Latvia

DIHA sa Brīvības Street (o, Freedom Street) sa sentro sa Riga, nga kaulohan sa Latvia, nagtindog ang Freedom Monument, nga 42 metros ang gihabogon. Gibuksan aron makita sa tanan niadtong 1935, kini maoy usa ka simbolo sa kagawasan gikan sa paggahom sa ubang nasod. Apan, usa ka superyor nga matang sa kagawasan ang gitanyag ngadto sa mga tawo sa Latvia sukad sa katuigan sa 1920​—ang kagawasan nga bunga sa pagkahibalo sa kamatuoran sa Bibliya. Mahitungod niini nga kagawasan, ang report nag-ingon: “Ang ordinaryong mga tawo, . . . mga lalaki ug mga babaye, midawat sa mensahe uban sa mga luha sa kalipay.” Sa daghang katuigan, ang mga kaaway naningkamot sa pagpahilom sa hamili nga mensahe, ug sila medyo milampos. Apan sama sa ipakita niini nga asoy, walay gahom sa yuta ang makapugong sa kamot sa Labing Gamhanan o nianang sa iyang Anak, kansang paggahom dili hitupngan sa bisan unsang politikanhong mga utlanan.​—Pin. 11:15.

Sukad sa panahon sa Teutonic Knights nga maoy nagtukod sa Riga sa 1201 hangtod sa pag-abot sa panahon sa Komunismo sa Sobyet, ang Latvia gisulong ug gimandoan sa ubay-ubayng mga nasod, lakip na ang Alemanya, Polandia, Rusya, ug Sweden. Sa 1918, ang Latvia mideklarar ug kagawasan sa unang higayon. Apan, sa 1940 ang nasod nahimong republika sa Sobyet. Sa 1991 iyang naangkon pag-usab ang iyang kagawasan ingong ang Republika sa Latvia.

Apan, ang pagkabaton ug kagawasan ilalom sa ubang naggahom nga nasod wala makahatag ug tinuod nga kagawasan. Si Jehova lamang ang makahatag ug bug-os nga kagawasan sa katawhan, ug ang iyang gisaad nga kagawasan maoy kinamaayohan kaayong bahin sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. (Luc. 4: 18; Heb. 2:15) Sa unsang paagi kanang maayong balita nakaabot sa Latvia? Ang among sugilanon nagsugod sa pag-ampo sa marinero nga si Ans Insberg.

Si Ans misulat: “Sa usa ka mabituonong kagabhion, akong gibubo ang akong kasingkasing ngadto sa Ginoo ug nangaliyupo kaniya nga tultolan ako ngadto sa mga tawo nga nagsimba kaniya sa espiritu ug sa kamatuoran. (Juan 4:24) Daghan kaayong pagkasalingkapaw ang akong nakita taliwala sa mga maninimba sa akong yutang natawhan sa Latvia ug ako wala makaangay niana. Dayon sa 1914 sa Cleveland, Ohio, U.S.A., nakakita ako sa ‘Photo-Drama of Creation,’ usa ka salida pinasukad sa Bibliya nga gihimo sa International Bible Students, nga maoy pagtawag sa mga Saksi ni Jehova kaniadto. Ang akong pag-ampo gidungog; nakaplagan ko ang kamatuoran! Nabawtismohan ako sa Enero 9, 1916, ug misugod sa pagpakigbahin sa buluhatong pagsangyaw  ug motrabahog balik sa barko kon mahutdan ako ug pondo.”

Wala magdugay human sa Gubat sa Kalibotan I, gipakaylap ni Ans ang mensahe sa Gingharian sa Latvia. Sa iyang kaugalingong gasto, siya nagpapatik ug mga pahibalo nga nagpadayag bahin sa Gingharian sa Diyos diha sa mga mantalaan sa Latvia. Usa ka retiradong magtutudlo nga ginganlag Krastin̗š nakakat-on sa kamatuoran gikan niadtong mga pahibalo ug lagmit siya ang unang Estudyante sa Bibliya nga nagpuyo sa Latvia nga nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova. Sa 1922, si Ans nahimong membro sa tibuok-kalibotan nga hedkuwarter sa mga Estudyante sa Bibliya didto sa Brooklyn, New York. Didto regular siya nga moadto sa mga pantalan​—ang iyang paboritong dapit nga sangyawanan—​aron ikapaambit ang kamatuoran sa Bibliya ngadto sa ubang mga marinero. Natapos niya ang iyang yutan-ong kinabuhi sa Nobyembre 30, 1962.

Sa 1925, ang Sangang Buhatan sa Amihanang Uropa gibuksan didto sa Copenhagen, Denmark. Kini ang nagdumala sa buluhaton sa tulo ka Estado sa Baltic​—ang Estonia, Latvia, ug Lithuania—​ug sa Denmark, Norway, Pinlandia, ug Sweden usab. Sa Hulyo 1926, si Rees Taylor, sa Britanya, gitudlo sa pagdumala sa buluhaton sa Latvia. Siyay nag-establisar sa buhatan sa Riga ug nag-organisar sa gamayng kombensiyon. Sa 20 nga mitambong, 14 ang nakigbahin sa unang kampanya sa pag-alagad sa kanataran nianang nasora. Ang mga igsoon nangayog permiso sa kapolisan aron makahimog publikong mga tigom, ug 975 ka tawo ang nakadungog sa mga pakigpulong sa Bibliya sa Riga, Liepaja, ug sa Jelgava. Ang mga pakigpulong gipahayag sa pinulongang Aleman, nga maoy ikaduhang pinulongan sa kadaghanang mga taga-Latvia. Daghan ang mihangyo nga dugangan pa ang mga tigom.

“KAGAWASAN ALANG SA MGA KATAWHAN”

Sa Septiyembre 1927, duolan sa 650 ka delegado gikan sa Estonia, Latvia, ug Scandinavia ang nagtigom sa Copenhagen aron sa pagpamati kang Joseph F. Rutherford nga gikan sa tibuok-kalibotan nga hedkuwarter sa paghatag ug pakigpulong nga “Kagawasan Alang sa mga Katawhan.” Pagkasunod tuig usa ka  pulyeto nga ingon nianag ulohan gihubad sa Latviano nga pinulongan, ug ang mga colporteur, o mga payunir, nanguna sa pag-apod-apod niini.

Kadtong unang mga payunir naglakip sa labing menos napulo ka igsoon nga taga-Alemanya nga miabot sa Latvia sa pagtabang sa buluhaton. Ang usa kanila mao ang 22-anyos nga si Johannes Berger. Siya misulat: “Naghatag dayon ug pakigpulong publiko ang mga payunir pag-abot nila sa siyudad nga giasayn kanila. Tungod niini, kami nakapakigpulong sa halos tanang siyudad sa Latvia. Didto sa siyudad sa Sloka, nag-abang kami ug sinehan, ug matag Lunes sa tingtugnaw, mohatag ako ug mga pakigpulong. Ang mga tawo gikan pa gayod sa lagyong mga dapit nga nagsakay sa ilang gagmayng mga kabayo.” Sa magdumdom niadtong panahona, siya midugang: “Nakabaton ako ug daghang pribilehiyo sa pag-alagad, bisan pa sa akong limitadong edukasyon.”

Duolan sa 40 ka magmamantala sa Gingharian, diin 15 kanila bawtismado, ang nakigbahin sa buluhatong pagsangyaw sa 1928. Sa 1929, ang tuig nga gibalhin ang buhatan ngadto sa Šarlotes Street, sa Riga, siyam pa ang nabawtismohan, ug kapin sa 90,000 ka libro ug mga pulyeto ang napahimutang sa kanataran.

 Mas sayo pa niana, sa 1927, usa ka batan-ong lalaki nga ginganlag Ferdinand Fruck ug iyang inahan, si Emilie, nabawtismohan. Paglabay sa upat ka tuig, nakaila ni Ferdinand ang iyang umaabot nga kaubang payunir samtang nagsangyaw sa usa ka panaderya sa iyang lungsod, sa Liepaja. Ang panadero midagan paingon sa barberohan sa iyang magulang nga lalaki. “Heinrich! Pagdali!” siya miingon. “Dunay tawo sa akong tindahan nga nagsultig mga butang nga daw dili katuohan.” Ang barbero nga si Heinrich Zech mituo sa kamatuoran sa Bibliya ug nabawtismohan sa ulahi. Miduyog siya kang Ferdinand, ug gibisikleta sa duha ang daghang lungsod aron ipakaylap ang mensahe sa Gingharian.

MISUGOD ANG PAGSUPAK

Bisag diyutay lang ang mga igsoon, ang ilang kasibot nakapasuko sa klero. Gani, gihulga sa usa ka prominenteng klerigo sa Riga nga iyang ipaekskomunikar kadtong motambong sa mga tigom sa mga Estudyante sa Bibliya. Sa Liepaja, ang klero nag-apod-apod pa ug mga pulyeto nga nangakusar sa mga igsoon nga dili kono motuo kang Jesu-Kristo ug nagsugo sa mga tawo sa dili pagdawat sa ilang literatura. Ilang gigamit usab ang pangunang mantalaan sa simbahan sa pagdaot sa mga Estudyante sa Bibliya.

Sa 1929 ang kagamhanan nagpadaog sa pagpit-os sa simbahan ug gipapahawa sa Latvia ang mga colporteur nga taga-Alemanya. Pagka-1931 ang kadaghanan sa mga tabang sa pagtuon sa Bibliya gidili. Kini ba nga mga pag-atake nakapahunong sa mga igsoon? “Ang pagsupak sa Yawa,” misulat ang buhatan sa Latvia, “nakapadasig hinuon kanamo nga mas magmatinumanon. Dako gayod nga kalipay nga makabahin sa buluhaton dinhi . . . , ug kami determinado nga magpadayon.”

Sa 1931 daghang igsoon sa Britanya midawat sa imbitasyon alang sa mga payunir sa pagbalhin ngadto sa mga kanasoran sa Baltic. Ang uban niining mga igsoona nakatabang sa paghatod sa espirituwal nga pagkaon ngadto sa Latvia gikan sa kanait nga nasod sa Estonia ug Lithuania. Si Edwin Ridgewell, nga 18 anyos niadtong panahona, giasayn ngadto sa Lithuania. Karon sa pangedarong 90, si Brader Ridgewell nahinumdom: “Ang akong duha ka kauban, sila si Andrew Jack ug John Sempey, ug ako nakadawat ug espesyal nga asaynment​—paghatod sa literatura ngadto sa Latvia. Magabii kami mosakay ug tren paingon sa Riga ug among tagoon  ang literatura diha sa mga pakete nga gidisenyo nga mosibo sa mga luna ilalom sa mga lingkoranan nga maoy butanganag mga habol ug unlan kon maadlaw. Sa dili pa kami mokawas, among ibutang ang mga pakete uban sa mga sinina, diha sa gituyo paggama nga mga maleta nga mahimong padakoon. Human sa matag makakulba nga paghatod sa literatura, kami magselebrar. Dad-on kami ni Percy Dunham, nga maoy nagdumala sa buluhaton, ngadto sa usa ka restawran sa Riga.”

Sagad makigkita si Ferdinand Fruck sa mga igsoon diha sa utlanan sa Lithuania. Ilang hatagan siya ug literatura, nga iyang itago ilalom sa kompay sa taas sa iyang kamalig. Ang mga awtoridad nakamatikod sa iyang mga kalihokan, ug sukad niadto kanunay nang rondahon sa mga polis ang iyang propiedad aron embargohon ang gidiling mga publikasyon. Sa usa ka pagronda, ang polis dili gustong mokatkat sa taas sa kamalig, busa iyang gipasaka si Ferdinand! Aron matagbaw ang polis, nanaog si Ferdinand nga may dalang pipila ka daang isyu sa Bantayanang Torre ug gihatag kini ngadto kaniya. Kay natagbaw, ang polis milakaw.

