipadala. Sila gipadala ngadto sa Thailand. Paglabay sa usa ka tuig, si Angelita Gavino miduyog kanila sa maong asaynment. Siyempre, sama sa ubang mga misyonaryo, ang pagtuon sa pinulongan maoy usa ka dakong problema. Si Angelita nag-asoy bahin sa pagtuon sa pinulongang Thai: “Sa unang pipila ka semana, maguol ko tungod kay ang tanan nga gisulat diha sa libro morag ‘ulod’ tan-awon para nako, ug diha sa mga miting kami walay kaestorya tungod sa babag sa pinulongan.” Apan sila nakakat-on, ug sila nagpadayon sa paggamit niining nakat-onang pinulongan sa pagtabang sa uban.

Human niadtong unang mga gipadala, dihay mainandamong mga payunir nga gipadala ngadto sa nagkalainlaing nasod. Si Porferio ug Evangeline Jumuad gihangyo sa pag-adto sa Korea sa  1972. Larino na kaayo silang mosulti sa pinulongan, ug human sa duha ka tuig ug tunga sa misyonaryong natad, gidapit ang magtiayong Jumuad sa pag-alagad sa sirkito.

Sa 1970, si Salvacion Regala (karon Aye) maoy usa sa siyam ka Pilipinong mga sister nga miabot sa Hong Kong aron sugdan ang misyonaryong buluhaton. Ang pagtuon sa pinulongang Cantonese mao ang iyang unang problema. Ang pinulongang Cantonese dunay siyam ka tono. Kon sayop ang tono sa paglitok, molahi usab ang kahulogan sa pulong. Si Salvacion nahinumdom nga naglisod sa mga tonada, dihay panahon nga gisultihan niya ang iyang estudyante sa Bibliya nga sila mibalhin ug puyo “tungod sa multo” apan ang iyang buot ipasabot maoy “tungod sa mahal nga abang.” Sa ngadtongadto, nakakat-on ra siya sa pinulongan. Si Salvacion nakatabang ug kapin sa 20 ka tawo sa pagkakat-on sa mensahe sa kamatuoran sa Bibliya. Karon daghang taga-Indonesia ang iyang mahibalag sa Hong Kong nga nagtrabaho ingong katabang sa balay, busa siya nagtuon ug maayo sa pinulongan sa Indonesia.

Si Rodolfo Asong, usa ka porsigido apan mahigalaong igsoon, lahi gayod ug giatubang nga mga kahimtang sa dihang gipadala siya ngadto sa Papua New Guinea sa 1979. Nagkugi siya pagtuon sa pinulongan ug nakakat-on ug maayo niana nga bisag dili pa dugayng miabot sa maong nasod, siya gipadala dayon ingong nagapanawng magtatan-aw. Apan, ang pagduaw sa mga kongregasyon sa Papua New Guinea lahi kaayo sa pagduaw nga ginahimo sa Pilipinas. Siya miingon: “Nakakat-on ako kon unsaon pagbugsay sa gamay, usa ray sakay nga kahoyng baroto samtang magtindog, sama sa ginahimo sa mga nitibo.”

Mahitungod sa mga asembliya, si Rodolfo miasoy: “Tungod sa distansiya ug sa mahal nga plete, kami maghikay ug daghang gagmayng mga asembliya. Ang usa nga gihimo sa baryo sa Larimea mao ang kinagamyan nga akong natambongan. Ang total nga mitambong maoy napulo.” Sa laing okasyon, siya natudlo ingong magtatan-aw sa kombensiyon alang sa panagtigom nga gihimo  diha sa baryo sa Agi. Siya miingon: “Gitudlo usab ako sa pag-alagad ingong tsirman sa kombensiyon, sa pag-atiman sa mga departamento sa Sound ug Food Service, sa pagdirihir sa drama, ug sa pagdula sa papel ni Haring David.” Makugihon niyang gihimo ang maong asaynment ug sa ulahi maikagon sa pag-alagad ingong misyonaryo sa Solomon Islands.

 Sa 1982, si Arturo Villasin, usa ka mapasiboong igsoon nga taga-Luzon, gipadala ngadto sa Solomon Islands. Siya nag-alagad didto ingong magtatan-aw sa sirkito ug nakakita sa dakong kalainan sa kahimtang kay sa Pilipinas. Daghang isla maduaw lamang pinaagi sa pagsakay ug gagmayng ayroplano. Siya miasoy: “Dihay higayon nga nahagsa ang among gisakyang ayroplano, apan walay namatay. Laing higayon nga diriyot kaming mabangga sa kilid sa usa ka bukid tungod sa baga nga gabon.” Mahitungod sa pagduaw sa pipila ka kongregasyon, siya miingon: “Baktason namo ang baga nga lasang, tungason ang lapokon, titip nga mga bakilid aron maduaw ang mga kongregasyon nga gipuy-an sa mga tawong lasangnon nga nagsimba sa ilang mga katigulangan.” Si Arturo namatay nga wala damha tungod sa mga komplikasyon sa panglawas sa 2001, apan siya mahinumdoman gayod ingong usa ka matinumanong misyonaryo.

Ang mga eksperyensiya nga sama niini gikan sa Pilipinong mga igsoong lalaki ug babaye nga gipadala sa misyonaryong mga kanataran sa Asia ug sa Pasipiko daghan kaayo. Bisan pa sa mga problema, kining andam ug nagasakripisyo-sa-kaugalingon nga mga alagad ni Jehova nakatabang ug dako sa buluhatong pagsangyaw niining maong kayutaan.

Ang Kalipay sa Pagtabang sa Uban Naghimo Kang Jehova nga Ilang Malig-ong Salipdanan

Ang panalangin ni Jehova makahatag ug kalipay. (Prov. 10:22) Si Adelieda Caletena, nga gipadala ngadto sa Taiwan sa 1974, miingon: “Ako malipayon ug mapasalamaton kaayo kang Jehova sa iyang pagpanalangin sa among buluhaton dinhi ug sa paghatag kanako ug higayon nga makapakigbahin niana.”

Si Paul ug si Marina Tabunigao, nga karon nag-alagad sa Marshall Islands, miingon: “Nakatabang kamig 72 ka tawo sa pag-alagad kang Jehova. Makapalipay gayod sa among mga kasingkasing nga daghan kanila karon nag-alagad na ingong mga ansiyano, ministeryal nga mga alagad, mga espesyal payunir, regular payunir, ug aktibong mga magmamantala sa kongregasyon.”

 Si Lydia Pamplona, nga nag-alagad sa Papua New Guinea sukad sa 1980, nakatabang ug 84 ka tawo hangtod sa punto nga nagpahinungod ug nagpabawtismo. Dili pa dugay siya miingon nga siya nagdumala ug pagtuon sa Bibliya uban sa 16 ka tawo, ang kadaghanan kanila karon tigtambongan na sa mga miting. Ang iyang mga komento sa walay duhaduha nagpadayag sa katibuk-ang pagbati sa mga misyonaryo: “Nagpasalamat ako kang Jehova sa ministeryo nga iyang gisalig kanako. Hinaot nga siya magpadayon sa pagpanalangin sa among ministeryo, alang sa iyang kahimayaan.”

Ang mga sanga diin gipadala ang Pilipinong mga misyonaryo nagpasalamat nga nakabaton kanila diha sa ilang lokal nga teritoryo. Ang sanga sa Thailand nagsulat: “Ang mga misyonaryo nga gikan sa Pilipinas dalayegon gayod. Sila maoy mga panig-ingnan sa pagkamatinumanon sulod sa daghang tuig nga ilang nagugol sa Thailand. Sila matinumanon sa buluhaton bisan pag nagkaedaran na. Ilang gimahal ang Thailand ug ang mga tawo sa Thailand; ilang giisip kini nga ilang kaugalingong nasod. Salamat kaayo sa pagpadala kanamo niining maayong mga misyonaryo.”

Ang Kingdom Ministry School Nagtabang Aron Mabansay pag Dugang ang mga Ansiyano

Sa mga panahon nga unang gipadala ang mga payunir pagawas sa Pilipinas aron sa pag-alagad sa ubang kayutaan, ang organisasyon ni Jehova nagtaganag pagbansay alang sa nagdaghang kuwalipikadong mga igsoong lalaki sa pagpangabaga sa mga responsibilidad diha sa lokal nga mga kongregasyon. Ang Kingdom Ministry School maoy usa sa pangunang mga paagi aron mahimo kini nga pagbansay.

Ang unang mga klase nagsugod sa 1961 ingong usa ka bulan nga kurso. Si Jack Redford, nga instruktor kanhi sa Gilead ug sa ulahi nag-alagad ingong misyonaryo sa Vietnam, giasayn sa pagtudlo niining maong kurso dinhi sa Pilipinas. Ang unang tunghaan gihimo diha sa sanga ug gidumala sa Iningles.

 Bisan tuod makamao ang pipila ug Iningles, kanunay gayod nga gitagad ang mga panginahanglan sa ubang naandang mga pinulongan ug sinultihan sa Pilipinas. Daghang ansiyano ang mas makapahimulos kon ang tunghaan dumalahon sa ilang kaugalingong pinulongan. Busa, sa tungatunga sa mga tuig sa 1960, ang kurso gitudlo diha sa daghang pinulongan. Si Cornelio Cañete nakahinumdom nga giasayn sa pagtudlo sa tanang Isla sa Visayas ug Mindanao. Siya nagkatawa nga nag-ingon: “Nagtudlo ako sa tunghaan sa tulo ka pinulongan: Binisaya, Inilonggo, ug Waray-waray.”

Sa paglabay sa mga tuig, ang tunghaan giusab, apil sa paagi sa pag-eskedyul niini. Di pa dugay, ang tunghaan gidumala sa hinapos sa semana​—usa ka adlaw ug tunga alang sa mga ansiyano ug usa ka adlaw alang sa ministeryal nga mga alagad. Apan, problema gihapon ang pagtudlo sa tunghaan sa walo ka pinulongan. Ang mga ansiyano nga makamao niining mga pinulongana gipadala sa sanga ug nagdumala sa tunghaan sa pagbansay alang sa nagapanawng mga magtatan-aw. Sila, sa baylo, ang magdumala sa aktuwal nga mga tunghaan alang sa mga ansiyano ug sa ministeryal nga mga alagad sa kongregasyon. Sa kinaulahiang klase nga gihimo, 13,000 ka ansiyano ug 8,000 ka ministeryal nga mga alagad ang nakabenepisyo niini nga pagbansay.

 Tabang Alang sa mga Payunir

Sa ngadtongadto ang mga payunir gihatagan usab ug dugang nga pagbansay. Niadtong 1978 ang unang mga klase sa Pioneer Service School gisugdan. Ang tanang nag-alagad niadto ingong mga payunir gipatungha, apil ang mga espesyal payunir. Sukad niadto, gawas sa mga tuig 1979 ug 1981, ang mga klase ginahimo tuigtuig.

Ang mga payunir nakabenepisyog dako sa tunghaan, apan sila dunay mga problema nga kinahanglang atubangon aron makatungha. Ang pipila nagsakripisyo sa pinansiyal aron makatungha. Ang uban nag-antos sa mga problema sa transportasyon.

Giatubang niadtong nagtungha sa tunghaan nga gihimo diha sa siyudad sa Santiago ang wala-damha nga kahimtang. Si Rodolfo de Vera, nga magtatan-aw sa sirkito, miingon: “Niadtong Oktubre 19, 1989, ang Santiago, Isabela, kalit lang nga giagian ug kusog kaayong bagyo nga ang kinakusgang hangin maoy 205 kilometros matag oras. Sa dihang nagsugod kami sa among klase nianang buntaga sa Kingdom Hall, naghabohabo lang ug dihay hinayng hangin, busa nagpadayon kami sa klase sa mga payunir. Apan, nagkakusog ang hangin, ug ang bilding nagsugod sa pag-uyog. Wala magdugay, ang atop nalangkat. Molakaw na unta mi, apan among nakita nga mas delikado sa gawas tungod kay  daghang butang ang nanglupad.” Bisan pag nagkabungkag ang bilding, wala mi maunsa. Sila miingon nga sila naluwas dili lamang tungod ni Jehova kondili sa sugyot usab sa magasing Pagmata! sa pagtago ilalom sa lamesa sa mga kahimtang nga sama niana. Si Brader de Vera miingon: “Nagpasalipod kami ilalom sa mga lamesa. Sa dihang milurang ang bagyo, natabonan kami sa nangahulog nga mga sanga ug sa mga sin, apan ang tanang nagpabilin sa bilding nga nagtago sa ilalom sa mga lamesa wala maunsa.”

Matag tuig, ang mga tunghaan ginadumala sa pito ka pinulongan. Hangtod sa 2002 nga tuig sa pag-alagad, 2,787 ka klase na ang nadumala ug 46,650 ka payunir na ang nakatungha. Pagkadakong tagana kini aron matabangan ang mga payunir sa pagpauswag sa ilang mga katakos ug sa pagsalig sa bug-os kang Jehova samtang sila magpadayon sa ‘pagsidlak ingong mga magbabanwag sa kalibotan’!​—Filip. 2:15.

Unang mga Paningkamot sa Pag-imprenta Pinaagig Offset

Ang tanang buluhaton sa kanataran ug sa mga kongregasyon mas lisod kon walay magamit nga maayong mga literatura sa Bibliya. Sulod sa daghang tuig, ang pag-imprenta alang sa Pilipinas gihimo sa Brooklyn. Apan, sa unang bahin sa mga tuig 1970, usa ka pabrika ang gitukod sa nataran mismo sa sanga sa Quezon City. Ang mga kasangkapan sa letterpress, sama nianang nabatonan sa Brooklyn, gitaod. Pinaagi niini ang sanga makapatik na sa tanang magasin.

Niana nga dekada, nakita nga ang pag-imprenta pinaagig letterpress, nga naggamit ug init nga metal, gihunong na sa industriya sa pag-imprenta nga gipulihan ug offset printing. Ang instruksiyon nga gihatag sa tibuok-kalibotang hedkuwarter nagpakita nga kita hinayhinayng maghimo usab niini nga kausaban.

Niadtong 1980 ang sanga mipalit ug komersiyal nga makinang phototypesetting. Ang sanga sa Habagatang Aprika adunay  parehas niining matanga sa makina ug nagpaambit sa ilang kasinatian sa Pilipinas. Kining kompiyuterisadong typesetting system gipadagan duyog sa gamayng sheetfed offset press nga gipalit halos dungan niini.

Sa gamayng bahin, pinaagi niini nga makina nakat-onan sa mga igsoon ang mga teknik sa pag-imprenta pinaagig offset. Si David Namoca, nga suheto na sa paggamit sa Linotype alang sa pag-imprenta sa makinang letterpress, nakakat-on sa paggamit sa kasangkapan sa phototypesetting. Ang ubang mga igsoon nakakat-on sa paghimog mga plantsa para sa pag-imprenta diha sa offset ug sa pag-imprenta diha sa bag-o pang gipalit nga prensa. Busa, sa hinapos sa 1980, ang sanga migamit na ug offset nga paagi sa pag-imprenta sa ubang mga gula sa Atong Ministeryo sa Gingharian ug mga magasin sa pinulongan nga dili daghan ang imprentahon.

Tungod sa taliabot nga kausaban sa pag-imprenta pinaagig offset, gisugdan usab paggamit ang mga kompiyuter sa pagtabang sa mga igsoong nalangkit sa paghubad ug niadtong nangandam sa pag-imprenta. Sa hinayhinay, ang mga igsoon nakabaton ug dugang kahanas ug kompiyansa. Wala magdugay, ilang napauswag ang kalidad ug gidaghanon sa pag-imprenta sa paggamit niini nga mga pamaagi. Sa pagkatinuod, niadtong 1982 tungod sa dakong tinguha sa mga igsoon nga mouswag, ilang gipatik ang Kingdom News Num. 31, usa ka upat-ug-kolor nga publikasyon, nga ang gigamit lamang mao ang usay-kolor nga offset press. Ang papel ipaagi sa prensa unom ka beses​—upat ka beses alang sa upat ka kolor nga palid ug duha ka beses alang sa duha ka kolor nga palid. Kuti kini nga trabaho, ug ang kalidad dili kaayo maayo; apan ang tanan nalipay sa pagkakita sa Kingdom News nga dunay upat ka kolor nga giimprenta sa atong kaugalingong prensa.

Ang maong kahikayan nakatabang sa pagpasugod sa mga butang, apan sa unsang paagi mahimo ang bug-os nga pagbalhin ngadto sa kompiyuterisadong pag-imprenta pinaagig  phototypesetting ug offset? Ang organisasyon ni Jehova dunay mga plano, ug ang sanga sa Pilipinas sa wala magdugay nakabenepisyo ra niana.

Ang Organisasyon ni Jehova Nagtagana ug MEPS

Ang Nagamandong Lawas misugot sa paghimog usa ka kompiyuterisadong phototypesetting system nga makatagana sa talagsaong mga panginahanglan sa pagmantala sa maayong balita diha sa daghang pinulongan. Ang Multilanguage Electronic Phototypesetting System (MEPS) gihimo didto sa Brooklyn. Bisan pag ang komersiyal nga kasangkapan nga gigamit sa sanga makadiyot nakapasugod sa paggamit sa mga kompiyuter ug sa offset printing sa limitadong paagi, mapauswag sa MEPS ang sanga sa Pilipinas niining bahina, hasta ang ubang mga sanga sa tibuok kalibotan.

Duha ka magtiayon sa Pilipinas gidapit sa pag-adto sa Wallkill, New York. Ang mga igsoon gibansay sa pagmentinar sa kompiyuter nga MEPS ug sa paggamit sa mga programa sa MEPS sa pagpangandam sa pag-imprenta. Laing magtiayon, si Florizel Nuico ug ang iyang asawa, migugol ug panahon sa Brooklyn, diin si Brader Nuico gitudloan sa pagpadagan sa M.A.N. offset printing press. Mao gayod kini ang gikinahanglan sa sanga sa Pilipinas aron makabalhin sa bug-os nga paggamit ug kompiyuterisadong preparasyon sa pag-imprenta ug sa offset printing.

Sa 1983 usa ka M.A.N. offset press miabot sa Pilipinas. Kini gitaod pinaagi sa tabang ni Lionel Dingle nga gikan sa sanga sa  Australia. Si Brader Nuico nagsugod sa pagbansay sa lokal nga mga igsoon sa iyang nakat-onan sa Brooklyn. Sa duol nang matapos ang 1983, ang unang mga magasin nagsugod sa paggula niini nga prensa. Apan, ang sistema sa pag-imprenta dili pa gayod kompleto, mao nga sa makadiyot, ang mga magasin giimprenta pinaagi sa kombinasyon nga pamaagi sa pag-imprenta ginamit ang init nga metal ug offset printing.

Apan, ang kompleto nga sistema sa pag-imprenta wala magdugay miabot. Ang unang kompiyuter nga MEPS miabot sa kataposan sa 1983, ug ang duha ka igsoon nga gibansay sa Wallkill nagsugod sa pagtudlo sa uban kon unsaon paggamit ug pagmentinar sa kasangkapan sa MEPS. Sa mubo lamang nga panahon, ang trabaho gisugdan. Daghang taga-Bethel ang gibansay pag-ayo kon unsaon paggamit sa sistema sa paghubad, pagpasulod sa mga dokumento, komposisyon, ug phototypesetting, hasta sa pag-ayo sa mga kompiyuter. Sa Pilipinas, ang pagbansay malisod tungod kay daghang pinulongan ang nalangkit. Ang Bantayanang Torre mismo giandam diha sa pito ka pinulongan, walay labot sa Iningles. Ang MEPS sibo kaayo niining buluhatona.

Dayag nga makita nga miarang-arang ang kalidad sa mga publikasyon nga giimprenta. Bahin niadtong nag-imprenta, si Cesar Castellano, usa ka trabahante sa pabrika, miingon: “Ang kadaghanan sa atong mga igsoon mga mag-uuma. Ang uban walay teknikal nga kahanas. Katingalahan gayod kon giunsa pagpalihok ni Jehova pinaagi sa iyang espiritu ang mga igsoon aron matrabaho ang daghang butang, hasta ang buluhatong pag-imprenta.” Ang mga igsoon nakakat-on, ug ang mga magmamantala sa kanataran nakadawat ug mga publikasyon nga nagkanindot. Apan adunay butang nga mas mapuslanon​—ang espirituwal nga butang—​nga nahimong posible pinaagi niining mga kauswagan sa teknolohiya sa paagi sa pag-imprenta.

Dungang Espirituwal nga Pagkaon

Sa panahong ang mga magasin sa Pilipinas giimprenta pa sa Brooklyn, nagkinahanglag unom ka bulan o kapin pa aron kini  maimprenta sa mga pinulongan sa Pilipinas nga sama nianang migula sa magasing Iningles. Bisan pag ang mga magasin gihubad dinhi sa Pilipinas, ang pagpadala sa mga manuskrito ug mga pruyba ngadto-nganhi ug sa kataposan ang paghatod sa naimprentang mga magasin usik sa panahon. Sa dihang ang pag-imprenta gibalhin dinhi sa Pilipinas sa mga tuig sa 1970, daghang panahon ang nadaginot, apan ang unod sa mga magasin ulahi gihapon ug unom ka bulan sa gula sa Iningles. Daghang Pilipinong mga igsoon naghunahuna, ‘Di ba maayong aduna kitay magasin sa kaugalingong pinulongan nga dungan sa Iningles?’ Sulod sa daghang tuig, damgo lamang kana.

Apan, tungod sa pag-abot sa MEPS ug sa bag-ong mga pamaagi sa paggama, ang gidamgo kaniadto natinuod. Nakita sa Nagamandong Lawas nga ang dungang pagtuon sa mao gihapong materyal adunay dakong epekto sa paghiusa sa tanang katawhan ni Jehova. Kining tumonga gipangagpas, ug sa pagka-Enero 1986, Ang Bantayanang Torre dungan nang mabatonan sa Iningles sa upat ka pinulongan: Cebuano, Hiligaynon, Iloko, ug Tagalog. Ang ubang mga pinulongan misunod. Unya, pagkadakong katingala nga sa mga kombensiyon sa 1988 nadawat ang librong Pinadayag​—Hingpit nga Sangkoanan Niini Haduol Na! sa tulo ka lokal nga pinulongan nga dungan sa Iningles nga edisyon! Malipayon kaayo ang mga igsoon​—dili lang kay makabaton ug mas dekalidad nga literaturang ikatanyag ngadto sa mga tawong interesado kondili makabenepisyo gikan sa mao rang espirituwal nga programa sa pagpakaon nga dungan sa kadaghanan sa atong mga igsoon sa tibuok kalibotan.

