Rusya
Rusya
“SUKAD sa pagsubang sa adlaw bisan ngadto sa pagsalop niini ang akong ngalan mahimong dako taliwala sa kanasoran.” (Mal. 1:11) Kining makapahingangha nga tagna nga gisulti ni Jehova mga 2,450 ka tuig kanhi natuman karon sa Rusya. Sa pagsalop sa adlaw diha sa maunongong mga alagad ni Jehova sa kasadpang siyudad sa Kaliningrad, kini misubang na sa sidlakan diha sa mga magmamantala sa Lawis sa Chukchi, tabok sa Bering Strait gikan sa Alaska. Oo, wala gayoy hunong ang buluhatong pagsangyaw ug paghimog tinun-an sa Rusya. Ang paghago sa maisogong mga igsoon panahon sa rehimeng Sobyet gipanalanginan gayod. Ingon sa ato unyang masayran, sila nakabarog nga malig-on sa grabe nga paglutos ug, sa pagbuhat niana, nabuksan ang dalan para sa kapin sa 150,000 ka magmamantala nga nag-alagad sa Rusya karon.
Ang Rusya, nga opisyal nga gitawag ug “Pederasyon sa Rusya,” dili ra usa ka nasod o usa ka rasa. Sumala sa kahulogan sa ngalan niini, kini maoy pederasyon o kahugpongan sa mga nasod, usa ka panagsagol sa mga tribo, pinulongan, ug katawhan, nga ang matag usa adunay kaugalingong kultura. Ang atong asoy bahin niining nasora nga gilangkoban sa nagkadaiyang rasa, pinulongan, ug relihiyon magsugod, dili sa demokratikanhong Rusya karon, kondili sa Imperyo sa Rusya kapin sa usa ka gatos ka tuig kanhi, nga gimandoan sa usa ka emperador.
MAISOGONG PAGSANGYAW NGADTO SA MGA KLERO SA MOSCOW
Panahon kadto nga ang mga tawo interesado na usab sa relihiyon sa dihang si Semyon Kozlitsky, nga usa ka relihiyoso kaayong tawo ug graduwado sa seminaryo sa Rusong Ortodokso, nakahimamat kang Charles Taze Russell, kinsa nanguna sa buluhaton sa mga Estudyante sa Bibliya, nga maoy pagtawag kaniadto sa mga Saksi ni Jehova. Si Nina Luppo, nga apo ni Semyon, misaysay: “Si Lolo miadto sa Tinipong Bansa niadtong 1891 ug iyang nahimamat si Brader Russell. May letrato siya nilang duha ug kanunay siyang maghisgot nga si Brader Russell iya konong igsoon sa pagtuo.” Sa hinapos nga bahin sa katuigan sa 1800, si Brader Russell ug ang iyang mga kauban maoy nagdumala sa buluhaton sa pagpasig-uli sa putli nga pagsimba pinaagi sa pagtudlo bahin sa gamhanang mga kamatuoran nga anaa sa Bibliya. Lakip niini ang pagyagyag sa bakak nga mga doktrina nga gitudlo sa mga klero sa Kakristiyanohan. Ang kamatuoran sa Bibliya ug ang kasibot alang sa putli nga pagsimba nga gipakita ni Brader Russell ug sa iyang mga kauban nagpalihok kang Semyon sa pagsangyaw nga maisogon ngadto sa mga klero sa Moscow. Unsay resulta niini?
“Siya gikadenahan ug gilabay dayon sa Siberia nga walay bista bista kay iya konong giinsulto ang arsobispo sa Moscow,” misulat si Nina, “ug mao kanay hinungdan nga nakaabot ang pulong sa Diyos sa Siberia sa 1891.” Sa ngadtongadto, si Semyon Kozlitsky gibalhin ngadto sa usa ka dapit sa Siberia nga sakop karon sa Kazakhstan. Didto, siya masibotong nagsangyaw sa pulong sa Diyos hangtod sa iyang kamatayon niadtong 1935.
“LISOD NGA MOLAMBO ANG KAMATUORAN SA RUSYA”
Sa tuig nga si Semyon Kozlitsky nadestiyero, si Brader Russell miduaw sa Rusya sa unang higayon. Mahitungod sa maong pagduaw subsob nga kutloon ang iyang giingon, “lisod nga molambo ang kamatuoran sa Rusya.” Buot ba niyang ingnon nga ang mga tawo didto dili gustong mamati sa kamatuoran? Dili. Ang diktador nga rehimen maoy nakapugong sa mga tawo sa pagpamati sa kamatuoran.
Sa pagpatin-aw niining maong situwasyon, si Brader Russell misulat diha sa Marso 1, 1892, nga gula sa Zion’s Watch Tower: “Estrikto kaayo ang gobyerno sa Rusya sa mga ginsakpan niini, ug si bisan kinsang estranyo nga moadto sa ilang nasod ila gayong dudahan. Ang imong pasaporte kinahanglang ipakita diha sa matag hotel ug estasyon sa tren sa dili pa mosulod o mobiya sa usa ka siyudad o lungsod. Kuhaon sa tag-iya sa hotel ang imong pasaporte ug ihatag kini ngadto sa Hepe sa Kapolisan, nga maoy motener niini hangtod sa imong pagbiya aron dali rang masubay kon kanus-a ka misulod o mibiya sa nasod. Ang mga awtoridad matinahoron man apan bugnaw ug tinagdan, nga nagpakita nga gitugotan ka lang sa pag-adto sa ilang nasod apan wala sila makaangay niana. Ilang susihon usab ang bisan unsang basahon o papeles nga imong dala aron maseguro nga dili kana supak sa ilang ideolohiya.”
Ilalom sa maong kahimtang, morag lisod mokaylap ang maayong balita. Bisan pa niana, wala gayod mapugngi ang pagturok sa mga binhi sa kamatuoran didto sa Rusya.
NAGSUGOD ANG “ADLAW SA GAGMAYNG MGA BUTANG”
Sukad pa sa 1887, ang Zion’s Watch Tower nagtaho nga ang matag gula nianang magasina gipadala sa lainlaing dapit, “bisan sa Rusya.” Sa 1904, usa ka sulat gikan sa usa ka gamayng grupo sa mga Estudyante sa Bibliya sa Rusya nagtaho nga sila nakadawat ug literatura sa Bibliya, apan dili kadto sayon. Ang sulat nagpatin-aw: “Mailhan dayon ang literatura ug panagsa ray makalusot inig-inspeksiyon.” Kining gamay nga grupo mapasalamaton kaayo nga nakadawat sa maong literatura nga sila miingon, “Daw bulawan kini—lisod kaayong mabatonan.” Sa pagpakita nga ilang nasabtan ang katuyoan sa maong literatura, sila misulat: “Hinaot panalanginan kami sa Ginoo ug hatagan kamig kahigayonan nga makapanagtag niini.”
Oo, nagsugod na ang pagsangyaw sa maayong balita sa Rusya, ug ang matuod nga pagsimba medyo nakasukad na nianang dapita. Kini maoy gamay lamang nga sinugdanan. Apan, sumala pa sa gisulat ni manalagnang Zacarias, “kinsa ang nagtamay sa adlaw sa gagmayng mga butang?”—Zac. 4:10.
Sa misunod nga katuigan, ang masibotong mga igsoon sa Alemanya nagpadalag literatura ngadto sa Rusya. Kadaghanan niana maoy sa pinulongang Aleman, ug daghang tawo nga nagsultig Aleman ang midawat sa kamatuoran. Sa 1907, ang mga membro sa usa ka simbahan sa Aleman nga Baptist sa Rusya nakadawat ug mga kopya sa serye sa librong Millennial Dawn, nga gipadala kanila pinaagi sa koreyo. Sa dihang 15 kanila ang mibarog dapig sa kamatuoran, sila gipalagpot sa simbahan. Sa ulahi, ang ministro nga misupak kanila nakombinsir sa mga kamatuoran nga gihisgotan diha sa Millennial Dawn.
Sa 1911 miabot ang wala damha nga tabang. Human makasal, ang mga Herkendell, nga bata pang magtiayon nga taga-Alemanya, naghanimon didto sa Rusya. Nianang panahona sila nagsangyaw ngadto sa mga tawo nga nagsultig Aleman. Nalipay kaayo ang magtiayon kay nakakaplag sila ug gagmayng mga grupo sa mga magmamantala sa Gingharian ug ilang gitabangan sila nga mouswag sa espirituwal.
Una pa niini, usa ka magbabasa nga taga-Rusya ang misulat: “Ang literatura nga among nadawat gikan sa Alemanya bililhon kaayo kanako sama sa langitnong mana alang sa mga anak sa Israel. . . . Apan anugon nga ang mga basahon wala isulat sa Ruso nga pinulongan! Akong gihimo ang akong maarangan sa paghubad sa lainlaing basahon ngadto sa Ruso.” Busa gisugdan na ang paghubad ug nasundan pa kana.
“DAGHAN ANG NANGITA SA DIYOS”
Sa 1911, si R. H. Oleszynski, usa ka Polakong igsoon sa Warsaw, Polandia, nga ang usa ka bahin niana sakop kaniadto sa Imperyo sa Rusya, naghikay nga mapatik sa Ruso ang tract nga Where Are the Dead? Sa iyang sulat kang Brader Russell, siya miingon: “Nagsukip kog usa ka kopya . . . Sa napulo ka libo ka kopya, ila kong gipabayad ug setentay tres ka ruble . . . Lisod kaayo ang kahimtang, bisan pa niana daghan ang nangita sa Diyos.” Kini nga tract, apil na ang ubang literatura, gipanagtag ngadto sa mga tawo nga nagsultig-Ruso, nga nagdala niana ngadto sa Rusya. Busa dihay hinungdanong kaugmaran niining bag-ong teritoryo. Sa wala madugay ang ubang literatura—mga tract, brosyur, ug mga pulyeto—gisugdan pagpatik. Paglabay sa panahon, dili lang gagmayng mga basahon ang gihubad kondili ang mga libro usab.
Sa 1912, si Brader Russell miduaw sa Pinlandia, nga sakop kaniadto sa Imperyo sa Rusya. Si Kaarlo Harteva gihatagag katungod sa paghawas sa Watch Tower Bible and Tract Society sa Pinlandia. Sa Septiyembre 25, 1913, ang legal nga dokumento giselyohan ug gipirmahan sa hawas sa emperador, ang Russian Imperial Consul sa New York.
DUHA KA BULANG PAGSANGYAW NGA MILANAT UG DUGAY
Sa hapit nang mobuto ang Gubat sa Kalibotan I, si Joseph F. Rutherford migikan sa Brooklyn aron sa pagduaw sa ubay-ubayng kanasoran ingong hawas sa organisasyon. Niining panahona, iyang nahimamat ang Estudyante sa Bibliya nga ginganlag Dojczman sa siyudad sa Lodz sa Polandia. Wala madugay human niana, si Brader Dojczman migikan uban sa iyang pamilya paingon sa Rusya aron mosangyaw didto sulod lang unta sa duha ka bulan. Apan, nadugay sila didto tungod sa gubat.
Human sa daghang kalisdanan, ang pamilyang Dojczman nakaabot sa gamayng lungsod ubay sa Volga River ug namuyo didto. Pagka 1918 midesidir sila sa pagpauli sa Polandia, apan wala kadto mahinayon tungod sa pagdagsang sa buti. Human niana, gisirhan ang mga utlanan tungod sa giyera sibil. Tulo sa ilang mga anak ang namatay niadtong mga tuiga—ang usa tungod sa buti, ang usa sa pulmonya, ug ang lain tungod sa ubang hinungdan.
Kaylap kaayo ang gutom ug kahadlok. Ang mga tawo nangamatay diha sa kadalanan tungod sa kawalay kaon. Tungod sa kaguliyang, daghan, ilabina ang mga langyaw, ang giakusar nga nakigkunsabo kono sa kaaway ug sila gipamatay dayon nga wala nay kaso kaso. Usa ka adlaw niana, usa ka tawo nga giubanan sa usa ka armadong sundalo ang mibutho sa balay nila ni Dojczman.
“Kaaway nang tawhana! Dakpa siya!” misinggit ang tawo.
“Ngano man?” nangutana ang sundalo. “Unsa man diay iyang sala?”
Gusto niyang ipadakop si Brader Dojczman aron dili siya makabayad sa iyang gipapanday. Human madunggi sa sundalo ang pagpatin-aw nilang duha, iyang nasabtan nga daotan ang motibo sa maong tawo busa gipapahawa dayon siya. Dayon giingnan sa sundalo si Brader Dojczman nga iyang nahinumdoman ang ilang makalingaw nga panaghisgot kaniadto bahin sa Bibliya. Ang maong panaghisgot lagmit nakatabang sa pagluwas sa kinabuhi ni Brader Dojczman ug sa iyang pamilya. Pagka 1921 nasumpo sa kagamhanang Komunista ang mga rebelde, ug natapos ang giyera sibil. Sa wala madugay, nakapauli ra ang pamilyang Dojczman sa Polandia.
MGA ESTUDYANTE SA BIBLIYA UG ANG MGA BOLSHEVIK
Samtang nagpadayon ang Gubat sa Kalibotan I, wala nay kontak ang mga igsoon sa Rusya ug sa ubang dapit. Sama sa mga igsoon ni Kristo sa tibuok kalibotan, kadtong anaa sa Rusya lagmit wala makaseguro kon unsay tinuod nga kahulogan sa pagkaentrono ni Kristo. Wala lang sila masayod nga ang ilang nasod hapit nang makasinatig pipila sa talagsaon kaayong mga hitabo sa ika-20ng siglo, nga daghan niana maoy katumanan sa tagna sa Bibliya.
Sa ulahing bahin sa 1917, ang Rebolusyon sa Rusya nagtapos sa 370 ka tuig nga pagmando sa mga emperador. Kay wala mahibalo nga ang Ginoong Jesu-Kristo nagmando na, ang bag-ong mga magmamando sa Rusya, ang mga Bolshevik, nangambisyon sa pagtukod ug usa ka bag-ong matang sa kagamhanan nga lahi sa uban nga nasulayan na. Busa, sulod sa pipila ka tuig, ang Union of Soviet Socialist Republics, o USSR, natukod. Sa ngadtongadto gisakop niini ang ikaunom ka bahin sa yuta.