MIUSWAG BISAG GISUPAK

Ang taga-Scotland nga si Percy Dunham, nga nahisgotan na, gitudlo sa pagdumala sa kanataran sa Latvia sa 1931. Kay usa siya ka Estudyante sa Bibliya una pa sa 1914, si Percy may kasinatian nga mapuslanon kaayo. Sa kataposang bahin sa 1931, ang buhatan nagsulat: “Ang buluhaton ginahimo uban sa dakong kalisod niadtong mga kabos niining kalibotana apan adunahan sa pagtuo sa Diyos. . . . Nagkadaghan ang nagpakitag interes sa among mensahe. . . . Matag semana ang mga tawo manganha sa buhatan, nga maghangyog mga libro ug mangutana kon kanus-a moabot ang ubang mga libro.” Dayon, mahitungod sa importante kaayong teokratikanhon nga hitabo, ang report midugang: “Sa dili pa dugayng tigom sa Riga, kami nagkahiusa sa pagpasa ug usa ka resolusyon, nga malipayong midawat sa bag-ong ngalan [mga Saksi ni Jehova], nga gihatag sa Ginoo ngadto sa iyang katawhan.”

Sa 1932 ang buhatan gibalhin sa Cēsu Street, sa Riga. Niana gihapong tuiga, si Margaret (Madge) Brown, usa ka payunir nga taga-Scotland nga nag-alagad sa Irlandia ug nabawtismohan sa 1923, mibalhin sa Latvia ug naminyo kang Percy Dunham. Kasamtangan, ang pagsupak sa buluhaton misamot. Si Madge misulat: “Sa  Pebrero 9, 1933, giakusar kami sa usa ka mantalaan sa Riga nga kami mga Komunista kono. Pagkabuntag mibagting ang doorbell ug pag-abli nako sa pultahan, ang mga polis nga nagwarawara ug mga pistola mikalit lang ug sulod ug misinghag, ‘Ipataas ang kamot!’ Sulod sa pito ka oras, ilang gipangita ang gidili nga mga libro. Pagkapaniudto gidalitan nako sila ug tsa, nga ilang giinom.

“Ang pangunang suplay sa literatura alang sa mga igsoon gitago diha sa lawting. Una pa niana, sa dihang girekisa sa lider sa mga polis ang bulsa sa akong bana, nakakita siya ug mga yawi. ‘Para asa man kining mga yawiha?’ siya nangutana. ‘Sa lawting,’ miingon si Percy. Apan, ang polis wala gayod mosaka didto. Gani, sa wala pa molakaw, gitunol ug balik sa nangulo nga polis ang mga yawi ngadto kang Percy! Bisan ilang gitan-aw ang pipila ka literatura, sila miingon nga sila walay nakitang katarongan sa pag-embargo niana.

“Bisan pa niana, ilang giembargo kini, uban sa mga sulat, pipila ka kuwarta, mimeograp, ug usa ka makenilya. Naghimo usab ang kapolisan ug samang pagrekisa sa unom ka balay sa mga pamilyang Saksi sa Latvia apan wala silay nakitang ebidensiya nga may gihimo kaming ilegal nga mga buhat ug wala magpasakag sumbong.”

Ang mga magmamantala sa Gingharian sa tibuok nasod nianang panahona wala makaabot ug 50 ang gidaghanon. Apan, aron ilhong legal, ang mga igsoon nagparehistro ingong asosasyon. Handurawa lang ang ilang kalipay sa dihang sa Marso 14, 1933, ang International Bible Students Association rehistrado na! Bisag wala sila hatagig permit sa pagpasulod ug literatura sa Bibliya gikan sa ubang nasod, gipahimuslan sa mga igsoon ang ilang pagkahimong legal pinaagi sa pag-imprenta ug ilang kaugalingong mga pulyeto. Ang naghubad niini ngadto sa pinulongang Latviano gihimo sa inilang magsusulat ug editor in chief sa mantalaang Rīts, nga si Aleksandrs Grīns.

WALA MAGDUGAY ANG PAGKAHIMONG REHISTRADO

Ang kudeta sa Mayo 1934 miresultag martial law. Nagpahimulos sa pagkawalay kasegurohan sa kahimtang sa politika, giakusar sa mga kaaway sa kamatuoran ang katawhan sa Diyos nga mga Komunista kono. Sa Hunyo 30, gipasira sa ministro sa kalihokang  nasodnon ang buhatan sa International Bible Students Association ug giembargo ang kapin sa 40,000 ka libro ug mga pulyeto ug gamayng kuwarta. Ang mga klerigo maoy gitudlo sa pagdumala sa pagbaligya sa mga gamit ug propiedad! Ang mga aplikasyon aron marehistro pag-usab gisalikway.

Sa 1939, miulbo ang Gubat sa Kalibotan II, ug sa Hunyo 1940, gisulong sa kasundalohan sa Rusya ang Latvia. Sa Agosto, ang Latvia nahimong ika-15 nga republika sa USSR ug ginganlan ug Latvian Soviet Socialist Republic. Sa Oktubre 27, ang magtiayong Dunham napugos sa pagbiya sa Latvia ug sa ilang minahal nga mga igsoon sa Latvia. Sila giasayn ngadto sa sanga sa Australia, diin natapos ni Percy ang iyang yutan-ong kinabuhi sa 1951 ug si Madge, sa 1998.

Ang pagkasira sa buhatan, ang pagpagawas gikan sa nasod sa mga igsoon nga nagapanguna, ang mga kalisod sa gubat, ug ang katuigan sa mapintas nga pagmando sa Komunista nga misunod nakahatag ug kadaot sa buluhaton. Sa pagkamatuod, sa unang bahin sa katuigan sa 1990 lang natangtang ang mapintas nga gapos sa mapig-otong pagmando sa miagi.

GILIPAY NI JEHOVA ANG IYANG MAUNONGONG MGA ALAGAD

Sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ang gamayng grupo sa mga Saksi sa Latvia walay kontak sa hedkuwarter. Bisan pa niana, ilang gipabiling buhi ang ilang paglaom “pinaagi sa paghupay gikan sa mga Kasulatan.” (Roma 15:4) Pagkahuman sa gubat, sa ulahing bahin sa katuigan sa 1940, ang sanga sa Alemanya sa kataposan nakadawat ug sulat gikan sa pipila ka mga igsoon sa Jelgava, Kuldīga, Riga, ug sa Ventspils.

Sa Kuldīga, usa ka lungsod nga 160 kilometros kasadpan sa Riga, si Ernests Grundmanis, nga 20 ka tuig na sa kamatuoran, nakadawat ug daghang sulat gikan sa Alemanya nga nasudlan ug espirituwal nga pagkaon sa hustong panahon. “Sa tanang butang,” miingon ang usa ka sulat, “salig kang Jehova nga Diyos, nga atong buotang Amahan. Siya motabang ug molig-on kanimo sa hustong panahon.” Dayon gikutlo sa sulat ang 2 Cronicas 16:9: “Kon mahitungod kang Jehova, ang iyang mga mata nagalibotlibot sa tibuok nga yuta aron ipakita ang iyang kusog alang niadtong kansang kasingkasing maoy bug-os alang kaniya.”  Tukma gayod sa panahon ug pagkamakapadasig kadtong mga sulata!

Gipahimuslan sa mga igsoon ang tanang kahigayonan nga makasangyaw sa dili pormal nga paagi. Pananglitan, si Marta Baldone, nga usa ka masahista sa health center sa Ventspils, nagsangyaw sa iyang mga kustomer, ang usa kanila mao si Alexandra Preklonskaya (Rezevskis na karon). Si Alexandra miingon: “Gisultihan ako ni Marta nga ang ngalan sa Diyos mao si Jehova, ug nakakat-on ako sa paghigugma pag-ayo nianang ngalana.”

Ang amahan ni Alexandra, si Peter, nga natawo sa 1880, nakakat-on usab sa kamatuoran sa Bibliya. Ang iyang anak misulat: “Nahimong Komunista si Papa sa wala pay rebolusyon sa 1917 ug nagpuyo sa St. Petersburg [gitawag ug Petrograd gikan sa 1914 ngadto sa 1924 ug Leningrad gikan sa 1924 ngadto sa 1991]. Apan, ang gisangpotan sa rebolusyon dili mao ang gidahom ni Papa, busa iyang giuli ang iyang kard sa pagkamembro ug napugos sa pagbiya sa siyudad. Siya miabot sa Latvia, diin akong gipailaila siya kang Marta. Gidawat dayon ni Papa, nga usa ka matinud-anon ug buotang tawo, ang kamatuoran. Sa 1951 siya mibalik sa Rusya, niining higayona ingong piniriso gumikan sa iyang pagtuo. Siya namatay didto sa Siberia sa 1953.”

GIDESTIYERO NGADTO SA SIBERIA

Sa Latvia, sama sa ubang kayutaan nga gisakop sa Sobyet, gisugdan sa bag-ong kagamhanan ang tinguha niini sa pagbag-o sa tanang kultura ug mga institusyon sa politika sumala sa sukdanang Sobyet. Giembargo usab sa mga Komunista ang mga kaumahan nga pribadong gipanag-iya ug ang Estado maoy nagdumala niini. Tungod niini nga kampanya, daghan ang gidestiyero, ilabina sa 1949, nga miresulta ug duolan sa 100,000 ka taga-Latvia nga gidestiyero ngadto sa amihanang Rusya ug sa Siberia. Paglabay sa duha ka tuig, ang mga Saksi ni Jehova na usab ang giinitan sa mga Komunista, nga gidestiyero ang libolibo gikan sa gisakop nga kayutaan, lakip sa labing menos 20 sa duolan sa 30 ka magmamantala nga anaa pa sa Latvia.

Bisag dili pa bawtismado, si Valija Lange, nga taga-Ventspils, maoy usa niadtong gidakop sa KGB (Soviet State Security Committee) panahon sa pagronda sa Septiyembre 1950. Sa usa ka  imbestigasyon sa halawom na nga kagabhion didto sa Riga, siya gipangutana: “Nganong ikaw nga lungsoranon sa Unyon Sobyet nakigbahin sa kalihokan nga batok sa Estado?” Si Valija kalmado ug matinahorong mitubag, “Ang akong bugtong motibo mao ang pag-alagad kang Jehova nga Diyos, pagsabot sa iyang mga pagtulon-an, ug pagpaambit niini ngadto sa uban.”

Uban niadtong 19 ka Saksi, ang ngalan ni Valija nalista sa usa ka dokumento nga pinetsahan ug Oktubre 31, 1950. Ang tanang nalista gisentensiyahan ug napulo ka tuig sa pinugos nga pagtrabaho didto sa Siberia, ug ang ilang propiedad giembargo. Ang uban gipapauli apan gipasakaan na usab ug sumbong. Pananglitan, si Paulīne Serova gipabalik sa Siberia ug laing upat ka tuig human nga nadiskobrehan sa mga awtoridad nga siya nagadawat ug literatura sa Bibliya diha sa koreyo.

Diha sa mga kampo, ang mga igsoon nagpadayon sa pagsangyaw ug paghimog mga tinun-an, ang usa niini nga naghimog tinun-an mao si Jānis Garšk̗is. Siya, nga nabawtismohan sa 1956 ug karon nagpuyo sa Ventspils, miingon, “Mapasalamaton ako sa Diyos nga napadala ako ngadto sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho, kay kon wala pa, wala unta ako makakat-on sa kamatuoran.” Pagkamaayo nga tinamdan!