Kini nga mga kauswagan sa atong pinatik nga mga publikasyon miabot sa panahon nga magubot ang mga kahimtang sa pipila ka bahin sa nasod. Ang mga publikasyon magpasiugda sa dakong panginahanglan sa tanan sa paghimo kang Jehova nga ilang salipdanan.

Mga Engkuwentro sa Militar ug Rebelde

Ang mga kalihokan sa mga rebeldeng grupo misamot diha sa daghang lugar sa nasod sa mga tuig 1980. Ang uban konektado sa  grupo sa Komunista. Ang mga engkuwentro tali sa mga sundalo sa kagamhanan ug sa mga puwersa nga mga subersibo mas nagkasubsob. Kini nga mga panag-engkuwentro kanunayng nakahatag ug pagsulay sa pagsalig sa mga igsoon kang Jehova.

Diha sa usa ka lugar sa usa ka kongregasyon nga dunay 62 ka magmamantala, usa ka buntag niana ang mga igsoon nakamata nga nakakita nga ang mga rebelde ug ang militar nag-atubangay alang sa gubat. Ang mga balay sa mga igsoon anaa sa tunga. Usa ka ansiyano miadto sa mga puwersa sa rebelde, ug dihay lain nga miadto sa mga sundalo sa kagamhanan. Ilang gihangyo sila nga dili mag-engkuwentro didto tungod kay daghang sibilyan ang maangin. Ang ilang hangyo wala balebaleha. Kay dili na makaikyas, ang mga igsoon nagpundok sa Kingdom Hall. Ang usa ka ansiyano nanguna kanilang tanan sa usa ka pag-ampo nga medyo  taas ug kusog nga igong madungog sa mga sundalo sa kagamhanan nga anaa sa gawas. Sa dihang gibuka sa mga igsoon ang ilang mga mata, ilang nakita nga ang duha ka kiliran nangadto sa laing dapit; walay nahitabong engkuwentro. Kining mga igsoona nagtuo gayod nga gipanalipdan sila ni Jehova.

Si Dionisio Carpentero maoy usa ka nagapanawng magtatan-aw kapin na sa 16 ka tuig, uban sa iyang asawa. Iyang mahinumdoman gihapon ang nahitabo sa iyang unang tuig sa sirkitong buluhaton, sa probinsiya sa Negros Oriental, sa habagatang-sentral sa Pilipinas. Siya miasoy: “Among giduaw ang Kongregasyon sa Linantuyan. Nalipay mi tungod kay niadtong Miyerkoles, 40 ka magmamantala ang mikuyog kanamo sa pagsangyaw. Apan kami walay kalibotan nga gibantayan sa mga puwersa sa rebelde ang tanan namong mga lihok. Ang ilang tagoanan anaa duol sa Kingdom Hall. Upat kanila miadto sa among gisak-an sa mga alas 4:00 s.h. aron sa pagpangutana bahin namo. Gisaysay sa usa ka ansiyano didto nga usa ako ka magtatan-aw sa sirkito ug nagaduaw sa ilang kongregasyon matag unom ka bulan.”

Lagmit, ang mga lalaki wala motuo sa gisaysay. Hinunoa, nagduda sila nga sundalo si Dionisio ug namugos sa ansiyano sa pagpagawas kaniya aron siya ilang patyon. Ang ansiyano mitubag nga kinahanglang siya una ang ilang patyon. Sila milakaw.

Si Dionisio nagpadayon: “Nagsigeg paghot ang mga iro sa tibuok gabii, nga nagpaila nga dihay mga rebelde niadtong tungora. Upat ka beses kaming nag-ampo niadtong gabhiona, nga nangayo sa pagtultol ni Jehova. Dayon, bisag ting-init, mibunok ang ulan. Ang mga lalaki nga naghulat sa pagpatay kanamo nanglakaw.”

Human sa tigom sa pagka-Dominggo, giingnan ni Dionisio ang mga ansiyano nga siya ug ang iyang asawa mogikan aron sa pagduaw sa sunod nga kongregasyon. Apan, aron makagikan, di-kalikayan nga moagi gayod sila sa tagoanan sa mga rebelde. “Usa sa mga lalaki namentana,” miingon si Dionisio. “Amo pa ganing gisultihan siya nga molakaw na mi. Apan, sa alas 8:00 s.g., ang  mga rebelde miadto sa Kingdom Hall ug nangutana kon hain mi. Gisultihan sila sa ansiyano nga nakalakaw na mi ug miagi pa gani diha sa ilang tagoanan. Sa katingalahan, sila wala makakita namo. Kini nga kasinatian nagtudlo kanamo sa pagsalig kang Jehova ug sa pagbaton ug kaisog atubangan sa mga kapeligrohan.” Si Dionisio malipayong nagpadayon sa iyang pag-alagad uban sa iyang asawa.

Lisod magsangyaw niining mga kahimtanga. Kon maatlan ka panahon sa engkuwentro maipit ka. Apan, sa ubang mga kahimtang pahibaloon sa usa ka grupo o sa lain ang mga igsoon sa mga engkuwentro nga moabot. Kon kana mahitabo, ang mga igsoon mopili ug mas linaw nga dapit nga pagasangyawan hangtod matapos ang engkuwentro. Bisan pa niana, ang buluhatong pagsangyaw sa Gingharian nagpadayon, ug ang mga igsoon nakakat-on sa pagsalig kang Jehova.

 Mga Pagsulay Labot sa Neyutralidad

Si Jesus miingon mahitungod sa iyang mga sumusunod: “Sila dili bahin sa kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:14) Sama diha sa ubang mga nasod, ang mga Saksi ni Jehova sa Pilipinas wala mag-apil-apil sa politika sa kalibotan ug sa mga engkuwentro sa militar. Sila wala ‘makagamit ug espada’; hinunoa, ilang gihiklin ang ilang mga hinagiban ug nagsubay sa mga dalan sa pakigdait nga gitudlo ni Jehova. (Mat. 26:52; Isa. 2:4) Kining neyutral nga baroganan gibantog sa tibuok Pilipinas, ug ang mga tawo sa tanang kiliran nahibalo nga ang mga Saksi ni Jehova dili hulga kanila. Apan, may mga panahon nga kinahanglang klarong ipakita sa mga alagad ni Jehova kon unsay ilang baroganan bahin sa mga butang. Kini nakahatag kanila ug proteksiyon.

Kay usa man ka nagapanawng magtatan-aw, si Wilfredo Arellano daghan nag eksperyensiya sa pag-alagad diha sa nagkalainlaing mga teritoryo, ang pipila dili-gubot ug ang uban medyo gubot. Sa 1988 giduaw niya ang usa ka kongregasyon sa habagatang-sentral sa Pilipinas. Ang mga igsoon didto gipugos sa mga subersibo sa pag-apil sa ilang pagrebelde batok sa kagamhanan. Malig-ong mibalibad ang mga igsoon.

Si Wilfredo miasoy sa nahitabo: “Sa panahon sa akong pagduaw, ang mga sundalo sa kagamhanan aktibo sa teritoryo sa kongregasyon. Gusto nilang mag-organisar ang mga residente ug usa ka sibilyang militar sa pagpakigsangka sa mga subersibo. Diha sa usa ka miting uban sa mga hawas sa kagamhanan, ang mga igsoon gihatagan ug higayon sa pagpatin-aw kon nganong sila dili moduyog sa mga subersibo o sa grupo sa sibilyang militar sa kagamhanan. Bisan pag supak ang pipila ka lokal nga mga residente sa atong baroganan, ang mga hawas sa kagamhanan nagtahod kanato.”

Giasoy ni Wilfredo ang sunod nga nahitabo: “Usa ka igsoon, sa dihang mibalik ngadto sa iyang uma human sa miting, nakasugat ug usa ka grupo sa armadong mga lalaki nga dunay kauban  nga duha ka piniriso nga gitaptapan ang mga mata. Siya gisukitsukit kon mitambong ba siya sa miting sa kagamhanan, ug siya matinud-anong mitubag nga siya mitambong. Gustong masayod ang armadong mga lalaki kon siya nagpamembro ba sa sibilyang militar, siya mitubag nga wala, ug iyang gipatin-aw ang iyang neyutral nga baroganan. Busa, siya gitugotan sa paglakaw. Human sa pipila ka minuto, siya nakadungog ug duha ka pagbuto ug iyang naamgohan nga gipatay nila ang mga piniriso nga gitaptapan ang mga mata.”

Sa mga tuig sa 1970 ug sa unang mga bahin sa tuig 1980, ang balaod sa Pilipinas nagpugos sa tanang lungsoranon sa pagboto. Ang molapas prisohon. Higayon kini sa katawhan ni Jehova sa pagpasundayag sa ilang pagkamaunongon sa Diyos. Sama sa ilang Kristohanong mga igsoon sa tibuok kalibotan, ang mga alagad ni Jehova sa Pilipinas nagpabilin sa ilang neyutral nga baroganan sa politika ug nagpabiling “dili bahin sa kalibotan.”​—Juan 17:16.

Sa dihang may mipuli nga bag-ong kagamhanan sa 1986, ang konstitusyon sa nasod giusab, ang pagboto dili na pinugsanay. Tungod niini ang mga igsoon nakaginhawa ug luag. Apan, duna pay ubang mga pagsulay nga naatubang sa kadaghanan, ilabina niadtong nagtungha.

‘Dili na Magtuon pa Bahin sa Gubat’

Si Irene Garcia nagdako sa sentro sa Luzon sa probinsiya sa Pampanga. Siya dunay problema nga usa ka pagsulay gihapon sa kadaghanang batan-on. Sa hayskul, ang militaryong pagbansaybansay gikinahanglan. Apan, ang mga estudyante nga mga Saksi ni Jehova mihukom nga dili sila mahimong makigbahin sa usa ka programa nga nagtudlo bahin sa mga estratehiya sa gubat. Una, si Irene nag-ampo kang Jehova nga nangayo sa iyang tabang. Dayon, nahinumdom sa tulo ka matinumanong mga batan-ong Hebreohanon sa panahon ni manalagnang Daniel, personal nga miadto siya sa komandante ug mihangyog eksemsiyon sa pag-apil sa pagbansaybansay. (Dan., kap. 3) Bisan pag ang komandante  wala kaayo makasabot sa iyang baroganan, nagpasalamat ang komandante sa iyang pagpatin-aw. Apan, gipasidan-an siya sa komandante nga makakuha siya ug ubos nga grado tungod sa iyang pagdumili sa pagbansaybansay. Si Irene mitubag: “OK lang. Maningkamot lang ko nga makakuha ug taas nga grado sa ubang mga subject.” Gitagaan siya ug laing trabaho imbes magbansaybansay sa militar. Siya miingon: “Tungod niadto, ang ubang mga anak sa mga Saksi wala na magkaproblema sa pagpangayog eksemsiyon, ug migraduwar gihapon ako nga usa sa napulo nga taas ug grado.”

Dili tanang komandante sa militaryong pagbansaybansay misugot sa paghatag ug mga eksemsiyon. Gilisodlisod sa ubang mga komandante ang mga estudyante sa paggraduwar. Bisan pa niana, ang pagpabiling maunongon sa mga prinsipyo ni Jehova nakatudlo sa libolibong mga batan-on ug usa ka hinungdanong pagtulon-an: Ang malig-ong pagbarog diha sa kiliran sa Gingharian ni Jehova ug ang pagpabiling neyutral labot sa mga kalihokan sa kalibotan moresultag proteksiyon ug panalangin gikan ni Jehova.​—Prov. 29:25.

Midaghan ang mga Kombensiyon

Karon atong tan-awon ang espirituwal nga mga panagtigom sa katawhan ni Jehova. Makapalipay gayod kining mga okasyona. Tungod kay diyutay pa man ang mga Saksi sa nasod sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II, walay dagkong mga panagkatigom nga gihimo hangtod natapos ang gubat. Bisan pa niana, dihay mga paningkamot nga gihimo sa paglig-on sa mga igsoon niining paagiha. Sa pagkatinuod, ang 1941 Yearbook nagtaho bahin sa usa ka kombensiyon nga gihimo sa Manila niadtong Marso 1940.

Imong mahinumdoman nga si Joseph dos Santos gipriso sa mga Hapon. Siya sa kataposan gibuhian sa mga sundalong Amerikano sa unang bahin sa 1945. Interesado kaayo siya sa espirituwal nga kaayohan sa mga igsoon, nga ang kadaghanan mga bag-ohan pa sa organisasyon. Dihay gihimong mga kahikayan sa pagtabang kanila kon unsaon sa pagtudlo sa mga kamatuoran sa  Kasulatan ngadto sa uban sa epektibong paagi pinaagi sa mga pagtuon sa Bibliya diha sa balay. Ang nasyonal nga asembliya nga gihimo sa Lingayen, Pangasinan, sa hinapos nga tuig sa 1945 maoy usa ka paagi sa paghimo niini. Duolan sa 4,000 ang mitambong, nga nagpakita nga daghan ang interesado niadtong higayona. Malipayon kaayo kadtong okasyona, karon nga human na ang gubat!

Sukad niadto, ang tumatambong sa kombensiyon anam-anam nga nagkadaghan sa nagkadaghan usab ang mga magmamantala. Paglabay sa 17 ka tuig, kana nga 4,000 nahimong 39,652. Dayon ang mga kombensiyon ginahimo, dili lang sa usa ka lugar, kondili sa pito. Paglabay sa 15 ka tuig (1977), ang tumatambong sa distritong mga kombensiyon nanobra na sa 100,000. Niadtong panahona, dihay gihimong 20 ka kombensiyon sa tibuok nasod. Paglabay sa walo ka tuig, ang tumatambong may gidaghanong kapin sa 200,000, ug sa pagka-1997, kadtong mitambong sa distritong mga kombensiyon may gidaghanon nga kapin sa 300,000. Alang sa tuig 2002, dihay giplanong 63 ka kombensiyon, ang kinadaghanan sukad. Ang pagbiyahe sa mga isla lisod ug usahay dakog gasto. Ang paghimog mga kombensiyon diha sa daghang dapit nga dili layo magpasayon sa mga igsoon sa pagtambong. Tungod niini, mas daghan ang makabenepisyo niining espirituwal nga mga kombira.

Gipanalanginan ni Jehova ang Paningkamot sa Pagtambong

Dili sayon ang pagtambong sa mga asembliya ug mga kombensiyon. Sa 1947, sa amihanang bahin sa nasod, ang mga igsoon nanakay ug duha ka balsa sa Suba sa Abra aron motambong sa sirkitong  asembliya sa Vigan, nga duol sa dagat. Diha sa bokana sa suba, ilang gibungkag ang balsa ug gibaligya ang tabla aron ipalit ug tiket sa bus nga ilang sakyan pauli sa bukid human sa asembliya. Sila nagdalag dagkong mga sako sa bugas humay, binangan nga kahoy, banig, mga bata, ug malipayong mga pahiyom nga nagkadako samtang nagpadayon ang asembliya. Uban sa bugas, mga kahoyng igsusugnod, sug-ang, ug banig, ilang gitagan-an ang ilang tanang materyal nga panginahanglan.

Sa 1983 usa ka grupo nga gikan sa Kongregasyon sa Caburan sa habagatang probinsiya sa Pilipinas sa Davao del Sur nagbaktas sulod sa tulo ka adlaw nga nagtadlas sa kabukiran aron makaabot sa pantalan sa lansa. Dayon sila misakay ug lansa alang sa laing usa ka adlawng panaw paingon sa siyudad nga pagahimoan sa kombensiyon. Ilang gibati nga nabaslan ang kahago ug gastos tungod sa malipayong panag-ubanay sa mga igsoon diha sa “Panaghiusa sa Gingharian” Distritong Kombensiyon.

Sa 1989 usa ka pamilya nga dunay duha ka anak nga nag-edad ug dos ug kuwatro nagbaktas ug duolan sa 70 kilometros gikan sa lungsod sa El Nido sa Palawan aron motambong sa sirkitong asembliya. Duha ka adlaw nilang gibaktas ang kalasangan diin halos walay masubayng mga dalandalan. Samtang sila nagbaktas, nanangtang usab sila sa mga alimatok gikan sa ilang mga lawas. Misamot usab ang kalisod tungod kay ang ulan walay undang sulod sa duha ka adlaw. Daghang sapa ug suba ang kinahanglang labangon, apan walay mga taytayan. Bisan pa niini nga mga kalisod, ang pamilya luwas nga nakaabot. Sila malipayon kaayong nakig-uban sa mga igsoon didto!

Diha sa ubang mga lugar, tungod sa kanihit sa panalapi naglisod ang mga pamilya sa pagpangitag igong kuwarta aron makatambong sa mga kombensiyon. Mao kanay problema ni Ramon Rodriguez sa 1984. Siya nagpuyo uban sa iyang pamilya sa Isla sa Polillo, sa sidlakang baybay sa Luzon. Si Ramon mangingisda. Usa na lang ka semana kombensiyon na, apan ang iyang pamilya nga may pito ka sakop dunay kuwarta nga igo lang sa usa ka tawo  nga makatambong. Ilang giampo kini kang Jehova, ug human niini si Ramon ug ang iyang 12-anyos nga anak nga lalaki nanagat. Sila nagpalawod ug gitaktak nila ang ilang pukot apan walay nakuha. Paglabay sa pipila ka oras, ang anak miinsistir nga magpaduol sila sa baybay ug didto mamukot. Didto gitaktak na usab nila ang pukot. Si Ramon miingon: “Wala kami magdahom niana, apan sa gibira namo ang pukot, kini punog isda nga hilabihan ka daghan nga napuno ug isda ang sakayan.” Sila nakakuha ug kapin sa 500 kilos nga isda! Sa gibaligya ang isda, sila nakakuwarta ug sobra sa gikinahanglan aron ang tanan sa pamilyang Rodriguez makatambong sa kombensiyon.

Sa pagkasunod gabii, ang ubang mga igsoon nga gustong motambong sa kombensiyon namukot sa mao gihapong lugar ug nakakuha ug laing 100 kilos nga isda. Si Ramon midugang: “Ang mga mangingisda nga dili-Saksi nga namukot sa samang panahon nahibulong tungod kay sila walay nakuha bisag usa ka buok isda. Sila miingon: ‘Sila gipanalanginan sa ilang Diyos tungod kay manambong man sila ug kombensiyon.’” Sa masubsob, ang Pilipinong mga pamilyang Saksi nakakat-on nga ang pag-una sa espirituwal nga mga butang diha sa kinabuhi ug ang paglihok sumala sa mga pag-ampo moresultag kalipay ug panalangin gikan kang Jehova.

Talagsaong mga Kombensiyon

Ang katawhan ni Jehova sa tibuok kalibotan naghandom sa mga kombensiyon sa nangagi. Mao man usab ang mga igsoon sa Pilipinas. Bisan tuod ug giapresyar ang tanang programa sa kombensiyon, ang pipila niini makahuloganon ug nakadulot pag-ayo sa kasingkasing ug hunahuna. Usahay kini maoy internasyonal nga mga panagkatigom o, tingali, mga kombensiyon diin ang mga misyonaryo namauli sa ilang kaugalingong nasod ug nagpaambit sa ilang mga eksperyensiya ngadto sa nagkatigom.

Sama sa nahisgotan na, adunay daghang igsoong Pilipino, lalaki ug babaye, nga nag-alagad ingong mga misyonaryo sa ubang mga nasod sa Asia ug mga isla sa kadagatan. Daghang higayon  nga ang mga Saksi sa tibuok kalibotan miamot ug salapi sa pagtabang sa mga misyonaryo sa pagpauli sa ilang yutang natawhan ug sa pagtambong sa mga kombensiyon didto. Ang Pilipinong mga misyonaryo nakabenepisyo usab niining mahigugmaong kahikayan. Sa 1983, 1988, 1993, ug 1998, daghan ang natabangan sa pagpauli sa Pilipinas sa pagtambong sa mga kombensiyon uban sa ilang mga ginikanan ug mga higala. Ang mga taho niadtong 1988 nagpakita nga 54 ka misyonaryo nga nag-alagad sa 12 ka nasod nakapauli alang sa mga kombensiyon sa Pilipinas. Niadtong tungora, kining 54 nakabaton ug aberids nga 24 ka tuig sa bug-os-panahong pag-alagad. Ang tanan naikag gayod sa ilang gipahayag ug sa mga eksperyensiya nga giasoy diha sa programa.

Ang uban mahinumdom sa mga kombensiyon tungod sa nalangkit nga mga panghitabo ug sa determinasyon sa mga igsoon sa pagpadayon bisan pa sa mga kakulian. Pananglitan, sa hapit nang magsugod ang 1986 nga “Diyosnong Pakigdait” Distritong Kombensiyon sa Surigao, sa Mindanao, ang siyudad gibagyo diin ang hangin may gikusgong 150 kilometros matag oras.  Ang atop sa estadyum nalangkat. Ang koryente sa siyudad gipalong ug wala gihapoy koryente hangtod nahuman ang kombensiyon. Ang tubig hakoton pa sa gilay-ong sayis kilometros. Kini wala makababag sa mga Saksi sa pagtigom. Gitipon sa mga igsoon ang nahibiling materyales sa entablado ug gitukod kini diha sa gimnasyum tapad sa estadyum. Nangabang sila ug generitor aron mosiga ang mga suga ug moandar ang sound system ug ang repridyeretor para sa kapeteriya. Bisan pag 5,000 ang gidahom nga motambong, 9,932 ang nakabenepisyo sa kombensiyon! Dayag nga sila dili mga Kristohanon sa maayo lang nga panahon.

Ang internasyonal nga mga kombensiyon labaw nang dili makalimtan. Ang Nagamandong Lawas naghikay ug internasyonal nga mga kombensiyon nga himoon sa Manila sa 1991 ug 1993. Ang mga delegado nagbilin ug maayong impresyon sa siyudad. Pagkamalipayong mga adlaw kini sa pagdinasigay alang sa Pilipino nga mga igsoong lalaki ug babaye, nga ang kadaghanan walay ikasarang sa pagbiyahe ug pagduaw sa ubang mga nasod! (Roma 1:12) Ang langyawng mga delegado nakadayeg sa mainit ug mahigalaong pagkamaabiabihon nga gipakita diha kanila sa ilang mga igsoong Pilipino. Usa ka magtiayon nga gikan sa Tinipong Bansa misulat: “Dawata ang among dakong pasalamat sa inyong mainit nga pag-abiabi. Kaming tanan mahinangpon ninyong gidawat!”