Angayng tagdon nga pipila ka tuig una pa sa Rebolusyon, si Vladimir Lenin, ang unang lider sa Unyon Sobyet, miingon: “Kinahanglan nga adunay bug-os nga kagawasan ang tanan, dili lamang sa pagpili ug relihiyon, kondili sa pagsangyaw o pagbag-o usab niana. Walay opisyal ang may katungod sa pagpangutana ni bisan kinsa bahin sa iyang relihiyon: kana nag-agad lamang sa tanlag sa usa ka tawo ug walay bisan kinsa ang may katungod sa pagpanghilabot kaniya.”
Sa pipila ka bahin sa nasod, kini nga ideolohiya sa Social Democratic Party nagtugot sa sinserong mga tawo sa pagpaambit sa kamatuoran sa Bibliya ngadto sa uban. Apan sa katibuk-an, ang bag-ong Estado ateyista na sukad pa sa sinugdan ug supak kini sa relihiyon, nga nagtawag niana ingong “opyum sa katawhan.” Usa sa unang gibuhat sa mga Bolshevik mao ang pagpagula ug balaod nga nagbulag sa Simbahan gikan sa Estado. Gidili ang pagtudlo ug relihiyon ug giembargo ang propiedad sa simbahan.
Unsa kahay panglantaw niining bag-ong kagamhanan sa nagkatag nga mga grupo sa mga Estudyante sa Bibliya, nga maunongon sa Gingharian sa Diyos? Ang usa ka Estudyante sa Bibliya, nga nagsulat gikan sa Siberia pagkahuman sa 1917 nga rebolusyon, naghisgot sa ilang kalisdanan: “Lagmit nasayod na kamo sa among kahimtang dinhi sa Rusya. Ang kagamhanang Sobyet nagsunod sa ideolohiya sa mga Komunista. Dayag nga gipaningkamotan niini nga mawala ang pagpihig, apan ang tanang butang nga may kalabotan sa Diyos ilang isalikway.”
Pagka 1923 misamot ang paglutos batok sa mga Estudyante sa Bibliya. Misulat ang mga igsoon: “Kami nagsulat sa pagpahibalo kaninyo sa nagakahitabo dinhi sa Rusya. . . . Among nabatonan ang among mga kinahanglanon, pagkaon, besti, . . . apan kulang kami sa espirituwal nga pagkaon. Ang mga libro nga gipadala kanamo giembargo sa kagamhanan. Busa palihog padad-i kami ug mga kinutlo gikan sa tanang literatura nga Ruso ug pinulongan . . . Daghan ang gigutom sa Pulong sa Kamatuoran. Di pa dugay, lima ka tawo ang nagpahinungod ug nagpabawtismo sa tubig, ug kinse ka Baptist ang miduyog usab kanamo.”
Ang Disyembre 15, 1923, nga gula sa Watch Tower nag-ingon: “Ang Sosyedad naningkamot sa pagpadalag literatura ngadto sa Rusya ug magpadayon sa pagbuhat niana, pinaagi sa dili-takos nga kalulot sa Ginoo.” Pagka 1925, ang Watch Tower mabatonan na sa Rusong pinulongan. Nakita dayon ang epekto niini diha sa buluhatong pagsangyaw sa Rusya. Pananglitan, usa ka membro sa Ebanghelikal nga relihiyon naglibog kon nganong ang usa ka Diyos sa gugma magmugna man ug impiyerno. Sa dihang gipangutana niya kana sa iyang mga kauban sa simbahan, sila nanghinaot nga papason unta sa Diyos kanang butanga gikan sa iyang hunahuna. Sa ulahi, siya ug ang iyang asawa nakadawat ug pipila ka gula sa Watch Tower ug dihadiha ilang nasabtan nga nagtudlo kinig kamatuoran. Siya misulat aron mangayog dugang literatura, nga nag-ingon, “Kami naghulat sa mana nga ipadala latas sa kadagatan.” Ang ubang mga igsoon sa Rusya nagpahibalo usab nga nadawat nila ang maong “mana,” ug sila nagpasalamat sa mga igsoon sa Tinipong Bansa tungod sa Kristohanong gugma nga ilang gipakita sa pagpatik nianang makapalig-on-sa-pagtuo nga literatura.
“PADAD-I PA KOG MGA BASAHON”
Usa ka makapatandog nga sulat gikan sa Siberia ang gipatik sa Watch Tower niadtong Septiyembre 1925. Usa ka magtutudlo nga naggikan sa pamilya nga mag-uuma nag-asoy nga siya ug ang iyang pamilya mibalhin gikan sa habagatang Rusya ngadto sa Siberia niadtong 1909. Siya misulat nga nalipay kaayo siya sa pagbasa sa maong mga publikasyon, ug midugang, “Nangandoy ko nga masabtan ang mas laglom nga balaang mga kamatuoran sa Diyos aron makabaton akog katakos ug kusog sa pagpakigbisog sa espirituwal nga kangitngit.” Iyang gitapos ang sulat pinaagi sa pag-ingon, “Palihog, padad-i pa kog mga basahon.”
Ang tubag sa editor gipatik sa mao gihapong gula sa magasin. “Taod-taod na kaming misulay sa pagpadalag literatura nganha sa Rusya, apan pakyas ang tanan namong paningkamot tungod kay gibabagan kini sa gobyerno sa Rusya. Kining sulata, maingon man ang uban pa nga sama niini, nahisama sa hangyo gikan sa Macedonia: ‘Dali ngari . . . ug tabangi kami.’ (Buh. 16:9) Magpadala ra kamig mga basahon kon itugot sa kahigayonan ug kon kabubut-on sa Ginoo.”
Ang Bantayanang Torre ug ang ubang mga publikasyon maoy epektibo kaayong galamiton sa pagsangyaw sa maayong balita “ingon nga pamatuod” diha sa Ruso nga pinulongan! (Mat. 24:14) Pagka 2006 ang mga publikasyon nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova sa Ruso mikabat ug 691,243,952, nga mas daghan pa kay sa bisan unsang pinulongan gawas sa Iningles, Kinatsila, ug Portuges. Dagayang gipanalanginan ni Jehova ang paningkamot sa iyang mga Saksi sa pagmantala sa Gingharian.
PAGSANGYAW NGADTO SA MGA RUSO SA LAING NASOD
Sa dihang ang mga Bolshevik na ang nagmando ug namugna ang Estadong Komunista, daghang Ruso ang milalin sa laing mga nasod. Ang Watch Tower ug ang ubang mga publikasyon sa Ruso nga pinulongan gipatik sa gawas sa Unyon Sobyet. Busa, ang gobyerno sa Sobyet wala makapugong sa pag-agos sa espirituwal nga pagkaon ngadto sa ubang kayutaan. Sa hinapos sa katuigan sa 1920, ang Rusong mga publikasyon nakaabot na sa mga tawo sa tibuok yuta, ug ang mga sulat-pasalamat nadawat gikan sa mga Ruso didto sa Australia, Latvia, Paraguay, Pinlandia, Polandia, Pransiya, Tinipong Bansa, ug Uruguay.
Sa ngadtongadto, ang mga igsoon nag-organisar ug Kristohanong mga tigom ug buluhatong pagsangyaw sa pipila niining mga dapita sa Ruso nga pinulongan. Sa Tinipong Bansa, ang mga pakigpulong sa Bibliya sa maong pinulongan kanunayng gisibya sa mga estasyon sa radyo. Gitukod ang Rusog-pinulongan nga mga kongregasyon, sama nianang sa Brownsville, Pennsylvania, ug giorganisar ang mga kombensiyon. Pananglitan, niadtong Mayo 1925, ang mga igsoon naghimog tulo-ka-adlaw nga Rusog-pinulongan nga kombensiyon sa Carnegie, Pennsylvania. Gitambongan kini sa 250 ka tawo, ug 29 ang nabawtismohan.
NAUSAB ANG KAHIMTANG
Human mamatay si Lenin, gipangusgan sa gobyerno ang paglutos sa tanang relihiyon. Pagka 1926 natukod ang Liga sa Militanteng Walay-Diyos—usa ka ngalan nga haom kaayo sa mga tumong niini. Way-puas nga gipakaylap sa kagamhanan ang ateyistikong mga propaganda aron papason sa hunahuna ug kasingkasing sa mga tawo ang pagtuo sa Diyos. Sa wala madugay, ang doktrina sa ateyismo mikaylap sa tibuok Unyon Sobyet. Sa usa ka sulat ngadto sa tibuok-kalibotang hedkuwarter, usa ka Estudyante sa Bibliya sa Rusya ang miingon: “Gisagop sa mga batan-on kining doktrinaha, nga sa walay duhaduha nakababag sa ilang pagkakat-on sa kamatuoran.”
Ang Liga sa Militanteng Walay-Diyos nagpatik ug ateyistikong literatura lakip na sa magasin nga ginganlag Antireligioznik. Sa 1928 ang magasin miingon: “Naghitak ang mga sekta sa Probinsiya sa Voronezh.” Apil sa ilang gihisgotan ang 48 ka “Estudyante sa Balaang Kasulatan” kansang “mga lider mao si Zinchenko ug Mitrofan Bovin.” Takos tagdon nga ang Watch Tower sa Septiyembre 1926 nagpatik ug sulat gikan sa usa ka Mikhail Zinchenko nga taga-Rusya. Siya misulat: “Ang mga tawo gigutom sa espirituwal. . . . Nihit kaayo ang among literatura. Si Brader Trumpi ug ang ubang mga igsoon naghubad sa literatura ngadto sa Ruso ug nagkopya niini, ug nianang paagiha nga kami nakakaon sa espirituwal ug nagdinasigay. Ang tanang igsoon sa Rusya nagpadala sa ilang mga pangomosta.”
Sa Septiyembre 1926, si Brader Trumpi misulat nga adunay paglaom nga tugotan sa mga awtoridad ang mga igsoon sa pagdawat ug literatura sa Ruso nga pinulongan. Gihangyo ni Brader Trumpi ang mga igsoon sa Brooklyn Bethel sa pagpadala ug mga tract, pulyeto, libro, ug mga tomo sa Watch Tower pinaagi sa sangang buhatan sa Magdeburg, Alemanya. Agig sanong, gipadala ni Brader Rutherford si George Young sa Moscow. Miabot siya didto sa Agosto 28, 1928. Sa usa sa iyang mga sulat, si George miingon: “Duna koy pipila ka makaiikag nga mga eksperyensiya apan wala ko masayod kon hangtod kanus-a ako tugotang magpabilin diri.” Milampos siya sa pagpakigkita sa usa ka taas-ug-ranggo nga opisyal sa Moscow, apan siya gihatagag bisa nga balido hangtod lamang sa Oktubre 4, 1928.
Sa kasamtangan, dili tataw ang tinamdan sa bag-ong natukod nga Sobyet nga Estado ngadto sa relihiyon. Gipakita sa ubay-ubayng dokumento nga gusto sa gobyerno nga ang relihiyosong mga grupo mosuportar sa rehimeng Sobyet. Sa misunod nga katuigan, nahimo kining polisa. Hinungdanong masabtan nga dili tuyo sa gobyerno sa Sobyet ang pagpatay sa katawhan ni Jehova; tuyo niini nga impluwensiyahan ang ilang hunahuna ug kasingkasing. Naningkamot kini sa pagkombinsir sa katawhan sa Diyos sa pagtuman sa ilang mga balaod, ug sa pagpugos kanila nga magmaunongon lamang sa Estado. Dili gayod buot niini nga ang mga tawo magmaunongon kang Jehova.
Pagbiya ni Brader Young, ang Ruso nga mga igsoon nagpadayon sa pagsangyaw sa Gingharian sa Diyos nga masiboton. Si Danyil Starukhin gitudlo sa pag-organisar sa buluhatong pagsangyaw sa Rusya. Aron magpadayon kini ug madasig ang mga igsoon, si Brader Starukhin miduaw sa Moscow, Kursk, Voronezh, ug sa ubang mga siyudad sa Rusya maingon man sa Ukraine. Kauban sa lain pang mga igsoon, siya nagsangyaw ngadto sa mga Baptist diha sa ilang mga simbahan, nga nagpatin-aw sa kamatuoran bahin kang Jesu-Kristo ug sa Gingharian sa Diyos. Sa Enero 1929 ang mga igsoon sa Rusya nag-abang ug simbahan didto sa Kursk sa kantidad nga 200 dolyares kada bulan aron makapahigayon silag mga tigom sa dayag.
Sa hinapos nianang tuiga, ang mga igsoon sa Bethel sa Brooklyn nangayog permit sa People’s Commissariat of Trade, nga usa ka ahensiya sa USSR, sa pagpadalag literatura ngadto sa Unyon Sobyet. Naglakip kadto sa 800 ka kopya sa matag usa sa librong The Harp of God ug Deliverance maingon man sa 2,400 ka pulyeto. Wala pay duha ka bulan, ang mga publikasyon gibalik kay ang Administration of Printed Matter wala motugot nga ipasulod kini sa Rusya. Apan, ang mga igsoon wala mosurender. Ang uban naghunahuna nga gibalik kadto tungod kay ang mga publikasyon gipatik diha sa kokaraan na nga Rusong alpabeto. Sukad niadto, gitino sa mga igsoon nga ang tanang Ruso nga literatura mahubad sa tukma nga paagi ug mapatik base sa kinabag-ohang mga kaugmaran sa pinulongan.
GIKINAHANGLAN ANG MAAYONG PAGKAHUBAD NGA MGA BASAHON
Sukad sa 1929 ubay-ubayng gula sa Watch Tower ang naglakip ug mga pahibalo nga gikinahanglan ang kuwalipikadong mga maghuhubad nga maayo sa Iningles ug sa Ruso. Pananglitan, ang Rusong Watch Tower sa Marso 1930 naglakip niini nga pahibalo: “Gikinahanglan ang usa ka kuwalipikado, dedikado nga igsoon nga makasabot sa Iningles ug larino sa Ruso aron sa paghubad sa mga publikasyon.”