Si Tekla Onckule, tal nga taga-Latvia, giakusar nga nagpukaw ug kagubot sa politika ug gipadala ngadto sa Siberia. Sa halayong siyudad sa Omsk, nadunggan niya ang kamatuoran gikan sa usa ka Saksi nga gidestiyero. “Dili gayod nako malimtan ang akong bawtismo,” miingon si Tekla. “Gihimo kini sa gabii na kaayo diha sa nagyelo nga tubig sa suba. Nagkurog-kurog ang akong tibuok lawas sa katugnaw, apan malipayon kaayo ako.” Sa 1954, naminyo si Tekla kang Aleksei Tkach, nga nabawtismohan sa 1948 sa Moldavia (Moldova na karon) ug sa ulahi gidestiyero sa Siberia. Sa 1969, kini nga magtiayon uban sa pipila ka Saksi namauli sa Latvia. Ikasubo, ang kadaghanan sa ubang gidestiyero nga mga taga-Latvia nangamatay diha sa mga kampo.

 ANG WALA MADESTIYERO NAGLIKAY SA KGB

Ang pipila ka Saksi nakalikay nga madakpan. “Wala ako madestiyero kay nagsige ako ug balhin-balhin ug puyo, nga nagtrabaho sa nagkalainlaing mga uma, ug naglikaylikay sa KGB. Kasamtangan, nagpadayon ako sa pagsangyaw sa tanan nga akong mahibalag. Ang mga tawo mamati, ug ang uban midawat sa kamatuoran,” misulat si Alexandra Rezevskis. Ang mga sekreta sa KGB munas ginhawag pangita sa pipila ka nakatag nga mga Saksi nga nagpabilin sa Latvia, nga nag-akusar kanila nga batok-Sobyet. Nagpanagtag pa gani ang gobyerno ug usa ka brosyur nga bakak nga nangakusar sa mga Saksi nga mga espiya kono sa mga Amerikano. Kay gipanid-an pag-ayo sa mga impormer nga Komunista,  ang mga igsoon nag-amping dihang manangyaw ug magdumala sa ilang mga tigom sa tago ug sa lainlaing mga dapit.

Human nga nagpakasal kang Kārlis Rezevskis, si Alexandra ug ang iyang bana mibalhin sa balay nga iya sa ginikanan ni Kārlis. Ang balay, nga nahilit diha sa lasang duol sa lungsod sa Tukums, nga 68 kilometros gikan sa Riga, maayo kaayong pagatigoman panahon sa tingtugnaw. Si Dita Grasberga, nga niadtong higayona Andrišaka ug apelyido, nahinumdom: “Bata pa ako dihang nagtambongan ang akong pamilya sa mga tigom sa balay sa magtiayong Rezevskis. Ang biyahe pinaagig bus paingon sa Tukums ug ang pagbaktas padulong sa lasang nga punog niyebe  maoy nindot kaayo nga kasinatian alang nako. Sa kataposan, inigsulod namo sa balay, mapanimahoan namo ang makapalaway nga lamiang sabaw nga nagbukal-bukal sa kosinilya.”

Tagoon ni Kārlis ang literatura diha sa lasang. Sa usa ka okasyon, iyang gilubong ang duha ka bag nga punog libro ug gitiman-an niya ang lugar nga gilubngan niini. Nianang gabhiona, ang timaan napanas tungod sa kusog nga unos. Gipangitag maayo ni Kārlis ang mga bag, apan wala niya kini makita. Kini nalubong gihapon diha sa wala hibaloing lugar niana nga lasang hangtod karon.

Sa ting-init, ang mga igsoon magtigom sa mga lasang, sa mga linaw, o sa baybay. Sama sa ubang kayutaan sa Sobyet, ilang pahimuslan ang mga kasal ug mga paglubong sa paghatag ug mga pakigpulong sa Kasulatan. Sa katuigan sa 1960 ug 1970, ang mga igsoon sa Estonia, lakip kang Viljard Kaarna, Silver Silliksaar, ug Lembit Toom, tigduawan sa Latvia aron sa paghatag ug mga pakigpulong, literatura, ug pagkuha sa mga report sa mga 25 ka bawtismadong mga magmamantala didto. Ang mga igsoon nalipay kaayo sa pagdawat sa Ang Bantayanang Torre sa Ruso nga pinulongan, nga gihubad ni Pauls ug Valija Bergmanis sa Latviano nga pinulongan, nga ilang isulat sa mga notbok.

“USA LAMANG KA BANTAYANANG TORRE ANG AMONG GIGAMIT”

Sa katuigan sa 1970 ug 1980, ang mga igsoon sa Estonia makadawat ug Ang Bantayanang Torre diha sa microfilm gikan sa Rusya ug ipayuhot kini ngadto sa Latvia. Kay popular man nga kalingawan ang pagkuhag mga letrato niadtong panahona, ang mga igsoon may mga gamit sa pagdebelop sa mga negative diha sa balay, himoan kinig kopya, ug dayon iapod-apod. Matag karon ug unya, ang ubang mga publikasyon makasulod sa nasod sa samang paagi, nga ang kadaghanan gikan sa Lithuania ug Ukraine.

“Usa lamang ka Bantayanang Torre ang among gigamit,” nahinumdom si Vida Sakalauskiene, nga diyes anyos niadtong panahona. “Dihay panahon nga ang matag grupo makadawat ug magasin nga kinopya pinaagig letrato ug ipasa kini gikan sa usa ka pamilya ngadto sa lain aron ang tanan makabasa niini ug  makakuhag mga nota. Walay maghupot sa magasin nga kapin sa 24 oras. Diha sa tigom, ang magdumala sa pagtuon maoy magkapot sa magasin, ug among tubagon ang mga pangutana sa pagtuon gikan sa panumdoman ug gikan sa among mga nota.” Kining espirituwal nga tagana nakatabang kang Vida sa pagbarog nga malig-on alang sa kamatuoran sa nag-eskuyla pa siya. Kini nakatabang usab sa iyang igsoong lalaki, si Romualdas, aron makapabiling maunongon samtang napriso tungod sa iyang pagpabiling neyutral ingong Kristohanon.

ANG TANANG MATANG SA TAWO MIDAWAT SA KAMATUORAN

Si Vera Petrova aktibo sa partido Komunista sa 27 ka tuig. “Usa sa akong mga trabaho,” siya miingon, “mao ang pag-adto sa simbahan sa pagsusi kon pila ka membro sa partido Komunista ang nanimba ug sa pagreport bahin niini ngadto sa sekretaryo sa partido. Kasamtangan, usa sa akong duha ka magulang nga babaye midawat sa kamatuoran ug nagsugod sa pagsangyaw kanako. Ang akong interes napukaw, ug nangayo akog Bibliya sa pari nga Russian Orthodox.

“‘Unsaon man nimo ang Bibliya?’ siya miingon.

“‘Gusto kong mahibalo kon nahiuyon ba niana ang imong gipanudlo,’ matod ko. Wala niya ako hatagi ug Bibliya, busa nakabaton akog Bibliya gikan sa uban ug nagsugod ako sa pagbasa niana. Wala magdugay akong nasusihan nga ang mga pagtulon-an sa simbahan wala ipasukad sa Bibliya. Miuswag ako sa espirituwal ug mibiya sa partido Komunista. Ako nabawtismohan sa 1985.”

Sa wala pa magsugod ang Gubat sa Kalibotan II, si Teofīlija Kalvīte, nga usa ka nars, nagpakasal sa mayor sa Daugavpils. Makasubo, sa bag-o pang nakasugod ang gubat, nawagtang lang ang iyang bana nga wala mahibalo kon siya ba nadakpan, nasamdan o namatay. Si Teofīlija nakaagom ug daghang kalisod ug nakakitag daghang kasakit ug kamatayon. Liwas sa gubat, siya nahimong presidente sa Red Cross sa Latvia ug nakadawat ug labing menos 20 ka pasidungog nga premyo gikan sa gobyerno sa iyang 61 ka tuig nga pagserbisyo ingong nars. Sa nag-edad si Teofīlija ug mga 65 anyos, nakahimamat siya ug Saksi nga si Paulīne Serova, nga nagsaysay kaniya gikan sa Bibliya kon nganong gitugotan sa  Diyos ang pagkadaotan. Gidawat ni Teofīlija ang kamatuoran ug malipayon nga nakabaton ug mas dakong pribilehiyo sa pagtabang sa mga tawo nga makabaton ug kahimsog sa espirituwal. Siya namatay sa 1982 nga matinumanon.

“AH, DIKSIYONARYO NI”

Sa 1981, ang 18 anyos nga si Yurii Kaptola gipriso sa tulo ka tuig tungod sa pagpabiling neyutral ingong Kristohanon. Miingon si Yurii: “Duha ka tuig nakong giserbisyohan ang akong sentensiya sa Siberia, diin kami nagpuyo sa mga tolda ug nagtrabaho diha sa kalasangan, bisan pag -30 grado Celsius ang temperatura! a Gitagan-an gayod ni Jehova ang akong espirituwalidad. Pananglitan, sa usa ka higayon, gipadad-an ako ni Mama ug kopya sa Gregong Kasulatan diha sa pinutos nga pagkaon. Samtang gisusi sa usa ka guwardiya ang putos, iyang nakit-an ang libro.

“‘Unsa ni?’ siya nangutana.

“Wala pa gani ako makatubag, ang inspektor sa duol miingon, ‘Ah, diksiyonaryo ni,’ akoy tago niini.

“Ako gibuhian sa 1984. Imbes mopuyo sa Ukraine, nga akong yutang natawhan, mibalhin ako sa Riga, diin nakig-uban ako sa gamayng grupo sa mga Saksi sa mga duha ka tuig. Apan, kay bahin man gihapon ang Latvia sa Unyon Sobyet, gipatawag na usab ako sa pagsundalo. Ang resulta? Sa Agosto 26, 1986, gisentensiyahan na usab ako ug pinugos nga pagtrabaho, niining higayona sulod sa upat ka tuig sa Latvia. Human nga giserbisyohan  ang akong sentensiya sa Riga, miadto ako sa usa ka kampo duol sa siyudad sa Valmiera. Diha sa husay sa pagpagawas kanako sa unang bahin sa 1990, ang huwes miingon: ‘Yurii, ang hukom sa pagpapriso kanimo sa upat ka tuig nang milabay ilegal. Dili ka angay sentensiyahan.’ Sa kalit lang nakagawas ako!”

Sa 1991, si Yurii nahimong membro sa bugtong kongregasyon sa Latvia ug nag-alagad ingong usa sa duha ka ansiyano didto. “Ang uma hinog na aron pagaanihon,” siya misulat.

Sa unang pag-abot ni Yurii sa Latvia, nakaestorya niya ang usa ka babaye nga nanghinlo sa lubong. Siya miingon: “Sa gipangutana nako siya kon nganong morag mubo ra kaayo ang kinabuhi, siya mipaduol kanako, ug kami nag-estoryahay. Paglabay sa pipila ka minutos, nabali ang usa ka dakong sanga sa kahoy ug mihagsa diha mismo sa luna nga iyang gitrabahoan. Kon nagpabilin pa siya didto, seguradong nadat-ogan siya. Iyang gihatag kanako ang iyang adres, ug akong gisabot ang usa ka sister sa pagduaw kaniya. Sa 1987 ang babaye, ang iyang anak nga lalaki, ug ang iyang umagad nga babaye nabawtismohan.”