Sa 1993, ang mga estadyum sa tulo ka lugar sa Manila gigamit, ug sa matag higayong mohatag ug pakigpulong ang usa ka membro sa Nagamandong Lawas, ang tulo ka lugar ikonektar pinaagi sa telepono. Pagkamalipayon sa mga delegado sa dihang ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan giluwatan sa Tagalog! Usa ka batan-ong sister miingon: “Nalipay kaayo ko. Dugay na akong nangandoy nga makabaton kita ug Bag-ong Kalibotang Hubad sa Tagalog. Wala ako magdahom nga makadawat niini!”

Sa 1998 nabali ang kahimtang. Sa unang higayon sukad sa 1958, ang Pilipinas gidapit sa pagpadalag mga delegado ngadto sa  ubang mga nasod. Busa, 107 ang miadto sa West Coast sa Tinipong Bansa aron sa pagtambong sa kombensiyon didto. Sa Septiyembre, 35 pang uban ang nakapribilehiyo sa pagtambong sa internasyonal nga kombensiyon sa Korea. Ang ingon niini nga mga kombensiyon dako gayod ug bahin sa pagtudlo ug pagpahiusa sa katawhan ni Jehova ug sa pagtabang sa tanan sa paghimo kang Jehova nga ilang salipdanan.

Karon atong tagdon ang buluhaton sa kanataran. Sa unsang paagi mahimo kini sa usa ka yuta nga daghan kaayog pinulongan?

Pagpahayag sa Maayong Balita sa Daghang Pinulongan

Sama sa nahisgotan na, mas sayon sa mga tawo ang pagkakat-on sa kamatuoran diha sa ilang kaugalingong pinulongan. Problema kini sa Pilipinas tungod sa kadaghan sa pinulongan. Bisan pa niana, ang mga Saksi ni Jehova naningkamot sa pagtagana sa mga panginahanglan sa mga tawo pinaagi sa pagsangyaw ngadto kanila sa ilang kaugalingong pinulongan ug sa pag-andam sa mga literatura sa Bibliya sa nagkalainlaing mga pinulongan.

Kasagaran, mahimong masangyawan ang usa ka grupo nga lahi ug pinulongan pinaagi niadtong makahibalo sa maong pinulongan.  Sa ubang mga kaso nga pipila lang ka Saksi ang makasulti nianang pinulongana, ang kugihang mga magmamantala ug mga payunir naningkamot sa pagtuon niana. Niining paagiha, ilang gisundog si apostol Pablo, kinsa nahimong “tanang butang sa tanang matang sa mga tawo.”​—1 Cor. 9:22.

Bisan pag ang Pilipinas mao ang ikaupat sa kinadaghanag populasyon sa kalibotan nga Iningles ang gigamit nga opisyal nga pinulongan, dili kini ang kaugalingong pinulongan sa kadaghanan sa mga molupyo dinhi. Dili tanan makabasag maayo sa Iningles, busa gikinahanglan ang mga publikasyon diha sa pipila ka pinulongan sa Pilipinas. Sa mga katuigang nanglabay, ang mga Saksi ni Jehova nakahubad ug mga publikasyon sa Bibliya sa labing menos 17 niining mga pinulongana. Ang pipila ka pinulongan aduna lamay usa o duha ka brosyur​—sama sa Tausug, usa ka pinulongan sa katawhang Islam sa habagatan, o sa Ibanag, nga sinultihan sa usa ka gamayng tribo duol sa kinatumyan sa amihanang bahin sa nasod. Alang sa kadaghanan, ang mga tawo makasabot ug makasulti sa usa sa pito ka dagkong pinulongan. Ang Bantayanang Torre gihubad ug gipatik niining mga pinulongana. Busa, ang espirituwal nga mga programa sa Kingdom Hall o sa mga asembliya ug mga kombensiyon sa dakong bahin gipakigpulong niining mga pinulongana.

Sa mga katuigang di pa dugay, ang kagamhanan nagdasig sa paggamit sa pinulongang Pilipino, nga walay kalainan sa Tagalog. Sulod sa usa ka kaliwatan, ang mga epekto niini mamatikdan. Miuswag ug dako ang paggamit sa Pilipino sa pagsulti ug pagsulat, samtang ang paggamit sa bisan haing uban pang pinulongan wala mausab o mokunhod. Kini makita diha sa gidaghanon sa naimprenta nga Ang Bantayanang Torre. Sa 1980, ang total nga sirkulasyon sa Tagalog nga edisyon matag isyu maoy 29,667. Pag-abot sa tuig 2000, kining gidaghanona misaka sa upat ka pilo, nga nakaabot ug 125,100 matag gula. Niana gihapong panahona, wala kaayo mosaka ang gidaghanon sa Iningles ug misaka lag gamay ang ubang mga pinulongan sa Pilipinas.

 Ang Pamilyang Bethel Nagasuportar sa Buluhaton sa Kanataran

Duolan sa 380 ka bug-os-panahong mga ministro ang nag-alagad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Quezon City, nga usa sa grupo sa mga siyudad nga gitawag ug Metro Manila. Kan-uman ug siyam ka maghuhubad ang nagtrabaho sa paghubad ug pag-proofread sa mga publikasyon nga gihubad diha sa lokal nga pinulongan. Ang uban niini nga mga maghuhubad dili pa dugayng nakatapos paghubad sa Hebreohanong Kasulatan sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa tulo ka pinulongan: Cebuano, Iloko, ug Tagalog. Sukad nga giluwatan ang Gregong Kasulatan niini nga Bibliya sa 1993, ang mga igsoon nagpaabot nga makabaton ug kompletong Bag-ong Kalibotang Hubad. Pagkadako sa ilang kalipay sa pagdawat sa Tagalog nga edisyon nga giluwatan sa distritong kombensiyon sa naghinapos ang 2000! Ang Cebuano ug Iloko nga mga edisyon wala magdugay giluwatan. Libolibong katawhan sa kanataran makabenepisyo na karon niining tin-aw, tukma, ug nagkaharmonya nga hubad sa Balaang Kasulatan.

Ang mga membro sa pamilyang Bethel sa Pilipinas nagkalainlain ug kagikan ug nagsultig 28 ka nagkalainlaing mga pinulongan ug diyalekto. Busa, daghan ang kuwalipikado gayod  sa paghubad sa pinasukad-sa-Bibliya nga mga publikasyon. Apan, ang paghubad maoy usa ka bahin lamang sa buluhaton sa Bethel.

Ang mga boluntaryo sa Bethel adunay lainlaing matang sa trabaho nga nagasuportar sa hinungdanon kaayong buluhatong pagsangyaw diha sa kanataran. Ang ubang mga igsoon nag-imprentag mga magasin ug uban pang literatura. Kini ihatod usab sa mga boluntaryo ngadto sa nagkalainlaing lugar sa Luzon. Daghan ang nagtrabaho diha sa mismong Puloy-anang Bethel, sama sa pagmentinar sa mga kasangkapan, pagluto, ug paghinlo. Ang uban giasayn sa Service Department, diin sila modawat ug mopadalag mga sulat sa daghang pinulongan aron sa pagtabang sa mga kongregasyon, sa nagapanawng mga magtatan-aw, ug sa bug-os-panahong mga alagad sa kanataran. Hunahunaa lang ang gidaghanon sa sulat nga madawat gikan sa duolan sa 3,500 ka kongregasyon sa tibuok kapupud-an!

Sukad gitukod ang sangang buhatan sa 1934 hangtod sa tungatunga sa mga tuig sa 1970, ang mga buluhaton sa sanga gidumala sa usa ka alagad sa sanga, o magtatan-aw. Sa dihang mipauli si Joseph dos Santos sa Hawaii, si Earl Stewart, nga  usa ka misyonaryo nga taga-Canada, maoy nagdumala sulod sa mga 13 ka tuig. Duha pa ka igsoon ang nag-alagad makadiyot human niana. Dayon sa 1966, si Denton Hopkinson, kinsa miabot sa 1954, gitudlo nga magtatan-aw sa sanga. Siya makugihong nag-alagad sa maong kapasidad sulod sa mga napulo ka tuig hangtod nakita sa organisasyon ni Jehova nga maayong ipatuman ang usa ka bag-ong kahikayan alang sa pagdumala sa mga sanga sa tibuok kalibotan.

Agig pagsunod sa maong instruksiyon ngadto sa tanang sanga sa tibuok kalibotan, sa Pebrero 1976 ang pagdumala gibalhin gikan sa usa lamang ka tawo ngadto sa usa ka Komite sa Sanga. Kining grupoha sa kuwalipikadong mga lalaki nga naglihok ilalom sa pagdumala sa Nagamandong Lawas maoy responsable sa paghimog desisyon may kalabotan sa buluhaton sa kanataran ug sa sangang buhatan. Kaniadto, ang membro sa Komite sa Sanga sa Pilipinas aduna lamay lima ka membro. Sa ngadtongadto, sanglit ang kadaghanan sa mga membro sa komite kaniadto maoy mga misyonaryo man gikan sa laing nasod, giisip nga maalamong dugangan ang gidaghanon sa mga igsoong Pilipino. Busa, dihay panahon nga nahimong pito ang komite.

Ang bentaha niining kahikayan sa Komite sa Sanga nadayag dihadiha. Si Denton Hopkinson, nga karon nag-alagad ingong koordinetor sa Komite sa Sanga, miingon: “Kon hunahunaon ang nangagi, imong makita nga maalamon ug tukma gayod sa panahon kadtong lakanga. Tungod sa kadaghan sa trabaho ug sa kadako sa organisasyon, dili maatiman sa usa ka tawo ang tanang butang. Ang kabug-at sa responsibilidad mas naangay na karon.”

Ang Proverbio 15:22 nag-ingon: “Diha sa panon sa mga magtatambag adunay kalamposan.” Ang pagpakigkonsulta sa uban moresulta ug dagayang bililhong kaalam. Gipadapat sa Komite sa Sanga sa Pilipinas kanang prinsipyoha. Sukad nga gitudlo si Brader Hopkinson ingong magtatan-aw sa sanga, ang gidaghanon sa mga boluntaryo sa Bethel misaka sa napulo ka pilo, ug  maingon man ang trabaho. Ang Komite sa Sanga sa pagkakaron gilangkoban ug lima ka dugay nang alagad ni Jehova. Sila nakagugol, sa aberids, ug kapin sa 50 ka tuig sa bug-os-panahong pag-alagad. Ang kasinatian nilang tanan nakatabang ug dako samtang ang buluhaton sa tanang isla mauswagon kaayo ilalom sa nagatultol nga mga kamot ni Jehova. Gilantaw sa Komite sa Sanga ug sa tanan sa pamilyang Bethel nga dakong pribilehiyo ang pagsuportar niining buluhatona.

Pagdala sa Kamatuoran Ngadto sa “Tanang Matang sa mga Tawo”

Ang pagtuman sa buluhatong pagsangyaw nahiuyon gayod sa kabubut-on sa Diyos nga ang “tanang matang sa mga tawo mangaluwas unta ug makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.” (1 Tim. 2:4) Unsang “matanga” sa mga tawo ang natabangan sa makugihong mga magwawali sa tibuok Pilipinas?

Si Marlon maoy usa ka matang sa tawo nga kanunayng makakita ug away. Siya gibantog sa iyang baryo nga usa ka tawo nga daghag bisyo: pagtabako, paghuboghubog, pagdroga, ug pagpakighugoy sa daotang mga higala. Sa dihang mibisita ang mga Saksi, ang inahan ni Marlon nagpakitag interes sa mensahe sa  Gingharian. Ang mga payunir magbaktas sa abogon ug lapokong mga dalan aron dumalahan siya ug pagtuon. Sa primero si Marlon wala magpakitag interes sa pag-apil sa pagtuon apan mag-agi-agi lang panalagsa. Apan, ang mga igsoon nga nagdumala sa pagtuon sa iyang inahan nagpakitag interes kaniya. Wala magdugay, si Marlon nagsugod dili lamang sa pagtuon kondili iyang gipatupihan ang iyang kutob-sa-hawak nga buhok aron sa pagtambong sa iyang unang tigom sa Kingdom Hall. Kusog ang iyang pag-uswag, ug ang mga tawo nakurat sa dagkong kausaban nga iyang gihimo sa iyang paagi sa kinabuhi. Si Marlon karon nag-alagad ingong bug-os-panahong payunir nga ministro, nga nagdala sa kamatuoran ngadto sa uban. Unsay nakapalihok kaniya sa pagdawat sa kamatuoran? Siya miingon nga ang pagkamalahutayon sa mga payunir sa pagduaw aron dumalahan ug pagtuon ang iyang inahan mao ang nakapakombinsir kaniya nga sila ang nakabaton sa kamatuoran.

Ang uban tingali morag dili mao ang matang sa mga tawo nga kiling nga modawat sa kamatuoran. Ugaling, dili hukman daan sa mga magwawali sa maayong balita ang mga tawo kondili nagahatag kanila ug higayon nga makapamati. Diha sa gamayng isla sa Marinduque, usa ka espesyal payunir nagsangyaw sa usa ka balay. Sa dihang natapos na, nangutana siya kon aduna pa bay lain nga nagpuyo didto. Ang tagbalay mitubag nga dunay nagpuyo sa taas apan siya miingon: “Ayaw na lang ug saka; isog kana siya ug daling masuko.” Apan, gibati sa payunir nga ang tawo kinahanglang hatagan ug higayon nga makapaminaw sa mensahe sa Gingharian. Sa dihang nakasaka sa pultahan, nakita sa payunir nga morag naghulat kaniya ang tawo. Mipahiyom, iyang gitanyag ang libreng pagtuon sa Bibliya sa balay. Siya natingala nga ang lalaki, si Carlos, morag nalipay sa tanyag. Usa ka pagtuon sa Bibliya ang nasugdan uban niya ug sa iyang asawa.

Sa ikaduhang pagduaw sa payunir, si Carlos mitug-an nga siya ug ang iyang asawa dunay dagkong mga problema ug nakasulay  pa sa paghikog. Sa unang pagduaw sa payunir diha sa silong sa balay, gipaod ni Carlos ang iyang dunggan sa salog aron maminaw, ug iyang nadunggan ang gisulti sa tagbalay nga nagbugnaw sa payunir sa pagsaka sa taas. Sa dihang iyang nadunggan kana, siya nag-ampo nga ang payunir dili unta mamati sa tambag ug mosaka sa taas tungod kay basin mao na kini ang tubag sa iyang pagpangayog kalinaw sa hunahuna. Ang ilang pagtuon sa Bibliya tinuod nga nakahatag kanila ug kalinaw sa hunahuna. Ang duha dungan nga gibawtismohan, ug ang asawa ni Carlos karon maoy usa na ka regular payunir nga ministro.

Usa pa ka lalaki, nga ginganlag Victor, naladlad sa mga doktrina sa Budhista ug Katoliko. Siya nagsugod sa paghunahuna kon nganong daghan kaayo ang mga relihiyon sa kalibotan. Siya nagsugod sa pagpangita sa kamatuoran. Human sa pagsusi sa Islam, Hinduismo, Shintoismo, Confucianismo, sa teoriya sa ebolusyon, ug uban pang mga pilosopiya, iyang nakita nga walay usa niini ang nakapakombinsir kaniya. Sa iyang pagsusi, iyang nakita nga ang Bibliya lamang ang nasudlan sa tukmang tagna. Busa, ang Bibliya lamang ang iyang gikalingahan ug pagpanukiduki. Pinaagi sa pagsusi sa Kasulatan, siya ug ang iyang trato, si Maribel, mihinapos sa ilang kaugalingon nga ang Trinidad, impiyernong-kalayo, ug purgatoryo maoy bakak nga mga doktrina. Apan, morag adunay usa ka butang nga kulang.

Wala magdugay human nga siya ug si Maribel nagpakasal, si Victor nakigsulti sa usa ka Saksi ug nakakat-on nga kinahanglang gamiton ang ngalan sa Diyos. Human sa pagsusi niini diha sa iyang Bibliya, gigamit dayon ni Victor ang ngalan ni Jehova diha sa iyang mga pag-ampo. Wala magdugay siya tigtambongan na sa mga miting sa Kingdom Hall ug kusog nga miuswag sa espirituwal. Siya ug si Maribel nabawtismohan sa Mayo 1989, ug si Victor karon nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw, nga nagpalig-on sa mga kongregasyon.

Ang mga payunir nakatabang sa mga tawo sa tanang matang sa situwasyon. Si Primitiva Lacasandile, nga usa ka espesyal  payunir sa habagatang bahin sa Luzon, nakasugod ug pagtuon sa Bibliya sa magtiayon sa usa ka baryo. Duha ang ilang anak. Pobre sila. Sa usa ka higayon sa dihang miabot si Primitiva alang sa ilang pagtuon sa Bibliya, nakurat siya sa pagkakita sa kinamagulangang anak nga gibitay sa sako diha sa balay, nga naghilak. Si Primitiva miingon: “Ang inahan nagdalag kutsilyo ug patyon na unta ang bata. Akong gipugngan siya ug nangutana kon nganong patyon man niya ang bata. Ang inahan mitubag nga tungod kini sa ilang kalisod.” Gihatagan sila ni Primitiva ug tambag gikan sa Bibliya bahin sa ilang problema, nga tungod niini ang kinabuhi sa bata naluwas. Sila nagpadayon sa ilang pagtuon sa Bibliya ug nagsugod sa pagtambong sa mga miting, bisan pag magbaktas sila ug walo ka kilometros paingon sa tigomanan. Ang magtiayon miuswag ug nabawtismohan, ug karon ang bana maoy usa na ka ansiyano sa kongregasyon. Si Primitiva miingon: “Ang bata nga hapit na untang patyon maoy usa na ka regular payunir karon. Sa pagkatinuod, ang buluhaton nga gihatag ni Jehova sa iyang mga alagad makaluwas ug kinabuhi karon ug sa umaabot.”

Nag-alagad sa Dapit nga Dako ang Panginahanglan

Duna pay daghang lugar nga diyutay ra ang mga magwawali sa Gingharian. Ang mga payunir ug mga magmamantala miboluntaryo sa pag-adto niining mga dapita. Si Pascual ug si Maria Tatoy nag-alagad ingong mga regular payunir. Sila miboluntaryo sa pag-uban kang Angelito Balboa, nga usa ka espesyal payunir, aron sa pagtabang sa teritoryo sa mga Isla sa Coron, sa kasadpan sa Pilipinas. Aron makasuportar sa ilang kaugalingon, mokuyog sa pagpangisda si Pascual uban sa usa ka igsoon ug si Maria maglutog biko nga ibaligya.

Sa dihang miduaw ang magtatan-aw sa sirkito, iyang gihisgotan ang panginahanglan sa usa ka isla, ang Culion. Ang lugar maoy usa ka kolonya sa mga sanlahon, ug upat lang ang magmamantala didto. Iyang gidapit ang magtiayong Tatoy sa pag-adto didto. Si Pascual ug Maria misugot, ug gipanalanginan ni Jehova  ang ilang mga kahago. Ang upat ka magmamantala sa Culion karon nahimo nang duha ka kongregasyon.

Sa tungatunga sa mga tuig sa 1970, daghan kaayong tawo nga nanakayan ang mikalagiw sa Vietnam. Ubay-ubay kanila midunggo sa Pilipinas. Sulod sa mga 20 ka tuig, ang mga kampo sa mga lalin gipalakaw. Usa ka dakong kampo nahimutang sa Isla sa Palawan. Ang ubang mga igsoong Pilipino miboluntaryo sa paghatod sa kamatuoran ngadto niining mga tawhana. Usa ka brader nga makamaong mosulti sa pinulongan sa Vietnam miabot gikan sa Tinipong Bansa aron sa pagtabang. Ang pipila midawat sa kamatuoran diha sa kampo. Ang uban nga nakabaton ug kahibalo sa ngalan ni Jehova ug nasuod sa iyang mga Saksi mibalhin sa laing dapit.

Ang espesyal nga mga payunir nag-alagad sa daghang hilit nga mga dapit sa Pilipinas.  Kasagaran magpakuyog sila ug mga magmamantala ug mga payunir sa dihang mosangyaw sa lagyong mga lugar. Si Norma Balmaceda nag-asoy bahin sa pagsangyaw sa bukiron nga probinsiya sa Ifugao. Siya miingon: “Kasagaran mogikan kami ug Lunes, nga magdala sa among mga bag sa pagsangyaw nga puno sa literatura, sa among mga sinina, ug pagkaon​—nga igong moabot hangtod sa Sabado sa buntag. Sa pagkahapon, mobalik kami alang sa among mga miting sa kongregasyon.”

Ang ubang mga kongregasyon maghikay ug mga pagsangyaw sa lagyong mga dapit, ilabina kon maayo ang panahon. Sila mogugol ug daghang adlaw o usa ka semana aron sangyawan ang mga teritoryo sa kabaryohan. Si Nicanor Evangelista, nga karon nag-alagad sa Bethel, nahinumdom sa panahong siya nagsangyaw. Siya miingon: “Diha sa kabaryohan, kostumbre sa Pilipino nga kon interesado ang mga tawo, sila moingon: ‘Dinhi na lang mo matulog. Makaluto mo dinhi.’ Usahay tun-an sa mga payunir ang mga interesado sa Bibliya hangtod sa halawom nga kagabhion tungod kay anha ra man usab sila matulog.”

Ang mga Ita Nakakat-on sa Kamatuoran

Sa ilang paningkamot nga masangyawan ang tanang matang sa mga tawo, ang mga alagad ni Jehova nakasangyaw sa mga Ita, o mga Negrito, nga maoy laing pagtawag kanila. Ang mga Ita giisip nga mao ang unang molupyo sa Pilipinas. Diyutay lang sila, ug lisod sila nga pakigkitaan. Tungod kini kay ang kadaghanan kanila magpunay ug balhin sa pagpuyo diha sa mga lasang sa bukid, nga mangayam o mangitag ihalas nga mga prutas ug mga utanon nga pagakan-on. Susama silag dagway sa mga Pigmy sa Aprika, nga dili moabot ug singko piye ang gitas-on ug itom ug panit ug kingki ang buhok. Ang uban miduyog sa katibuk-ang katilingban, ug ang uban nagtukod ug permanenteng mga balay duol sa mga lugar nga daghan ang nagpuyo. Ang kadaghanan nagpuyo kaniadto sa mga bukid palibot sa Mount Pinatubo apan nawad-an ug pinuy-anan sa dihang mibuto ang bolkan didto.