Nakita ni Jehova ang panginahanglan, ug nakaplagan ang mga maghuhubad diha sa lainlaing nasod. Ang usa kanila mao si Aleksandr Forstman, nga sukad sa 1931 nagpadala na sa iyang gihubad nga mga artikulo ngadto sa tibuok-kalibotang hedkuwarter, pinaagi sa sangang buhatan sa Copenhagen, Denmark. Si Brader Forstman maoy madasigong maghuhubad nga taga-Latvia. Tungod kay siya edukado man ug larino sa Iningles ug Ruso, dali ra siyang makahubad sa literatura sa Bibliya. Sa sinugdan migugol lamang siyag pipila ka oras kada semana sa paghubad tungod kay kinahanglang suportahan niya ang iyang dili-magtutuong asawa ug anak. Pagka Disyembre 1932, si Brader Forstman nahimong bug-os-panahong maghuhubad. Panahon sa iyang pag-alagad ingong maghuhubad, siya nakahubad ug mga tract, pulyeto, ug mga libro. Namatay siya sa 1942.
Ang mga igsoon nagtinguha gayod sa pagpatungha ug maayong pagkahubad nga mga publikasyon kay nagtuo sila nga sa dili madugay malegal na ang buluhatong pagsangyaw sa Rusya. Si William Dey, nga usa ka magtatan-aw sa Buhatan sa Amihanang Uropa, misulat kang Brader Rutherford: “Kon kuhaon na ang pagdili sa buluhaton sa Rusya, nga seguradong mahitabo sa dili madugay, makatabang gayod kon adunay maayong pagkahubad nga mga basahon nga ikapanagtag ngadto sa 180 ka milyong tawo.
MGA SIBYA SA RADYO
Ang radyo maoy laing paagi nga masangyaw ang maayong balita latas sa dako kaayong teritoryo sa Rusya. Ang Watch Tower sa Pebrero 1929 naundan niini nga pahibalo: “Ang mga pakigpulong diha sa Ruso nga pinulongan isibya sa radyo.” Ang mga programa gisibya sa Estonia matag ikaduha ug ikaupat nga Dominggo sa bulan ug madungog kini sa Unyon Sobyet.
Si Brader Wallace Baxter, ang magtatan-aw sa sangang buhatan sa Estonia, nahinumdom: “Human sa dugay nga debate, gipirmahan niadtong 1929 ang usa ka tuig nga kontrata. Wala madugay human sugdi ang mga sibya sa Ruso nga pinulongan, among nasayran nga ang mga tawo sa Leningrad namati diay. Ang reaksiyon sa rehimeng Sobyet susama nianang sa klero sa Estonia. Ilang gidid-an ang mga tawo sa pagpamati sa mensahe sa Gingharian.” Pagka 1931, ang mga programa sa Ruso nga pinulongan gisibya sa panahon nga kombenyente sa mga mamiminaw, gikan sa alas 5:30 s.h. hangtod sa 6:30 s.g. Human sa tulo ka tuig ug tunga nga pagsibya, nahunong kini niadtong Hunyo 1934. Sa usa ka sulat gikan sa sangang buhatan sa Estonia, gisaysay sa mga igsoon kon nganong gidid-an sila sa pagsibya: “Gihulhogan sa klero ang gobyerno [sa Estonia] nga ang among mga programa sa radyo makadaot kono sa Estado tungod kay kini nag-awhag sa mga tawo sa pagdapig sa mga Komunista ug sa pagsukol sa kagamhanan.”
NAHITABO ANG KAUSABAN
Sa 1935 ang mga igsoon sa Bethel sa Brooklyn nagpadala kang Anton Koerber ngadto sa Unyon Sobyet, nga naglaom nga makaabli siya ug sangang buhatan didto. Gusto nilang magpadala ug imprentahan ngadto sa USSR gikan sa Alemanya, diin si Adolf Hitler bag-o pang nagsugod sa pagmando. Bisag wala matuman kining planoha, nahimamat ni Brader Koerber ang ubay-ubayng igsoon sa Rusya.
Sulod sa pipila ka tuig, padayong nag-uswag ang pagsangyaw sa Gingharian didto sa Rusya. Ang literatura sa Bibliya gipatik ngadto sa Ruso nga pinulongan ubos sa pagdumala sa sangang buhatan sa Latvia. Apan lisod ang pagpasulod sa giimprenta nga literatura ngadto sa Rusya. Busa napondo ang daghang basahon.
Sa wala pa magsugod ang Gubat sa Kalibotan II sa 1939, diyutay ra ang mga Saksi. Busa wala ra kaayo magpakabana kanila ang gobyerno. Apan hapit na kanang mausab. Wala madugay human mosulong ang Nazi nga Alemanya sa Polandia niadtong 1939, gisakop sa Rusya ang Estonia, Latvia, Lithuania, ug Moldova—ang kataposan nga nahimong membro sa 15 ka republika niini. Sa kalit lang, libolibo ka Saksi ang nailalom sa Unyon Sobyet—usa ka nasod nga sa wala madugay mabangis nga nakiggubat aron dili kini mailog. Panahon kadto sa pag-antos ug kalisdanan alang sa milyonmilyong tawo. Alang sa mga Saksi ni Jehova, panahon kadto sa pagpakita sa ilang pagkamaunongon sa Diyos ilalom sa grabeng pagdaogdaog.
ANDAM SA PAGBAROG NGA MALIG-ON
Sa Hunyo 1941, gisulong sa Alemanya ang Unyon Sobyet, nga nakapakugang pag-ayo kang Joseph Stalin, ang lider sa Sobyet. Sa hinapos nianang tuiga, ang mga sundalo sa Alemanya nakaabot na sa Moscow, ug morag hapit nang mailog ang Unyon Sobyet.
Kay naapiki na, giawhag ni Stalin ang nasod sa pagsuportar sa gitawag ug Dakong Patriotikong Gubat. Nakahunahuna si Stalin nga kinahanglang hatagan niyag kagawasan ang simbahan aron paluyohan sa mga tawo ang gubat tungod kay milyonmilyon gihapon ang relihiyoso. Sa Septiyembre 1943 sa Kremlin, giabiabi ni Stalin ang tulo ka tag-as-ug-ranggong mga opisyales sa Ortodoksong Simbahan sa Rusya. Daw nagkauli ang maayong kabubut-on sa Simbahan ug sa Estado ug gibuksan ang gatosan ka simbahan.
Sama sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya, neyutral gayod ang baroganan sa mga igsoon sa Rusya panahon sa gubat. Andam sila sa pagdawat sa mga sangpotanan, nga determinadong tumanon ang sugo sa Ginoo. (Mat. 22:37-39) Tungod sa paghupot sa ilang neyutralidad, kapin sa usa ka libong Saksi sa Ukraine, Moldova, ug sa kanasoran sa Baltic ang gibalhog ngadto sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho diha sa kinapusoran sa Rusya sukad sa 1940 ngadto sa 1945.
Si Vasily Savchuk nahinumdom: “Nabawtismohan ako sa Ukraine niadtong 1941 sa nagpanuigon ako ug 14 anyos. Panahon sa gubat, halos ang tanang aktibo nga mga igsoong lalaki gibalhog sa mga prisohan ug sa mga kampo diha sa sentro sa Rusya. Apan wala mahunong ang buluhaton ni Jehova. Ang matinumanong mga igsoong babaye ug ang mga tin-edyer nga sama kanako maoy miabaga sa mga responsibilidad sa kongregasyon ug sa pagsangyaw. Sa among balangay, usa ka brader nga baldado ang wala pa mapriso. Iya kong giingnan: ‘Vasily, nagkinahanglan mi sa imong tabang. Duna kitay hinungdanon kaayong buluhaton, ug diyutay ra ang responsableng mga brader.’ Wala nako mapugngi ang akong mga luha sa dihang akong nakita kon unsa ka hinungdanon alang niining masakitong igsoon ang buluhaton ni Jehova. Misugot dayon ko. Diha kamiy inayom-ayom nga mga imprentahan sa silong sa mga balay diin among gikopya ang among hinungdanong espirituwal nga pagkaon, ug giapod-apod kini ngadto sa mga igsoon, ilabina niadtong nabilanggo.”
Bisan pa sa dili-mahakogon ug mahigugmaong paghago niadtong mga igsoong babaye ug mga tin-edyer, dili gihapon paigo ang espirituwal nga pagkaon. Ang usa ka tabang gitagana sa Polakong mga igsoon nga milalin gikan sa Rusya, kinsa nakadalag mga taho ngadto sa sanga sa Polandia. Ang mga igsoong Ukrainiano ug Ruso nga mangadto sa Rusya magdala ug espirituwal nga pagkaon, estensil nga gama sa espirma, tinta, ug ubang mga himan nga magamit didto sa Rusya.
“PAPAULIA ANG MATAG USA NGADTO SA IYANG DAPIT”
Sa 1946 ang pipila ka igsoon nga nagpuyo sa Polandia gimandoan sa mga awtoridad sa pagbalhin ngadto sa Ukraine nga sakop niadtong panahona sa Sobyet. Si Ivan Pashkovsky nahinumdom: “Ang mga igsoon nangutana sa sangang buhatan sa Lodz kon unsay angay nilang buhaton. Diha sa tubag nga ilang nadawat, gikutlo ang Maghuhukom 7:7, diin kini nag-ingon: ‘Papaulia ang matag usa ngadto sa iyang dapit.’ Daghang tuig sa ulahi, akong nasabtan kon sa unsang paagi si Jehova sa pagkamaalamon nagtultol sa buluhatong pagsangyaw niining malisod nga mga teritoryo. Kami moadto bisan asang ‘dapita’ kami ipadala ni Jehova. Among nasabtan nga hinungdanong magpasakop sa mando sa mga awtoridad. Busa, nangandam kami sa pagbalhin ngadto sa ateyista nga nasod.
Una, nakigkita kami sa 18 ka kandidato sa bawtismo didto sa balay sa usa ka igsoon ug amo silang giandam alang niana. Nagtigom sab mig literatura sa Ruso ug Ukrainiano nga pinulongan ug giayo kinig empake aron dili daling mamatikdan engkasog rekisahon kami. Pagkakadlawon, ang among balangay gilibotan na sa Polakong mga sundalo nga nagmando kanamo nga mangandam kay palargahon na nila kami. Gitugotan kami sa pagdala ug pagkaon nga paigo sa usa ka bulan ug sa pagdala ug mga galamiton sa balay. Gihatod kami ngadto sa estasyon sa tren. Niining paagiha, ang Ukraine nahimong among ‘dapit.’
“Pag-abot gyod namo sa among destinasyon, gilibotan kami sa mga tawo ug sa lokal nga awtoridad. Sanglit gusto man namo nga makasangyaw dayon, maisogon namo silang giingnan nga mga Saksi ni Jehova mi. Sa wala damha, giduaw mi pagkasunod adlaw sa sekretaryo sa lokal nga komite sa agrikultura. Siya miingon nga ang iyang amahan milalin sa Amerika ug kanunayng magpadala kaniya ug mga basahon nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova. Nalipay kaayo kami nga nakadungog niana! Mapasalamaton usab kami sa dihang gihatagan mi niyag mga basahon. Sa dihang nagtambongan na siya sa among mga tigom kauban sa iyang pamilya, among nasabtan nga si Jehova adunay daghang “tilinguhaong mga butang” niining nasora. (Hag. 2:7) Sa wala madugay ang tibuok pamilya nahimong mga Saksi ni Jehova ug nag-alagad sa Diyos nga matinumanon sulod sa daghang katuigan.”
DAGHAN PANG BULUHATON SA UNAHAN
Panahon sa Gubat sa Kalibotan II ug human niana, napalampos ang buluhaton sa Rusya ilalom sa malisod nga mga kahimtang. Sa usa ka sulat sa sangang buhatan sa Polandia ngadto sa Brooklyn, nga pinetsahan ug Abril 10, 1947, sila nagtaho: “Gihulga sa mga lider sa relihiyon ang ilang mga membro nga kon modawat sila ug Bantayanang Torre o pulyeto sa mga Saksi ni Jehova, silotan sila ug napulo ka tuig nga pinugos nga pagtrabaho ug pagkadestiyero. Busa giabot ug kahadlok ang mga tawo, ug sila nangandoy ug espirituwal nga kalamdagan.”
Ang 1947 Yearbook nag-ingon: “Ang mga saksi walay pinatik nga mga libro ug Bantayanang Torre. . . . Kasagaran, kinamoton kini pagkopya ug dayon iapod-apod sa uban . . . Kon ang among mga mensahero masakpan nga nagdalag Bantayanang Torre, sila ibalhog sa bilanggoan.”
Si Regina Krivokulskaya nag-ingon: “Para nako, morag gikoral ug alambre ang tibuok nasod ug kami daw mga binilanggo. Ang among mga bana, nga masibotong nag-alagad sa Diyos, kanunayng ibalhog sa mga prisohan ug mga kampo. Kaming mga babaye nag-antos pag-ayo: Ang matag usa kanamo walay maayong kinatulgan, kanunayng gipanid-an ug gihulga sa Soviet State Security Committee (KGB), gipangtaktak sa trabaho, ug nakaagom sa uban pang mga pagsulay. Gisulayan sa mga awtoridad ang lainlaing paagi aron motipas kami gikan sa dalan sa kamatuoran. (Isa. 30:21) Walay duhaduha nga gigamit ni Satanas ang maong kahimtang aron pahunongon ang pagsangyaw sa Gingharian. Apan wala pasagdi ni Jehova ang iyang katawhan—tataw kaayo ang iyang tabang.
“Ang literatura sa Bibliya, nga nakayuhot ngadto sa nasod bisan pa sa pagdili, naghatag kanamog ‘gahom nga labaw sa kasarangan’ ug kaalam sa pagsagubang sa maong kahimtang. (2 Cor. 4:7) Si Jehova nagtultol sa iyang katawhan, ug bisan pa sa grabeng pagsupak gikan sa Estado, aduna gihapoy mga interesado nga mianib sa organisasyon. Makapahingangha nga sa sinugdan pa lang, andam na silang moantos sa mga kalisdanan uban sa katawhan ni Jehova. Nahimo kini tungod sa tabang sa espiritu ni Jehova.”