GIMAHAL NILA ANG MGA TAWO, DILI ANG KAHARUHAY

Daghang ubang mga batan-on sa nagkalainlaing bahin sa Unyon Sobyet mibalhin usab sa Latvia sa pagtabang sa buluhaton. Dili sayon ang ilang kinabuhi, apan andam sila sa pagsakripisyo. Pananglitan, si Anna Batnya, nga karon nag-alagad ingong espesyal payunir, nakakitag trabaho sa pabrika nga nagapanahi ug mipuyo sa usa ka sak-anan. “Lisod kaayo ang mga kahimtang,” siya miingon. “Kami magsangyaw sa impormal nga paagi diha sa mga tren, mga estasyon, mga parke ug mga menteryo, ug duol sa mga simbahan.

“Diha sa mga tren, nga kanunayng maghuot, magsangyaw kami nga tinagurha sa lainlaing bagon sa tren. Ang usa namo magsangyaw; ug ang usa magbantay. Ang mga tawo sa duol kasagaran moduyog kanamo sa panaghisgot. Tungod niini, gibombardiyohan kami ug mga pangutana gikan sa tanang direksiyon. Inighunong sa tren, mobalhin kami sa laing bahin sa tren kon gikinahanglan. Makapalipay kaayong makita nga gipanalanginan ni Jehova ang among pag-alagad.”

 Si Angelina Tsvetkova unang nakadungog sa kamatuoran human nga nakapangadye diha sa iyang simbahan. Siya miasoy: “Sa 1984, si Aldona Dron̗uka, nga usa sa mga Saksi ni Jehova, miduol kanako ug nangutana kon nakabasa na ba ako ug Bibliya. ‘Mga bahin lang niana,’ mitubag ako. ‘Apan wala ako makasabot niana, ug daghan akog mga pangutana.’ Gihatagan nako siya sa akong adres ug iya usab akong gihatagan sa iyang adres ug regular nga nagsultihanay bahin sa Pulong sa Diyos. Paglabay sa pipila ka bulan, gidapit ako ni Aldona sa usa ka kasal sa Lithuania, ug mitambong ako niini. Duolan sa 300 ang nangadto didto. Diha sa salosalo, namati kami ug lainlaing mga pakigpulong sa Bibliya, nga medyo nakapalibog kanako.

“Dinhi nako nahibaloan nga nagtuon diay ako uban sa mga Saksi ni Jehova ug nga ang kasal usa usab ka asembliya! Bisan pa niining akong nadiskobrehan, ang akong kasingkasing natandog sa gugma ug panaghiusa niining mapainubsanong mga tawo. Sa 1985, ako nabawtismohan, ug sa 1994, nagsugod ako sa pagpayunir. Karon lima sa akong unom ka anak bawtismado na, ug ang kinamanghoran maoy usa ka di-bawtismadong magmamantala.”

MAY KAGAWASAN NA SA PAGTAMBONG UG MAS DAGKONG MGA PANAGKATIGOM

Sa tunga-tunga sa katuigan sa 1980, ang mga kahimtang sa kadaghanang kayutaan sa Komunista dili na kaayo estrikto, ug  ang mga Saksi ni Jehova may kagawasan na sa pagtigom. Sa 1989 mga 50 ka delegado sa Latvia ang mitambong sa “Diyosnong Debosyon” nga Distritong Kombensiyon sa Polandia. “Ang pagpakig-uban niadtong tanang igsoon maoy usa ka dakong bahin sa akong pag-uswag sa espirituwal,” miingon si Marija Andrišaka, nga karon nag-alagad ingong espesyal payunir.

Sa 1990 kapin sa 50 ka delegado gikan sa Latvia ang mitambong sa “Putling Pinulongan” nga Kombensiyon, nga gihimo usab didto sa Polandia. Ang usa kanila, si Anna Mančinska,  naningkamot gayod nga makatambong. Siya miingon: “Pagpaingon nako sa estasyonan sa tren, akong nadiskobrehan nga nalimtan nako ang pipila ka dokumento nga akong gikinahanglan sa utlanan nga krosing. Busa misakay ako ug taksi sa pagpauli sa balay, gikuha ko ang mga papeles, ug sa pagbalik nako sa estasyon sa tren, ang tren nga akong sakyan unta nakalarga na. Midalidali ako pag-adto sa sunod nga estasyonan sa tren apan wala nako maabti ang tren. Sa ulahi, nagtaksi ako paingon sa Lithuania ug sa kataposan naabtan ra nako ang tren nga 250 kilometros  gikan sa Riga. Mahal ang bayad sa taksi, apan dako kaayong benepisyo ang akong nakuha!” Si Anna karon membro na sa pamilyang Bethel sa Latvia.

Sa 1991 ang mga igsoon sa kataposan makahimo nag mga kombensiyon sa mga dapit nga mga republika kanhi sa Sobyet. Daghang bus nga punog mga delegado gikan sa Latvia mibiyahe ngadto sa Tallinn, Estonia, sa pagtambong sa “Mga Mahigugmaon sa Diyosnong Kagawasan” nga Kombensiyon. Pagkahaom niadto nga tema!

Giagni ni Ruta Barakauska nga taga-Vain̗ode ang iyang dili-Saksi nga bana, si Ādolfs, sa pag-uban kaniya ngadto sa Tallinn. “Wala akoy tuyo nga motambong sa kombensiyon,” miingon si Ādolfs. “Ang akong tuyo mao ang pagpalit ug mga piyesa sa akong sakyanan. Apan human nga nakatambong ako sa unang sesyon, naikag kaayo ako sa mga pakigpulong, sa pagkamahigalaon sa mga Saksi ni Jehova, sa ilang desente nga sinultihan, ug sa gugma nga ilang gipakita sa usag usa nga tungod niana mitambong ako sa tibuok kombensiyon. Sa nakapauli na ako sa balay,  nagsugod ako sa pagtuon sa Bibliya ug nakigbisog sa pagkontrolar sa akong buot. Sa 1992, miduyog ako sa akong asawa ingong bawtismadong Saksi ni Jehova.”

Sa unang bahin sa katuigan sa 1990, walay maabangan nga maayong dapit nga pagahimoan sa mga distritong kombensiyon sa Latvia, busa ang mga igsoon moadto sa Estonia ug Lithuania. Ang unang kombensiyon nga gihimo sa Latvia mao ang 1998 nga “Ang Dalan sa Diyos sa Kinabuhi” nga Kombensiyon nga gihimo diha sa dakong awditoryum alang sa mga esport sa Riga. Ang awditoryum gibahin sa tulo ka seksiyon sumala sa pinulongan: Latviano, Ruso, ug Senyas nga Pinulongan sa Latvia. Human sa kataposang pag-ampo, ang tanan namakpak, ug daghan ang nanghilak sa kalipay, nga mapasalamaton kang Jehova alang niining dako nga okasyon.

PANAHON SA KUSOG NGA PAG-USWAG

Human sa panahon sa Komunista, ang buluhaton sa Latvia kusog nga miuswag. Apan, antes sa 1995, walay mabatonang Atong Ministeryo sa Gingharian sa Latviano nga pinulongan, busa ang mga presentasyon sa mga igsoon diha sa kanataran pauswagonon pa. Apan ang ilang kakulang ug kahanas ilang gibawi pinaagi sa ilang kadasig. Si Dace Šk̗ipsna nag-asoy kon sa unsang paagi iyang nadunggan sa unang higayon ang kamatuoran: “Diha sa gamayng tindahan sa aseras sa 1991, mipalit ako ug libro nga naghisgot bahin sa impiyerno ug sa kinabuhi sa laing kalibotan. Wala pa gani ako makalakaw ug layo may nadunggan akong tingog sa likod nga nag-ingon, ‘Hilo kanang imong gipalit!’

“Nakahunong ako ug kalit niadtong mga pulonga. Duha ka Saksi ni Jehova​—usa ka lalaki ug ang iyang asawa—​nagpaila-ila sa ilang kaugalingon, ug nag-estoryahay kami bahin sa Bibliya. Sa pagkamatuod, halos nahisgotan namo ang tanang butang: Hades, Gehenna, Pasko, krus ug, sa kataposan, ang kataposang mga adlaw! Sa pagkatinuod, may mga punto pa diha sa akong hunahuna nga wala kaayo nako masabti, apan nainteres ako sa akong nadunggan. Naghatagay kami sa numero sa among mga telepono, ug  pagkasunod nga mga semana, gitubag sa magtiayong Saksi ang daghan sa akong mga pangutana bahin sa Bibliya.”

“NALIPAY AKO NGA WALA AKO MAGPABABAG”

Si Jānis Folkmanis maoy kampeyon sa weight-lifting sa USSR, ug sa iyang kataposang mga bangga sa Marso 1993, nahimo siyang kampeyon sa Latvia. Si Jānis miasoy: “Sa 1992, gidapit ako sa usa ka kauban sa trabaho, nga si Jānis Cielavs, sa pagduyog kaniya sa iyang pagtuon sa Bibliya. Kana nga kasinatian nakabag-o sa akong kinabuhi. Tulo ka bulan human nga nahimo akong kampeyon sa weight-lifting sa Latvia, nahimo akong magmamantala sa Gingharian. Sa Agosto 1993, ako nabawtismohan. Sa nagsangyaw ako diha sa gym, ang akong magbabansay wala makaangay. Apan nalipay ako nga wala ako magpababag. Ang akong mga higala  nga si Eduards Eihenbaums ug Edgars Brancis maoy mosaysay kon ngano.”

Eduards: “Gitanyagan ako ni Jānis Folkmanis ug libreng pagtuon sa Bibliya. ‘Kon tinuod nga walay bayad kini, makasugod kita karon dayon,’ miingon ako. Ug tuod man, nagsugod kami sa pagtuon! Ang akong nakat-onan makataronganon, ilabina ang doktrina bahin sa pagkabanhaw, nga mas makataronganon kay sa doktrina bahin sa pagkadili-mamatay sa kalag. Ang akong asawa usab nagsugod sa pagtuon, ug kami nabawtismohan sa 1995.”

Edgars: “Si Jānis masibotong nagsangyaw diha sa gym. Upat ka beses nga iya akong gitanyagan ug pagtuon sa Bibliya, ug sa matag higayon balibaran nako siya. Apan midawat ako sa mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! ug sa librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta. Kasamtangan,  mangutana ako kanunay sa akong kaugalingon, ‘Nganong interesado man sa Bibliya ang usa ka magdudula nga sama kaniya ka popular?’ Tungod sa akong kaikag nga mahibalo, nagsugod ako sa pagtuon. Ang resulta? Nabawtismohan ako sa 1995 ug nag-alagad karon ingong espesyal payunir.”

Kinahanglang buntogon sa uban ang dili maayong batasan aron mapahimut-an ang Diyos. Pananglitan, si Aivars Jackevičs dunay problema sa pag-inom. “Sa hinapos sa semana nga pag-inom-inom,” siya miingon, “moinom ako ug serbesa sa pamahaw nga sundan ug usa ka botelyang vodka. Usa ka gabii sa Enero 1992, diha ako niadtong tungora sa balay nga ang akong kamot gisambilayan, nga naguol pag-ayo ug naghunahuna nga maghikog. Gikawatan ako samtang nahubog. Nakadungog ako nga may nanuktok sa pultahan. Akong silingan ang nanuktok​—ang mao gihapong silingan nga nakig-estorya kanako bahin sa Bibliya sa daghang higayon. Kami nagsultihanay, iya akong gitanyagan ug pagtuon sa Bibliya, ug ako kining gidawat.