 Ang laing grupo sa mga Ita nagpuyo sa Isla sa Panay, sa sentro sa Pilipinas. Si Lodibico Eno ug ang iyang pamilya maoy mga Ita gikan nianang lugara. Tungod sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya, si Lodibico nausab pag-ayo. Siya miasoy: “Kaniadto, daghan ako ug bisyo: pagmama, pagpanabako, pag-inom-inom, pagpanugal. Bangis usab ako kaayo. Dili malipayon ang among pamilyahanong kinabuhi. Kon wala pa ako mohunong sa maong mga bisyo, tingali patay na ako karon. Karon mahinlo na ang akong lawas. Ang akong mga ngipon, nga pula kaniadto, puti na. Usa ako ka ansiyano sa kongregasyon. Kining tanang panalangin akong nadawat gikan kang Jehova nga Diyos.” Sama niining pamilyang Ita, bisan ang mga tawong sakop sa gagmayng mga tribo nakabaton ug kagawasan nga maoy resulta sa pagsunod sa dalan ni Jehova.​—Juan 8:32.

Naghatag ug Kagawasan sa mga Nangapriso

Ang laing matang sa mga tawo nga natabangan mao kadtong anaa sa prisohan. Sukad pa sa mga tuig sa 1950, ang mga Saksi ni Jehova naningkamot gayod sa pagduaw niadtong nangapriso. Ubay-ubay ang natabangan sa pagdawat sa kamatuoran.

Sa bata pa, si Sofronio Haincadto miapil sa pagrebelde batok sa kagamhanan. Siya gidakop ug gisentensiyahan ug unom ka tuig nga pagkapriso. Samtang didto pa sa New Bilibid Prison sa Luzon, nakamatikod siya ug usa ka priso nga dili motambong sa relihiyosong mga serbisyo nga gihatag alang sa mga priso. Iyang nahibaloan nga ang tawo nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova. Misangpot kana ug halos adlaw-adlawng panaghisgot bahin sa Bibliya. Si Sofronio miingon: “Nakombinsir ako nga ang akong gipakigbisogan kaniadto dili gayod makabag-o sa katilingban ug maghimo niini nga mas moayo pa.” Iyang nakat-onan nga ang Gingharian sa Diyos lamang ang makapatungha sa gikinahanglang kausaban. Pinaagi sa tabang sa mga igsoon gikan sa duol nga kongregasyon, si Sofronio miuswag sa espirituwal ug nabawtismohan diha sa atabay sa prisohan nga gigamit sa pagbisibis sa mga tanom.

 Human nga nasilbihan ang iyang sentensiya, si Sofronio miuswag sa pagkahimong regular payunir ug, sa ulahi, usa ka espesyal payunir. Sa iyang pag-alagad sa bug-os panahon, siya nakatabang ug mga 15 ka tawo sa pagdawat sa dalan sa kamatuoran. Human nagminyo, nakabaton siya ug unom ka anak. Tulo kanila karon anaa sa bug-os-panahong pag-alagad, ang usa kanila ingong magtatan-aw sa sirkito. Sa 1995, duha sa iyang mga anak nakatungha sa Ministerial Training School. Ang kamatuoran nakahatag gayod ug kagawasan kang Sofronio, sa iyang pamilya, ug sa uban nga iyang natabangan.

Ang espesyal nga mga payunir tigsangyawan sa mga priso sa kolonya sa mga binilanggo sa Iwahig sa Palawan, ug gani, sila gitugotan sa pagtukod ug gamayng Kingdom Hall diha mismo sa nataran sa prisohan. Usa ka priso nga nabilanggo tungod sa pagpanunog, pagpangawat, ug pagpatay ug daghang tawo nagsugod sa pagtuon. Sa dihang siya gitabangan sa pagpadapat sa iyang nakat-onan gikan sa librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta, ang iyang kinabuhi nabag-o gayod!

Human sa kapin sa 23 ka tuig nga pagkapriso, kining tawhana gipahibalo nga siya pagabuhian. Siya miingon nga gusto niyang makauban pag-usab ang iyang pamilya human sa dugayng pagkawala. Apan, ang iyang pamilya naulaw kaayo ug nahadlok kaniya nga ilang gipahibalo siya: “Palihog ayaw nag balik.” Wala sila mahibalo sa dakong kausaban nga nahatag sa Pulong sa Diyos diha sa iyang kinabuhi. Nakurat kaayo sila sa dihang kining kalmado, malinawong Kristohanon mipauli sa iyang kaugalingong lungsod!

Ang kinadak-ang prisohan sa mga babaye nahimutang sa Mandaluyong, sa Metro Manila. Sa daghang tuig, ang mga Saksi ni Jehova gilimitehan sa pagsulod niini nga pasilidad. Apan, kini nabag-o sa dihang usa ka babaye nga nagtuon na sa Bibliya gibalhin ngadto niini nga prisohan. Ang mga awtoridad miingon nga siya angayng moapil sa usa sa ubang relihiyosong mga grupo didto, apan siya miinsistir nga dili siya makahimo, nga nag-ingon  nga siya gustong mosimba uban sa mga Saksi ni Jehova lamang. Ang mga awtoridad misugot ug gitugotan ang mga Saksi sa pagduaw niining maong pasilidad matag semana. Daghang babaye ang nabawtismohan sukad niadto, ug regular nga nagadumala ang duol nga kongregasyon ug Pagtuon sa Bantayanang Torre ug ubang mga miting alang sa interesadong mga babayeng priso.

Ang mensahe sa kamatuoran nakahatag ug talagsaong kagawasan sa pipila sa mga nangapriso. Sila bililhon usab kang Jehova, ug ang iyang katawhan nalipay nga makabahin sa pagtabang kanila.

Ang Dugay na Kaayong mga Alagad Nagpadayon sa Pag-alagad

Usa ka sanglitanan sa Bibliya nag-ingon: “Ang pagkaubanon maoy usa ka purongpurong sa katahom sa dihang makaplagan kini sa dalan sa pagkamatarong.” (Prov. 16:31) Oo, tahom gayod tan-awon kadtong naghimo sa kalipay ni Jehova nga ilang salipdanan sulod sa daghang katuigan!

Sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II, ang teokratikanhong organisasyon sa Pilipinas gamay pa. Pipila lamang ang nakagugol ug sama niana ka daghang tuig sa pag-alagad. Busa, makapadasig  nga makahimamat kang Leodegario Barlaan. Nagsugod siya sa bug-os-panahong pag-alagad sukad sa 1938. Sa panahon sa gubat siya ug ang iyang mga kauban gidagmalan sa mga Hapon, apan sila nagpadayon sa pagsangyaw. Pagkahuman sa gubat siya nagpadayon sa bug-os-panahong pag-alagad uban sa iyang asawa, si Natividad, ug sila sa ngadtongadto gidapit sa nagapanawng buluhaton. Sa ulahi sila nag-alagad ingong infirm nga mga espesyal payunir sa probinsiya sa Pangasinan. Si Natividad namatay niadtong 2000, apan si Leodegario nagpadayon niana nga asaynment. Ang tanan nadasig sa iyang determinasyon sa paghimo sa dugay na niyang gihimo​—ang buluhatong pagsangyaw.

Ang kalihokan sa pagsangyaw kalit nga miuswag human sa Gubat sa Kalibotan II. Daghan niadtong nakakat-on sa kamatuoran kaniadto nagpadayon gihapon sa pag-alagad hangtod karon. Pananglitan, sa panahon sa gubat, si Pacifico Pantas tigbasa sa mga publikasyon sa Bibliya nga gipanag-iya sa iyang mga silingan nga mga Saksi. Siya miingon: “Nagsugod ako sa pagtambong sa mga miting. Dayon miaplay ako sa pag-alagad ingong general [karon, regular] payunir, apan wala pa akoy bawtismo. Ila akong giingnan nga magpabawtismo una ko, ug mao kanay akong gihimo.” Kana nahitabo sa 1946. Tungod sa pagpayunir, daghang lugar sa nasod ang naadtoan ni Pacifico. Nakabaton usab siya ug ubang mga pribilehiyo. Siya miingon: “Gidapit ako sa ika-16 nga klase sa Gilead ug nakatambong sa 1950 nga internasyonal nga asembliya sa New York City. Human migraduwar nag-alagad ako ingong magtatan-aw sa sirkito sa mga estado sa Minnesota ug North Dakota, T.B.A., ug dayon mipauli sa Pilipinas aron mag-alagad ingong magtatan-aw sa distrito sa nasod nga habagatan sa Suba sa Pasig, gikan sa Manila hangtod sa Mindanao.”

Sa misunod nga mga tuig, si Brader Pantas nakabaton ug nagkalainlaing mga asaynment sa Bethel ug ingong nagapanawng magtatan-aw. Dayon sa 1963, si Pacifico nagminyo. Siya ug ang iyang asawa nanganak, busa kinahanglang magpondo sila  pagpuyo aron maatiman ang ilang pamilya. Sila nagpadayon sa pag-alagad kang Jehova ingong pamilya, ug ang tulo ka anak nanagko ingong mga magdadayeg ni Jehova. Kining tulo sa pagkakaron nag-alagad ingong mga ansiyano, ug ang usa nakagraduwar sa Ministerial Training School. Adunay nag-alagad sa Bethel. Bisag edaran na, si Brader Pantas maoy usa gihapon ka maayong impluwensiya sa kongregasyon.

Presentableng mga Tigomanan Alang sa Pagsimba Kang Jehova

Karon lang bag-o nga ang katawhan ni Jehova sa Pilipinas nakabaton ug mga Kingdom Hall isip ilang mga dapit sa pagsimba. Sulod sa daghang katuigan ang kadaghanan magtigom diha sa mga balay sa mga igsoon. Siyempre, bisan sa unang siglo, ang mga Kristohanon migamit ug mga balay alang sa mga miting. (Roma 16:5) Apan, samtang nagkadako ang mga kongregasyon sa modernong panahon, nakita nga gikinahanglan ang mga dapit nga haruhayng makapalingkod ug mas daghang tawo.

Si David Ledbetter miingon: “Lisod kaayo kini alang sa kadaghanan tungod sa kakulang ug kuwarta. Bisan sa Metro Manila, nga dakong siyudad, usa lamang ang among Kingdom Hall nga gitukod sa yuta nga gipanag-iya sa kongregasyon. Sa ubang dapit nga dunay Kingdom Hall, ang kongregasyon dunay bilding apan dili sila ang tag-iya sa yuta.” Ang suweldo sa mga igsoon gamay kaayo nga tungod niana ang mga kongregasyon dili makaarang sa pagpalit ug yuta.

Busa gihimo na lang sa mga igsoon ang kutob sa ilang maarangan. Ang bisan unsa nga pasilidad nga ilang nabatonan malipayon nilang gipagamit. Pananglitan, si Denton Hopkinson nahinumdom kang Santos Capistrano, nga usa ka igsoon sa Manila kinsa nagtanyag sa ikaduhang andana sa iyang balay aron magamit isip Kingdom Hall sulod sa mga 40 ka tuig. Si Brader Hopkinson miingon: “Sa dihang namatay ang asawa ni Brader Capistrano, ang iyang mga anak nagpuyo sa silong. Ang Kingdom Hall anaa sa taas, ug gamay ra kaayo ang iyang lugar, nga dunay  kosina sa usa ka kilid. Giokupar sa Kingdom Hall halos ang tibuok nga ikaduhang andana. Makahunahuna ka nga lisod kini alang kaniya, apan siya malipayon nianang kahimtanga. Ingon niana ang espiritu sa mga igsoon.”

Sa ngadtongadto, maarangan na ang pagtukod ug mga Kingdom Hall sa yuta nga gipanag-iya sa mga kongregasyon. Ang balor sa piso midako, ug sa mga tuig sa 1980, mitaas ug diyutay ang mga suweldo, busa posible nang makahulam ug kuwarta. Tungod niini, dihay pipila ka kongregasyon nga nakahulam.

Dayon, usa ka mahigugmaong kahikayan ang gisugdan sa Nagamandong Lawas nga nakahatag ug dakong kausaban. Dihay mga pahibalo bahin sa Kingdom Hall Fund sa Tinipong Bansa ug sa Canada, ug wala magdugay human niana, ang Pilipinas nakapahimulos gikan sa salapi nga giamot alang sa espesipikong katuyoan sa pagpanukod ug mga Kingdom Hall. Gisunod niining maong kahikayan ang prinsipyo sa “pag-angay-angay,” nga nagpaposible sa kahikayan sa pagpahulam. (2 Cor. 8:​14, 15) Anam-anam kini nga misugod, apan sa dihang nakadungog nga epektibo kaayo ang kahikayan diha sa ubang dapit, dugang ug dugang nga mga igsoon ang nadasig sa pagsulay nga makatukod usab ug Kingdom Hall.

Pagkadakong kausaban ang nahatag niining maong kahikayan! Mahitungod sa mga pagpahulam alang sa pagtukod ug Kingdom Hall, ang sangang buhatan nagtaho: “Tanantanan, duna nay kapin sa 1,200 ka proyekto sa Kingdom Hall. Dako kaayong epekto ang nahatag niini sa tibuok nasod.” Bisan tuod sa primero ang dakong pondo niini nagagikan sa ubang mga nasod, sa ngadtongadto ang mga igsoong Pilipino makasuportar na sa ilang kaugalingong programa. Mahitungod niini, ang sangang buhatan nag-ingon: “Sulod sa daghang tuig na karon, ang tanang salapi alang sa mga proyekto sa Kingdom Hall nagagikan sa mga bayad sa mga gihulam ug mga amot gikan sa mga igsoon sa Pilipinas. Kini nagpakita nga bisan diha sa mga dapit nga lisod ang panalapi, daghan ang makapahimulos kon ang salapi ibutang sa komon nga pondo alang sa maong katuyoan.”

 Daghang kongregasyon karon aduna nay kaugalingong mga Kingdom Hall. Adunay mga 3,500 ka kongregasyon sa nasod, ug aduna gihapoy mga kongregasyon nga nagkinahanglan ug ilang kaugalingong tigomanan. Apan, mga 500 niining mga kongregasyona wala makaabot ug 15 ang magmamantala ug dili makaarang sa pagbayad sa hulamon nga kuwarta nga itukod ug mga Kingdom Hall. Busa giawhag bag-o pa lang ang pagtapo sa mga kongregasyon aron mahimong mas praktikal ang pagtukod ug mga Kingdom Hall.

Pagpasibo sa mga Panghunahuna Bahin sa mga Eskedyul sa Miting

Ang ubang mga kongregasyon, aduna man o walay ilang kaugalingong Kingdom Hall, nahimutang sa lagyong mga lugar. Ang mga igsoon kinahanglang magbaktas ug duha, upat, o kapin pang mga oras sa kabukiran aron makaabot sa tigomanan. Tungod niini, may mga dapit nga dili praktikal ang pag-adto kapin sa usa ka beses sa usa ka semana ngadto sa mga tigomanan. Busa, daghan niining mga kongregasyona nagdumala sa ilang mga miting sulod sa usa ka adlaw gawas sa Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon. Ang mga igsoon mangabot aron makapakigbahin sa upat ka miting. Sila magbalon ug pagkaon alang sa paniudto. Niining paagiha, ang lagyong distansiya paingon sa tigomanan baktason kas-a na lang sa usa ka semana, nga ang ubang kalihokan, sama sa pag-alagad sa kanataran, pagahimoon diha sa lokal nga dapit sa ubang mga adlaw.

Sa mga tuig sa 1980, kining batasana mikaylap ngadto sa dili kaayo layo nga mga kongregasyon, bisan sa mga dapit sa siyudad. Tingali ang kalisod sa panalapi maoy nakatukmod sa uban sa paghunahuna ug mga paagi aron makadaginot. Kon mas diyutay ang mga adlaw sa mga miting, mas menos ang gastos sa pagbiyahe. Ang ubang mga igsoon nabalaka pag-ayo sa kahasol, tingali aron magamit ang ubang mga adlaw alang sa personal nga mga pangagpas, sama sa edukasyon o sekular nga trabaho.

 Nagkadaghan ang mga kongregasyon nga nagsugod sa paghimo sa ilang upat ka miting sulod sa usa ka adlaw, ug gihimo sa ubang mga kongregasyon bisan ang tanang lima ka miting! Sa ato pa, kini nagpasabot nga ang mga kongregasyon sa Pilipinas nagkalayo gikan sa mga kalihokan nga ginahimo sa kadaghanan sa katawhan ni Jehova sa tibuok kalibotan, nga adunay mga miting sa tulo ka nagkalainlaing mga adlaw sulod sa semana. Ang mga igsoon medyo nawad-an sa panimbang niining bahina. Sa dihang mibisita ang magtatan-aw sa sona niadtong 1991, kining butanga gihatagan ug pagtagad. Busa, ang Nagamandong Lawas gikonsulta. Sila mitubag sa pag-ingon: “Wala kami magtuo nga maayo kining batasana gawas kon may mga kahimtang nga dili kalikayan.” Kining impormasyona gipahibalo ngadto sa mga igsoon, primero diha sa mga siyudad ug dayon ngadto sa kabaryohan.

Gipatin-aw nga gawas nga pagsunod kini sa natukod na nga tibuok-kalibotang kahikayan alang sa mga miting, ang mga kongregasyon mas makabaton ug espirituwal nga kaayohan sa  pagbulag sa mga miting kay sa pagpaningkamot sa pagdasok sa tanang materyal sulod sa tulo ug tunga ngadto sa upat ka oras. Ang kabataan ug bag-ong mga interesado maglisod sa maong eskedyul. Ang mga ansiyano makapangandam ug mas dekalidad nga mga pakigpulong sa dihang mangandam alang sa usa o duha ka miting imbes mangandam ug daghang miting.

Unsay reaksiyon sa mga kongregasyon niining tambaga? Ang kadaghanan maayo ug reaksiyon, nga mihimo dihadiha ug mga kausaban sa pagdumalag mga miting sa tungatunga sa semana. Karon, walay labot sa lagyo kaayong mga kongregasyon, ang kadaghanang kongregasyon nagdumala na ug mas timbang nga espirituwal nga programa matag semana.

Mga Assembly Hall

Sulod sa daghang katuigan, ang mga sirkito naggamit ug mga grandstand sa eskuylahan, gimnasyum, lumbaanan sa kabayo, o ubang publikong mga pasilidad aron pagahimoan sa mga asembliya. Bisan pa sa kahasol, ang mga igsoon mapasalamaton niining maong mga higayon sa malipayong pagpakig-uban.

Sama sa mga Kingdom Hall, ang pagtukod ug mga Assembly Hall dili sayon. Ang kalisod sa panalapi usab maoy hinungdan.  Bisan pa niana, daghang sirkito dako kaayog tinguha nga makapanag-iya ug ilang kaugalingong mga dapit nga katigoman. Tungod niini, may natukod nga kasarangang mga Assembly Hall. Kasagaran usa o duha lamang ka sirkito ang mogamit niini, dili grupo sa mga sirkito sama sa daghang ubang mga nasod. Sa daghang kaso, ang yuta gidonar o gipalit nga medyo barato, ilabina sa kabaryohan. Dayon gitigom sa mga igsoon ang ilang mga amot ug nagtukod ug simpleng tinukod​—sagad walay bungbong  nga tigomanan nga aduna lay atop aron makahatag ug landong sa tumatambong, sementadong salog, pinataas nga entablado, ug mga lingkoranan.

Sa Metro Manila, bisan kana dili posible ilabina tungod sa kamahal sa kantidad sa yuta ug sa galastohan sa pagtukod ug maayong bilding sa siyudad. Ang mga kongregasyon sa maong dapit nag-amot alang niana nga katuyoan, apan ang salaping nadawat kulang kaayo sa gikinahanglan aron ikapalit ug yuta. Sa mga tuig sa 1970, ug sa 1980, ug sa tanang bahin sa mga tuig sa 1990, ang mga asembliya sa Metro Manila padayon nga ginahimo diha sa mga eskuylahan, grandstand, ug susamang mga dapit.

Kasamtangan, ang gidaghanon sa mga kongregasyon ug mga sirkito sa Metro Manila nagpadayon sa pagtubo, nga dugang nagpasamot sa panginahanglan ug usa ka Assembly Hall. Ang pagpangitag maayong dapit nga katukoran gisugdan. Ang mga kongregasyon gipadad-an ug sulat nga nagpahibalo kanila sa pribilehiyo sa pagsuportar sa proyekto sa pinansiyal nga paagi. Sa 1992 mga unom ka ektaryang yuta nakit-an, duol sa distrito sa Lagro sa amihanang utlanan sa Metro Manila.

Ang mga kongregasyon sa Metro Manila misuportar sa proyekto pinaagi sa pagpadalag mga kontribusyon ug boluntaryong mga trabahante. Ang internasyonal nga mga alagad nangabot gikan sa daghang nasod aron sa pagtabang sa trabaho. Ang usa kanila, si Ross Pratt nga taga-New Zealand, miingon: “Sa Marso 1997 nadawat namo ang aprobal gikan sa Brooklyn sa pagsugod sa pagtukod. Dako kaayong trabaho ang pagkalot sa yuta, ug 29,000 metro kubikong yuta ang gikalot aron maandam ang luna nga tukoran sa mga bilding. Dihay 50 ngadto sa 60 ka permanenteng mga trabahante. Ang Assembly Hall natapos sa Nobyembre 1998.” Dayon kini gipahinungod. Kay gidisenyo man ang tigomanan nga makapalingkod ug 12,000 ka tawo, ang distritong mga kombensiyon mahimo usab nga pagahimoon didto. Kay wala may bungbong ang Assembly Hall, ang tropikanhong hangin makalagbaslagbas samtang ang tumatambong mamati sa  programa diha sa sulod. Napulog-unom ka sirkito duol sa Metro Manila karon regular nga nagpahimulos sa espirituwal nga mga programa niining maong tigomanan.

Nakabaton ug Dugang Yuta ang Sanga

Sa nagkadaghan ang mga kongregasyon ug mga sirkito sa kanataran, ang lulan sa buluhaton sa sanga midaghan. Niadtong 1980 dihay mga 60,000 ka magmamantala sa kanataran. Paglabay sa napulo ka tuig, ang Pilipinas maoy usa na sa mga nasod nga nakabaton ug kapin sa 100,000 ka magmamantala. Niana gihapong yugtoa, ang pamilyang Bethel midako gikan sa 102 ngadto sa 150. Apan, bisan pa sa unang mga tuig sa 1980, ang luna sa sanga nagkahuot. Gikinahanglan ang dugang puy-anan.