MGA SULAT NGA GIITSA SA GAWAS SA KORAL
Sa 1944, si Pyotr, nga sa ulahi nabana ni Regina, gibilanggo diha sa usa ka kampo sa Probinsiya sa Gorki tungod sa iyang paghupot sa Kristohanong neyutralidad. Apan wala gayod kini makapabugnaw sa iyang kasibot sa pagsangyaw. Si Pyotr naghimog mga sulat nga naundan ug mubo nga katin-awan maylabot sa usa ka pagtulon-an sa Bibliya. Dayon isulod niya kini sa sobre, ihigot sa bato, ug iitsa sa gawas sa koral nga alambre. Nanghinaot si Pyotr nga may makabasa sa mga sulat, ug tuod man diha gayoy nakabasa niana—usa ka babaye nga ginganlag Lidia Bulatova. Nakita siya ni Pyotr ug iya kining gikamay. Iyang gipangutana ang babaye kon gusto ba niyang makakat-on ug dugang bahin sa Bibliya. Interesado si Lidia, busa nagsabot sila nga magkita pag-usab. Human niana, mag-adtoan na si Lidia aron kuhaon ang dugang hinungdanong mga sulat.
Si Lidia nahimong masibotong igsoon ug magwawali sa maayong balita. Sa wala madugay nagdumala na siya ug mga panagtuon sa Bibliya uban kang Maria Smirnova ug Olga Sevryugina. Sila usab nahimong mga alagad ni Jehova. Aron palig-onon sa espirituwal ang mga sister, gitagan-an sila sa mga brader ug espirituwal nga pagkaon gikan mismo sa kampo. Alang niini, si Pyotr naghimog gamayng maleta nga adunay sekretong tagoanan sa mga magasin. Iyang gihikay nga ang maleta dad-on pasulod ug pagawas sa kampo sa mga tawo nga dili Saksi ug dili piniriso. Ihatod nila kini sa balay sa usa sa mga sister.
Giorganisar dayon sa mga sister ang buluhatong pagsangyaw sa ilang dapit. Namatikdan kini sa mga polis busa nagpadala silag espiya, nga maoy kasagarang buhaton sa mga awtoridad niadtong panahona. Ang espiya, nga usa ka maestra, nagpakaaron-ingnong interesado sa kamatuoran busa naangkon niya ang pagsalig sa mga sister. Tungod kay wala pa may kasinatian ang mga sister niining butanga, malipayon nilang gipaambit kaniya ang kamatuoran sa Bibliya ug sa ulahi ilang gitug-an kaniya kon sa unsang paagi nakaabot kanila ang literatura. Sa sunod higayon nga ang maleta gidala sa gawas sa kampo, si Pyotr gisukitsukit ug gisentensiyahan ug 25 ka tuig nga pagkabilanggo. Mao usab kanay nadawat nga sentensiya sa tulo ka sister.
‘KINAHANGLANG IHATAG ANG HUSTONG IMPORMASYON’
Panahon sa gubat ug human niana, ang gobyernong Sobyet nagpadayon sa ilang grabeng pagsupak sa kalihokan sa mga Saksi ni Jehova. Sa Marso 1947, ang mga igsoon sa Polandia nagtaho nga ang usa ka taas-ug-ranggo nga opisyal sa usa sa mga rehiyon sa Unyon Sobyet sa kasadpan namahad nga inigkatapos sa tingpamulak, wala nay mahibilin nga Saksi ni Jehova didto. Ang ilang sulat nag-ingon: “Samtang gisulat namo kini, among nabalitaan nga 100 ka igsoon ang gipanakop sa usa lang ka adlaw.” Ang laing sulat nagtaho bahin sa kahimtang sa mga igsoon diha sa mga kampo: “Dalayegon gayod nga sila padayong naghupot sa ilang integridad kang Jehova. Daghan na ang nagbuhis sa ilang kinabuhi, ug sama sa mga igsoon didto sa mga kampo konsentrasyon, ang mga igsoon dinhi nagpaabot usab nga luwason ni Jehova.”
Ang mga Saksi gipanakop usab tungod sa pagsangyaw ug sa pagdumili sa pagbotar. Ang responsableng mga igsoon misulat niadtong 1947: “Nagtuo kami nga ang mga kadagkoan sa Rusya walay kasayoran sa gidangatan sa among mga igsoon ug dili nila tuyo nga patyon ang mga Saksi. Ang gikinahanglan lang mao ang pagpasabot [sa mga awtoridad] ug ang paghatag [kanila] ug hustong impormasyon.”
MGA PANINGKAMOT SA PAGPAREHISTRO
Sa wala madugay ang sanga sa Polandia nagsugyot nga andamon sa duha ka Ruso nga brader kauban sa usa ka banggiitang abogado ang gikinahanglang mga dokumento aron iparehistro ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Ang usa ka sulat gikan sa Polandia ngadto sa mga igsoon sa Rusya nag-ingon: “Ang pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian kinahanglang madungog bisan diin, lakip na sa Rusya. (Marcos 13:10)” Sa kataposan sa sulat, kini nag-ingon: “Pailob lang kamo. Pulihan ni Jehova ang inyong mga luha ug mga hugyaw sa kalipay.—Salmo 126:2-6.”
Sa Agosto 1949, sila si Mykola Pyatokha, Mykhailo Chumak, ug Ilya Babijchuk nagpayl ug aplikasyon aron sa pagparehistro. Miuyon ang gobyerno nga hatagag kagawasan ang mga Saksi ni Jehova apan ubos lamang sa pipila ka kondisyon. Ang usa niana mao nga ihatag sa mga igsoon ang ngalan sa tanang Saksi ni Jehova nga nagpuyo sa teritoryo sa Unyon Sobyet. Butang kana nga dili mahimo sa mga igsoon. Ang buluhaton nagpadayon ug ang gidaghanon sa mga magmamantala kanunayng nag-uswag, apan daghan gihapon ang gihikawan sa ilang kagawasan.
“DI KA LUWASON SA IMONG JEHOVA”
Si Pyotr Krivokulsky nahinumdom sa ting-init sa 1945 ug nag-ingon: “Human husaya ang kaso sa mga igsoon, sila gipadala ngadto sa lainlaing kampo. Sa kampo diin ako gibalhog, daghang piniriso ang nagpakita ug tiunay nga interes sa kamatuoran. Ang usa kanila, nga usa ka klero, nakasabot dayon nga ang iyang nadungog mao ang kamatuoran, ug siya mibarog dapig kang Jehova.
“Bisan pa niana, lisod kaayo ang kahimtang didto. Kas-a, gipriso ako diha sa usa ka gamay nga selda diin igo lang kong makatindog. Gitawag kadto ug balay sa dugho tungod kay naghitak ang dugho didto—puwerteng daghana nga puwede nilang mahurot ang dugo sa usa ka tawo. Samtang nagtindog ang inspektor atubangan sa selda, iya kong giingnan: ‘Di ka luwason sa imong Jehova.’ Kada adlaw hatagan kog 300 gramos nga tinapay ug usa ka tasang tubig. Ang selda walay hangin, busa idukmol nako ang akong nawong sa gamay kaayong gawang diha sa pultahan ug mohanggap ug hangin taman sa ginhawa. Nabatyagan nako nga gisupsop sa mga dugho ang akong dugo. Sulod sa napulo ka adlaw nga didto ko sa balay sa dugho, nagsige kog hangyo kang Jehova nga hatagan unta ko niyag kusog nga makalahutay. (Jer. 15:15) Sa dihang giablihan nila ang pultahan, nakuyapan ko ug pagmata nako didto na ko sa laing selda.
“Human niana, gisentensiyahan ko sa huwes ug napulo ka tuig nga pagkabilanggo diha sa kampo nga giguwardiyahan pag-ayo (maximum security) kay ‘nagpatungha kono kog kasamok ug nagpakaylap ug propaganda batok sa kagamhanan.’ Dili mahimong magpadala o makadawat ug sulat nianang kampoha. Kadaghanan sa mga piniriso nakombikto sa bug-at nga mga krimen, sama sa pagbuno. Giingnan ko sa mga awtoridad nga kon dili nako isalikway ang akong pagtuo, buhaton sa mga piniriso kanako ang bisan unsa nga ilang isugo. Mitimbang lang ko ug 36 kilos ug halos dili na makalakaw. Apan bisan didto, nakakaplag gihapon kog mga tawong sinsero kansang kasingkasing mahiligon sa kamatuoran.
“Usa ka higayon niana samtang naghigda ko sa kasagbotan ug nag-ampo, usa ka tigulang nga lalaki ang miduol nako. Siya nangutana, ‘Unsa may imong gibuhat nga gibalhog ka man dinhi?’ Sa pagkadungog niya nga ako usa ka Saksi ni Jehova, siya miyaka, migakos nako, ug mihalok kanako. Dayon siya miingon: “Dong, dugay na gyod kong nangandoy nga makakat-on bahin sa Bibliya! Mahimo ba ko nimong tudloan?’ Way kabutangan sa akong kalipay. Ako dayong gihulbot ang daan nga mga panid sa Ebanghelyo nga akong gisuksok sa bulsa nga akong gitahi diha sa akong nagkagidlay nga sinina. Nanglugmaw ang iyang mga luha. Dugay ming nag-ukang sa among pag-estoryahanay nianang gabhiona. Iya kong giingnan nga siya nagtrabaho diha sa kan-anan sa kampo ug iya kong hatagag pagkaon. Busa nagkasuod mi. Miuswag siya sa espirituwal, ug nabaskog sab ko sa pisikal. Nakaseguro ko nga pagbuot ni Jehova nga magkita mi. Human sa pipila ka bulan, siya gibuhian, ug ako gidala ngadto sa laing kampo sa Probinsiya sa Gorki.
“Mas arang-arang ang kahimtang didto. Apan labaw sa tanan, ako nalipay nga nagdumala ug panagtuon sa Bibliya uban sa upat ka piniriso. Sa 1952 nasakpan mi sa mga kapatas sa kampo nga nagtener ug literatura. Sa ilang pagsukitsukit kanako una pa sa husay, ila kong gibutang sa usa ka kahon nga dili kalutsag hangin, ug kon magpusnga na ko, ilang ablihan ang kahon aron makahanggap kog diyutayng hangin, dayon sirad-an kinig balik. Gusto nila nga akong isalikway ang akong pagtuo. Kaming tanan nahukmang sad-an. Sa dihang gibasa ang among mga sentensiya, walay usa sa akong gitun-an ug Bibliya ang mibatig kahadlok. Nalipay kaayo ko niana! Silang upat gisentensiyahan ug 25 ka tuig nga pagkabilanggo diha sa mga kampo. Mas bug-at ang akong silot, apan gipagaan kini ug gihimo na lang nga 25 ka tuig diha sa giguwardiyahan pag-ayo nga kampo ug 10 ka tuig nga pagkadestiyero. Pagbiya namo sa maong lawak, nagpasalamat kami kang Jehova tungod sa iyang pagtabang kanamo. Ang mga guwardiya naglibog kon nganong nalipay mi. Gibulag mi ug gidala ngadto sa lainlaing kampo. Gidala ako ngadto sa giguwardiyahan pag-ayo nga kampo sa Vorkuta.”
NALUWAS TUNGOD SA KRISTOHANONG NEYUTRALIDAD
Pait kaayo ang kinabuhi sulod sa kampo. Naghikog ang daghang binilanggo nga dili Saksi. Si Ivan Krylov nahinumdom: “Human ako gipagawas sa bilanggoan nga guwardiyado kaayo, akong giduaw ang daghang minahan sa karbon diin gipugos sa pagpatrabaho ang atong mga igsoong lalaki ug babaye. Duna kamiy komunikasyon sa usag-usa, ug ang mga igsoon nagpaambitay sa atong mga magasin nga gikinamot pagkopya. Ang mga Saksi nagsangyaw sa tanang kampo, ug daghan ang nainteres. Human sila buhii, ang uban kanila nabawtismohan sa Vorkuta River.
“Kanunayng gisulayan ang among pagtuo kang Jehova ug sa iyang Gingharian. Kas-a niadtong 1948, mirebelde ang ubang mga binilanggo sa usa ka kampo sa Vorkuta. Giingnan sa mga rebelde ang ubang mga binilanggo nga magmalamposon gayod ang pag-alsa kon sila maggrupo-grupo sumala sa ilang nasyonalidad o relihiyon. Niadtong higayona, dihay 15 ka Saksi sa kampo. Among giingnan ang mga rebelde nga kaming mga Saksi ni Jehova maoy mga Kristohanon ug dili moapil sa pag-alsa. Among gisaysay nga ang unang mga Kristohanon wala moapil sa mga pag-alsa batok sa mga Romano. Daw dili makatuo ang daghan kanila, apan wala kami matarog.”
Grabe kaayo ang gisangpotan sa maong pagrebelde. Gipukgo kadto sa mga sundalo ug ang mga rebelde gibalhog sa laing baraks. Dayon ilang gipasiritag gasolina ang baraks ug gisunog. Halos ang tanan nga anaa sa sulod nangapaig. Apan wala unsaa sa mga sundalo ang mga igsoon.
“Niadtong Disyembre 1948, nahimamat nako sa usa ka kampo ang walo ka igsoon nga gisentensiyahag 25 ka tuig,” matod pa ni Ivan. “Labihan katugnaw niadtong panahona ug bug-at ang trabaho sa mga minahan. Apan akong nakita diha sa mga mata sa maong mga igsoon ang ilang bug-os nga pagsalig ug paglaom kang Jehova. Ang ilang positibong tinamdan nakapalig-on bisan sa mga binilanggo nga dili mga Saksi ni Jehova.”