“Sa mga adlaw sa pagtuon, dili ako moinom, nga nakatabang kanako sa pag-uswag. Human nga nahibaloan nako ang tinuod nga kahimtang sa mga patay ug nga dili ako masunog diha sa impiyerno​—usa ka butang nga gikahadlokan kaayo nako—​nagpatuon ako tulo ka beses sa usa ka semana. Walay upat ka bulan, nahimo akong dili-bawtismadong magmamantala. Apan, ang Bibliya nagpasidaan kanato, ‘Siya nga naghunahuna nga siya nagabarog magbantay nga siya dili mapukan.’ Sa kawalay buot, ako nakig-uban sa mga tawo nga dili maayong impluwensiya, miinom ug sobra, ug naghunahuna na usab nga maghikog. Apan si Jehova maluluy-on ug mapailobon, ug gitabangan ako sa ubang mahigugmaong mga igsoon. Naleksiyon gayod ako niadtong hitaboa! Sa 1992, ako gibawtismohan, ug membro na ako karon sa pamilyang Bethel sa Latvia.”​—1 Cor. 10:12; Sal. 130:3, 4.

Si Māris Krūmin̗š, nga nag-alagad usab sa Bethel, kinahanglang magbag-o sa iyang kinabuhi aron makaalagad kang Jehova. “Human sa pagserbisyo sa militar,” miingon si Māris, “nawad-an ako ug paglaom sa kinabuhi. Sa ulahi, gipalagpot ako sa unibersidad kay daghang higayon ako nga nakapalta sa mga lektyur sa tunghaan. Kay walay rumbo, nakahimo ako ug krimen, ug usa ka gabii human sa nahitabong lamok-lamok tungod sa kahubog, gidakop  ako. Samtang naglingkod diha sa akong selda, namalandong ako bahin sa mga balaod nga akong nalapas ug nakaingon nga daghan niining mga balaora sa pagkatinuod naggikan sa mga balaod sa Diyos. Sa unang higayon sa akong kinabuhi, nangayo akog pasaylo sa Diyos diha sa pag-ampo ug nanaad nga mangita kaniya.

“Sa dihang gibuhian ako gikan sa prisohan, miadto ako sa nagkalainlaing mga simbahan apan sa matag tambong nako, wala akoy nakitang kahupayan. Busa nagsugod ako sa pagbasa sa Bibliya ug ubang relihiyosong mga libro. Sa 1990, samtang nagsakay ug tren, nahinagbo ko ang akong kauban sa eskuylahan kanhi diha sa tren ug akong nahibaloan nga usa siya sa mga Saksi ni Jehova. Nianang mubo nga panaw, gibuksan ni Jehova ang akong kasingkasing samtang namati ako sa akong daang higala nga nagpatin-aw sa katuyoan sa Diyos alang sa katawhan ug sa hinungdan sa pag-antos sa kalibotan. Nagsugod ako sa pagtuon ug nahimong magmamantala sa 1991. Sa 1992, ako nabawtismohan. Paglabay sa usa ka tuig, ako nahimong membro sa pamilyang Bethel sa Latvia, ug sa 1995, nagpakasal ako kang Simona, nga usa ka payunir nga taga-Pinlandia.”

 Si Edgars Endzelis maoy usa ka estudyante sa abogasiya. “Sa unang bahin sa katuigan sa 1990,” miingon si Edgars, “dihay pagbati nga may mahitabong kausaban sa kagamhanan. Nagtungha ako sa abogasiya sa Riga, ug daghang estudyante naghisgot sa katuyoan sa kinabuhi. Nagbasa ako ug mga libro bahin sa pilosopiya ug sa mga relihiyon sa Sidlakan. Nagbansay-bansay usab ako ug karate nga gitawag ug aikido. Dayon ako ug ang akong asawa, si Elita, nakahibalag ug mga Saksi ni Jehova.

“Sa among unang pagtambong ug tigom, kami giabiabig maayo sa mga igsoon nga Latviano ug Ruso ug pinulongan. Kining tiunayng gugma nakatandog kaayo kanamo. Sa samang higayon, nakurat ako sa gisultihan ako sa akong instruktor sa karate  nga kadto lamang membro sa relihiyong Zen nga Budhismo ang mahimong mga aikido master. Human niana mihunong ako sa pagpakigbahin sa aikido! Wala magdugay, gipatupihan nako ang akong taas nga buhok, ug sa Marso 1993, ako ug si Elita nagpabawtismo. Sukad niadto nakapribilehiyo ako sa paggamit sa akong kahibalo sa abogasiya sa pagtabang ‘sa pagdepensa ug sa pagtukod sa legal nga paagi sa maayong balita’ sa Latvia.”​—Filip. 1:7.

KRISTOHANONG PAGTUO NASULAYAN

Sa 1993 nasulayan ang pagtuo sa upat ka estudyante sa musika sa Jelgava sa dihang ang ilang koro gitudlo sa pag-awit sa  selebrasyon sa Adlaw sa Independensiya. Bisag bag-o pa sa kamatuoran, ang mga batan-ong babaye determinadong magpahimuot sa Diyos. Busa, ilang gisulatan ang direktor sa ilang koro, nga matinahorong naghangyo kaniya nga dili moapil sa maong okasyon tungod sa ilang Kristohanong tanlag. Unsay reaksiyon sa direktor? Iyang gisulatan ug ultimatum ang mga ginikanan sa mga batan-ong babaye, nga nag-ingon nga kon dili moawit ang mga estudyante ipalagpot sila sa eskuylahan. Sama sa tulo ka Hebreohanon, gisunod sa mga batan-ong babaye si Jehova.​—Dan. 3:14, 15, 17; Buh. 5:29.

Si Dace Puncule maoy usa niadtong mga batan-on. Siya miingon: “Ang pag-ampo sa Diyos ug ang pagpaluyo sa mga igsoon nakatabang kanamo sa pagpabiling matinumanon. Kami gipalagpot sa eskuylahan, apan wala gayod ako magbasol sa pagpabiling malig-on alang sa kamatuoran. Sa pagkatinuod, ako giatiman  gayod ni Jehova. Paglabay lamang ug pipila ka bulan, nakakita ako ug trabaho sa usa ka bupete, ug ang nakat-onan nako didto nakatabang kanako sa Bethel, diin nag-alagad ako sukad sa 2001.”

Ang isyu may kalabotan sa dugo nakahatag usab ug pagsulay sa integridad sa uban. Sa Septiyembre 6, 1996, si Yelena Godlevskaya, nga 17 anyos nga dalagita nga nabanggaan sa sakyanan, nabalian ug mga bukog sa bat-ang. Kay hamtong sa espirituwal, si Yelena determinado nga dili magpaabonog dugo. (Buh. 15:29) Niadtong panahona, ang kadaghanang doktor sa Latvia walay alamag labot sa pamaagi sa pagtambal nga dili mogamit ug dugo, busa ang iyang mga doktor dili moopera sa iyang bat-ang. Dayon paglabay sa usa ka semana, sa usa ka halawom nga kagabhion, si Yelena way puangod nga giabonohag dugo sa duha ka doktor nga supak sa iyang buut, ug siya namatay.

Si Marina, nga inahan ni Yelena, dili pa Saksi. Si Marina miingon: “Makapadasig kaayong makita ang kalig-on sa pagtuo sa akong anak kang Jehova ug sa iyang mga saad. Siya wala mokompromiso.” Karon bawtismado na, si Marina ug ang iyang pamilya nagpaabot sa paghalog kang Yelena diha sa pagkabanhaw.​—Buh. 24:15.

MGA LALAKI NGA HAMTONG SA ESPIRITUWAL NAGAPANGUNA

Tungod sa kusog nga pagtubo sa gidaghanon sa mga magmamantala, dako ang panginahanglan ug mga lalaki nga hamtong sa espirituwal nga magapanguna. Sa 1992 ang higayon sa pag-alagad ingong mga misyonaryo sa Latvia gitanyag ngadto sa tulo ka Latviano-ug-pinulongan nga mga igsoon nga nagdako sa Tinipong Bansa. Sila mao si Valdis Purin̗š ug ang iyang asawa nga si Linda, si Alfreds Elksnis ug ang iyang asawa nga si Doris, ug si Ivars Elksnis, nga manghod ni Alfreds. Silang lima miabot sa Riga sa Hulyo 1992. Ang ilang upat-ug-lawak nga apartment nahimong balay sa misyonaryo, depot sa literatura, ug sentro sa paghubad.

Ang pagkasiaw makatabang kon magtuon ug laing pinulongan. “Samtang nagdumala ug pagtuon sa Bibliya uban sa duha ka batan-ong babaye,” miasoy si Doris Elksnis, “munas ginhawa nakog saysay kon sa unsang paagi nakigsulti si Satanas kang Eva  pinaagi sa halas. Apan, gigamit nako ang usa ka Latviano nga pulong nga sama sa pagkalitok sa usa nga gamiton alang sa ‘halas.’ Ang resulta? Ako miingon nga nakigsulti ang Yawa pinaagi sa usa ka baboy!”

Sa 1994, si Peter ug Jean Luters miabot gikan sa Australia. Si Peter, nga nabawtismohan sa 1954, natawo sa Latvia apan nagdako sa Australia. Ikasubo, si Jean nga napasuod kaayo sa tanan tungod sa iyang pagkamahigugmaon ug pagkabuotan, namatay niadtong 1999. Si Peter midesisyon nga magpabilin sa Latvia ug karon nag-alagad sa Komite sa Sanga. “Sa pag-abot namo,” miingon si Peter, “among nakita nga ang mga igsoong Latviano maoy madasigong mga magwawali. Apan, ang mga kongregasyon wala pa kahatagi ug espesipikong teritoryo, ug bisan ang mga dapit sa Riga wala pa kasangyawi. Dugang pa, pipila lang ka kongregasyon ang nag-eskedyul ug regular nga mga pakigpulong publiko. Kining mga butanga giatiman dayon.”

ANG MGA GRADUWADO SA GILEAD DAKO UG TABANG

Ang unang nabansay-sa-Gilead nga mga misyonaryo miabot sa unang mga bulan sa 1993. Ang taga-Sweden nga mga magtiayong Anders ug Agneta Berglund ug Torgny ug Lena Fridlund giasayn ngadto sa Jelgava, usa ka siyudad nga dunay kapin sa 60,000 ka molupyo nga may 28 ka magmamantala. “Sa pag-abot namo,” miingon si Anders, nga karon membro na sa Komite sa Sanga, “miuban kami sa mga igsoon sa pagsangyaw, ug nagkadipodipo kami! Sa ubang mga adlaw, magdagan-dagan kami uban nila gikan sa usa ka pagtuon ngadto sa lain sa pito o walo ka oras nga walay hunong-hunong aron mangaon! Ang ilang kasibot makapadasig. Daghan niadtong maong mga estudyante karon nag-alagad na usab sa bug-os panahon.”

Si Torgny Fridlund miingon: “Human sa tulo ka bulang pagtuon sa pinulongan, para namo morag andam na kami sa pagpakigsulti nga walay tabang sa uban. Mipili kami ug teritoryo nga wala pa kasangyawi sukad sa Gubat sa Kalibotan II apan wala kaayoy misanong. Sayop ba ang among paagi? Human sa paghisgot niining butanga, misulay kami ug laing paagi​—magbasa ug usa ka teksto sa matag balay. Human niadto, nakasugod kami ug daghang pagtuon.”

 Dugang pang mga graduwado sa Gilead ang nangabot sa Abril 1995. Lakip kanila mao si Basse ug Heidi Bergman nga taga-Pinlandia, kinsa nag-alagad na karon diha sa nagapanawng buluhaton sa Ruso ug pinulongan nga sirkito. “Akong gihangyo ang mga igsoon sa pagtul-id kanako kon makabungat ako ug sayop nga pulong diha sa pagsangyaw,” miingon si Basse. “Ug madasigon kaayo sila sa pagtabang kanako, kay magdungan sila sa pagtul-id kanako dili lamang diha sa pagsangyaw kondili sa mga tigom usab! Sa pagkakaron, malipay kaayo ako kon makadungog ako sa mga igsoon nga moingon, ‘Taga-dinhi na gayod si Basse.’”