Ang Nagamandong Lawas naghatag ug instruksiyon sa pagpangita ug dugang yuta. Si Felix Fajardo nagsugilon kon unsay nahitabo: “Gisungko namo matag balay aron sa pagsusi kon duna bay yuta nga ibaligya duol sa Bethel. Ang Pilipino ug Insek nga mga tag-iya miingon nga dili nila ibaligya ang ilang yuta. Ang usa ka tag-iyag yuta hugot nga miingon: ‘Ang mga Insek dili mamaligya. Kami mamalit. Kami dili gayod mamaligya.’” Busa, niadtong panahona, morag walay mapalit nga yuta nga duol sa orihinal nga sanga.

Dihay gihimong pagpangitag yuta sa ubang dapit. Kon gikinahanglan, ang sangang buhatan ibalhin sa gawas sa siyudad. Daghang lugar ang nakit-an sa duol nga mga probinsiya. Ang Nagamandong Lawas naikag ilabina sa dakong parsela sa yuta duol sa San Pedro, Laguna, nga gitanyag sa usa ka igsoon sa igoigong kantidad. Ug kini giaprobahang paliton. Gipadayon ang plano sa pagtukod ug mga opisina, Pinuy-anang Bethel, ug pabrika nianang yutaa. Apan, paglabay sa panahon, morag ang pagbalhin didto dili kabubut-on ni Jehova. Walay linya sa telepono, walay tarong nga dalan, ug dunay problema sa seguridad nianang dapita. Klaro nga kining yutaa dili mao ang labing maayong dapit nga tukoran sa sanga. Busa gihimo kining uma sa pagtabang nga masuplayan ang mga panginahanglan sa pamilyang Bethel.  Bisan pa niana, wala kana makasulbad sa problema sa panginahanglan ug dugang luna alang sa sangang buhatan.

Dihay wala-damhang mga hitabo nga morag nagpakita sa pagtultol ni Jehova. Si Felix nagpadayon: “Sa kalit lang, ang among tapad nga silingan miingon: ‘Ibaligya namo ang among yuta​—1,000 metro kuwadrado. Gusto namong ibaligya kini kaninyo.’ Busa giingnan kami sa Nagamandong Lawas sa pagpalit niini. Abi namo ug igo na kini, apan sa dihang among gisumiter ang among mga plano sa pagtukod ngadto sa tibuok-kalibotang hedkuwarter, kami giingnan: ‘Pangita kamog dakodako pang yuta.’

“Human dayon niana, usa ka doktor ug usa ka abogado miingon: ‘Gusto namong ibaligya ang among yuta kaninyo.’ Kini maoy 1,000 metro kuwadrado usab. Dayon, usa ka babaye nga dunay usa ka ektaryang yuta sa duol gustong mobaligyag yuta. Iyang gibaligya kini sa makataronganong kantidad. Abi namo ug igoigo na ang yuta nga among nabatonan niadtong tungora. Apan ang hedkuwarter miingon: ‘Pangita pag dugang.’”

Dayon miabot ang wala-damhang tabang. Giadto sa doktor ug sa abogado nga nagbaligya kanamo sa ilang yuta ang ubang mga silingan sa palibot ug gikombinsir sila sa pagbaligya sa ilang yuta. Usag usa kanila nagtanyag sa ilang yuta ngadto sa sanga. Human nga halos napalit na ang tanang yuta sa tapad, laing plano ang gipadala ngadto sa hedkuwarter. Sa makausa pa ang tubag miabot: “Nagkinahanglan kamo ug dugang pa.” Ang mga igsoon naghunahuna: “Unsa may atong buhaton karon? Nasulayan na nato pagduol ang tanang tag-iyag yuta sa duol.’

Niining higayona, dihay tawag sa telepono nga nadawat bahin sa yuta nga gipanag-iya sa negosyante kinsa miingon sa miagi, “Ang mga Insek dili mamaligya.” Kini ibaligya na! Si Felix miingon: “Nahibaloan namo ni Brader Leach nga walay interesado sa yuta. Mao nga napalit namo kini nga barato kaayo. Morag gipaluyohan ni Jehova kining mga butanga.” Laing usa ka ektaryang yuta ang nadugang, ug sa kataposan, ang hedkuwarter miingon:  “Duna na kamoy igong luna sa pagsugod sa pagplano sa pagtukod.”

Sa midagan ang panahon ug mibag-o ang kahimtang, nadayag nga ang uma sa San Pedro wala na kinahanglana. Ang dakong bahin sa pagkaon sa pamilyang Bethel mapalit nga dinaghan sa presyo nga mas barato kay sa pagpananom niini diha sa uma. Busa ang uma gidesisyonan nga ibaligya. Pagka-1991 kini nahalin. Ang halin gigamit sa pagtapal sa mga galastohan sa pagtukod sa bag-ong mga bilding sa sanga.

Pagtukod sa Bag-ong mga Pasilidad sa Sanga

Ang yuta karon nga gipanag-iya sa sanga labaw pa sa triple ang gidak-on sa orihinal nga usa ka ektarya nga gipalit niadtong  1947. Pinaagi sa tabang sa Regional Engineering Office didto sa sanga sa mga Saksi ni Jehova sa Japan, ang mga plano giandam, ug ang buluhaton sa pag-andam sa dapit nga pagatukoran gisugdan sa tungatunga sa tuig 1988. Ang ubang daang kahoyng mga tinukod giguba. Ang bag-ong mga bilding maglakip ug usa ka 11-ka-andanang bilding nga puy-anan ug usa ka dako nga 2-andanas nga pabrika. Usa ka Kingdom Hall ang pagatukoron sa mao gihapong lugar.

Gawas sa mga graduwado sa Gilead nga gipadala aron sa pagtabang, halos 300 ka igsoong mga lalaki ug babaye nga gikan sa lima ka nasod miabot ingong taas-ug-tagal nga internasyonal nga mga alagad ug mubog-tagal nga internasyonal nga mga boluntaryo aron sa pagtabang sa pagtukod sa proyekto. Ang mga residente sa duol nahibulong sa dihang ilang nakita nga ang mga tawo sa ubang mga nasod miabot aron sa pagtabang. Labaw na silang nakurat sa dihang ilang nahibaloan nga ang kadaghanan kanila nangabot nga ilang kaugalingong gasto! Ang lokal nga igsoong mga lalaki ug babaye nakadugang sa atmospera sa internasyonal nga panaghiusa.

Sama sa pagkapalit sa yuta, ang pagtultol ni Jehova nakita samtang nagkamulo sa pagtukod. Pananglitan, usa lang ka kompaniya sa Pilipinas ang naggama sa matang sa atop nga gikinahanglan alang sa mga bilding. Apan, ang order sa sanga alang sa materyal anaa sa ika-301 sa listahan sa kompaniya nga naghulat! Ang mga igsoon nakigsabot nga makigsulti mismo sa bise presidente sa kompaniya, ug ilang gisaysay nga ginahimo sa boluntaryong paagi ang atong buluhaton. Ang hunta direktiba sa kompaniya nagmiting, giaprobahan ang hangyo sa mga igsoon, ug gibutang ang ilang order sa kinaunahan diha sa listahan. Wala magdugay human nga mahatod ang materyales, ang mga trabahador sa maong kompaniya nagwelga.

Maayo kaayong espiritu ang gipasundayag sa daghang igsoon nga nalangkit sa proyekto sa pagtukod sa sanga. Mga 600 ka boluntaryo matag semana ang mangabot gikan sa duol nga mga  kongregasyon aron sa pagtabang. Sa pagkatinuod, mga 30 porsiyento sa trabaho gihimo niining mga boluntaryoha.

Ang taas nga sukdanan sa pagtukod gisunod. Sanglit ang mga isla sa Pilipinas nahimutang man sa usa ka aktibong luna nga agianan sa linog, gitino sa mga igsoon nga nagplano sa proyekto nga ang 11-ka-andanang bilding makabarog sa kusog nga mga pag-uyog. Pagkalahi niining dekalidad nga mga bilding kon itandi sa daang mga tinukod, nga ang usa niini gitukod sa mga tuig 1920! Ang labing daan giguba aron katukoran ug bag-o.

Sa kataposan sa Abril 13, 1991, gihimo ang programa sa dedikasyon. Si John Barr sa Nagamandong Lawas ang mihatag sa pakigpulong sa dedikasyon sa tumatambong nga 1,718. Ang igsoong mga lalaki ug babaye nga nag-alagad kang Jehova nga kapin na sa 40 ka tuig gidapit sa programa ug nalipay uban sa mga dinapit gikan sa napulo ka nasod. Pagkasunod adlaw, 78,501 ang nakapamati sa makapalig-on sa espirituwal nga programa nga gikonektar sa linya sa telepono ngadto sa unom ka dapit sa tibuok kapupud-an.

Ang mga Pilipino Gipadala Ingong Internasyonal nga mga Alagad

Sa dihang gitukod ang sanga, gitudlo sa internasyonal nga mga alagad nga gikan sa ubang mga nasod ang ilang kahibalo ngadto sa mga igsoong Pilipino. Si Hubertus Hoefnagels, kinsa nagbansay sa uban, mikomento: “Daghang lokal nga mga igsoon madasigon kaayo, ug ilang gigamit ang ilang nakat-onan.” Tungod niini, sa dihang nahuman ang proyekto sa Pilipinas, ang pipila niining nabansay nga mga igsoon gipadala ingong internasyonal nga mga alagad aron sa pagtabang sa mga proyekto sa sanga diha sa ubang mga nasod, ilabina sa Habagatan-sidlakang Asia.

Si Joel Moral, nga taga-Quezon Province, maoy usa kanila. Siya miabot sa proyekto sa pagtukod sa sanga sa Manila nga naghunahuna  sa pagboluntaryo sulod lang sa usa ka semana. Apan, ang iyang tabang gikinahanglan, ug siya gihangyo sa pagpabilin. Bisag siya walay alamag bahin sa pagpanukod, tungod sa iyang pagtrabaho sa proyekto sa sanga nakakat-on dayon siya ug mga kahanas gikan sa langyawng internasyonal nga mga alagad.

Bisan sa wala pa matapos ang proyekto sa Pilipinas, dihay panginahanglan ug tabang sa pagtukod ug bag-ong sanga sa Thailand. Si Joel miingon: “Wala ako magpaabot niana, apan gidapit ako sa pag-adto sa Thailand. Ang akong eksperyensiya sa pagpanukod sa Pilipinas dako kaayong tabang aron maandam alang sa internasyonal nga buluhaton.” Siya nagpabilin kapin sa usa ka tuig aron sa pagtabang sa pagtukod didto sa Thailand.

Si Joshua ug Sara Espiritu nagkaila samtang nagtrabaho silang duha sa pagtukod sa sanga sa Pilipinas. Wala magdugay sila nagminyo human dayon sa dedikasyon sa sanga ug gihimo nilang tumong nga mag-alagad silang duha ingong internasyonal nga mga alagad. Human sa pipila ka bulan, sila gidapit sa pagtabang sa buluhaton sa pagpanukod sa ubang mga nasod. Sukad niadto, sila nakaalagad ug lima ka nasod: tulo sa Asia ug duha sa Aprika. Si Joshua miingon bahin sa iyang eksperyensiya sa dinhi pa sa Pilipinas: “Sa dihang nagtrabaho kami uban sa mga igsoon sa ubang mga nasod, nahanas kami sa trabaho. Kami aduna nay kahibalo karon nga among ikatudlo sa uban.” Sa dihang gipadala sila ngadto sa ubang mga nasod, ilang giingnan ang lokal nga mga igsoon: “Temporaryo lamang kami dinhi. Sa umaabot kamo ang mopadayon sa buluhaton.” Mahitungod sa iyang tumong sa dihang moadto sa ubang mga nasod, siya miingon: “Kami wala moadto didto aron lang motrabaho, apan naningkamot gayod kami sa pagtudlo sa mga igsoon.”

Siyempre, kinahanglang magmapailin-ilinon kon maanaa sa nagkalainlaing nasod. Si Jerry Ayura gipadala ngadto sa daghang dapit, apil ang Thailand, Western Samoa, ug Zimbabwe. Siya miingon: “Akong naamgohan nga gamiton ni Jehova ang mga tawo sa tanang matang sa kagikan. Among gihigugma sila tungod kay  gihigugma sila ni Jehova.” Pagkamalipayon niining mga igsoong Pilipino nga nakatabang sila sa buluhaton ni Jehova sa internasyonal nga paagi!

Ang Kagubot Dili Makapahunong sa Buluhaton

Ang paghimo sa kalipay ni Jehova nga atong salipdanan naglakip sa padayon nga pagkamaunongon kaniya, bisan sa malisod nga panahon. Daghan kaayong higayon nga gipasundayag kini sa mga alagad ni Jehova sa Pilipinas.

Bisag natapos na ang martial law sa Enero 17, 1981, nagpadayon gihapon ang kagubot sa tibuok katuigan sa 1980. Sa Pebrero 1986 ang kagamhanan giilisan. Apan, ang pag-ilis sa gahom medyo malinawon, ug bisan ang mga kongregasyon nga duol sa nahitaboan sa “People’s Power” nga rebolusyon nagpadayon sa ilang mga miting ug pagsangyaw nga walay kababagan. Samtang miagi diha sa panon sa “People’s Power,” ang mga magmamantala nakakitag mga pari ug mga madre diha sa tunga sa mga tawo nga nag-aghat kanila sa pagpukan sa kagamhanan.

Giimplementar dayon sa bag-ong kagamhanan ang pipila ka kausaban. Apan, nagpadayon gihapon ang kagubot. Sa unang tulo ka tuig human nga migahom ang bag-ong kagamhanan, dihay nahitabong mga pagsulay sa pagpukan sa kagamhanan, ang pipila niini madugoon. Sa usa ka higayon sa dihang gikamulo ang pagtukod sa sanga, ang langyaw ug lokal nga mga trabahante sa konstruksiyon nakurat sa pagtan-aw sa siyudad ug pagkakita nga gibombahan sa rebeldeng mga sundalo ang ilang kaugalingong kampo militar. Kining maong mga engkuwentro dili dugay, apan nakita nila nga kinahanglang awhagon ang pipila ka  kongregasyon sa pagtigom diha sa mga Kingdom Hall nga layo sa peligro.

Daghan nang tuig nga nagpadayon ang kagubot tali sa mga sundalo sa gobyerno ug sa kaatbang nga mga puwersa diha sa pipila ka dapit sa Mindanao. Samtang nagpadayon sa ilang ministeryo, ang mga igsoon didto kinahanglang magmaalamon ug magmasaligon kang Jehova. Si Renato Dungog, nga graduwado sa Ministerial Training School ug karon magtatan-aw na sa sirkito, nag-alagad sa usa ka lugar nga kaniadto gubot ang tanang palibot. Sa usa ka higayon, samtang naghulat ug barko si Renato, gipangutana siya sa sundalo: “Asa ka moadto?”

Si Renato misaysay: “Ako usa ka nagapanawng ministro sa mga Saksi ni Jehova. Nagaduaw ako sa mga igsoon duha ka beses sa usa ka tuig aron sa paglig-on kanila ug sa pag-uban kanila sa pagsangyaw.”

Ang sundalo mitubag: “Giubanan ka gayod tingali sa Diyos, kay kon wala pa patay ka na unta.” Busa bisan pa sa kagubot, ang mga igsoon nagpadayon sa ilang buluhaton, nga nagsalig kang Jehova, ug sila gitahod gayod tungod niana.

Balik sa mga Korte Tungod sa Isyu sa Pagsaludo sa Bandera

Ang pagkamaunongon sa mga batan-on ngadto sa Diyos nasulayan. Niadtong Hunyo 11, 1955, si Presidente Ramon Magsaysay mipirma sa gipakanaog nga balaod nga Republic Act No. 1265 nga nagpugos sa tanang kabataan sa publiko ug pribadong mga eskuylahan sa pagsaludo sa bandera sa Pilipinas. Ang mga anak sa mga Saksi ni Jehova misanong sumala sa diktar sa ilang konsensiya, sama sa ubang mga batan-ong Saksi sa tibuok kalibotan. (Ex. 20:​4, 5) Bisan tuod ug nagtahod sila sa simbolo sa nasod, sila dili makahimo sumala sa diktar sa konsensiya sa pagpakigbahin nianang ilang giisip nga relihiyosong buhat sa pagsimba sa bisan unsang butang. Sa dihang ang mga anak sa pamilyang Gerona sa Masbate gipalagpot sa eskuylahan tungod kay dili mosaludo sa bandera, kini miresulta ug kaso nga  gipasaka ngadto sa Korte Suprema sa Pilipinas sa 1959. Apan, wala tahora sa korte ang relihiyosong baroganan sa mga Saksi ni Jehova. Kini miingon nga ang bandera “dili usa ka larawan” ug nga “ang bandera wala gayoy bisan unsang relihiyosong kahulogan.” Busa ang korte nagpakanaog ug mga lagda kon unsay relihiyoso o dili relihiyoso.

Siyempre, wala kini makabag-o sa relihiyosong mga pagtuo sa mga Saksi. Ang mga igsoon mibarog nga malig-on sa mga prinsipyo sa Kasulatan. Ang desisyon sa korte mihatag ug mga kalisod, apan dili grabe sumala sa gidahom.

Ang pagsaludo sa bandera wala maisyu pag-usab hangtod nga gilangkob ang desisyon sa korte diha sa Administrative Code sa 1987. Human niana, sa 1990 ubay-ubayng mga anak sa mga Saksi ni Jehova sa Cebu gipalagpot sa eskuylahan. Usa ka superintendente sa mga tunghaan malig-on sa pagpatuman sa balaod. Mikaylap ang mga pagpalagpot sa eskuylahan.

Gibalita sa media ang mga pagpalagpot sa eskuylahan. Dayon usa ka komite nga nagalaban sa tawhanong katungod naikag niining mga bata nga wala na patunghaa. Morag ang disposisyon nabag-o kay nianang sa 1959. Panahon na ba karon ni Jehova sa pagpadayag niining mga butang ngadto sa publiko? Si Ernesto Morales, nga ansiyano niadtong tungora sa Cebu, miingon: “Ang mga editor, mga tigbalita, mga edukador, ug ang uban pa pulos nag-aghat kanamo sa pagpasaka niini sa korte.” Ang mga Legal Department sa sanga ug sa tibuok-kalibotang hedkuwarter gikonsulta. Nadesisyonan nga ipasaka ang kaso.

Apan, ang Regional Trial Court, nga gisundan sa Court of Appeals, nagpakanaog ug dili makataronganong mga desisyon. Dili sila gustong mosupak sa desisyon sa Korte Suprema sa 1959 nga kaso ni Gerona. Ang bugtong paagi sa pagsulbad niining butanga mao ang pagpasaka niinig balik ngadto sa Korte Suprema. Andam kaha sila sa paghusay sa kaso? Oo ang tubag sa Korte sa Suprema! Si Felino Ganal, nga usa ka abogadong Saksi, nanguna sa pagpasaka sa kaso atubangan sa kinatas-ang korte. Sa pipila  lang ka semana, ang Korte Suprema nagmando nga ang tanang gipalagpot nga kabataan kinahanglang pabalikon sa pag-eskuyla, samtang naghulat sa desisyon sa kaso.

Ang mga argumento gipasaka sa matag kiliran. Human sa matukion nga pagtimbangtimbang, gibali sa Korte Suprema ang 1959 nga desisyon ug gituboy ang katungod sa mga anak sa mga Saksi ni Jehova sa pagdumili sa pagsaludo sa bandera, sa pagpanumpa nga magmaunongon sa nasod, ug sa pagkanta sa nasodnong awit. Gipatin-aw sa korte ang halandomon kaayo nga desisyon: “Ang ideya nga ang usa mahimong pugson sa pagsaludo sa bandera, . . . nga may silot nga . . . pagpalagpot sa eskuylahan, wala sa konsensiya sa presenteng kaliwatan sa mga Pilipino nga nahibalo bahin sa Listahan sa mga Katungod nga naghatag ug garantiya nga may mga katungod sila sa libreng pagsulti ug libreng pagpasundayag sa relihiyosong pagtuo ug pagsimba.” Ang korte nagpakanaog usab ug desisyon nga ang pagpalagpot sa mga Saksi ni Jehova gikan sa mga eskuylahan “naglapas sa ilang katungod . . . , ilalom sa Konstitusyon sa 1987, sa pagdawat ug libreng edukasyon.” Ang Manila Chronicle miingon: “Gitul-id sa Korte Suprema ang 35-ka-tuig nga inhustisya batok sa mga Saksi ni Jehova.”

Usa ka tanyag sa pagkonsiderar pag-usab gipasaka sa kaatbang nga mga partido, apan sa Disyembre 29, 1995, wala tagda sa Korte Suprema ang tanyag. Busa, ang desisyon nagpabiling balido. Pagkadakong kadaogan alang sa katawhan ni Jehova!

 Ang Buluhaton Nagpadayon Bisan pa sa mga Katalagman

Sama sa giingon sa sinugdanan niini nga taho, ang Pilipinas kanunayng makaagom ug mga kalamidad. Atong balikon ang pipila ka kalamidad nga nakaapekto sa mga igsoon.

Mga Linog: Kay ang mga isla nahimutang man sa nagtagbo nga duha ka dagkong mga tectonic plate, ang nasod kanunayng linogon. Ang usa ka awtoridad nag-ingon nga labing menos lima ka linog ang mahitabo kada adlaw, nga daghan pang mga pag-uyog ang dili mamatikdan sa mga tawo. Ang kadaghanan niini wala makahasol sa kinabuhi, apan usahay, ang kusog nga mga paglinog nakahatag ug grabeng kadaot.

Sa alas 4:26 s.h. niadtong Hulyo 16, 1990, ang usa sa kusog nga linog nga gisundan ug sunodsunod nga mga paglinog miigo duol sa Cabanatuan, nga usa ka siyudad sa sentro sa Luzon. Ang Probinsiya sa Benguet naapektohan usab pag-ayo. Daghang eskuylahan ug mga hotel ang nangahugno nga tungod niana daghan ang nangamatay.

Nianang panahona si Julio Tabios, nga nag-alagad ingong magtatan-aw sa distrito didto, nagbiyahe uban sa iyang asawa paingon sa sirkitong asembliya sa bukiron nga dapit sa Benguet. Usa ka igsoon nga naghatod sa mga utanon nga ibaligya ngadto sa Baguio nagpasakay kanila diha sa iyang trak. Human sa paglikoliko sa dalan sa kabukiran, sila nakaabot sa usa ka hiktin kaayong bahin sa dalan nga kinahanglang ilang paagion una ang nagsugat nga sakyanan. Unya nianang tungora, ang mga bato nagsugod sa pagligid gikan sa bukid. Ilang naamgohan nga naglinog ug kusog. Si Julio miingon: “Maayo gani kay napaatras sa brader ang iyang trak diha sa mas luag nga luna, diin human niana usa ka dakong bato ang milagubo sa lugar mismo nga among gihawaan. Mapasalamaton kami nga wala kami maunsa. Taudtaod, miuyog na usab, ug among gitan-aw ang usa ka dakong bato sa among duol nga nagtabyogtabyog nga morag kini nagsayawsayaw.” Ang tibuok mga kilid sa mga bukid natumpag.