GIDESTIYERO SA SIBERIA
Bisan pa sa mapintas nga pagsupak sa mga awtoridad, ang mga Saksi mainitong nagpadayon sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian ni Jehova. Nakapalagot kini sa kagamhanan sa Moscow, ug ilabina gayod sa KGB. Ang sulat nga gipetsahag Pebrero 19, 1951, gikan sa KGB ngadto kang Stalin mabasa: “Aron mapukgo ang dugang tinagotago nga kalihokan sa mga Jehovist batok sa USSR, giisip sa MGB [Ministri sa Kasegurohan sa Estado, sa ulahi mao ang KGB] nga kinahanglang idestiyero kadtong mailhang mga Jehovist ug ang ilang mga pamilya ngadto sa mga probinsiya sa Irkutsk ug Tomsk.” Nailhan sa KGB ang mga Saksi, ug ilang gihangyo si Stalin nga idestiyero ang 8,576 ka tawo gikan sa unom ka republika sa Unyon Sobyet ngadto sa Siberia, ug sila gitugotan.
Si Magdalina Beloshitskaya nahinumdom: “Sa alas dos sa kaadlawon sa Dominggo, Abril 8, 1951, nakurat kami nga dihay kusog kaayong nanuktok sa pultahan. Dalidaling mibangon si Mama ug giablihan ang pultahan diin didto nagbarog ang usa ka polis. Siya isog nga misulti: ‘Kamo idestiyero sa Siberia tungod sa inyong pagtuo sa Diyos. Duna na lang moy duha ka oras sa pag-empake sa inyong mga dad-onon. Mahimo ninyong dad-on ang bisan unsa dinhi sa inyong lawak, apan ayaw iapil ang mga lugas, harina ug mga sereales. Ayaw usab ninyog dad-a ang mga muwebles, mga kahimanan nga kahoy ug mga makina sa panahi. Wala moy dalhon nga bisan unsa nga anaa sa gawas sa inyong balay. Pagdala mog mga gamit sa pagtulog, mga sinina, mga bag ug panggawas na dayon mo.’
“Bag-o pa lang namong nabasa sa atong mga publikasyon nga dako pang buluhaton ang kinahanglang himoon didto sa sidlakan. Among nasabtan nga miabot na ang higayon sa pagbuhat niana.
“Walay mihilak o nagbakho kanamo. Ang polis natingala ug miingon, ‘Wa man lay mihilak ninyo.’ Amo siyang giingnan nga gidahom na namo kini sukad pa sa 1948. Mihangyo mi sa pagdalag bisag usa lang ka manok alang sa panaw, apan wala siya mosugot. Gibahinbahin hinuon sa mga polis diha sa among atubangan ang among mga binuhi. Ang usa mikuhag lima ka manok, ang usa unom, ug ang uban mikuhag tulo o upat. Kay duha na man lay nabilin sa tangkal, gipaihaw kini sa polis ug gihatag kanamo.
“Ang akong walo ka bulan nga masuso naghigda sa kahoy nga kuna. Mihangyo mi nga among dad-on ang kuna, apan gipaguba hinuon kini sa polis. Dayon iyang gihatag kanamo ang bahin sa kuna nga igo lang gyong kahigdaan sa bata.
“Sa wala madugay nasayran sa among mga silingan nga kami idestiyero. Dunay usa nga nagdalag gamayng bag nga gisudlag tinapay, ug sa among paglarga iya kanang giitsa sa bagon nga among gisakyan. Nakita kini sa sundalo nga nagbantay kanamo ug iya kining gisalibay sa gawas. Unom kaming tanan—ako, si Mama, akong duha ka manghod nga lalaki, akong bana, ug ang among walo ka bulan nga anak nga babaye. Sa nakagawas na kami sa balangay, gipasakay mig dalidali sa usa ka sakyanan ug gidala ngadto sa rehiyonal nga sentro diin gipil-apan ang among mga dokumento. Dayon gipasakay mi sa trak padulong sa estasyon sa tren.
“Dominggo kadto ug maayo ang panahon. Nagpunsisok ang mga tawo sa estasyon, kadtong idestiyero ug kadtong nangabot aron manan-aw. Ang among gisakyang trak mihunong tupad sa bagon sa tren diin gisakay nang daan ang atong mga igsoon. Sa napuno na ang tren, girolkol ming tanan sa mga sundalo sumala sa among mga apelyido. Dihay 52 ka tawo sa among gisakyang bagon. Sa wala pa kami mogikan, ang mga tawong nanamilit kanamo nanghilak ug nagbakho. Natandog gayod kami sa among nakita, kay wala man gani mi makaila sa uban kanila. Apan sila nasayod nga kami mga Saksi ni Jehova ug idestiyero sa Siberia. Mibusinag kusog ang tren ug dayon nanganta ang atong mga igsoon sa pinulongang Ukrainiano: ‘Hinaot maanaa kaninyo ang gugma ni Kristo. Himayaa si Jesu-Kristo, magkita ta pag-usab sa iyang Gingharian.’ Ang kadaghanan kanamo malaomong nagsalig nga si Jehova dili gayod magpasagad kanamo. Kami nagpadayon sa pag-awit. Makapatandog gayod kadto nga bisan gani ang pipila ka sundalo nakahilak usab. Ug unya misugod na sa pag-aginod ang tren.”
“SUKWAHI SA GIDAHOM”
Si Dr. N. S. Gordienko, usa ka propesor sa Herzen University sa St. Petersburg, nagsaysay diha sa iyang libro bahin sa nalampos sa mga maglulutos. Siya misulat: “Sukwahi sa gidahom ang nahitabo; buot nilang pahuyangon ang organisasyon sa mga Saksi ni Jehova sa USSR, apan ang tinuod ila hinuon kining gipalig-on. Didto sa bag-o nilang gipuy-an diin wala pay nakadungog bahin sa ilang tinuohan, ‘nakatakod’ sa mga tawo ang pagtuo ug pagkamaunongon sa mga Saksi ni Jehova.”
Dali rang nakapahiuyon ang mga Saksi sa ilang bag-ong mga kahimtang. Giorganisar dayon ang gagmayng mga kongregasyon ug giasayn ang mga teritoryo. Si Nikolai Kalibaba miingon: “Dihay panahon kaniadto sa Siberia nga sa among pagpamalaybalay, molaktaw mig pipila ka balay una mi mokobreg laing balay sa unahan. Apan delikado kadto. Unsa may among gihimo? Mga usa ka bulan human sa unang pagduaw, paningkamotan gayod namo nga makabalik kami. Mosugod mi pinaagi sa pagpangutana sa mga tawo, ‘Namaligya ba mog mga manok, kanding, o baka?’ Dayon hinayhinay namong isal-ot ang bahin sa Gingharian sa among pag-estoryahay. Wala madugay, nahibaloan kini sa KGB, ug unya ilang gipatik ang usa ka artikulo sa mantalaan nga nagpasidaan sa mga tawo nga dili makigsulti sa mga Saksi ni Jehova. Ang artikulo nag-ingon nga ang mga Saksi namalaybalay nga nangutana sa mga tawo kon duna ba silay mga kanding, baka, ug manok—apan ang tinuod kono namong gipangita maoy mga karnero!”
Si Gavriil Livy miasoy: “Ang mga igsoon naningkamot sa pagpakigbahin sa ministeryo bisan pag gibantayan silag maayo sa KGB. Ang tinamdan sa mga Ruso mao nga kon duna silay gidudahan nga makigsulti kanila bahin sa relihiyon, sila motawag dayog polis. Apan nagpadayon kami sa pagsangyaw, bisan pag sa sinugdan walay misanong. Apan sa ngadtongadto ang kamatuoran hinayhinayng nakausab sa pipila ka tawo didto. Ang usa kanila maoy Ruso nga labihan ka palainom. Sa nakakat-on na siya sa kamatuoran, gipahiuyon niya ang iyang kinabuhi sa mga prinsipyo sa Bibliya ug nahimong aktibong Saksi. Sa ulahi, gipatawag siya sa usa ka KGB ug giingnan: ‘Nganong magsige man kag uban anang mga Saksi? Taga-Ukraine nang mga tawhana.’
“Ang igsoon mitubag: ‘Kaniadto sa palahubog pa ko ug moligid sa dalan, inyo lang kong gipasagdan. Karon nga nagtinarong na ko ug maayo nang lungsoranon, moingon mo nga wala mo makaangay. Daghang taga-Ukraine ang mobiya sa Siberia, apan sa ilang pagbiya ila nang natudloan ang mga tawo dinhi sa pagkinabuhing diyosnon.’”
Human sa pipila ka tuig, usa ka opisyal sa Irkutsk misulat sa Moscow: “Daghang trabahante dinhi miingon nga ang tanang Saksi ni Jehova angayng ipadala ngadto sa usa ka dapit sa amihanan aron dili na sila makaestorya sa mga tawo ug aron matudloan sila sa atong ideolohiya.” Busa ang mga opisyal sa Siberia ug Moscow wala gayod mahibalo kon unsaon sa pagpahunong ang mga Saksi ni Jehova.
“GIPAMUSIL NA UNTA NAMO MONG TANAN”
Sayo sa 1957, ang mga awtoridad milihok na usab batok sa mga Saksi ni Jehova. Giukoy-ukoyan ang mga igsoon ug girekisa ang ilang mga balay. Si Viktor Gutshmidt nahinumdom: “Usa ka higayon niana sa akong pagpauli gikan sa pagsangyaw, nagkalamukat ang mga gamit sa apartment. Gipangita sa KGB ang mga literatura. Ila akong gidakop ug gisukitsukit sulod sa duha ka bulan. Onse ka bulan pa lang ang among kinamanghorang anak nga babaye nga si Yulia, samtang ang iyang magulang nga babaye nagpangedaron pa lag 2 anyos.
“Sa imbestigasyon, giingnan ko sa polis, ‘Di ba Aleman ka man?’ Alang sa kadaghanan nianang panahona, ang pulong ‘Aleman’ nagpasabot nga ‘Pasista,’ ug sila gikayugtan.
“‘Wala koy nasod nga gidapigan,’ ako miingon, ‘apan kon ang imong gipasabot mao ang mga Aleman nga gibilanggo sa mga kampo konsentrasyon sa Nazi, nan ako mapasigarbohon sa maong mga Aleman! Gitawag silag Bibelforscher, ug karon sila nailhang mga Saksi ni Jehova. Mapasigarbohon ako nga walay Saksi nga migamit ug masinggan o kanyon. Ako nagpasigarbo sa maong mga Aleman!’
“Nahiugnok ang polis, busa ako nagpadayon: ‘Masaligon ko nga walay Saksi ni Jehova nga miapil sa bisan unsang rebelyon o pag-alsa. Bisan pag ang mga kalihokan sa mga Saksi ni Jehova gibando, sila nagpadayon sa pagsimba sa Diyos. Sa samang panahon, giila ug gisunod sa mga Saksi ang mga balaod sa kagamhanan kon kana dili supak sa balaod sa atong Maglalalang.’
“Kalit nga misalga ang polis ug miingon: ‘Wala pay grupo nga among giestudiyohan ug gibantayan pag-ayo gawas sa mga Saksi ug sa ilang mga kalihokan. Kon duna lang mi nakaplagang daotan batok kaninyo, bisan ang pagpatulo lamang ug usa ka tulo sa dugo, gipamusil na unta namo mong tanan.’
“Dayon ako namalandong: ‘Ang atong mga igsoon maisogong nag-alagad kang Jehova sa tibuok kalibotan, ug ang ilang panig-ingnan nakaluwas sa among kinabuhi sa Unyon Sobyet. Busa basin ang among pag-alagad sa Diyos dinhi sa Siberia makatabang usab sa mga igsoon sa ubang mga lugar.’ Nakapasamot kini sa akong tinguha nga mangupot pag-ayo sa mga balaod ni Jehova.”
MGA SAKSI SA KAPIN SA 50 KA KAMPO
Nakapalagot ug samot sa kagamhanan ang neyutral nga baroganan ug madasigong pagsangyaw sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. (Mar. 13:10; Juan 17:16) Tungod niini, ang atong mga igsoon kasagarang nakaagom ug tag-as ug dili makataronganong mga sentensiya.
Busa, diha sa 199 ka kombensiyon nga gihimo sa tibuok kalibotan niadtong Hunyo 1956 ngadto sa Pebrero 1957, ang mga 462,936 ka delegado nagkahiusa sa paghimog petisyon, ug ang mga kopya niana gipadala ngadto sa Konseho sa mga Ministro sa Unyon Sobyet sa Moscow. Lakip sa ubang mga butang, ang petisyon nag-ingon: “May mga Saksi ni Jehova nga gibilanggo sa kapin sa 50 ka kampo gikan sa Rusya sa Uropa ngadto sa Siberia ug sa Dagat Artiko sa amihanan, ug bisan sa isla sa Artiko sa Novaya Zemlya . . . Sa Amerika ug sa ubang kanasoran sa kasadpan, ang mga Saksi ni Jehova gitawag nga mga Komunista, ug sa mga nasod nga Komunista, sila ginganlag mga imperyalista . . . Ang komunistang mga kagamhanan nag-akusar ug nagkiha kanila ingong ‘mga espiya nga imperyalista’ ug nagsentensiya kanila ngadto sa 20 ka tuig nga pagkabilanggo. Apan wala gayod sila moapil sa bisan unsang subersibong kalihokan.” Ikasubo, ang maong petisyon halos wala makatabang sa kahimtang sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet.
Naglisod ilabina ang mga pamilya sa mga Saksi ni Jehova sa Rusya sa pagmatuto sa ilang mga anak. Si Vladimir Sosnin nga taga-Moscow, kinsa nagmatutog tulo ka anak nga lalaki niadtong panahona miingon: “Gihimong pinugsanay ang pagtungha diha sa mga tunghaan sa Sobyet. Ang mga magtutudlo ug ang ubang mga estudyante nagpig-ot sa among mga anak sa pag-apil sa mga organisasyon sa mga bata nga nagtudlog mga ideolohiya sa Komunismo. Buot namo nga ang among mga anak makadawat sa gikinahanglang edukasyon ug gitabangan namo sila sa ilang pagtungha. Lisod alang kanamong mga ginikanan ang pag-ugmad sa gugma alang kang Jehova nganha sa kasingkasing sa among mga anak. Ang mga eskuylahan nagtudlog daghang ideya nga nagpasiugda sa sosyalismo ug Komunismo. Kinahanglang ipakita namong mga ginikanan ang hataas nga pailob ug paglahutay.”