Si Carsten ug Jannie Ejstrup nga taga-Denmark nag-uban sa pag-alagad sa Latvia hangtod si Jannie, nga nag-edad pa ug mga 30, namatay sa kanser. “Ang labing maayong paagi nga mapasidunggan ko si Jehova,” matod pa ni Carsten, “mao ang pagpabiling matinumanon diha sa akong misyonaryo nga asaynment.” Pagkamaayong sulondan niining mga igsoona!

NANGABOT ANG MGA GRADUWADO SA MINISTERIAL TRAINING SCHOOL

Sugod sa 1994, kapin sa 20 ka graduwado sa Ministerial Training School giasayn didto sa Latvia nga gikan sa Alemanya, Britanya, ug Polandia. Ang unang nangabot mao sila si Michael Udsen ug Jess Kjaer Nielsen nga taga-Denmark. Sila giasayn didto sa industriyal nga siyudad sa Daugavpils, ang ikaduhang kinadak-ang siyudad sa Latvia.

Si Jess miingon: “Mipaingon kami sa Daugavpils, nga mga 240 kilometros sa habagatan-sidlakan sa Riga, sa usa ka tugnawng hapon sa Enero. Gani, nag-ulan ug niyebe sa Riga sa misulod kami sa sakyanan​—usa ka daang van nga punog literatura. Ang brader nga nagmaneho dili makamaong mosultig Iningles, ug kami dili makamaong mosulti ug Latviano o Ruso. Matag 50 kilometros o kapin pa, mohunong siya ug dunay iyang gikubikubi sa makina. Segurado kami nga dili heater ang iyang giayo; tugnaw sa sulod ug sa gawas sa sakyanan! Apan, nakatigayon ra kami sa among nag-untol-untol nga dagan ug nakaabot sa Daugavpils nga hapit nang magtungang gabii. Niadtong panahona, dihay 16 ka magmamantala nianang siyudara. Sa kataposan sa misunod nga tuig, kanang maong gidaghanon halos nadoble.”

 PAGHUBAD NGADTO SA LATVIANO NGA PINULONGAN

Una pa sa 1992, ang literatura mabatonan sa Ruso nga pinulongan lamang, nga maoy pinulongan sa kadaghanang mga Latviano. Apan, daghan ang mas gusto sa ilang lumad nga pinulongan. “Sa pagkatalagsaon,” miingon ang taho, “sa pipila ka gatos ka bag-ong mga magmamantala dihay pipila nga may katakos sa paghubad, ug among nakita nga ang balaang espiritu sa Diyos maoy nagtultol sa buluhaton niining andam nga mga batan-ong mga brader ug sister.”

Tungod sa pagkugi sa mga maghuhubad, Ang Bantayanang Torre nga Latviano gipatik na kas-a sa usa ka bulan sa Enero 1995 ug kaduha sa usa ka bulan sa Enero 1996. Ang ubang mga publikasyon karon mabatonan na sa Latviano nga pinulongan, uban sa pipila ka libro, brosyur, ug magasing Pagmata!

Sa unang mga bulan sa 1993 ang tem sa mga maghuhubad mibalhin gikan sa naghuot nga puy-anan sa mga misyonaryo sa Riga ngadto sa usa ka apartment diha sa Brīvības Street. Dayon sa Agosto 1994, sila namalhin sa bag-ong giayo nga mga opisina sa 40 Miera Street. Sa unsang paagi nakuha sa mga igsoon kining bag-ong propiedad?

USA KA DAKONG GASA

Si George Hakmanis ug ang iyang asawa, si Sigrid, mibiya sa Latvia kay gidestiyero panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Ang magtiayon nakakat-on sa kamatuoran didto sa London, Inglaterra, ug nabawtismohan sa 1951. Pagkasunod tuig sila mibalhin sa Tinipong Bansa, ug sa 1992 sila mibalik sa Latvia sulod sa lima ka tuig.

Human mibulag ang Latvia sa Unyon Sobyet sa 1991, ang mga tawo makahimo na sa pagbawi sa titulo sa propiedad nga gikuha sa Estado. Si Sigrid ug ang iyang igsoong babaye, nga Saksi usab, maoy nagtipig sa mga papeles sa ilang pamilya kapin na sa 50 ka tuig, busa nakuha nilag balik ang propiedad sa 40 Miera Street. Human niini, maluloton nilang gidonar kini sa organisasyon ni Jehova. Gihimo dayon sa mga igsoon ang bilding nga lima ka andana nga sentro sa paghubad nga makapapuyo ug 20 ka tawo.

 Si Milton G. Henschel sa Nagamandong Lawas mitambong sa dedikasyon sa Agosto 20, 1994. Samtang didto, iyang gitambagan ang mga igsoon nga paliton ang tapad nga propiedad sa 42 Miera Street, nga naglakip ug unom ka andana nga bilding. Ang tag-iya, nga nagpuyo sa Tinipong Bansa, misugot sa pagbaligya. Kining bildinga giayo usab, ug ang pamilyang Bethel mitubo ngadto sa 35. Sukad niadto, ang padayon nga pagpadako nakatagana ug mga opisina ug mga lawak alang sa 55 ka membro sa pamilyang Bethel.

 GIILA SA KAGAMHANAN

Ang pagrehistro sa buluhaton problema gihapon kaayo sa Latvia. Sa 1996, gigamit sa mga opisyales ang negatibong mga komento sa mga magsusulat bahin kang Yelena Godlevskaya ingong basehanan sa pagsupak nila nga marehistro ang buluhaton. Usa ka membro sa parliamento nagpasumbingay pa gani nga basin idili pa ang buluhaton! Bisan pa niana, ang mga igsoon nagpadayon sa pagpakigkita sa mga opisyal ug nagpatin-aw sa atong buluhaton. Sa kataposan, sa Oktubre 12, 1998, gianunsiyo sa direktor sa Nasodnong Opisina sa Tawhanong mga Katungod nga narehistro na sa kagamhanan ang duha ka kongregasyon​—ang Riga Center ug Riga Torn̗akalns—​agig pagsulay-sulay nga usa ka tuig. Paglabay sa usa ka bulan, ang kongregasyon sa Jelgava narehistro na usab.

Ang balaod sa Latvia nagbaod nga ang bag-ong mga kongregasyon kinahanglang iparehistro matag tuig. Aron makabaton ug permanenteng rehistrasyon, kinahanglang moabot ug napulo ka kongregasyon ang magparehistro sulod sa napulo ka tuig. Kasamtangan, kadtong naghulat sa rehistrasyon nakatigom nga walay kakulian.

PAGPANGITAG DAPIT NGA KATIGOMAN

Tungod sa kusog nga pag-uswag sa katuigan sa 1990, gikinahanglan ang mas dagkong mga tigomanan. Sa 1997 usa ka maayong propiedad ang gipasubasta sa Daugavpils, ug mga igsoon ra ang mitungha sa subasta. Ang pag-ayo sa bilding gisugdan sa Disyembre 1998, ug paglabay sa walo ka bulan, kapin sa 140 ka magmamantala nianang siyudara ang nalipay sa pagtigom sa ilang kaugalingong Kingdom Hall.

Ang unang bag-ong natukod nga Kingdom Hall natapos didto sa Jūrmala sa 1997. Usa ka lokal nga estudyante sa Bibliya nakadayeg kaayo sa kalidad sa trabaho nga tungod niana iyang gihangyo ang mga Saksi nga silay iyang patukoron sa iyang balay. Siyempre, mibalibad ang mga igsoon, nga nagpatin-aw nga pang-espirituwal lamang ang atong pagpanukod. Kasamtangan, ang mga igsoon sa Torn̗akalns sa Riga nakapalit ug dili kaayo mahal nga sinehan nga nasunog. Sa pagka-Agosto 1998 ang nasunog nga tinukod nahimong maanindot nga duha ka Kingdom Hall!

 TABANG GIKAN SA PINLANDIA

Ang mga igsoon sa Pinlandia dako kaayog natabang sa pagpauswag sa buluhaton sa Latvia, nga nagdumala pa gani sa buluhaton didto gikan sa 1992 ngadto sa 2004. Ang Pinlandia nag-imprenta usab sa tanang magasin alang sa Latvia ug sa daghang katuigan nakapadalag kuwalipikadong mga brader nga magdumala. Lakip kanila mao si Juha Huttunen ug ang iyang asawa, si Taina, nga miadto sa Latvia sa 1995. Si Juha karon nag-alagad ingong membro sa Komite sa Sanga. Si Ruben ug si Ulla Lindh, diin silang duha nakagugol ug kapin sa 80 ka tuig sa bug-os panahong pag-alagad, nakatabang usab ug dako sa buluhaton. Si Brader Lindh nag-alagad sa Komite sa Nasod sa Latvia sa upat ka tuig una pa mipauli sa Pinlandia.

Dugang pa, kapin sa 150 ka igsoon nga taga-Pinlandia nakatabang sa nagkalainlaing mga proyekto sa pagpanukod. Tungod niining tanang mahigugmaong paghago duyog sa tugob nga pagpanalangin ni Jehova sa pag-alagad sa mga magmamantala, mga payunir, ug mga misyonaryo sa Latvia, ang nasod nahimong sanga sa Septiyembre 1, 2004.

LINAIN NGA MGA KAMPANYA SA PAGSANGYAW

Ang kadaghanang magmamantala sa Latvia nagpuyo sa siyudad o palibot sa mga siyudad ug sa mas dagkong mga lungsod. Sa unang mga bulan sa 2001, ang mga kongregasyon nakadawat ug sulat nga nag-awhag sa mga magmamantala sa paggamit sa bahin sa ilang bakasyon sa pagpakigbahin sa linain nga kampanya sa pagsangyaw sa hilit nga mga lugar. Ang 93 ka magmamantala nga miboluntaryo gibahin sa siyam ka grupo ug giasayn ngadto sa pipila ka kalungsoran ug kabaryohan.

Si Vjačeslavs Zaicevs, nga usa ka membro sa pamilyang Bethel, mibakasyon aron makabahin siya sa kampanya. “Maayo kaayong kahigayonan kadto aron mas masuod pa sa ubang mga igsoon,” matod pa niya. “Human manangyaw, magsalo kami sa pagpangaon, magbayloay ug mga eksperyensiya, ug magplano alang sa sunod adlaw. Dayon magdula kami ug saker ug magpabugnaw pinaagi sa pagkaligo sa lanaw. Morag pagtilaw kadto sa Paraiso.”

 Ang mga igsoon nakagugol ug kapin sa 4,200 ka oras sa pag-alagad​—may aberids nga kapin sa 41 ka oras matag magmamantala—​nakapahimutang ug kapin sa 9,800 ka literatura, nakahimog 1,625 ka pagbalik-duaw, ug nakadumalag 227 ka pagtuon sa Bibliya. Ang samang mga kampanya ginahikay matag tuig sukad niadto.