 Ang mga pagdahili sa yuta nakababag sa dalan. Ang bugtong paagi aron makaabot sa lugar nga asembliyahan, o sa bisan haing dapit, mao ang pagbaktas sa kabukiran. Sa pagkagabii, sila gipakatulog sa balay sa usa ka tawong mahingawaon. Pagkasunod adlaw, ilang gitungas ang taas nga bukid aron makaabot sa ilang destinasyon. Diha sa dalan, ilang gipakigkitaan ang pipila ka igsoon nga nagtinabangay sa usag usa aron masagubang ang mga epekto sa linog. Sa kataposan, human sa pagbaktas diha sa delikadong mga dalandalan, sila nakaabot ra sa Naguey, ang lugar nga asembliyahan. Si Julio miasoy: “Nanghilak sa kalipay ang mga igsoon, tungod kay sila wala na magdahom nga kami moabot! Bisag gikapoy kaayo mi, nahupayan mi sa dihang nakita namo ang malipayong mga igsoong lalaki ug babaye nga nahinangop sa among pag-abot.” Bisan pa sa linog, daghan ang naningkamot nga makatambong didto, nga nagpasundayag sa ilang dakong pagtamod sa espirituwal nga mga butang.

Tingali mahinumdom ka nga ang bag-ong mga bilding sa sanga gikamulo pa pagtukod nianang panahona. Bisag ang bilding nga puy-anan wala pa matapos, ang 1990 nga linog mao ang unang pagsulay sa kalig-on sa gambalay sa bilding. Ang ubang mga taga-Bethel ginerbiyos sa dihang mitabyogtabyog ang bilding, apan ang bilding nakasagubang sa linog sumala gayod sa pagkaplano niini sa pagkagama ug wala madaot sa kusog nga linog.

Mga Baha: Tungod kay tropikanhon man ang klima, ang kadaghanang bahin sa nasod kanunayng ulanon. Ang pipila ka dapit mobaha dayon. Si Leonardo Gameng, nga bug-os-panahong nag-alagad kapin sa 46 ka tuig, nahinumdom: “Tres kilometros namong baktason ang lapok nga kutob sa tuhod.” Si Juliana Angelo nakaalagad ingong espesyal payunir sa mga teritoryo sa probinsiya sa Pampanga nga kanunayng bahaan. “Aron maduaw ang mga interesado uban sa mensahe sa Gingharian,” siya miingon, “manakay kami ug mga baroto. Ang igsoon nga mobugsay kinahanglang abtik gayod ug mata aron makalikay sa mga kahoy diin may mga bitin nga andam nga mopatighulog diha sa baroto.” Si Corazon Gallardo, nga espesyal payunir sukad sa 1960, nakagugol ug daghang  tuig sa mga teritoryo sa Pampanga. Usahay, walay baroto nga kasakyan, ug siya nahinumdom nga napugos siya sa pag-ubog sa tubig sa baha nga halos kutob sa abaga. Bisan pa sa kalisod, maayo siya ug tinamdan. Siya nakakat-on sa pagkamapailin-ilinon ug sa pagsalig kang Jehova, kay nahibalo nga siya dili gayod mobiya sa iyang mga maunongon.

Sukad nga natabonan sa lahar gikan sa Mount Pinatubo ang daghang ubos nga mga dapit, ang mga baha sa Pampanga migrabe tungod kay ang tubig mikanap na ngadto sa ubang mga dapit. Si Generoso Canlas, nga usa ka magtatan-aw sa sirkito didto, miingon nga tungod sa tubig, kinahanglang magbotas sila o magtiniil sa dihang magsangyaw sa kanataran. Apan, ang mga igsoon nagpadayon bisan pa sa kahasol.

Sa dapit nga grabe kaayo ang baha ug tibuok mga komunidad ang naapektohan, ang mga Saksi ni Jehova magtinabangay sa usag usa ug hasta ang mga dili-Saksi. Sa dihang kini nahitabo sa Davao del Norte, sa habagatan sa Pilipinas, ang mga opisyales sa lungsod mapasalamaton kaayo sa tabang nga tungod niana sila mihimog resolusyon sa pagpasalamat.

Mga Bolkan: Daghan kaayog bolkan ang Pilipinas, apan ang bolkan nga nakapukaw ug pagtagad sa kalibotan mao ang Mount Pinatubo. Niadtong Hunyo 1991 ang bolkan mibuto nga dunay talagsaong pag-ulbo sa abog nga daw uhong. Ang adlaw morag nahimong gabii. Ang uban nagtuo nga sinugdanan na kini sa Armagedon. Ang mga abo nahulog hangtod sa halayo pang dapit sa kasadpang Cambodia. Wala magdugay, gibuga sa Mount Pinatubo ang 6.65 ka bilyong metro kubiko nga pyroclastic nga materyal. Ang kabug-at sa abo nagpahugno sa mga atop ug bisan sa mga bilding. Ang kadaghanan sa gibuga nga materyal nahimong lahar, nga dagkong pag-agos sa mga lapoklapok nga nagpapha sa pipila ka balay ug naglubong sa uban. Ang abo ug lahar nakadaot pag-ayo ug nakaguba sa mga Kingdom Hall ug mga balay sa mga igsoon. Si Julius Aguilar, nga regular payunir sa Tarlac nianang panahona, miingon: “Ang among balay nalubong sa abo.” Ang pamilya napugos sa pagbalhin.

 Si Pedro Oandasan nag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito sa maong dapit. Siya miasoy: “Wala gayod pasagdi sa mga igsoon ang ilang pagsimba ug pag-alagad kang Jehova. Ang mga tumatambong kanunay gayod nga kapin sa 100 porsiyento. Dugang pa, ang lahar wala makapaluya sa gugma sa mga igsoon sa buluhatong pagsangyaw. Kanunay namong sangyawan ang mga namakwet ug bisan ang naapektohan pag-ayong mga lugar.”

Kining maong mga kalamidad nakahatag sa mga igsoon ug higayon sa pagpakita sa Kristohanong gugma. Sa panahon ug human sa pagbuto sa Mount Pinatubo, ang mga igsoon nagtinabangay sa pagpamakwet. Ang sangang buhatan nagpadala dayon ug usa ka trak nga puno sa bugas humay, ug human nga kini gidiskarga, ang trak gigamit sa pag-ebakwet sa mga igsoon gikan sa naapektohang mga lungsod. Sa dihang nahibaloan sa mga igsoon sa Manila ang panginahanglan, sila misanong dihadiha pinaagi sa pagpadalag kuwarta ug mga sapot. Sa Betis, sa Probinsiya sa Pampanga, ang batan-ong mga brader nag-organisar ug mga grupo aron sa pagtabang sa mga biktima. Apil niadtong ilang natabangan mao ang usa ka interesadong babaye kansang bana supak sa kamatuoran. Sa dihang kining batan-ong mga brader mitabang sa pagtukod pag-usab sa balay niini nga magtiayon, ang bana nakadayeg pag-ayo nga tungod niana siya Saksi na karon!

Mga Bagyo: Sa tanang kabilinggan sa klima sa nasod, ang mga bagyo, o tropikanhong mga urakan, mao ang kinagrabehan nga makahatag ug kadaot. Sa aberids, mga 20 ka bagyo ang mohampak sa kapupud-an kada tuig. Ang maong mga unos dili parehas ug gikusgon, apan kini mailhan tungod sa kusog nga mga hangin ug kusog nga ulan. Kasagaran kini may igong gikusgon nga makalumpag ug mga bilding. Dugang pa, ang mga bagyo makapayhag sa mga pananom, nga makaapektar sa pangabuhi sa mga mag-uuma.

Daghang higayon na nga ang mga balay ug mga pananom sa mga Saksi nangadaot. Katingalahan nga ang mga igsoon kasagarang maulian ra sa ilang kusog ug magpadayon. Diha sa ubang mga bahin sa nasod, ang mga bagyo kanunayng moagi nga halos  normal na kini nga hitabo. Dalayegon kaayo nga ang mga igsoon nakakat-on sa pagsagubang, ug usa-usa nilang giatubang ang mga problema sa kinabuhi. (Mat. 6:34) Siyempre, sa dihang ang mga igsoon sa duol makadungog nga may panginahanglan, sila kinabubut-ong magpadalag pagkaon o salapi aron sa pagtabang kanila. Usahay, human sa grabe kaayong mga bagyo, pahibaloon sa nagapanawng mga magtatan-aw ang sangang buhatan, kinsa malipayon sa pag-organisar aron makapadalag hinabang.

Paghatod sa mga Literatura sa Bibliya

Kay ang Pilipinas maoy usa ka nasod nga daghag isla, lisod gayod ang pagpadalag mga literatura ngadto sa mga kongregasyon nga makaabot sa hustong panahon ug sa maayong kondisyon. Sa daghang tuig, ang sistema sa koreyo maoy gigamit. Apan, kasagaran, ang mga gula sa Ang Bantayanang Torre ug sa Atong Ministeryo sa Gingharian dili moabot sa hustong panahon nga kini pagatun-an diha sa mga miting.

Si Jehu Amolo, nga nag-alagad sa Shipping Department sa sanga, nahinumdom kon nganong may gihimong kausaban. Siya miingon: “Gawas nga problema ang langan nga mga paghatod, niadtong 1997 mitaas ang bayranan sa koreyo.” Kon palandongon nga mga 360,000 ka magasin ang ginapadala matag duha ka semana, dakong kantidad ang nalangkit niini.

Gipresentar ngadto sa Nagamandong Lawas ang sugyot nga ang mga igsoong gikan sa sanga maoy mohatod sa atong literatura. Human sa pagtimbangtimbang ug maayo, kini giaprobahan. Sa Luzon, ang mga trak mobiyahe nga direkta gikan sa sanga. Apan, kay ang ubang mga dapit labangon man ug dagat, ang sanga migamit ug kasaligang kompaniya nga tighatod aron mapadala ang mga magasin ug mga literatura pinaagig barko ngadto sa piniling mga lugar sa tibuok kapupud-an. Gikan niini nga mga depo, ihatod sa mga drayber pinaagig trak ang mga karga diha sa mga lugar nga pondohanan. Kon ang mga drayber layo sa lugar nga ilang gigikanan, ang mga igsoon malipay sa pagpatulog kanila diha sa ilang mga balay aron ang mga drayber makapahulay ug maayo una pa mopadayon sa ilang panaw.

 Gawas nga dako ang madaginot niini, ang mga igsoon malipay sa pagdawat sa mga publikasyon nga ilang gikinahanglan sa hustong panahon ug sa maayong kondisyon. Ang dugang pang kaayohan mao nga sila mibating mas suod sa organisasyon tungod sa regular nga pagkakita ug mga igsoon nga gikan sa sanga. Daghan ang madasig bisag makakita lang sa trak nga moagi nga may ngalang Watch Tower.

Kining maong kahikayan sa pipila ka paagi nakahatag ug dugang pamatuod. Pananglitan, sa usa ka higayon gibahaan ang Bicol, nga habagatan sa Luzon, sa dihang gihatod ang mga literatura. Ang mga sakyanan wala makaagi tungod kay taas ang tubig sa haywey. Naatol usab nga ang trak sa literatura mihunong atubangan sa balay sa igsoon. Sa dihang nakita kini sa pamilya, ilang giingnan ang mga drayber: “Dayon ug kaon usa mo ug paghulat lang dinhi hangtod mohubas ang tubig.”

Ang dili-Saksi nga mga drayber naglibog kon asa sila mokaon ug matulog. Sa dihang ilang nakita ang nahitabo, ilang gipangutana ang mga drayber sa Bethel: “Kaila ba ninyo kining mga tawhana?”

Ang mga igsoon mitubag: “Sila maoy among espirituwal nga mga igsoon.”

Ang ubang mga drayber mitubag: “Ingon diay niana ang mga Saksi! Bisag mao pay inyong pagkaila, kamo mosalig na sa usag usa.”

Sa Gawas sa Pilipinas

Karon atong lakbit nga tan-awon ang gawas sa nasod ug hisgotan ang daghang Pilipino nga nagpuyo sa langyawng nasod. Sa panahon nga nanghawod pa ang Imperyo sa Britanya, ginaingon sa mga tawo nga “ang adlaw dili gayod mosalop” sa gingharian niini. Karon ang pipila moingon: “Ang adlaw dili gayod mosalop sa mga Pilipino.” Bisag gamayng nasod lamang ang Pilipinas, ang mga Pilipino nagkatag sa tibuok kalibotan. Tungod sa trabaho o ubang mga katarongan, libolibong Pilipino miadto sa ubang kayutaan. Sa unsang paagi ang uban nakakat-on sa kamatuoran sa Bibliya tungod  niini? Bahin niadtong mga Saksi na, sa unsang paagi ilang natabangan ang uban?

Si Ricardo Malicsi nagtrabaho ingong usa ka konsultant sa erport. Kay ang iyang trabaho nagkinahanglan man nga siya mobiyahe ngadto sa daghang nasod, gigamit niya ug sa iyang asawa kining mga kahimtanga sa pagpakaylap sa maayong balita diha sa mga nasod nga diyutay ra kaayo ang mga magmamantala. Sa pagkatinuod, ang uban niining mga nasora nagdili sa buluhatong pagsangyaw. Samtang didto sila sa mga lugar sama sa Bangladesh, Iran, Tanzania, ug Uganda, sila nalipay nga nakatabang ug daghan sa pagkaila kang Jehova. Sa pipila ka kahimtang, sila nahimong instrumento sa pagkatukod sa mga kongregasyon. Apil sa ubang mga nasod nga sila nagtrabaho ug nag-alagad mao ang Laos, Myanmar, ug Somalia. Ilang gihimo kini sulod sa 28 ka tuig, hangtod nga miretiro si Ricardo. Pagkamalipayon nila nga sila nakahatag ug dakong tabang sa pagpakaylap sa maayong balita sa halayong mga kanataran!

Ang uban dili mga Saksi sa dihang sila migikan sa Pilipinas aron sa pagtrabaho sa ubang dapit, apan didto sila nakakaplag sa kamatuoran. Si Rowena, nga usa ka Katoliko, una miadto sa Tungang Silangan aron sa pagtrabaho. Samtang didto, siya nagsugod sa pagbasa sa Bibliya. Dayon siya nakatrabaho sa Hong Kong, diin libolibong Pilipino ang nagtrabaho ingong mga katabang sa balay. Siya miingon: “Kada gabii ako mag-ampo sa Diyos nga padad-an unta ako sa hustong mga tawo nga mogiya kanako ngadto sa Gingharian sa Diyos.” Kanang maong pag-ampo gitubag sa dihang giduaw si Rowena sa duha ka misyonaryo, nga si John ug Carlina Porter, ug siya gitabangan sa pagtuon sa Bibliya. Si Rowena nagsulat sa sangang buhatan sa Pilipinas aron sa pag-asoy sa iyang eksperyensiya ug sa paghangyo usab nga ipaduaw ang iyang bana, kinsa nagpabilin sa Pilipinas, aron ipatin-aw kaniya ang mensahe sa Bibliya.

Ang mga Pilipino nga nanglalin nahimo na karon nga dagkong mga komunidad sa daghan pang ubang mga nasod. Sa unang bahin sa mga tuig sa 1900, dihay panginahanglan ug mga trabahante  sa plantasyon sa Hawaii. Daghang Pilipino ang miaplay. Ang pipila sa una nga nakadangat sa kamatuoran sa Hawaii maoy mga namalhin nga mga Pilipino. Karon, aduna nay napulo ka kongregasyong Iloko ug usa ka kongregasyong Tagalog sa Hawaii.

Libolibong Pilipino ang namuyo sa Tinipong Bansa. Daghan ang Saksi taliwala kanila. Ang unang kongregasyong Pilipino didto natukod sa Stockton, California, sa 1976. Ang sanga sa Tinipong Bansa nagtaho: “Ang Pilipino nga kanataran kusog nga miuswag, ug sa Septiyembre 3, 1996, ang unang Pilipino nga sirkito natukod.” Sa 2002 nga tuig sa pag-alagad, adunay 37 ka Pilipino nga mga kongregasyon nga gilangkoban sa mga 2,500 ka magmamantala nga nag-alagad ilalom sa pagdumala sa sanga sa Tinipong Bansa. Adunay Tagalog nga mga kongregasyon usab sa Alaska, Alemanya, Australia, Austria, Canada, Guam, Italya, ug Saipan.

Bisan pag kining maong mga Pilipino anaa sa ubang mga nasod, ang ilang pagkabaton ug espirituwal nga pagkaon nagkinahanglan gihapon ug tabang sa mga igsoon sa Pilipinas, kay ang tanang paghubad sa mga publikasyon sa mga pinulongan sa Pilipinas gihimo sa sanga sa Manila. Dugang pa, ang ubang mga nasod, apil ang Guam, Hawaii, ug ang Tinipong Bansa, dunay Iloko o Tagalog nga mga programa sa kombensiyon. Ang tanang hinubad nga mga materyales alang niining mga kombensiyona, apil ang giteyp nga mga drama, naggikan sa Pilipinas.

Nagsangyaw Ngadto sa Ubang mga Grupo sa Pinulongan

Sa tibuok isla, ang mga tawong nagsulti sa lokal nga pinulongan, sa dakong bahin, nakadawat ug maayong pagpamatuod. Apan, sa mga katuigang dili pa dugay, dihay paningkamot sa pagsangyaw niadtong wala pa kahatagi ug bug-os nga pagpamatuod.​—Roma 15:​20, 21.

Sulod sa daghang tuig pipila lamang ang kongregasyon nga Iningles sa Pilipinas. Bisan pag makamaong mosulti ug Iningles ang kadaghanang Pilipino, dili larinong makasulti niini ang kadaghanan. Bisan pa niana, may panginahanglan ug Iningles nga  mga tigom sa ubang mga dapit. Sa ulahing bahin sa mga tuig sa 1960, nakita sa mga igsoon kini nga problema duol sa Clark Air Base sa Pampanga. Ang mga sister nga asawa sa kawani sa militar sa T.B. nga giasayn dinhi dili makamaong mosulti sa lokal nga pinulongan. Ang mga igsoon mitabang sa pag-organisar ug Iningles nga mga miting, ug daghan ang nakapahimulos niini sa daghang tuig nianang dapita.

Ang susamang problema mitungha sa Metro Manila. Usa ka Amerikanang sister nagpuyo dinhi sa ulahing bahin sa 1970 ug sa unang bahin sa 1980. Si Pacifico Pantas, nga usa ka ansiyano sa kongregasyong Tagalog nga iyang gipakig-aniban miingon: “Naluoy ako kaniya tungod kay regular siya nga motambong apan wala kaayoy masabtan sa mga miting.” Wala magdugay, dihay ubang mga Amerikano usab nga miabot nianang kongregasyona. Dihay gisugyot nga maghimo ug pakigpulong publiko ug Pagtuon sa Bantayanang Torre sa Iningles. Kini gihikay diin si Brader Pantas ang nanguna. Sa ngadtongadto, dihay gihikay nga dugang nga mga miting, ug ang uban gidapit sa pagtabang. Si David ug Josie Ledbetter, nga nag-alagad sa sanga, midawat sa imbitasyon. Ang buluhatong pagsangyaw nagmabungahon paglabay sa mga tuig, ug kanang gamayng grupo nahimong duha ka Iningles nga mga kongregasyon.

Daghang tawo ang natabangan sa natukod ang Iningles nga mga kongregasyon. Si Monica, nga taga-California, maoy usa kanila. Siya nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Ang iyang mga ginikanan​—mga debotadong Katoliko—​supak kaayo. Sila midesisyon sa pagpadala kang Monica ngadto sa usa ka Katoliko nga palibot sa Pilipinas. Giubanan si Monica sa iyang inahan paingon dinhi sa Manila ug gibilin siya diha sa iyang Katolikong apohang babaye, nga walay iyang pasaporte. Bisan pag makakita si Monica ug kongregasyon, siya dili makapadayon sa iyang pagtuon, kay dili man siya makamaong mosulti ug Tagalog, kay nagdako man siya sa Tinipong Bansa. Apan, gitawgan sa sister nga nagtuon kaniya sa California si Josie Ledbetter sa pagtino nga makontak si Monica. Si Josie miingon nga aduna nay Iningles nga  kongregasyon. Mao gayod kanay gikinahanglan ni Monica! Si Josie miingon: “Sulod sa unom ka bulan nga ‘gidestiyero’ si Monica sa Pilipinas, siya nabawtismohan. Paglabay sa duha ka semana human nga nabawtismohan si Monica, ang iyang inahan miingon: ‘Ania ang imong pasaporte. Pauli na.’ Si Monica maoy usa na ka Saksi.” Pagkamapasalamaton niya sa Iningles nga kongregasyon!

Adunay laing benepisyo usab. Ang mga brader nakasangyaw sa pipila ka lugar nga wala pa masangyawi sukad. May mga subdibisyon sa Metro Manila diin mga tawong sapian ang nagpuyo, ug ang kadaghanan niining mga tawhana Iningles ug sinultihan. Busa, ang Iningles nakatabang sa pagbukas sa pultahan ngadto niining mga teritoryoha.

Dihay mga paningkamot usab sa pagbukas sa teritoryo sa Insek. Sa tungatunga sa 1970, usa ka Ininsek nga grupo sa pagtuon ang natukod. Ang pagtuon sa libro gihimo diha sa usa ka tindahag sapatos nga gipanag-iya ni Cristina Go. Apan, ang grupo gamay kaayo ug nagkinahanglag tabang.

Si Elizabeth Leach, kinsa miabot sa Pilipinas sa dihang iyang giminyoan ang misyonaryong si Raymond Leach, nakaalagad sa Hong Kong sulod sa 16 ka tuig. Ang kasinatian ni Elizabeth sa Cantonese ug sa pagtabang sa mga Insek sa pagkakat-on sa kamatuoran mapuslanon kaayo. Nianang higayona, si Esther Atanacio (karon, Esther So) maoy usa sa duha ka espesyal nga mga payunir nga giasayn sa maong teritoryo. Si Esther nahinumdom: “Sa nagsugod kami sa pagsangyaw nianang lugara, ang mga tawo wala makaila kon kinsa ang mga Saksi ni Jehova.” Bisan pa niana, ang komunidad sa Insek sa Manila anam-anam nga gipailaila sa ngalan ni Jehova ug sa iyang katawhan.