GIAKUSAHAN SA PAGBIGTAS SA DUNGGAN SA ILANG ANAK NGA BABAYE
Si Semyon ug Daria Kostylyev nagmatuto sa ilang tulo ka anak sa Siberia. Si Semyon miasoy: “Kaniadto, ilang giisip ang mga Saksi ni Jehova ingong mga panatiko. Niadtong 1961, unang grado na si Alla, ang among ikaduhang anak nga babaye. Usa ka adlaw niana, dihang nakigdula siya sa ubang mga bata, ang usa kanila nakasamad sa dunggan ni Alla nga wala tuyoa. Pagkasunod adlaw gipangutana siya sa iyang magtutudlo kon unsay nahitabo. Wala motingog si Alla kay dili niya gustong kasab-an ang iyang klasmet. Nahibalo ang magtutudlo nga Saksi ang mga ginikanan ni Alla ug mihinapos nga amo siyang gibunalan sa pagpugos kaniya nga magkinabuhi uyon sa mga prinsipyo sa Bibliya. Ang eskuylahan nagsumbong niini ngadto sa abogado sa gobyerno. Naapektohan niini ang akong trabaho. Gidangtag mga usa ka tuig ang imbestigasyon hangtod nga gipatawag kami sa korte niadtong Oktubre 1962.
“Mga duha ka semana sa wala pa ang husay, ang Palasyo sa Kultura nagpaskin ug karatula nga mabasa, ‘Hapit nang magsugod ang husay sa peligrosong sektang Jehovist.’ Ako ug ang akong asawa giakusahan sa pagpugos sa among mga anak sa pagkinabuhi sumala sa Bibliya ug nga kono amo silang gimaltratar. Ang korte nag-ingon nga amo konong gipugos ang among anak sa pag-ampo ug gibigtas ang iyang dunggan gamit ang hait nga ngabil sa balde! Si Alla ra gyod unta ang makapanghimakak niadto, apan gipadala siya sa puy-anan alang sa mga ilo sa siyudad sa Kirensk, nga nahimutang mga 700 kilometros amihanan sa Irkutsk, diin kami nagpuyo.
“Ang korte napunog aktibista nga mga batan-on. Sa dihang temporaryong gihunong ang husay aron magsabotsabot ang mga huwes, nagkaguliyang ang mga tawo. Sila nagtuklod ug nagtunglo kanamo, ug dihay miingon nga hukason kono namo ang among ‘Sobyet’ nga mga besti. Ang tanan naninggit nga angay kaming patyon, ug dihay usa kanila nga buot mopatay kanamo niadtong tungora. Misamot ang pagkaagresibo sa mga tawo, ug ang mga huwes wala gihapon magpakita. Gidangtag usa ka oras ang ilang pagsabotsabot. Sa dihang midutdot pa gayod ang mga tawo, ang usa ka sister ug ang iyang di-magtutuong bana nagpataliwala kanamo ug sa mga tawo ug sila nagpakiluoy nga dili kami unsaon. Pinaagi sa ilang pagsaysay nga bakak ang tanang akusasyon batok kanamo, morag ila kaming gisakmit gikan sa maong mga tawo.
“Sa kataposan, mitungha ang huwes ug ang ubang mga opisyal sa korte ug gibasahan kami sa sentensiya: kami mawad-an sa mga katungod isip ginikanan. Gibantayan ko sa mga polis ug pinugos nga gipatrabaho ngadto sa usa ka kampo sulod sa duha ka tuig. Ang among kinamagulangang babaye gipadala usab ngadto sa puy-anan alang sa mga ilo human siya sultihi nga ang iyang mga ginikanan maoy mga membro sa usa ka peligrosong sekta ug makahatag kaniyag dili-maayong impluwensiya.
“Ang among anak lalaki gibilin kang Daria, kay tres anyos pa man siya. Human sa akong sentensiya, ako mipauli. Sama sa naandan, makasangyaw lamang kami sa di-pormal nga paagi.”
“MAPASIGARBOHON KAMI SA AMONG MGA ANAK”
“Gipagawas ra si Alla sa balay alang sa mga ilo sa pag-edad niyag 13, ug siya mipuyo uban namo. Pagkadako sa among kalipay sa dihang siya nagpahinungod kang Jehova ug nagpabawtismo niadtong 1969! Nianang panahona, gihimo usab ang daghang lektyur bahin sa relihiyon sa Palasyo sa Kultura sa among siyudad. Nakadesisyon kami nga moadto ug maminaw didto. Sama sa naandan, ang grupo nga kanunayng gihisgotan mao ang mga Saksi ni Jehova. Giisa sa usa sa mga tiglektyur Ang Bantayanang Torre ug miingon, ‘Kining magasina makadaot, peligroso ug nagpahuyang sa panaghiusa sa atong Estado.’ Dayon naghatag siyag pananglitan: ‘Ang mga membro niining sektaha nagpugos sa ilang mga anak sa pagbasa niini ug sa pag-ampo. Sa usa ka pamilya, gibigtas sa amahan ang dunggan sa iyang batang babaye kay dili siya gustong mobasa niining magasina.’ Nakurat si Alla, kay naminaw man siya niadtong tungora ug naa ra man ang iyang duha ka dunggan. Apan naghilom lang siya kay dili niya gustong mabulag pag-usab sa iyang mga ginikanan.
“Sa dihang nagpangedarog 13 anyos ang among anak lalaking si Boris, siya nagpahinungod kang Jehova ug nagpabawtismo. Dihay usa ka higayon nga nagsangyaw siya sa dalan uban sa iyang isigkabatan-ong mga Saksi, bisan pag gibando ang atong buluhaton niadtong panahona. Wala sila nagdalag Bibliya ug mga publikasyon. Sa kalit lang, gihunongan silag usa ka sakyanan ug gidala silang tanan ngadto sa baraks. Human sila sukitsukita ug rekisaha, walay nakaplagan ang armadong mga tawo gawas lamang sa pipila ka teksto nga gisulat sa papel, mao nga gipapauli sila. Sa iyang pag-uli, si Boris mapasigarbohong nagsugilon kanamo kon sa unsang paagi sila gilutos tungod sa ngalan ni Jehova. Mapasigarbohon kami sa among mga anak sanglit si Jehova nagpaluyo man kanila niadtong panahon sa pagsulay. Human niini, kadaghan ming gipatawag ni Daria sa KGB. Giingnan mi sa usa ka polis: ‘Pasalamat mo nga wa pay 14 anyos ning mga bataa, kay kon sakto na unta ni sila sa edad, ibalhog gyod namo ni sila sa prisohan sa mga bata.’ Ila ming gipamulta tungod sa pagsangyaw sa among anak nga lalaki.
“Sa pagkakaron, ako nagpuyo uban sa akong anak nga lalaki ug mga apo nga nagkinabuhi usab subay sa kamatuoran. Ang akong kinamagulangang anak nga babaye nagpuyo sa Uzbekistan, ug bisag wala pa siya mag-alagad kang Jehova, siya nagtahod kanamo ug sa Bibliya ug kanunay niya kaming duawon. Si Daria matinumanong nag-alagad kang Jehova hangtod sa iyang kamatayon niadtong 2001. Samtang duna pa koy kusog, mokuyog gyod ko sa kongregasyon sa pagsangyaw sa hilit nga mga teritoryo, aron pangitaon kadtong mga tawo nga ‘hustong nakiling alang sa kinabuhing walay kataposan.’ (Buh. 13:48) Nagtuo ko nga sa di madugay si Jehova magtagbaw sa tinguha sa matag usa kanato, ingon sa nahisulat sa Isaias 65:23.”
MAAYONG PANIG-INGNAN SA MGA GINIKANAN
Si Vladislav Apanyuk nag-alagad sa Bethel sa Rusya. Iya pang nahinumdoman kon giunsa pagtisok sa iyang mga ginikanan ang gugma alang sa Diyos diha kaniya ug sa iyang mga igsoon sukad pa sa ilang pagkabata: “Ang among mga ginikanan gidistiyero gikan sa Ukraine ngadto sa Siberia niadtong 1951. Ila ming gitudloan sa paghimog kaugalingong mga desisyon samtang kami maningkamot sa pagpahimuot kang Jehova. Nakadayeg gayod ako sa among mga ginikanan kay sila makasulti kanamo sa ilang mga kasaypanan sa way lipudlipod. Kon sila masayop, dili nila kana itago. Dayag gayod nga gihigugma nila si Jehova. Malipayon kanunay ang akong mga ginikanan, ilabina sa dihang sila maghisgot kanamo ug espirituwal nga mga butang. Nakita namo nga buot gayod nilang mamalandong ug makig-estorya bahin kang Jehova. Nakadasig usab kini kanamo sa pagpamalandong sa mga kamatuoran bahin kang Jehova. Among ginahanduraw ang panahon diin ang mga tawo magkinabuhi sa bag-ong kalibotan sa dihang maanindot na ang tanan ug wala na unyay sakit ug mga gubat.
“Sa diha na ko sa ikatulong grado, ang among klase giawhag nga moapil sa organisasyon sa mga batan-on sa Sobyet nga gitawag ug Young Pioneers. Giisip nga dakong dungog sa kadaghanang bata sa Unyon Sobyet ang pag-apil sa maong organisasyon. Gikahinaman sa akong mga klasmet ang pag-abot niadtong adlawa. Gidahom nga kaming tanan mosulat ug pormal nga panumpa nga kami andam moapil sa mga Pioneers sa Sobyet, ang umaabot nga mga magtutukod sa Komunismo. Ako wala moapil, mao nga gisilotan ko sa magtutudlo pinaagig pagpriso kanako sulod sa klasrom. ‘Dili ka makagawas hangtod nga mosulat kag panumpa,’ siya miingon. Pipila ka oras sa ulahi, nanuktok sa bentana ang pipila nako ka klasmet ug ila akong gihagad sa pagdula. Wala ako mouban ug hugot ang akong desisyon nga dili mosulat ug panumpa. Sa nagkilumkilom na, miabot ang laing maestra ug iya akong nakita sulod sa klasrom mao nga iya akong gipapauli. Mao kadto ang akong unang kadaogan. Mapasigarbohon ako nga duna koy nahimo sa pagpahimuot sa kasingkasing ni Jehova. (Prov. 27:11) Sa pag-abot nako sa balay, akong gisuginlan ang akong mga ginikanan sa nahitabo. Nalipay sila, ug miingon si Papa, ‘Maayo gayod ang imong gihimo Dong!’”
ANG BIBLIYA GIISIP NGA KONTRA-SOBYET
Usahay ang mga igsoon husayon tungod lang sa pagbaton ug Bibliya. Si Nadezhda Vishnyak miingon: “Ako ug ang akong bana dili pa mga Saksi ni Jehova niadto, apan ang kamatuoran nakadulot na gayod sa among kasingkasing. Usa ka higayon niana, ang mga polis nangabot sa akong gitrabahoan ug ila akong gidakop nga nagbesti pa ug pangtrabaho. Gidakop usab sa iyang trabahoan ang akong banang si Pyotr. Sa wala pa kini mahitabo, ang mga butang sa among balay giutingkay sa mga polis, ug ilang nakaplagan ang usa ka Bibliya ug ang pulyetong After Armageddon—God’s New World. Abi ni Pyotr ug di ko dakpon kay pito na man ka bulan ang akong tiyan.
“Kami giakusar nga nakigbatok sa kagamhanan sa Sobyet. Amo silang giingnan nga kami nagtuo nga ang Bibliya mas labaw kay sa kagamhanan sa Sobyet.
“‘Ako miingon nga ang Bibliya Pulong sa Diyos, ug buot namong magkinabuhi subay sa mga prinsipyo niini.’
“Sa dihang gihusay na kami, kulang na lag duha ka semana ug manganak na ako. Samtang nagpadayon ang husay, gitugotan ko sa huwes sa paglakawlakaw sa gawas uban sa usa ka armadong sundalo. Usa ka higayon sa among paglakawlakaw, gipangutana ko sa sundalo kon unsay akong sala. Tungod niini, nakabaton akog kahigayonan aron ako siyang masangyawan.
“Ang huwes mihukom nga ang Bibliya ug ang literatura nga ilang nakuha kanamo maoy mga ‘kontra-Sobyet.’ Ako nalipay kay dili lamang kami sa akong bana ang giakusar nga kontra-Sobyet kondili ang among mga literatura usab ug bisan ang Bibliya! Ila kaming gipangutana kon diin namo nahimamat ang mga Saksi ni Jehova. Sa dihang kami miingon nga didto sa kampo sa Vorkuta, ang huwes masuk-anong misinggit, ‘Tan-awa kon unsa nay nagakahitabo sa atong mga kampo!’ Kami gihukmang sad-an ug gisentensiyahag napulo ka tuig nga pagkabilanggo sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho.
“Si Pyotr gipadala sa Mordvinia sa sentral Rusya ug gibartolina. Sa Marso 1958, nahimugso ang among anak nga lalaki. Sa maong lisod nga mga panahon, si Jehova ang akong kinasuorang higala ug magtatabang. Gikuha ni Mama ang among anak aron siya nay moatiman. Gidala ako sa Kemerovo, Siberia, ug ako gibalhog sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho.
“Wala nako matapos ang akong napulo ka tuig nga sentensiya kay gipagawas ako human sa walo ka tuig. Mahinumdoman pa nako nga diha sa baraks, ang babayeng kapatas misinggit sa pagpahibalo sa mga binilanggo nga wala gayod ako mokomento batok sa Sobyet ug nga ang atong mga literatura maoy alang lamang gayod sa relihiyon. Nabawtismohan ako niadtong 1966 human sa akong paggawas.”