DAGHAN ANG NAKAKAPLAG SA DALAN SA MATUOD NGA KAGAWASAN

Ang among sugilanon nagsugod kang Ans Insberg, usa ka taga-Latvia nga tim-os nga nag-ampo sa Diyos sa usa ka mabituonong kagabhion samtang naglawig sa dagat. Si Ans nangandoy nga makakaplag siyag mga tawo nga nagsimba sa Diyos “uban sa espiritu ug sa kamatuoran.” (Juan 4:24) Gidungog ni Jehova kanang sinsero nga hangyo. Sukad niadto, kapin sa 2,400 pang ubang matinud-anon ug kasingkasing nga mga tawo sa Latvia ang nakakat-on sa kamatuoran gikan sa Bibliya, ug halos ingon usab niana ka daghan ang nagtuon sa Bibliya. Oo, daghan pa kaayo ang buluhaton nga pagahimoon!​—Mat. 9:37, 38.

Ang mga Saksi ni Jehova sa Latvia maikagon sa pagtabang sa tanan nga nangandoy ug matuod nga kagawasan, dili pinaagi sa pagpunting kanila nianang gisimbolohan sa Freedom Monument diha sa Brīvības Street, kondili pinaagi sa pagtultol kanila ngadto sa Gingharian sa Diyos. Sa dili magdugay kadtong nangandoy nga moabot kana nga Gingharian ug nagsimba kang Jehova “uban sa espiritu ug sa kamatuoran” hatagan ug kagawasan gikan sa tanang matang sa kasakit ug pag-antos. Oo, ilang matagamtam mismo ang hingpit nga kagawasan​—ang “mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos.”​—Roma 8:21.

[Footnote]

[Blurb sa panid 190]

“Dili gayod nako malimtan ang akong bawtismo. Gihimo kini sa gabii na kaayo diha sa nagyelo nga tubig sa suba. Nagkurog-kurog ang akong tibuok lawas sa katugnaw, apan malipayon kaayo ako.”

[Blurb sa panid 203]

“May nadunggan akong tingog sa likod nga nag-ingon, ‘Hilo kanang imong gipalit!’”

 [Kahon/​Mga mapa sa panid 184, 185]

KATIBUK-ANG LARAWAN​—Latvia

Yuta

Ang Latvia mosukod ug mga 450 kilometros gikan sa sidlakan paingon sa kasadpan ug 210 kilometros gikan sa amihanan paingon sa habagatan. Ang kalasangan moabot ug mga 45 porsiyento sa yuta. Ang mga mananap naglakip sa mga beaver, osa, elk, lynx, otter, poka, ihalas nga baboy, ug mga lobo. Lakip sa daghang matang sa langgam mao ang mga stork, talabong, nightingale, ug mga balalatok.

Katawhan

Kapin sa ikatulo ka bahin sa 2.3 milyones nga mga molupyo nagpuyo sa Riga, ang kaulohan. Ang pangunang mga relihiyon mao ang Lutherano, Romano Katoliko, ug Russian Orthodox. Apan, ang kadaghanang taga-Latvia nag-ingon nga dili sila relihiyoso.

Pinulongan

Ang pangunang mga pinulongan mao ang Latviano, nga maoy pinulongan sa duolan sa 60 porsiyento sa mga tawo, ug Ruso, nga maoy pinulongan sa kapin sa 30 porsiyento. Daghan ang makasulti ug kapin sa usa ka pinulongan.

Pangabuhi

Halos 60 porsiyento sa populasyon nagtrabaho sa mga industriya nga nagtaganag personal ug propesyonal nga mga serbisyo, samtang ang uban nagtrabaho sa mga pabrika ug nanguma.

Pagkaon

Lakip sa mga produkto sa uma mao ang mga patatas, sebada, sugar beet, klase-klaseng mga utanon, ug mga tanom nga may mga lugas. Lakip sa mga binuhing hayop mao ang mga baka, kanding, baboy, ug mga karnero. Daghan usab ang nagbuhig manok.

Klima

Umogon ang klima dinhi, ug kanunayng magkisdom ang langit. Medyo bugnaw ang mga ting-init, ug dili kaayo grabe ka tugnaw ang mga tingtugnaw.

 [Mapa]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

ESTONIA

RUSYA

LATVIA

Valmiera

RIGA

Jūrmala

Sloka

Tukums

Ventspils

Kuldīga

Liepaja

Vain̗ode

Jelgava

Daugavpils

LITHUANIA

BALTIC SEA

Gulf of Riga

[Hulagway]

Riga

 [Kahon/​Mapa sa panid 186]

Ang Upat ka Rehiyon sa Latvia

Ang Latvia nabahin sa upat ka rehiyon nga ang matag usa adunay kaugalingong kultura, nga lainlain ug mga kinaiya ug katahom. Naglibot sa Gulf of Riga, ang Vidzeme, nga kinadak-ang rehiyon, maoy nahimutangan sa makasaysayanhon, daghag kastilyong mga lungsod sa Sigulda ug Cēsis ug sa kaulohan sa Latvia, ang Riga. Nahimutang sa sidlakan ang kapatagan ug ang asul nga mga linaw sa Latgale ug ang ikaduhang kinadak-ang siyudad sa nasod, ang Daugavpils. Ang Zemgale, nga giila nga maoy kinadaghanag produkto gikan sa uma nga rehiyon sa Latvia, nahimutang sa habagatan sa Kasadpang Daugava River, nga nag-agos gikan sa Belarus latas sa Latvia paingon sa Gulf of Riga. Ang rehiyon nabantog sa duha ka nindot kaayong mga palasyo nga baroque ug estilo nga gidisenyo sa Italyanong arkitekto nga si Rastrelli, ang nagdisenyo usab sa Winter Palace sa St. Petersburg, sa Rusya. Gitugahan ug kaumahan, kalasangan, ug kabaybayonan, ang Kurzeme, ang ikaupat nga rehiyon, gilangkoban sa Baltic Coast, mga siyudad sa Ventspils ug Liepaja, ug sa daghang baryo sa pangisda.

[Mapa]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

1 VIDZEME

2 LATGALE

3 ZEMGALE

4 KURZEME

 [Kahon/​Mga hulagway sa panid 192, 193]

Ang Akong Pagsangyaw Ngadto sa Usa ka Klerigo Nakabag-o sa Iyang Kinabuhi ug sa Akoa

ANNA BATNYA

NATAWO 1958

NABAWTISMOHAN 1977

KAAGI SA KINABUHI Gimatuto sa usa ka Kristohanong panimalay sa Ukraine, siya nakatabang ug kapin sa 30 ka tawo nga magpabawtismo ug karon nag-alagad ingong espesyal payunir.

KAY nakadungog bahin sa panginahanglan ug mga magmamantala sa Latvia, mibalhin ako didto sa 1986. Tinago-tago ang among pagsangyaw, busa akong gitago ang akong Bibliya diha sa bag sa groseriya ug magsangyaw sa mga tawo diha sa mga parke ug sa ubang publikong mga dapit. Among ipasiugda ang paglaom sa Gingharian ug among gamiton lamang ang Bibliya kon ang among kaestorya magpakita ug interes. Kay nahadlok sa mga paryente o mga silingan, ang mga tawo dili magpadayon kanamo sa ilang mga balay, busa among tun-an ang mga interesado diha sa mga dapit nga amo silang nahimamat.

Ang literatura nihit kaayo. Gani, sa pipila ka tuig, ang among kongregasyon aduna lamay usa ka Ruso nga kopya sa giya sa pagtuon sa Bibliya nga Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. Among gamiton ang materyal nga among nakat-onan gikan niining libroha diha sa kanataran, apan wala gayoy gitugotan sa pagdala niini sa gawas!

Samtang nagsangyaw duol sa usa ka simbahan, ako ug ang akong kauban nakahimamat kang Pyotr Batnya, nga usa ka klerigo. Aron masugdan ang panag-estorya, among gipangutana siya kon asa kami makapalit ug Bibliya. “Ako interesado sab ug Bibliya,” siya mitubag. Makaikag kaayo ang among panagsultihay. Pagkasunod adlaw, among nahibalag si Pyotr diha sa duol nga parke, ug gipakitaan siya sa kaundan sa librong Kamatuoran, ug gipangutana siya kon unsang ulohana ang gusto niyang hisgotan. Iyang gipili ang “Naandang mga Kostumbre nga Dili Makapahimuot sa Diyos.” Mabungahon kaayo kadto nga panag-estoryahay nga misangpot ug regular nga pagtuon sa Bibliya, nga gidumala sa usa ka brader.

Kay duna na may tukmang kahibalo sa Bibliya, si Pyotr nagsugod sa pagpangutana sa kaubang mga klerigo ug iyang nasuta nga dili gani sila makapatin-aw sa paninugdang mga pagtulon-an sa Bibliya! Wala magdugay human niadto, si Pyotr miluwat sa simbahan ug nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova.

Sa 1991, kami ni Pyotr nagminyo ug nagpayunir. Makapasubo, siya namatay sa aksidente paglabay sa pipila ka tuig. Sa unsang paagi nakatigayon ako niining makasubo nga kahimtang? Ang panguna maoy tungod sa pagkapuliki nako diha sa ministeryo, nga nagtabang sa uban sa pagkahibalo bahin sa “Diyos sa tanang paghupay.” (2 Cor. 1:3, 4) Sa pagkatinuod, sa 1997, nakapribilehiyo ako nga matudlo ingong usa ka espesyal payunir.

[Hulagway]

Si Pyotr

[Kahon/​Mga hulagway sa panid 200, 201]

Nangandoy Ako ug Matarong nga Kagamhanan

INDRA REITUPE

NATAWO 1966

NABAWTISMOHAN 1989

KAAGI SA KINABUHI Siya usa ka Komunista kanhi, nga nagsugod pagpayunir sa 1990 ug nakatabang ug kapin sa 30 ka tawo nga magpabawtismo.

SAMTANG nagdako, dili ako motuo ug Diyos ug sa Bibliya. Bisan pa niana, barogan gayod nako kon unsa ang matarong ug wala gayod ko makasabot kon nganong ang tawo dili gayod makatukod ug maayo ug matarong nga kagamhanan.

Sa akong unang pagkahibalag ug mga Saksi ni Jehova, nakurat ako sa ilang gipakita kanako gikan sa Bibliya. Ang ilang giingon makataronganon! Ang akong nakat-onan bahin sa kagamhanan nga Gingharian ug sa hustisya nga gipasiugda ni Jesus nakatandog sa akong kasingkasing. Sa 1989, ako nabawtismohan diha sa usa ka linaw, ug paglabay sa unom ka bulan, nagsugod ako sa pag-alagad ingong regular payunir. Niadtong higayona, usa lamang ang among anak. Sa ulahi, nakaanak ako ug kaluha. Ang akong bana, si Ivan, maoy usa ka Saksi ni Jehova usab, ug sa iyang mahigugmaong tabang, nakapadayon ako sa bug-os-panahong pag-alagad.

Sa gagmay pa ang mga bata, magsangyaw ako sa impormal nga paagi diha sa mga karsada ug sa mga parke. Gani, ang kaluha nakatabang tungod kay nakadani sila sa pagtagad sa mga tawo ug busa sila mas relaks ug malipay sa pagpakigsulti kanako.

Samtang nagsangyaw sa usa ka parke sa Riga, nakaila nako ang usa ka babaye nga ginganlan ug Anna. Siya naglingkod sa bangko nga naghulat sa pagsugod sa konsiyerto ug nakapalit nag tiket. Apan, mas interesado siyang masayod pag dugang bahin sa paglaom sa Bibliya alang sa katawhan nga tungod niana wala siya modayon pagtan-aw sa konsiyerto. Among dungan nga gibasa ang mga teksto ug nagsabot nga magkita pag-usab diha sa parke. Paglabay sa unom ka bulan, si Anna (tuo) nahimong among sister, ug siya karon nag-alagad diha sa tem sa mga maghuhubad sa sanga. Oo, ang akong kasingkasing malipayon kaayo sa dihang mamalandong ako sa pagpanalangin ni Jehova sa akong ministeryo.