Bisag ang mga payunir mahibalo ug Cantonese, kinahanglang magtuon sila ug laing sinultihan, tungod kay Fujian man ang pangunang Ininsek nga pinulongan nga gigamit sa Manila. Si Ching Cheung Chua, usa ka batan-ong lalaki nga bag-o pa sa kamatuoran, nagsugod sa pagpakig-uban sa grupo. Tungod kay siya makamao man mosultig Fujian, siya ang tighubad sa mga miting kaniadto.

 Ang grupo anam-anam nga miuswag. Usa ka gamayng kongregasyon ang natukod niadtong Agosto 1984. Daghan gihapon ang problema, apan kadtong nagtabang nag-isip nga kalipay ang pagsangyaw niini nga teritoryo nga kaniadto wala pa makadawat ug bug-os nga pagsangyaw.

Bisan Kadtong Dili Makadungog “Nakadungog”

Sa midagan ang panahon, nakita nga kabubut-on ni Jehova nga mahatagan ug pagtagad ang lain pang pinulongan ug teritoryo​—kanang sa mga bungol. Bisan sa unang bahin sa katuigan sa 1990, halos walay kahikayan ang gihimo sa Pilipinas sa pagtabang sa mga bungol nga makakat-on bahin kang Jehova. Bisag diyutay lamang kaayong bungol ang nakig-uban sa mga kongregasyon, dihay pipila ka talagsang mga eksepsiyon. Pananglitan, si Manuel Runio, kansang inahan maoy usa ka Saksi, gitabangan sa pagkakat-on sa Bibliya sa usa ka sister nga makugihong nagtudlo kaniya pinaagi sa pagsulat diha sa papel. Siya nabawtismohan sa 1976. Sa isla sa Cebu, si Lorna ug Luz, nga kaluha nga pulos bungol, gitudloan sa mensahe sa Bibliya sa ilang buta nga uyoan. Sa unsang paagi ang usa ka buta nga payunir makatudlo sa mga tawong bungol? Pinaagi sa bulig sa usa ka katabang, siya migamit ug mga ilustrasyon. Lain pa, ang iyang ig-agaw maoy mointerpretar sa iyang isulti pinaagig senyas nga masabtan sa kaluha, kay sila wala man makatuon ug tarong nga sign language. Ang duha nabawtismohan sa 1985. Apan, kini nga buluhatona panagsa rang ginahimo.

Daghang hitabo ang nakabukas sa pagsangyaw sa mga bungol. Sa dihang ang mga misyonaryong si Dean ug Karen Jacek didto sa Brooklyn Bethel alang sa pagbansay sa tungatunga sa 1993, ang mga igsoon nga nagtrabaho sa Translation Services nangutana kon unsay gihimo sa pagtabang sa mga bungol sa Pilipinas. Usa ka batan-ong sister sa Pilipinas nagtungha sa usa ka klase sa sign-language, aron makakomunikar siya sa usa ka bungol nga higala nga Saksi ang pamilya. Dugang pa, si Liza Presnillo ug ang iyang kaubang mga payunir sa Navotas, sa Metro Manila, nakahibalag ug mga bungol sa ilang teritoryo apan dili makakomunikar kanila.  Ang mga payunir naghunahuna nga magtuon ug sign language aron ilang masangyawan ang mga bungol sa mensahe sa Gingharian.

Ang sanga nakahibalo nga si Ana Liza Acebedo, nga usa ka regular payunir sa Manila, nagtrabaho sa usa ka eskuylahan sa mga bungol ug maoy usa sa pipila ka Saksi sa Pilipinas nga mahibalog sign language. Siya gipangutana: “Andam ka bang motudlo ug sign language sa ubang mga taga-Bethel?”

Mitubag siya ug oo! Siya sagad mamalandong kon sa unsang paagi masangyawan ang tanang bungol. Usa ka klase ang gisugdan uban sa mga taga-Bethel ug lokal nga mga regular payunir. Ang mga sister sa Navotas nakapalista na sa kurso sa sign-language, ug ilang gipadayon kana.

Ang buluhaton sa pagtabang sa mga bungol kusog nga miuswag. Sulod sa unom ka bulan, ang pag-interpretar sa sign-language gigamit sa tulo ka kongregasyon sa Metro Manila. Sa 1994, ang pag-interpretar gihimo sa unang higayon diha sa mga asembliya ug sa mga kombensiyon. Ang usa sa unang mga tumong mao ang pagtabang sa bungol nga mga anak sa Saksi nga mga ginikanan. Ubay-ubay kanila ang una sa nabawtismohan. Si Manuel Runio, nga matinumanong nagtambong sa mga miting sa daghang tuig nga walay pag-interpretar sa sign-language, malipayon nga nakapahimulos niining bag-ong mga kahikayan.

Wala magdugay, ang ubang mga dapit sa nasod nangayog tabang. Si Liza Presnillo gipadala uban sa usa ka partner ngadto sa Olongapo aron sa pag-alagad ingong temporaryong espesyal payunir sa teritoryo sa mga bungol. Daghan ang natabangan. Sa tungatunga sa 2002, ang mga grupo sa sign-language natukod diha sa 20 ka munisipalidad sa gawas sa Manila. Usa ka halandomong kauswagan mao ang pagkatukod sa Kongregasyon sa Sign Language sa Metro Manila sa Abril 1999, ang una sa nasod. Si Joel Acebes, nga usa sa mga taga-Bethel sa unang klase sa sign-language ug karon ansiyano nianang kongregasyona, miingon: “Kami malipayon nga kami gigamit ni Jehova niining buluhaton nga hinungdanon  kaayo.” Oo, bisan ang mga bungol “nakadungog” sa mensahe sa Gingharian. Ang pagtan-aw sa kauswagan niining teritoryo nga wala pa masangyawi kaniadto tinuod nga makahatag gayod ug kalipay.

Mas Dakong mga Pasilidad Gikinahanglan

Uban sa bag-ong mga teritoryo nga ginasangyawan sa mga tuig sa 1990 ug daang mga teritoryo nga balikbalik nang ginasangyawan, miuswag ang gidaghanon sa mga magmamantala ug mga bag-ohan nga nakig-uban sa mga kongregasyon. Dugang mga magasin ang gikinahanglan, ug dugang mga libro ug mga brosyur ang gihubad sa mga pinulongan sa Pilipinas sukad masukad. Ang resulta maoy dakong pag-uswag sa gidaghanon sa mga trabahante sa sanga​—sa pag-imprenta, paghubad, ug pag-proofread ug sa pagtrabaho sa ubang gikinahanglang mga pag-alagad alang sa mga igsoon ug sa mga kongregasyon. Wala magdugay human natapos ang bag-ong bilding nga pinuy-anan sa 1991, kini puno na. Kini gidisenyo alang sa 250 ka tawo. Sa pagka-1999, ang gidaghanon sa pamilyang Bethel miabot ug 350.

Aduna pay lugar sa sanga nga katukoran ug bilding, busa giaprobahan sa Nagamandong Lawas ang pagtukod ug laing pinuy-anan, nga sama nianang bilding nga natapos sa 1991. Ang pagtukod nagsugod sa 1999 ug nahuman dayon na sa kataposan sa 2001. Ang bilding nakahatag ug dobleng kapasidad nga kapuy-an. Adunay dugang lugar alang sa opisina, nga gikinahanglan pag-ayo aron katagan-an ang nagdakong buluhaton sa kanataran. Ang ubang mga pasilidad nga gidugang mao ang mas dako nga labhanan, usa ka klasehanan alang sa Ministerial Training School, ug mas maayong mga pasilidad sa librarya. Ang may kahanas nga mga lokal nga mga trabahante ug internasyonal nga mga alagad temporaryong miduyog sa pamilyang Bethel sa pagtapos sa trabaho. Sa dihang natapos ang bag-ong bilding, kini nga mga boluntaryo nagpabilin aron sa pag-ayo sa bilding nga gitukod niadtong 1991. Daghang trabaho ang nalangkit sa mga proyekto sa pagtukod, apan usa lamang ang tumong sa hunahuna​—pagtaganag mga  pasilidad nga moabag sa pagpakaylap sa makahatag-ug-kinabuhi nga mga kamatuoran sa Bibliya.

Ang Ministerial Training School Nakatabang sa Pagtagana sa Panginahanglan

Sa dihang ang Ministerial Training School gisugdan sa Tinipong Bansa sa 1987, daghang igsoon sa Pilipinas nagsugod sa paghunahuna, ‘May posibilidad kaha nga kita usab makapahimulos gikan niana nga pagbansay?’ Ang tubag miabot sa 1993. Gipahibalo nga ang tunghaan magsugod sa Pilipinas sa pagkasunod tuig. Ang tunghaan makahatag ug dugang pagbansay sa kuwalipikadong mga igsoon nga dunay organisasyonal nga kasinatian ingong mga ansiyano o ministeryal nga mga alagad. Gatosan ka igsoon ang miaplay.

Duha ka nagapanawng mga magtatan-aw ug usa ka misyonaryo ang gibansay ingong mga instruktor. Ang unang klase nagsugod sa Enero 1994. Kadtong nakadawat ug ingon niini nga pagbansay nahimong mas kuwalipikado sa pag-alagad sa ilang mga igsoon sa mga kongregasyon. Usa ka kongregasyon nagsulat bahin sa usa ka migraduwar sa tunghaan nga kauban nila sa kongregasyon: “Kon itandi kaniadto sa wala pa siya makatungha, miuswag  ug dako ang paagi sa iyang pagdumala sa mga bahin sa mga miting karon.”

Gisakripisyo sa daghang estudyante ang materyal nga mga kaayohan aron makabenepisyo niini nga pagbansay. Si Ronald Moleño nabansay ingong chemical engineer. Siya nakadawat ug imbitasyon sa pagtungha, apan sa samang higayon, siya gitanyagan sa usa ka kompaniya ug trabaho nga dakog suweldo, ug uban pang mga benepisyo sama sa libreng balay ug insyurans. Gipamalandong ni Ronald ang duha ka kahigayonan ug mipili sa espirituwal nga kahigayonan. Siya migraduwar sa ika-18ng klase ug malipayon sa iyang pag-alagad ingong payunir. Si Ronald di pa dugay gidapit sa pag-alagad agig misyonaryo sa Papua New Guinea.

Si Wilson Tepait kinahanglang mohimog desisyon human nakatungha sa unang klase. Maayo siya ug sekular nga trabaho ingong magtutudlo, apan karon siya gidapit sa pagkahimong espesyal payunir diin dako ang panginahanglan. Siya miingon: “Gusto ko ang akong trabaho ingong magtutudlo, apan nahibalo usab ako nga ang intereses sa Gingharian kinahanglang maoy panguna sa akong kinabuhi.” Iyang gidawat ang pribilehiyo sa pagkahimong espesyal payunir ug nakakita nga gipanalanginan ni Jehova ang iyang pag-alagad nianang natara. Si Wilson karon nag-alagad ingong magtatan-aw sa distrito sa habagatan sa Pilipinas.

Ang kadaghanan sa mga estudyante sa tunghaan nagagikan sa Pilipinas. Apan, ang Nagamandong Lawas naghimog mga kahikayan alang sa mga estudyante gikan sa ubang mga nasod sa Asia. Ang kayutaan nga nagpadalag mga estudyante mao ang Cambodia, Hong Kong, Indonesia, Malaysia, Nepal, Sri Lanka, ug Thailand. Ang ubang mga estudyante naggikan sa mga nasod diin ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova gidili. Ang pagbansay nakapadasig gayod sa usag usa sa mga estudyante. Ang instruktor nga si Anibal Zamora miingon: “Ang mga estudyante nga gikan sa ubang mga nasod nga gidili ang buluhaton nag-asoy bahin sa ilang pagsalig kang Jehova sa tanang kahimtang. Kini nakapalig-on sa mga estudyante sa Pilipinas.” Sa baylo, ang mga estudyante sa ubang nasod nakakat-on kon sa unsang paagi ang Pilipinong mga igsoong  timawa nag-alagad kang Jehova ilalom sa malisod nga mga kahimtang.

Si Nidhu David, nga usa ka estudyante gikan sa Sri Lanka, miingon: “Kadto maoy mga panumdoman nga dili gayod nako makalimtan. Duha ka bulan kini nga pagbansay nga gikan kang Jehova nga Diyos. Pagkanindot nga kasinatian kini!”

Ang mga pasilidad sa tunghaan nahimutang mismo sa sanga. Dili lamang makabenepisyo ang mga estudyante gikan sa giandam nga kurso kondili sila usab makakat-on sa pagkakita mismo kon sa unsang paagi gihikay ang buluhaton diha sa sanga. Ang ilang kasinatian sa pagpakig-uban sa mahunahunaon sa espirituwal nga mga brader ug sister sa Bethel maoy maayong mga panig-ingnan sa pagtuo nga pagasundon nila. Dugang pa, ang mga igsoon nga gikan sa mga nasod nga diyutay lamang ang mga magmamantala o gidili ang buluhaton makakita sa organisasyon sa dinaghan nga paagi.

Sa pagkakaron, 922 ang nakagraduwar na gikan sa 35 ka klase. Sa mga Pilipino nga nakagraduwar, 75 karon ang nag-alagad ingong nagapanawng mga magtatan-aw ug daghan pa ingong kapuling mga magtatan-aw sa sirkito sa 193 ka sirkito sa tibuok kaislahan. Unom ang naasayn sa Bethel, ug napulo ang nag-alagad sa misyonaryong mga asaynment sa Papua New Guinea ug Micronesia. Gatosan ang nag-alagad ingong regular nga mga payunir sa teritoryo diin dako ang panginahanglan. Sa walo ka tuig lamang sukad nga gibuksan ang tunghaan, kapin sa 65,000 ang nabawtismohan diha sa nasod. Dunay maayong espiritu sa pagpayunir ug, sa katibuk-an, klarong makita ang pagtubo sa mga kongregasyon. Dayag nga makita nga kining maong mga igsoon nagpadapat sa ilang nakat-onan sa tunghaan, nga makatabang paingon sa maayong kauswagan.

Maayong Kauswagan

Dagkong mga butang ang nahimo sa tibuok nga mga isla. Ang madasigong mga igsoon nga nakig-uban sa halos 3,500 ka kongregasyon puliki sa pagmantala sa maayong balita bahin sa labing maayong kagamhanan nga mahanduraw, ang Gingharian sa Diyos.

 Ang mga taho dili pa dugay makapadasig kaayo. Sa kataposang pito ka bulan sa 2002 nga tuig sa pag-alagad, usa ka bag-ong kinatas-ang gidaghanon sa mga magmamantala ang naabot matag bulan. Sa pagka-Agosto, dihay 142,124 nga naghatod sa mensahe sa Gingharian ngadto sa uban. Ang ngalan ug katuyoan ni Jehova napadayag ngadto sa mga tawo sa kadaghanan sa mga isla. Ang mga alagad ni Jehova didto naghimo ug samang butang nianang gitagna sa Isaias 24:15: ‘Sila nagahimaya sa ngalan ni Jehova diha sa kapuloan sa dagat.’

Lakip niining madasigong mga magwawali mao ang libolibong regular payunir. Niadtong 1950, diha lamay 307 ka payunir, apan sa kataposan sa Abril 2002, dihay 21,793. Idugang niini ang 386 ka espesyal payunir ug 15,458 ka oksilyare payunir nianang bulana, ug ang total maoy 37,637, o 27 porsiyento sa tanang magmamantala. Daghan pa ang nagpakita nga sila gustong makig-uban sa grupo sa bug-os-panahong mga alagad sa Diyos. Sa 2002 nga tuig sa pag-alagad, 5,638 ka aplikasyon sa regular payunir ang giaprobahan.

Kining tanan misangpot ug maayong bunga. Libolibong tawo ang nagpadayon sa pagsanong. Ang tumatambong sa Memoryal sa Marso 2002 maoy 430,010. Halos 100,000 ka pagtuon sa Bibliya ang ginadumala matag bulan. Sa 2002 nga tuig sa pag-alagad, 6,892 ka bag-ong mga tinun-an ang nabawtismohan. Niadtong 1948, dihay 1 lamang ka Saksi sa matag 5,359 ka tawo diha sa nasod. Karon aduna nay 1 matag 549. Samtang gibuksan pa ni Jehova ang kahigayonan, ang mga palaaboton masanag nga libolibo ang mahimo pang moduyog sa mga magdadayeg ni Jehova niining kaislahan sa dagat.

Determinadong Magpadayon

Sa dihang si C. T. Russell miduaw niadtong 1912, pipila ka binhi sa kamatuoran ang gisabod sa yuta sa Pilipinas. Sa hinayhinay, ang mga binhi miturok ug mitubo. Kini namunga ug maayong bunga dihang ang pipila mibarog alang sa kamatuoran ‘sa paborableng panahon ug sa masamok nga panahon.’ (2 Tim. 4:2) Ilabina sukad sa Gubat sa Kalibotan II, ang gikusgon sa pagtubo miuswag  hangtod karon, kay tinagpulo ka libo ang aktibong mga magdadayeg ni Jehova. Kay aktibo man, sila nag-alagad nga malipayon nga naghimaya sa ngalan sa Diyos duyog sa duolan sa sayis milyones nga naglangkob sa tibuok-kalibotan nga kongregasyon sa katawhan ni Jehova.

Sama sa gipakita niini nga asoy, ang buluhaton dili gayod lalim. Bisan pa sa katahom niining yutaa, ang pagduaw sa mga molupyo sa daghang kaislahan nakahatag ug pagsulay sa mga magwawali sa Gingharian. Gisungsong sa uban ang baloron nga kadagatan aron maduaw ang lagyong mga isla. Gibaktas sa daghan ang baga nga kakahoyan sa habog nga kabukiran aron sa pagpangita sa mga karnerohon. Bisan pag ang mga isla sa Pilipinas kanunayng hampakon sa daghang kalamidad​—mga linog, baha, bagyo, ug pagbuto sa mga bolkan—​kini wala makapahunong sa buluhaton sa maunongong mga Saksi ni Jehova.

Sila kaamgid sa mga Israelinhon kinsa nagpuyo sa napasig-uling yuta aron sa pagbuhi pag-usab sa matuod nga pagsimba. Daghan kaayong problema ang ilang ginaatubang, apan ang kalipay ni Jehova mao ang ilang salipdanan. Karon, usab, klarong napasundayag sa mga Saksi ni Jehova ang kalig-on ug pagsalig sa Diyos. Sila nahibalo nga si Jehova nagauban kanila, ug sila nagtuo sa gipamulong sa Salmo 121:7: “Si Jehova magbantay kanimo batok sa tanang katalagman. Pagabantayan niya ang imong kalag.” Uban sa pagpaluyo ni Jehova, sila nagpaabot sa pagtabang ug daghan pa kutob sa maarangan una pa matapos kining sistemaha. Human niana, sila nagpaabot sa pagtudlo sa milyonmilyong mangabanhaw sa tibuok yuta, lakip na kining 7,100 ka isla. Dayon ang samag paraiso nga katahom niining yutaa mosidlak, nga mohatag ug dakong kahimayaan sa Maglalalang.

Sa pagkakaron, ang mga Saksi ni Jehova determinadong magpadayon nga bug-os nga nagsalig kang Jehova nga panalanginan ang ilang buluhaton. Sila maningkamot sa pagpahiuyon sa ilang mga kinabuhi sumala sa mga pulong sa manalagna sa Diyos: “Pahataga sila ug himaya kang Jehova, ug diha sa kapuloan papahayaga sila bisan sa iyang pagdayeg.”​—Isa. 42:12.

[Blurb sa panid 232]

“Giubanan ka gayod tingali sa Diyos, kay kon wala pa patay ka na unta”

 [Kahon sa panid 153]

Ang Unang mga Binhi sa Kamatuoran Gipugas

Si Charles T. Russell ug ang iyang grupo miduaw sa Pilipinas sa 1912. Bisan pag sila ang unang opisyal nga mga hawas gikan sa hedkuwarter sa Brooklyn nga nakaduaw dinhi, ang mga rekord nagpakita nga duna nay duha ka Estudyante sa Bibliya dinhi sa Pilipinas ug nagtabang sa uban sa pagtuon sa kamatuoran sa Bibliya. Si Louise Bell, nga taga-Tinipong Bansa, nagsulat:

“Ako ug ang akong bana miadto sa Pilipinas niadtong 1908 ug nagtrabaho ingong mga magtutudlo. Kami lamang ang Amerikano sa lungsod sa Sibalom. Mipedido kami ug gatosan ka kilong mga tract sa Bibliya sa Brooklyn. Kini gipadala gikan sa New York ngadto sa San Francisco, dayon tabok sa Pasipiko ngadto sa Manila, ug gikan didto gikarga kini diha sa mga barko paingon sa Sibalom.

“Among giapod-apod ang maong mga tract ug gipakigsultihan ang lokal nga mga tawo kay may panahon ug higayon man kami. Kami walay gitipigang rekord sa mga oras o sa napahimutang. Bisag mga Katoliko ang mga tawo, daghan ang malipayong namati kanamo. Mga magtutudlo kami nga nabansay sa pagpanambal, apan ang panguna namong buluhaton mao ang pagkamensahero sa maayong balita.

“Magbaktas kami o magsakay ug kabayo sa batoon nga mga dalan. Usahay matulog kami sa salog nga kawayan ug ang among ginakaon maoy isda ug kan-on diha sa usa ra ka panaksan.

“Sa dihang miduaw si Pastor Russell sa Manila sa 1912, siya among gitelegramahan.”

Si Sister Bell mitambong sa pakigpulong ni Brader Russell sa Manila Grand Opera House nga may ulohang “Hain ang mga Patay?”

 [Kahon sa panid 156]

Katibuk-ang Larawan sa Pilipinas

Ang yuta: Mga 7,100 ka isla ang nagkobre sa yuta nga duolan sa 300,000 ka kilometro kuwadrado. Ang mga isla may gisangkaron nga mga 1,850 kilometros gikan sa amihanan ngadto sa habagatan ug mga 1,125 kilometros gikan sa sidlakan ngadto sa kasadpan. Lainlain ug gidak-on ang isla​—ang kinadak-an niini dako lag diyutay sa Portugal samtang ang kinagamyan hilabihan ka gamay nga kini matabonan inigtaob.