Ang mga Bibliya ug mga literatura sa Bibliya ilabinang bililhon kaayo diha sa mga bilanggoan ug kampo. Sa usa ka kampo sa Mordvinia niadtong 1958, ang mga igsoon kanunayng magtigom. Aron ilang mahibaloan kon duna bay nagsingabot nga mga kapatas, ang pipila ka brader giasayn nga maoy mobantay sa duol samtang ang usa ka grupo nagtuon sa Bantayanang Torre. Kon dunay nagsingabot nga kapatas, ang kinadul-ang brader moingon sa iyang tapad nga brader “niay nagsingabot,” hangtod nga makaabot ang mensahe ngadto sa grupo nga nagtuon. Dayon, silang tanan magbulagbulag, ug ilang tagoan ang magasin. Apan kasagaran, ang mga kapatas mokalit lag butho nga wala damha.
Kas-a dihang ang mga igsoon nasakpan sa mga kapatas, nahunahunaan ni Boris Kryltsov nga iya silang linglahon aron matagoan sa iyang mga kauban ang magasin. Iyang gikuha ang usa ka libro ug midalagan. Dugay silang nagginukdanay sa mga kapatas, apan sa nadakpan na siya, ilang nakita nga libro ra man diay ni Lenin ang iyang gigunitan. Bisan pag siya gibartolinag pito ka adlaw, siya nalipay kay ang magasin wala makit-i.
MGA BINHI SA KAMATUORAN GISABWAG SA MOSCOW
Ang pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Moscow gisugdan sa gamayng grupo. Usa si Boris Kryltsov sa unang mainitong mga magsasangyaw sa kaulohan sa nasod. Siya miasoy: “Nagtrabaho ko isip manedyer sa usa ka konstruksiyon. Uban sa usa ka grupo sa mga igsoon, ako naningkamot sa pagsangyaw sa di-pormal nga paagi. Sa nahibaloan kini sa KGB, ilang girekisa ang akong gipuy-an niadtong Abril 1957 ug nakakaplag silag literatura sa Bibliya, mao nga ila dayon akong gidakop. Sa ilang pagsukitsukit, giingnan ko sa imbestigador nga ang mga Saksi ni Jehova mao ang labing peligrosong mga tawo sa Estado. Siya miingon: ‘Kon buhian ka namo, daghang molupyo sa Sobyet ang moduyog kanimo. Mao nga giisip ka namo nga labing peligrosong tawo sa atong Estado.’
“‘Ang Bibliya nagtudlo kanamo nga magmasinugtanon sa balaod,’ ako miingon. ‘Nag-ingon usab kini nga kinahanglang namong unahon sa pagpangita ang Gingharian ug ang pagkamatarong sa Diyos. Ang matuod nga mga Kristohanon wala gayod mosulay pag-ilog sa gahom sa bisan unsang nasod.’
“‘Asa man nimo nakuha ang literatura nga among nakaplagan sa among pag-utingkay?’ nangutana ang imbestigador.
“‘Unsay daotan sa mga literatura?’ Ako misukna. Naghisgot kini sa mga tagna sa Bibliya ug wala gayod maghisgot ug bisan unsang isyu sa politika.’
“‘Oo, apan kini gipatik sa gawas sa nasod,’ siya mitubag.
“Tungod niini ako gibalhog sa prisohan nga guwardiyado kaayo sa siyudad sa Vladimir. Girekisa akog maayo, apan kahibulongan nga nakapayuhot akog upat ka isyu sa Bantayanang Torre sa kampo, nga gikinamot pagkopya diha sa nipis nga papel. Dayag gayod nga si Jehova nagtabang kanako. Sa akong selda, akong gikopya pag-usab ang upat ka isyu. Ako nahibalo nga gawas kanako duna pay mga Saksi didto, ug sulod na sa pito ka tuig nga wala sila makadawat ug espirituwal nga pagkaon. Akong gipasa kadtong mga magasina pinaagi sa tabang sa usa ka sister nga tighinlo sa hagdanan.
“Dunay usa ka espiya nga nakig-uban sa mga igsoon, ug iyang giingnan ang mga warden nga dunay usa nga nagpasag literatura sa Bibliya. Ila dayong girekisa ang mga binilanggo ug gikompiskar ang tanang literatura. Sa wala madugay girekisa nila ako ug ilang nakaplagan ang literatura sa akong higdaanan. Ila akong gibartolina ug 85 ka adlaw. Bisan pa niana, si Jehova padayon gayong nag-atiman kanamo.”
MGA LEKTYUR NAKATABANG SA PIPILA SA PAGKAKAT-ON SA KAMATUORAN
Ang mga lektyur bahin sa ideolohiya gigamit batok sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Si Viktor Gutshmidt miingon: “Ang among kampo kanunayng giduaw sa mga tiglektyur nga nagtudlo bahin sa ateyismo, ug kanunayng mangutana ang mga igsoon kanila. Usahay ang mga tiglektyur dili makatubag bisan sa kinasayonang mga pangutana. Kasagaran punog tawo ang awditoryum ug ang tanan maminaw pag-ayo. Interesado gayong motambong ang mga tawo kay gusto silang makadungog kon unsay isulti sa mga Saksi inighuman sa lektyur.
“Usa ka higayon niana, miduaw sa kampo ang usa ka tiglektyur nga kanhing pari sa Simbahang Ortodokso sa Rusya. Ang tanan nahibalo nga niadtong panahona siya mibiya na sa iyang kanhing pagtuo ug siya usa na ka ateyista.
“‘Ateyista ka na ba sa wala ka pa moanhi dinhi, o dinhi ra ka nahimong ateyista?’ misukna ang usa sa mga brader pagkahuman sa lektyur.
“‘Hunahunaa ra god,’ tubag sa tiglektyur. ‘Miadto sa wanang ang usa ka tawo, apan wala siyay nakitang Diyos didto.’
“‘Sa pari ka pa kaniadto, nagtuo ka ba nga ang Diyos nagbantay sa mga tawo sa gilay-on nga kapin lamag 200 kilometros ibabaw sa yuta?’ nangutana ang igsoon. Wa makatingog ang tiglektyur. Tungod sa maong mga diskusyon, daghang binilanggo ang namalandong, ug human niana ang pipila nagtuon sa Bibliya uban kanamo.
“Sa usa sa maong mga lektyur, dihay sister nga mihangyo nga mosulti. ‘Sige; lagmit usa ka sa mga Saksi ni Jehova,’ miingon ang tiglektyur.
“‘Unsay imong ikasulti kon ang usa ka tawo mobarog sa usa ka hawanan ug mosinggit, “Patyon ti ka!” bisag walay tawo sa iyang palibot?’ matod sa sister.
“‘Aw, basig naa siyay gamayng diperensiya sa pangisip,’ ang tubag sa tiglektyur.
“‘Kon wala pay Diyos, nganong duna may makig-away batok kaniya? Kon siya wala maglungtad, nan wa nay angayng lalisan.’ Naghugyaw sa pagpangatawa ang mga naminaw.”
KANUNAYNG MOBALIK ANG MAGSASANGYAW
Siyempre, ang mga lektyur bahin sa ideolohiya sa Sobyet wala lamang himoa sa mga kampo. Kasagaran kining ginahimo sa publikong mga dapit diha sa dagkong mga siyudad. Ang eksperyensiyadong mga tiglektyur miduaw ilabina sa mga lungsod ug siyudad nga daghag Saksi sama sa Vorkuta, Inta, Ukhta ug Syktyvkar. Si Brader Gutshmidt miingon: “Kas-a niadtong 1957, usa ka tiglektyur ang miabot sa Palasyo sa Kultura aron sa paglektyur sa mga minero sa Inta, diin 300 ka tawo ang nagtigom. Iyang gisaysay ang mga tinuohan sa mga Saksi ni Jehova ug kon giunsa nila pagsangyaw. Human niya hisgoti sa tukma ang among paagi sa pagsangyaw, nga naglakip sa mga presentasyon sa kapin sa 15 ka pagbalikduaw, siya mipadayon: ‘Kon dili mo mosupak, kanunayng mobalik ang magsasangyaw. Human sa ikaduhang duaw, kon di pa gihapon mo mosupak, duawon pa gyod mo niya sa ikatulong higayon.’
“Sulod sa duha ka oras iyang gipasundayag ang unom sa maong mga duaw pulong por pulong sumala sa among paagi, ug pinasukad sa iyang mga nota, iyang gibasa ang tanang teksto nga among gigamit. Ang akong asawa nga si Polina, misulat kanako bahin niini samtang ako gibilanggo sa usa ka kampo ug siya nag-ingon nga ang mga igsoong nanambong halos dili makatuo sa ilang nadunggan. Human sa maong lektyur, ang mantalaan nagpatik ug negatibong mga komento bahin sa mga Saksi, apan gisulat usab niini ang bug-os nga kahubitan bahin sa Gingharian. Dugang pa, ang tibuok nga lektyur gisibya usab sa radyo. Tungod niini, libolibong mga molupyo sa siyudad ang nakadungog kon giunsa ug kon unsay ginasangyaw sa mga Saksi ni Jehova.
“Niadtong 1962 usa ka mamumulong gikan sa Moscow miabot aron maglektyur bahin sa mga Saksi ni Jehova. Human hisgoti ang modernong kasaysayan sa mga Saksi, siya miingon: ‘Kada bulan milyonmilyong dolyar ang ipadala ngadto sa Brooklyn isip mga donasyon aron itabang sa mga kalihokan sa mga Saksi sa nagkalainlaing nasod. Apan walay usa sa ilang mga lider ang nanag-iyag kaugalingong kasudlan sa iyang mga besti. Mag-uban sa pagpangaon ang tighinlo sa mga lawak ug ang presidente, ug walay pagpihigpihig kanila. Silang tanan magtawganayg brader ug sister, sama nga kita usab magtawganayg amigo.’
“Sulod sa pipila ka gutlo walay timik diha sa hawanan. Dayon siya midugang, ‘Apan dili nato sundon ang ilang ideolohiya, bisan pag morag nindot kining paminawon, kay gusto natong himoon kining tanan nga walay Diyos, gamit ang atong kaugalingong mga kamot ug mga alimpatakan.’
“Nadasig kami pag-ayo niini kay sa unang higayon, among nadungog ang kamatuoran bahin sa mga Saksi ni Jehova gikan mismo sa mga awtoridad. Ang maong mga lektyur naghatag usab ug kahigayonan sa daghan pang tawo nga makadungog sa kamatuoran bahin sa mga Saksi ni Jehova gikan sa mga awtoridad. Hinunoa, kinahanglan unang makita sa mga tawo kon sa unsang paagi ang mga pagtulon-an sa Bibliya makatabang aron moarang-arang ang ilang kinabuhi.”
ANG PAGPANGESPIYA MAPAKYAS USAHAY
Sa daghang katuigan, ang KGB naanad na sa pagpaminaw nga sekreto sa mga nag-estoryahanay sa telepono, pag-ablig mga sulat nga dili ilaha, ug sa uban pang mga paagi sa pagpangespiya. Usahay sekreto nilang taoran ug elektronikong mga kahimanan ang balay sa mga igsoon nga nanguna sa kongregasyon aron ilang madunggan kon unsay giestoryahan sa mga igsoon. Si Grigory Sivulsky, usa ka magtatan-aw sa distrito sulod sa 25 ka tuig panahon sa pagbando, nahinumdom kon giunsa niya pagkaplag ang usa ka instrumento sa pagpangespiya sa iyang kisame niadtong 1958: “Nagpuyo mi sa ikaduhang andana sa usa ka dos andanas nga apartment sa utlanan sa lungsod sa Tulun, Siberia. Kas-a sa akong pagpauli, akong nadunggan nga dunay nagbarina sa kisame sa apartment. Akong nasabtan nga ang KGB sekretong nagtaod ug kahimanan sa kisame aron ila kaming mapaminawan, nga maoy ilang kasagarang gihimo. Kadaghanan sa mga literatura gitago sa kisame ug sa mga balisbisan.
“Sa pagkagabii sa dihang nagkauban na kaming tibuok pamilya, gisuginlan ko sila sa akong katahap ug nagkasabot mi nga dili una maghisgot bahin sa kongregasyon diha sa balay. Among gipasagdan nga magtokar ug kusog ang radyo sa tibuok semana. Human sa usa ka semana, ako ug ang usa ka brader mikamang sa kisame ug among nakaplagan ang wire nga gikonektar sa usa ka instrumento sa pagpamati. Kini gipaubay taliwala sa duha ka tabla, gituyok sa balisbisan ug gikonektar ngadto sa mga opisina sa KGB sa siyudad. Way duhaduha nga ilang girekord ang tanan nilang nadunggan, apan niadtong higayona mga programa ra sa radyo ang ilang nasagap.”
GISULOD SA KGB ANG ORGANISASYON
Nakita sa KGB nga ang direktang paglutos wala makapaluya sa kasibot sa mga Saksi. Busa, pinaagig lipatlipat ug panglingla, sila naningkamot aron ang mga igsoon mawad-ag pagsalig sa nagapanguna nga tinudlong mga lalaki, ug sa organisasyon sa kinatibuk-an. Usa sa mga estratehiya sa KGB mao ang pagpasulod ug batid nga mga espiya diha sa mga kongregasyon.
Daghang espiya ang nakabatog responsableng mga posisyon ingong mga magtatan-aw sa organisasyon. Kining impostor nga mga igsoon naningkamot pag-ayo aron pahuyangon ang pagsangyaw pinaagi sa pagmugnag mga kahimtang nga mopatunghag kahadlok ug pagduhaduha, aron nga ang mga igsoon matahap niadtong mga nagapanguna. Dugang pa, ilang gitagoan ang mga literatura sa Bibliya gikan sa mga igsoon ug gitugyan kini ngadto sa KGB. Usa ka taho nag-ingon nga ang duha lamang ka espiya nga naglihok sukad sa 1957 hangtod sa 1959 nakatugyan sa KGB ug kapin sa 500 ka kopya sa Ang Bantayanang Torre ug uban pang literatura.