[Hulagway]

Uban sa akong pamilya

[Kahon/​Hulagway sa panid 204, 205]

Nabasa Tingali Nila ang Akong Hunahuna

ANDREY GEVLYA

NATAWO 1963

NABAWTISMOHAN 1990

KAAGI SA KINABUHI Gipakita uban sa iyang asawa nga si Yelena, siya nag-alagad ingong payunir, kapuli nga magtatan-aw sa sirkito, ug magtatan-aw sa siyudad.

SA NAGSAKAY ug tren paingon sa Riga sa Enero 1990, gipangutana ako sa duha ka babaye kon nakabasa na ba ako ug Bibliya. Nabasa tingali nila ang akong hunahuna, kay dugay na akong nagtinguha nga makabasa ug Bibliya apan wala akoy mabatonan. Gihatagan nako ang mga babaye, nga ang usa kanila mao si Indra Reitupe, sa akong adres ug numero sa telepono. (Tan-awa ang kahon sa panid 200-201.) Paglabay sa pipila ka adlaw, sa dihang miabot sila, nakita nila ako nga naghinamhinam nga nagpaabot kanila. Nakadayeg ako sa ilang kahanas sa paggamit sa Bibliya sa pagtubag sa akong mga pangutana. Wala magdugay human niadto, si Pyotr Batnya, nga usa ka bug-os-panahong ministro nga kanhi usa ka klerigo, maoy nagtuon kanako.—Tan-awa ang kahon sa panid 192-3.

Paglabay sa upat ka bulan, mitambong ako sa akong unang tigom. Ang mga tigom ginahimo didto sa lasang kausa sa usa ka bulan panahon sa ting-init, gikan sa alas 10:00 s.b. ngadto sa alas 6:00 s.g. Hisgotan sa mga igsoon ang piniling mga bahin gikan sa Teokratikanhong Tunghaan sa Ministeryo ug mga eskedyul sa Tigom sa Pag-alagad, ug kasagaran duna gayoy mabawtismohan, nga nagpasabot nga dunay pakigpulong sa bawtismo una pa ang intermisyon sa udto.

Ang akong bag-ong napalgang kahibalo ug ang inigsoong gugma nga akong gibati diha sa mga tigom nakapalipay kaayo kanako. Gusto kong magpabawtismo sa labing madali. Kanang higayona miabot sa kataposan sa Agosto niana gihapong tuiga, ug ako gibawtismohan diha sa usa ka linaw.

Sa unang bahin sa katuigan sa 1990, daghang tawo ang akong gitun-an ug Bibliya diha sa akong lawak sa pagdibuho. Ang uban nahimong akong espirituwal nga mga igsoon. Sa 1992, gidugangan ug dako ni Jehova ang akong kalipay​—ang akong minahal nga asawa, si Yelena, nahimong akong espirituwal nga sister.

[Kahon/​Mga hulagway sa panid 208, 209]

Nakapauli sa Kataposan Human sa 50 ka Tuig

ĀRIJA B. LEIVERS

NATAWO 1926

NABAWTISMOHAN 1958

KAAGI SA KINABUHI Siya tal nga taga-Latvia nga nakapuyo ug daghang nasod una pa mipauli sa Latvia aron sa pag-alagad sa dapit nga mas dako ang panginahanglan.

PANAHON sa Gubat sa Kalibotan II, si Papa midesisyon nga kami mohawa sa Latvia. Naminyo ra ako sa ngadto-ngadto, ug ako ug ang akong bana sa kataposan mipuyo sa Venezuela. Didto nahibalag nako ang mga Saksi ni Jehova sa unang higayon ug midawat ug pagtuon sa Bibliya uban sa usa ka misyonarya. Aleman nga pinulongan ang among gigamit. Sa nagsugod ako sa pagtambong sa mga tigom, nakakat-on ako ug Kinatsila, ang opisyal nga pinulongan sa Venezuela.

Sa 1958 ang among pamilya mibalhin sa Tinipong Bansa, ug paglabay sa duha ka bulan ako nabawtismohan. Sa pagkamatay sa akong bana, ako ug ang akong anak nga babaye mibalhin ngadto sa Espanya, diin didto ako nagpayunir. Si General Franco mao ang diktador nga pangulo niadtong panahona, ug ang mapainubsanong mga tawo nga mahinadlokon sa Diyos giuhaw sa kamatuoran. Sa akong 16 ka tuig sa Espanya, ako nakapribilehiyo sa pagtabang ug mga 30 ka tawo hangtod nabawtismohan.

Pagkahugno sa Komunismo sa Sobyet sa 1991, miduaw ako sa Latvia ug nakita nga dako kaayo ang panginahanglan ug mga magwawali sa Gingharian didto. Ang akong pangandoy nga makapauli sa yuta nga akong namat-an ug kahayag natinuod sa 1994​—eksaktong 50 ka tuig human sa akong paghawa.

Ang kanataran sa Latvia hinog na gayod nga anihon. Pananglitan, akong gisangyawan ang usa ka lalaki nga naghangyo ug usa sa among mga libro. Ang iyang anak nga babaye, matod pa niya, interesado sa espirituwal nga mga butang, ug buot niya nga ihatag ang libro ngadto kaniya. Gipangayo nako ang iyang adres, gisugdan ang pagtuon sa Bibliya, ug sulod sa usa ka tuig siya nabawtismohan. Nagpasalamat ako kang Jehova sa paghatag kanako ug pribilehiyo ug kusog sa pagpayunir diha sa yuta nga akong namat-an ug kahayag human nga mibalhin ug puyo sa dugay nang panahon.

[Hulagway]

Sa 20 anyos pa ako

 [Chart/​Graph sa panid 216, 217]

TALAAN SA DAGKONG PANGHITABO​—Latvia

1916 Ang marinero nga si Ans Insberg nabawtismohan. Liwas sa Gubat sa Kalibotan I, iyang gipapatik ang mga pahibalo nga nagmantala sa Gingharian sa Diyos diha sa mga mantalaan sa Latvia.

1920

1926 Usa ka opisina giestablisar sa Riga.

1928 Ang pulyetong Freedom for the Peoples giluwatan, nga unang publikasyon sa Latviano nga pinulongan. Ang mga colporteur (nga karon gitawag ug payunir) nangabot gikan sa Alemanya.

1931 Si Percy Dunham gitudlo nga manedyer sa buhatan.

1933 Narehistro ang International Bible Students Association (IBSA).

1934 Ang buhatan sa IBSA gipasira sa kagamhanan.

 Walay nabatonang report gikan sa 1939 ngadto sa 1992.

1940

1940 Ang Latvia nahimong bahin sa Unyon Sobyet; ang magtiayong Dunham napugos sa pagbiya.

1951 Ang mga Saksi gidestiyero ngadto sa Siberia.

1960

1980

1991 Ang Latvia nakabaton ug kagawasan ilalom sa paggahom sa ubang nasod.

1993 Nangabot ang unang nabansay-sa-Gilead nga mga misyonaryo.

1995 Ang Bantayanang Torre gipatik nga binulan sa Latviano nga pinulongan.

1996 Naestablisar ang Komite sa Nasod sa Riga.

1997 Unang bag-ong Kingdom Hall natukod, sa Jūrmala.

1998 Duha ka kongregasyon sa Riga narehistro sa kagamhanan.

2000

2001 Giorganisar ang unang linaing kampanya sa pagsangyaw.

2004 Ang Latvia nahimong sanga sa Septiyembre 1.

2006 Ang dugang nga mga bilding sa sanga nga gitukod natapos; kapin sa 2,400 ka magmamantala ang aktibo sa Latvia.

[Graph]

(Tan-awa ang publikasyon)

Total nga mga Magmamantala

Total nga mga Payunir

2,000

1,000

1920 1940 1960 1980 2000

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 176]

[Hulagway sa panid 178]

Niining bildinga nahimutang ang unang opisina sa mga Estudyante sa Bibliya sa Rig, sa 1926

[Hulagway sa panid 178]

“Kagawasan Alang sa mga Katawhan” sa Latviano nga pinulongan naghatod ug mensahe sa kalipay, sa 1928

[Hulagway sa panid 178]

Si Rees Taylor

[Hulagway sa panid 180]

Si Ferdinand Fruck, nabawtismohan sa 1927

[Hulagway sa panid 180]

Si Heinrich Zech ug iyang asawa, si Elsa, atubangan sa ilang tindahan sa Liepaja

 [Hulagway sa panid 183]

Si Edwin Ridgewell (wala) ug si Andrew Jack sekretong nagdala ug literatura sa Latvia

[Mga hulagway sa panid 183]

Si Percy ug Madge Dunham

[Hulagway sa panid 183]

Ang mga trabahante sa buhatan ug ubang mga Saksi, sa katuigan sa 1930

[Hulagway sa panid 191]

Ang listahan sa KGB sa mga Saksi nga gidakop sa 1950. Daghan ang gipadala ngadto sa Siberia

[Hulagway sa panid 191]

Sa Siberia, sa unang mga tuig sa 1950

 [Hulagway sa panid 194]

Diha sa mas dagkong mga panagkatigom, sama niini nga paglubong, ang mga igsoon makadungog ug espirituwal nga mga pakigpulong

[Hulagway sa panid 194]

Si Pauls ug Valija Bergmanis naghubad sa “Ang Bantayanang Torre” sa Latviano nga pinulongan, nga nagsulat niini diha sa mga notbok

[Hulagway sa panid 194]

Gamit ang microfilm (aktuwal nga gidak-on), ipadebelop, kopyahon, ug iapod-apod sa mga igsoon “Ang Bantayanang Torre”

[Mga hulagway sa panid 197]

Gitudloan ni Paulīne Serova sa kamatuoran si Teofīlija Kalvīte, nga usa ka nars

[Hulagway sa panid 199]

Si Yurii Kaptola, sa 1981

[Hulagway sa panid 199]

Karon, atubangan sa prisohan diin siya gibilanggo

[Mga hulagway sa panid 202]

1998 nga “Diyosnong Dalan sa Kinabuhi” nga Kombensiyon, ang una nga gihimo sa Latvia, nga dunay seksiyon alang sa senyas nga pinulongan

[Mga hulagway sa panid 207]

Tulo ka bulan human nga si Jānis Folkmanis nahimong kampeyon sa weight-lifting sa Latvia, siya nahimong magmamantala sa Gingharian

[Mga hulagway sa panid 207]

Sa napriso, si Māris Krūmin̗š nag-ampo sa Diyos sa unang higayon

[Hulagway sa panid 210]

Si Dace Puncule gipalagpot sa eskuylahan kay midumili sa pag-awit ug nasodnong mga alawiton

[Hulagway sa panid 210]

Si Yelena Godlevskaya namatay human nga giabonohan ug dugo nga supak sa iyang buut

[Hulagway sa panid 210]

Ang nagapanawng mga magtatan-aw ug ang ilang mga asawa naglig-on sa mga kongregasyon

 [Hulagway sa panid 215]

Ang pamilyang Bethel sa Latvia

[Mga hulagway sa panid 215]

Komite sa Sanga, sa 2006

Si Peter Luters

Si Anders Berglund

Si Hannu Kankaanpää

Si Juha Huttunen

[Hulagway sa panid 215]

Ang tulo ka bilding sa sanga sa Miera Street, sa Riga

[Mga hulagway sa panid 218]

Ang katawhan ni Jehova sa Latvia may kagawasan na sa pagsangyaw

[Mga hulagway sa panid 218]

Kining nasunog nga sinehan (wala) nahimong duha ka Kingdom Hall (ubos)