Ang mga tawo: Ang kadaghanan may kaliwat nga Malay, apan ang uban kaliwat ug Insek, Katsila, o Amerikano.

Ang pinulongan: Tali sa daghang pinulongan sa Pilipinas, ang Bicol, Cebuano, Hiligaynon, Iloko, Pangasinan, Samar-Leyte, ug Tagalog nga mga pinulongan kaylap nga gigamit. Ang Iningles ug Pilipino giisip nga mao ang opisyal nga mga pinulongan. Ang Pilipino gikuha gikan sa Tagalog.

Ang pangabuhi: Nagkalainlaing pangabuhi ang makita diha sa mga siyudad, apan ang kadaghanan sa mga kalungsoran maoy mga mag-uuma o mangingisda. Lakip sa mga pananom nga pagkaon nga kaylap nga gipananom mao ang humay, tubo, saging, lubi, ug pinya.

Ang pagkaon: Aduna gayoy kan-on nga idalit matag kaon. Ang isda ug uban pang mga pagkaon nga gikan sa dagat komon kaayo, hasta na ang mga utanon ug mga prutas nga manubo sa tropiko.

Ang klima: Tropikal ug klima ang nasod, nga halos magkaparehas ang temperatura sa tanang isla. Ang nasod sa katibuk-an kanunayng ulanon.

 [Kahon/Hulagway sa panid 161, 162]

Interbiyo Uban Kang Hilarion Amores

Natawo: 1920

Gibawtismohan: 1943

Kaagi sa Kinabuhi: Nakakat-on sa kamatuoran panahon sa okupasyon sa mga Hapon sa Gubat sa Kalibotan II. Diyutay pa ang mga Saksi sa nasod niadtong panahona.

Nabawtismohan ako panahon sa gubat samtang makasangyaw pa ang mga igsoon sa balay ug balay. Apan, magbantay gayod kami tungod kay ang mga tawo matahapon sa among ginahimo. Sa ulahi, kami napugos sa pagbakwet ngadto sa kabaryohan, apan sa 1945 kami namalik sa Manila.

Niadtong panahona, ako nakapribilehiyo sa paghubad sa The Watchtower ngadto sa Tagalog. Magpulaw ako sa pagtrabaho hangtod sa alas dos sa buntag. Ang materyal nga nahubad kopyahon diha sa mimeograp ug ipadala ngadto sa mga grupo sa mga Saksi. Kinahanglan gayod nga magsakripisyo sa kaugalingon, apan malipayon kaayo kami tungod kay ang mga igsoon naatiman sa espirituwal nga paagi.

Sa tanan nakong tuig diha sa kamatuoran, nakita nako nga si Jehova maluluy-on. Siya matinagdanon gayod sa iyang katawhan, sa espirituwal ug sa materyal. Akong mahinumdoman nga dihay mga hinabang nga miabot human sa gubat nga gipadala dinhi sa Pilipinas. Daghan ang gihatagan ug mga karsones, sapatos, ug uban pang mga sinina! Daghan sa mga payunir nga nakadawat mapasalamaton kaayo nga sila mas nagkugi pa sa ilang bug-os-panahong pag-alagad. Si Jehova matinagdanon gayod sa iyang katawhan, nga nagtagana sa kon unsa may panginahanglan.

 [Kahon/Hulagway sa panid 173, 174]

Usa ka Minahal nga Misyonaryo

Neal Callaway

Natawo: 1926

Nabawtismohan: 1941

Kaagi sa Kinabuhi: Natawo sa usa ka Saksi nga pamilya, siya nagsugod sa iyang bug-os-panahong ministeryo sa dihang migraduwar sa hayskul. Gidapit sa ika-12ng klase sa Gilead School; giasayn sa Pilipinas, diin siya nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw.

Si Neal Callaway maoy usa ka masibotong misyonaryo nga gimahal pag-ayo sa mga igsoon. Seryoso sa buluhaton sa Gingharian ug sa samang panahon bibo ug disposisyon, siya nag-alagad sa tanang bahin sa nasod. Siya nag-asoy bahin sa iyang asaynment diha sa nagapanawng buluhaton.

“May mga panahong baktason namo ang kabungtoran sulod sa duha ka oras aron makaabot sa teritoryo, nga manganta ug mga alawiton sa Gingharian samtang maglakaw. Uban sa 15 ngadto sa 20 sa usa ka grupo, ang tanan magbaktas nga magsunod sa usa ka linya diha sa mga dalandalan nga manganta, kadto nakapalipay gayod sa akong kasingkasing nga gidawat nako ang akong langyawng asaynment.

“Ang pagdala sa Pulong sa Diyos ngadto sa gagmayng mga balay sa kabaryohan, ang pagkakita niining mapainubsanong mga tawo nga nanglingkod sa salog nga namati sa matag pulong nga gisulti, ug dayon ang pagkakita kanila diha sa Kingdom Hall sa akong sunod nga pagduaw​—nakaaghat kanako sa pagkugi pa sa pagsulti ngadto sa uban bahin sa Gingharian sa Diyos.”

Gipakaslan ni Neal si Nenita, usa ka sister nga taga-Mindoro, ug silang duha matinumanong nag-alagad hangtod namatay si Brader Callaway sa 1985. Mahandomong hisgotan gihapon siya sa mga igsoong Pilipino. Usa ka igsoon miingon: “Si Brader Callaway maoy usa ka maayong tawo nga ikasinabot sa mga igsoon. Siya mahibalong mopasibo, bisag unsa pa ang kahimtang.” a

[Mga footnote]

 [Kahon/Hulagway sa panid 177]

Interbiyo Uban Kang Inelda Salvador

Natawo: 1931

Nabawtismohan: 1949

Kaagi sa kinabuhi: Gipadala ingong misyonaryo ngadto sa Thailand sa Marso 1967.

Wala ako makasabot sa akong gibati sa dihang nadungog nako nga ipadala ako ingong misyonaryo sa Thailand. Ako nalipay, nabalaka ug diyutay, ug dunay daghang pangutana sa akong hunahuna.

Niadtong Marso 30, 1967, ako miabot dinhi. Para nako, katingad-anan ang pinulongan. Usa kini ka pinulongan nga daghag tono nga dunay ubos, taas, lawom, ug tagning nga mga tono. Lisod kaayong tun-an ang pinulongan, apan mahigugmaong gitabangan ako sa lokal ug langyawng mga igsoon.

Gikan sa 1967 ngadto sa 1987, naasayn ako sa Sukhumwit. Dayon gihangyo ako sa pagbalhin ngadto sa bag-ong asaynment nga kongregasyon. Morag lisod kana tungod kay kinahanglang biyaan nako ang igsoong mga lalaki ug babaye nga kauban nako sa pag-alagad sulod na sa 20 ka tuig. Mao kanay akong gibati sa dihang gibalhin ako ngadto sa Thon Buri. Bitaw, ang tanan nagdepende lamang sa imong tinamdan. Human sa 12 ka tuig sa Thon Buri, mibalik ako sa Sukhumwit sa 1999. Ang ubang mga misyonaryo miingon nga morag mipauli ako sa akong kaugalingong pinuy-anan. Apan para nako, bisan asang kongregasyon nga ako iasayn mahimong akong kaugalingong pinuy-anan.

[Kahon/Hulagway sa panid 178]

Mga Panumdoman Bahin sa Pagtuon sa Pinulongan

Benito ug Elizabeth Gundayao

Kaagi sa kinabuhi: Si Benito, uban sa iyang asawa, si Elizabeth, nag-alagad sa sirkitong buluhaton sa Pilipinas. Sa 1980 sila gipadala ingong mga misyonaryo sa Hong Kong. Didto sila nakatabang ug 53 ka tawo sa pagkat-on sa kamatuoran.

Ang pagtuon ug Cantonese lisod kaayo para namo nga wala gayoy alamag sa Ininsek nga pinulongan. Ang kinasingkasing nga paningkamot ug pagkamalahutayon maingon man ang pagkamapainubsanon hinungdanon kaayo.

Sa usa ka higayon, naningkamot ako sa pag-ingon, “Moadto ako sa tiyanggihan.” Sa Cantonese, ang ipasabot diay sa akong gisulti mao, “Moadto ako sa iti sa manok.” Samtang nag-alagad sa kanataran, ang akong asawa maikagong miingon, “Oy, nakaila ko niya,” nga naghisgot sa usa ka sister nga kaila sa tagbalay. Apan ang gisulti sa akong asawa nagkahulogan, “Oy, gikaon nako siya.” Nakugang ang tagbalay! Gipakahamili gayod namo ang among mga kasinatian sa kanataran nga nagsultig Ininsek.

 [Kahon/Hulagway sa panid 181, 182]

Interbiyo Uban Kang Lydia Pamplona

Natawo: 1944

Nabawtismohan: 1954

Kaagi sa Kinabuhi: Human nakabaton ug eksperyensiya ingong espesyal payunir sa Pilipinas, siya gidapit sa pag-alagad sa Papua New Guinea niadtong 1980. Siya nakatabang ug kapin sa 84 ka tawo sa pagkakat-on sa kamatuoran.

Nalipay kaayo ako nga nakadawat sa akong asaynment tungod kay dugay na akong gustong moalagad sa dapit nga mas dako ang panginahanglan. Nanagana usab ako tungod kay wala pa ako makabiya sukad sa akong pamilya. Wala kaayo akoy nahibaloan bahin sa Papua New Guinea, ug ako gikulbaan sa akong gamayng nahibaloan bahin sa mga estorya nga akong nadungog. Gidasig ako ni Mama, nga nag-ingon: “Si Jehova nga Diyos moatiman kanato basta magtuman lang kita sa iyang kabubut-on.” Akong gipadala ang akong sulat sa pagdawat sa asaynment.

Sa dihang miabot ako, ang mga igsoon maluloton kaayo, ug ang mga tawo mahigalaon. Daghang libro ug mga magasin ang akong napahimutang matag bulan, mas daghan pa sa akong napahimutang sa Pilipinas. Apan ang pinulongan ug mga kostumbre lahi kaayo sa akoa. Naghunahuna ako: ‘Aw, moalagad lang ako dinhi sa pipila ka tuig ug dayon mopauli ako ug magpayunir pag-usab uban ni Mama.’

Buweno, human nakakat-on sa duha ka pangunang mga pinulongan ug nakapaangay sa lokal nga mga kostumbre, nailhan na nakog maayo ang mga tawo. Sa kapin sa 20 ka tuig sukad sa akong pag-abot dinhi, nakapribilehiyo ako sa pagtudlo sa kamatuoran ngadto sa daghang tawo, ug ang uban gitudloan nako pagbasa ug pagsulat aron makatuon silag maayo ug makahimo sa kamatuoran nga ilaha. Kining tanan ug ang uban pang mga panalangin nakapabati nako nga ang Papua New Guinea mao na ang akong kaugalingong pinuy-anan karon. Kon kabubut-on ni Jehova, malipayon ako nga gigamit diha sa iyang pag-alagad hangtod nga siya moingon nga natapos na ang buluhaton o hangtod sa akong kataposang mga adlaw dinhi.

 [Kahon/Hulagway sa panid 191, 192]

Interbiyo Uban Kang Filemon Damaso

Natawo: 1932

Nabawtismohan: 1951

Kaagi sa Kinabuhi: Nagsugod sa bug-os-panahong pag-alagad niadtong 1953. Sa ulahi naminyo ug misulod sa sirkitong buluhaton. Sa nanagko ang mga anak, siya nagpadayon sa bug-os panahong pag-alagad ingong espesyal payunir uban sa iyang asawa. Nakabaton ug lainlaing mga asaynment sa Kaislahan sa Bisayas ug Mindanao hangtod karon.

Ang grabeng kapit-os nagpalisod sa bug-os-panahong pag-alagad sa mga tuig sa 1960. Nihit ang pagkaon tungod sa pagdagsa sa mga ilaga nga nagdaot sa mga pananom nga mais ug humay. Wala na kami makasangyaw sa kalungsoran tungod kay ang among mga sinina ug mga sapatos dunot na.

Busa, mosangyaw kami sa kaumahan, kabukiran, ug sa lagyong mga baryo​—kasagaran walay sapatos. Hapit wala ako makahatag sa akong bahin sa sirkitong asembliya tungod kay wala akoy tarong nga sinina. Apan, ang among magtatan-aw sa distrito, si Brader Bernardino, malulotong nagpahulam sa iyang kamisadentro, ug nakapakigpulong ako. Hinuon, daghang tawo ang mas pit-os pa kay kanamo. Tungod sa among pagkamalahutayon, kami gipanalanginan ni Jehova.

Sa 1982, nakaatubang kami ug mga pagsulay tungod sa neyutralidad. Sa Mindanao, kaylap ang rebelyon batok sa kagamhanan. Tungod kay nagdumala man ako ug mga pagtuon sa Bibliya sa nailhang mga opisyal sa mga rebelde, gianggaan ako sa mga sundalo sa kagamhanan ug “lektyurer” sa mga repormista. Apan, usa ka opisyal sa kagamhanan nagpatin-aw nga ang among gipanudlo bug-os nga gibase sa Bibliya ug dili bahin sa politika.

Sa samang panahon, lain ug hunahuna ang mga rebelde kanako tungod kay sa panahong mosangyaw ako, sangyawan una nako ang kapitan sa baryo ug ang komander sa kampo sa militar. Apan wala nila kami hilabti tungod kay gilabanan kami sa usa ka opisyal sa mga rebelde nga akong ginatun-an.

Sa daghang dekada, gitabangan kami ni Jehova sa pagsagubang sa mga kalisod ug mga pagsulay. Kami nagpasalamat kang Jehova sa iyang kaluoy ug panalipod!​—Prov. 18:10; 29:25.

 [Kahon/Hulagway sa panid 217, 218]

Interbiyo Uban Kang Pacifico Pantas

Natawo: 1926

Nabawtismohan: 1946

Kaagi sa Kinabuhi: Nakagraduwar sa ika-16 nga klase sa Gilead sa 1951. Sa pagkakaron nag-alagad ingong usa ka ansiyano sa Quezon City.

Panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, kami may silingang mga Saksi ni Jehova sa probinsiya sa Laguna. Gidapit nila ako sa pagbasag bisan unsang libro nga makita diha sa ilang librarya. Makaikag ang mga libro: Creation, Vindication, Reconciliation, Religion, Enemies, Children, ug daghan pang uban. Sa dihang gisunog sa mga Hapon ang among lungsod, nabulag kami gikan sa mga Saksi, apan paglabay sa kapin sa usa ka tuig akong nakit-an sila pag-usab sa Manila. Nagsugod ako pagtambong sa mga miting, ug human nga ako nabawtismohan, miuban ako sa usa ka grupo sa mga payunir. Ang among asaynment mao ang tibuok probinsiya sa Tayabas, nga sa ulahi ginganlag Quezon. Gikan sa usa ka lungsod ngadto sa lain kami mosangyaw ug mangatulog diha sa mga bus nga walay pasahero, sa mga balay sa mga tawong interesado, ug sa ubang susamang mga dapit.

Sa dihang miabot kami sa Mauban, gisulong sa usa ka grupo sa mga gerilya ang lungsod. Kami nangatulog sa ikaduhang andana sa munisipyo. Kami nakamata tungod  sa kagubot. Morag ang mga polis diha sa silong namo nalaang. Among nadunggan nga ilang gipanghulog ang ilang mga pusil sa salog.

Ang mga gerilya misaka sa taas. Giplaslaytan kami sa usa kanila ug miingon: “Kinsa kamo?” Nagpatusotuso kami nga nangatulog. Siya nangutana pag-usab ug midugang: “Dili ba mga espiya kamo sa konstabularyo sa Pilipinas?”

“Dili, sir,” mitubag mi.

Siya miingon: “Apan nagsul-ob kamo ug kaki.”

Among gisaysay nga ang mga sinina hinatag ug nga ang among mga sapatos hinatag sa among mga igsoon sa Amerika nga gipadala agig hinabang.

Ang komander miingon: “OK, ako na kanang sapatosa.” Busa gihubo nako ang akong sapatos. Nakagusto usab siya sa akong karsones. Wala magdugay kaming tanan nagpurol na lang. Maayo na lang kay nakahipos kami ug mga sinina sa duol. Sa pagkatinuod, nalipay kami nga ilang gikuha ang among karsones. Kay kon wala pa, ang tibuok lungsod maghunahuna unta nga mga espiya kami sa mga gerilya!

Namalit kami ug mga bakya, mibalik mi sa Manila, ug dayon miadto sa mga Isla sa Visayas aron magpadayon sa pagsangyaw.

Si Brader Pantas misulod sa bug-os-panahong ministeryo ug nag-alagad ingong alagad sa mga igsoon (karon gitawag ug magtatan-aw sa sirkito) sa wala pa moeskuyla sa Gilead School. Pagbalik sa Pilipinas, nag-alagad siya ingong magtatan-aw sa distrito ug diha sa sangang buhatan sa wala pa mag-atiman ug pamilya.

 [Chart/Mga hulagway sa panid 168, 169]

PILIPINAS—TSART SA HALANDOMONG MGA OKASYON

1908: Duha ka Estudyante sa Bibliya nga taga-Tinipong Bansa nagsugod sa pagsangyaw sa lungsod sa Sibalom.

1910

1912: Si Charles T. Russell mihatag ug pakigpulong diha sa Manila Grand Opera House.

1934: Sangang buhatan natukod. Ang pulyetong Escape to the Kingdom gipatik sa pinulongang Tagalog.

1940

1947: Unang mga migraduwar sa Gilead miabot.

 1961: Mga klase sa Kingdom Ministry School gisugdan.

1964: Unang pagdapit sa Pilipinong mga payunir sa pagkamisyonaryo sa kasikbit nga mga kayutaan.

1970

1978: Mga klase sa Pioneer Service School gisugdan.

1991: Bag-ong mga bilding sa sanga natapos ug gipahinungod. Ang Mount Pinatubo mibuto.

1993: Ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan giluwatan sa Tagalog.

2000

2000: Ang kompletong Bag-ong Kalibotang Hubad giluwatan sa Tagalog.

2002: 142,124 ka magmamantala aktibo sa Pilipinas.

[Graph]

(Tan-awa ang publikasyon)

Total nga mga Magmamantala

Total nga mga Payunir

150,000

100,000

50,000

1940 1970 2000

 [Chart sa panid 199]

(Tan-awa ang publikasyon)

Tsart sa Pagtubo sa Gidaghanon sa Tumatambong sa Kombensiyon (1948-99)

350,000

300,000

250,000

200,000

150,000

100,000

50,000

0

1948 1954 1960 1966 1972 1978 1984 1990 1996 1999

 [Mga mapa sa panid 157]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

PILIPINAS

LUZON

Vigan

Baguio

Lingayen

Cabanatuan

Mt. Pinatubo

Olongapo

Quezon City

MANILA

MINDORO

MGA ISLA SA VISAYAS

Masbate

CEBU

MINDANAO

Surigao

Davao

PALAWAN

El Nido

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 150]

[Hulagway sa panid 154]

Si Charles T. Russell ug si William Hall panahon sa ilang 1912 nga pagduaw sa Pilipinas

[Hulagway sa panid 159]

Si Joseph dos Santos, nga gipakita dinhi uban sa iyang asawa, si Rosario, sa 1948, nagpabiling masibotong magwawali sa Gingharian bisan pa sa tulo ka tuig nga mabangis nga pagkabilanggo panahon sa Gubat sa Kalibotan II

[Hulagway sa panid 163]

Ang unang mga igsoon nga gipadala gikan sa Pilipinas ngadto sa Tunghaang Gilead: Si Adolfo Dionisio, Salvador Liwag, ug Macario Baswel

[Hulagway sa panid 164]

Nagbaktas sa kabukiran aron manangyaw

[Hulagway sa panid 183]

Libolibong payunir nakabenepisyo sa Pioneer Service School

[Hulagway sa panid 186]

Ang computerized phototypesetting nagsugod sa 1980

[Hulagway sa panid 189]

Ang maayong balita ginawali sa daghang pinulongan sa Pilipinas

[Hulagway sa panid 199]

“Diyosnong Pagtulon-an” Internasyonal nga Kombensiyon, 1993

[Hulagway sa panid 199]

Bawtismo diha sa “Malipayong mga Magdadayeg” Distritong Kombensiyon, 1995

[Hulagway sa panid 200]

Pilipinong mga misyonaryo nga namauli panahon sa kombensiyon

[Hulagway sa panid 202]

Ang “Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan” sa Tagalog giluwatan sa mga kombensiyon sa 1993

[Hulagway sa panid 204]

Naghubad sa Bibliya nga gigamit ang mga kompiyuter

[Hulagway sa panid 205]

Usa ka malipayong payunir nakadawat sa kompletong “Bag-ong Kalibotang Hubad” diha sa iyang pinulongan

[Hulagway sa panid 207]

Komite sa Sanga, gikan sa wala ngadto sa tuo: (naglingkod) Denton Hopkinson, Felix Salango; (nagtindog) Felix Fajardo, David Ledbetter, ug Raymond Leach

[Hulagway sa panid 211]

Daghang taga-Vietnam nga mga lalin nakakat-on sa kamatuoran samtang nagpuyo sa Pilipinas

[Hulagway sa panid 215]

Si Natividad ug Leodegario Barlaan matag usa nakagugol ug kapin sa 60 ka tuig sa bug-os-panahong pag-alagad

[Hulagway sa panid 222, 223]

Mga Kingdom Hall nga natukod sa katuigang dili pa dugay

[Mga hulagway sa panid 224]

Metro Manila Assembly Hall (ibabaw) ug ubang mga Assembly Hall, sa gawas sa Manila

[Hulagway sa panid 228]

Wala: Si John Barr nagpakigpulong sa programa sa dedikasyon sa sanga sa 1991

[Hulagway sa panid 228]

Ubos: Ang mga bilding sa sanga sa 1991

[Hulagway sa panid 235]

Ang kadaogan sa mga Saksi ni Jehova gibalita sa mga mantalaan

 [Mga hulagway sa panid 236]

Ang mga linog, bolkan, ug mga baha nakahatag ug mga problema, apan ang madasigong mga magmamantala nagpadayon sa pagsangyaw

 [Hulagway sa panid 246]

Ang madasigong mga payunir nakakat-on sa sign language aron sa pagtabang sa mga bungol nga makapahimulos sa espirituwal nga mga programa

[Hulagway sa panid 246]

Mga estudyante uban sa mga instruktor sa unang sign-language nga Pioneer Service School nga klase sa nasod, sa unang bahin sa 2002

[Hulagway sa panid 251]

Ika-27ng klase sa Ministerial Training School sa Pilipinas