Sa mga 1955, ang pipila ka igsoon nawad-ag pagsalig sa Komite sa Nasod. Kaylap kaayo ang mga hulungihong nga ang ubang membro sa komite nakigkunsabo kono sa KGB ug nagluib sa matinumanong mga igsoon, lakip na sa mga igsoon nga nagkopya sa mga basahon. Si Ivan Pashkovsky nag-ingon: “Niadtong Abril 1959 naporma ang bag-ong Komite sa Nasod ug usa ako sa nahimong membro niini. Hugot ang among tinguha nga labanan ang kamatuoran, bisan pa sa paningkamot sa Yawa sa pagbungkag sa panag-igsoonay. Mao kini ang sinugdanan sa kinalisorang yugto sa kasaysayan sa mga Saksi ni Jehova sa USSR.”
Samtang nagkadako ang katahap, ang ubang mga igsoon wala na magpadalag mga taho sa kongregasyon ngadto sa Komite sa Nasod. Ang mga magmamantala sa mga kongregasyon aktibo ra gihapon sa kanataran ug regular nga nagreport, apan kadaghanan kanila walay kalibotan nga kini wala na diay ipadala ngadto sa Komite sa Nasod. Sa pagka-1958, libolibong magmamantala ang nawad-ag kontak sa Komite sa Nasod kay sila girekluta sa grupo sa mga igsoon. Sa Irkutsk ug Tomsk ug sa ulahi sa ubang mga siyudad sa Rusya, nagkadaghan ang grupo sa mga igsoon nga mibulag sa organisasyon. Sa Marso 1958 ilang giorganisar ang ilang kaugalingong “komite sa nasod” sa pamasin nga kini ilhon sa tanang kongregasyon.
Ang Nagamandong Lawas naningkamot pag-ayo sa pagtabang sa mga igsoon sa Unyon Sobyet nga sila magkahiusa pag-usab sa pagsimba kang Jehova. Si Alfred Rütiman, nga nagpuyo sa Switzerland maoy nagdumala sa sanga sa Northern European Office, nga maoy nagdumala sa buluhaton sa Unyon Sobyet niadtong panahona. Niadtong 1959 iyang gisulatan ang mga igsoon sa Rusya ug iyang gisaysay nga si Jehova magpanalangin lamang niadtong naningkamot alang sa panaghiusa ug sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian. Ang ubang mga igsoon nga mibulag midawat niini ug milihok sa pagpalig-on pag-usab sa ilang pagsalig sa Komite sa Nasod. Bisan pa niana, gidangtan pag daghang tuig una nahibalik ang ilang pagsalig. Sulod nianang panahona, ang Komite sa Nasod nagtaganag mga literatura sa Bibliya pinaagig mga mensahero. Bisan pag gitun-an sa mga igsoong mibulag ang mga literatura, wala gihapon nila ipadala ang ilang mga taho sa Komite sa Nasod.
Ang KGB padayong nagtisok ug mga binhi sa katahap diha sa mga igsoon. Ang uban ila konohayng pasagdan nga gawasnon, apan ang uban ilang bilanggoon. Busa, ang mga igsoon sa katibuk-an naghunahuna na hinuon nga ang gawasnong mga igsoon nakigkunsabo sa KGB. Daghang igsoon ang hilabihan ka matahapon ug hinawayon sa nagapangunang mga lalaki.
NABANIOG NGA HUSAY
Ang taho nga gipadala sa usa ka opisyal sa gobyerno sa Irkutsk ngadto sa Moscow nag-ingon: “Kaylap na kaayo ang tinago-tago nga kalihokan [sa mga Saksi ni Jehova sa Probinsiya sa Irkutsk]. Sa hinapos nga bahin sa 1959, ang KGB nakadiskobre ug lima ka imprentahan diha sa silong sa mga balay.” Nahimutang kini sa Siberia sa mga lungsod sa Zima ug Tulun, maingon man sa mga balangay sa Kitoy Oktyabr’skiy, ug Zalari. Human madiskobrehi ang mga imprentahan, ilang gipangdakop ang mga igsoon nga nalangkit sa pag-imprenta.
Ang upat ka brader nga unang nadakpan gipahimog sinulat nga mga pahayag bahin sa ilang pag-imprenta. Sa malimbongong paagi, gipugos sila sa mga imbestigador sa pagbuhat niana. Dayon gituis ug gipapatik sa KGB ang maong mga testimonya diha sa lokal nga mantalaan. Gibuhian kining upat ka igsoon, ug walo pa ang gidakop. Ang ilang husay gihimo didto sa Tulun sa Abril 1960. Gipatawag sa KGB ang media aron mabaniog ang husay. Ilang plano nga ang upat ka brader nga gibuhian ilang gamiton nga mga saksi dapig sa gobyerno. Daghang igsoon ang nagtuo nga ang maong mga brader nakigkunsabo na sa KGB.
Tuyo usab sa KGB nga pinaagi niini nga husay pahuyangon ang pagtuo sa mga Saksi nga manambong niini ug maaghat ang mga tawo nga kontrahon ang mga Saksi. Busa sa wala pa ang husay, gihikay sa KGB nga makasuroy ang mga tawo sa silong sa usa ka balay diin giimprenta ang literatura sulod sa ubay-ubayng katuigan. Sa wala madugay mikaylap ang balita bahin sa kalihokan sa sekreto nga “sekta.” Sa dihang gisugdan na ang husay, ang lawak napuno sa kapin sa 300 ka tawo, lakip na sa mga reporter sa mantalaan ug TV, ang uban gikan pa gani sa Moscow. Daghan usab nga mga Saksi ni Jehova ang nanambong.
NAUKAY ANG KORTE
Apan sa wala damha, napakyas ang plano sa KGB. Ang mga brader nga mihatag ug testimonya nakaamgo sa ilang sayop. Sa adlaw una ang husay, silang tanan nakahukom nga ilang buhaton ang tanan aron ihatag kang Jehova ang himaya. Panahon sa husay, ilang gipahayag nga sila nalimbongan ug ang ilang testimonya gituis. Dayon sila miingon: “Andam kaming mounong sa among mga igsoon nga binilanggo.” Naukay ang korte.
Dugang pa, sa dihang gisukitsukit ang mga igsoon nga gidemanda, sila mitubag sa paagi nga dili maangin ang uban. Pananglitan, sa dihang gipangutana sa huwes si Grigory Timchuk kon kinsay naghimo sa imprentahan diha sa iyang balay, siya mitubag, “Ako.” Sa dihang gipangutana kon kinsay nag-imprenta sa literatura, siya mitubag, “Ako.” Sa dihang gipangutana kon kinsay nag-apod-apod sa literatura, siya mitubag, “Ako.” Sa dihang gipangutana kon kinsay namalit ug naghatod sa papel, sa makausa pa siya mitubag, “Ako gihapon.” Dayon ang abogado nangutana: “Kinsa man diay ka? Manedyer, suplayer, ug trabahante pa gyod?”
“KAMI NADASIG NIINING SULATA!”
Kay wala nay mibarog nga mga saksi dapig sa gobyerno, giakusar sa abogado ang mga igsoon nga nakigkunsabo kono sa mga langyaw. Ingong pamatuod, iyang gipresentar ang sulat gikan ni Nathan H. Knorr sa Bethel sa Brooklyn. Si Mikhail Savitsky, nga usa sa mga igsoon nga mitambong sa husay, miingon: “Gibasag kusog sa abogado ang sulat ni Brader Knorr nga para unta sa mga igsoon sa Unyon Sobyet. Para kanamong mga Saksi nga presente niadtong tungora, kadto maoy maanindot nga gasa gikan ni Jehova. Kami nadasig niining sulata! Among nadungog ang maalamong tambag gikan sa Bibliya ug pagdasig aron mag-alagad nga mahigugmaon sa among mga isigkamagtutuo ug magmaunongon bisan sa mga pagsulay. Dugang pa, giawhag ang mga Saksi ni Jehova nga mosalig sa Diyos sa tanang butang, mangayo kaniyag kaalam ug giya, ug makigtambayayong sa tinudlong mga igsoon. Gihurot pagbasa sa abogado ang sulat. Kami naminaw pag-ayo. Mora mig nagtambong ug kombensiyon!” Bisan tuod ang mga igsoon gipahamtangan sa korte ug lainlaing sentensiya, kadtong nanambong determinado gihapon nga moalagad kang Jehova.
MALIPAYONG NAHIUSA SA PAGSIMBA
Nagtuo ang KGB nga napahunong na nila ang kalihokan sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet, busa gihimo nila ang kataposang pag-atake. Sa 1960, kapin sa 450 ka igsoon ang napriso sa usa ka kampo sa Mordvinia. Napriso sab ang mga igsoon nga nanguna sa duha ka grupo sa mga igsoon—kadtong mibulag sa organisasyon ug kadtong nagpabilin. Naghunahuna ang KGB nga mabungkag na gyod ang organisasyon. Usa ka artikulo nga nagdaot sa mga Saksi ang gipatik diha sa mantalaan sa kampo ug gipatin-aw niini kon unsang grupoha ang magkabangi. Tungod kay magkauban ra man ang mga igsoon diha sa kampo, nakakita silag paagi nga magkahiusa.
Si Iov Andronic nahinumdom: “Ang responsableng mga igsoon nag-awhag sa matag usa, lakip na niadtong mibulag sa organisasyon, nga maningkamot nga mahiusa. Ilang gihatagag pagtagad ang artikulo diha sa Septiyembre 1, 1961, nga Rusong edisyon sa Bantayanang Torre nga nag-ulohang ‘Paghiusa sa Tanang mga Katawhang May Maayong Kabubut-on Gisaad.’ Ang maong artikulo naghisgot sa mga prinsipyo ug mga pananglitan nga nagpakita kon giunsa pagdumala ni Jehova ang iyang katawhan sa karaang panahon. Kana naghisgot usab kon nganong angay nga maningkamot ang matag usa sa pagkinabuhi nga malinawon ug mahiusa uban sa mga igsoon sa kongregasyon. Human matun-i pag-ayo ang maong artikulo, daghan ang nakaamgo sa kahinungdanon nga mahiusa sa organisasyon sa Diyos ug sa iyang katawhan, busa sila mihimog mga kausaban.”
ESPIRITUWAL NGA PAGKAON NGA NAKAPAHIUSA KANILA
Ang maong artikulo sa Bantayanang Torre nakatabang usab nga mahiusa ang mga Saksi sa gawas sa prisohan. Ang mga brader nga gitudlo aron manguna duyog nga nag-ampo ug nagbasa niana. Ang artikulo nag-ingon nga si Brader Rutherford mihatag sa iyang kataposang pakigpulong sa kombensiyon sa Agosto 1941 tungod kay siya nasakit. Aron dasigon ang mga igsoon nga magmaunongon sa organisasyon ni Jehova ug dili mosunod ni bisan kinsang tawhanong lider, siya miingon: ‘Matag higayon nga maporma ug modaghan ang usa ka grupo, ang pipila moingon nga dunay usa ka tawo nga nanguna kanila nga daghan ug sumusunod. Kon kamong ania dinhi nagtuo nga ako usa lamang sa mga alagad sa Ginoo ug kita nagtambayayongay aron mahiusa, nga nag-alagad sa Diyos ug kang Kristo, palihog pagtubag ug Oo.’ Ang nanambong mitubag sa tin-aw ug kusog nga “Oo!”
Si Mikhail Savitsky nahinumdom: “Nianang panahona, kinahanglan gayong mahiusa ang mga Saksi sa Unyon Sobyet. Mapasalamaton kaayo kami kang Jehova nga siya mahigugmaon ug mapailobong nagtabang kanamo nga magmalig-on sa pagtuo. Ang usa ka brader nga mibulag sa organisasyon nangayo dayon ug kopya sa maong magasin ug miingon, ‘Palihog tagai ko ana aron among basahon ngadto sa mga igsoon sa Bratsk ug sa ubang mga dapit.’ Ako siyang giingnan nga usa ra ang among kopya nianang magasina. Apan misaad siya nga iuli niya kini pagkasunod semana. Tuod man, giuli niya ang magasin ug gilakip niya ang mga taho sa pag-alagad sa daghang kongregasyon nga wala ipadala sulod na sa taas nga panahon. Gatosan ka igsoon ang namalik sa nahiusang pamilya sa mga magsisimba ni Jehova.”
Si Ivan Pashkovsky, nga usa ka membro sa Komite sa Nasod sulod na sa kapin sa tulo ka dekada, nahinumdom: “Pinaagi sa usa ka igsoon nga gikan sa laing nasod, among gihangyo si Brader Knorr nga unta iyang awhagon ang tanang igsoon sa among nasod nga maghiusa ug magpasakop sa teokratikanhong kahikayan. Uyon niana si Brader Knorr, ug sa 1962 kami nakadawat ug 25 ka kopya sa iyang sulat diha sa duha ka pinulongan, Iningles ug Ruso. Tungod niining sulata, daghan ang nakaamgo nga kinahanglan silang mobalik sa organisasyon.”
ANG MGA KARNERO MAMATI SA TINGOG SA ILANG MAGBALANTAY
Ang Komite sa Nasod naningkamot nga mahiusa ang mga igsoon. Kon tagdon ang kahimtang kaniadto, dili kadto sayon. Sa ting-init sa 1962, ang usa ka enterong distrito nahiusa pag-usab sa organisasyon. Dihay giporma nga linaing komite nga gilangkoban sa mga brader nga hamtong sa espirituwal. Gipanalanginan ni Jehova ang paningkamot niining mga igsoona ug gihatagan silag “kaalam nga gikan sa itaas.” (Sant. 3:17) Si Aleksey Gaburyak, usa ka magtatan-aw sa sirkito sukad sa 1986 hangtod sa 1995, nahinumdom: “Nakigkita kami sa Komite sa Nasod didto sa Usol’ye-Sibirskoye niadtong 1965. Gihangyo kami sa komite nga pangitaon ang tanang igsoon nga nagkatibulaag tungod sa pagkadestiyero, pagkabilanggo, ug pagkabahinbahin ug sa paghiusa kanila uban sa kongregasyon. Ila kaming gihatagan ug pipila ka adres aron masugdan dayon ang pagpangita niining mga igsoona. Ang akong teritoryo naglakip sa probinsiya sa Tomsk ug Kemerovo ug sa siyudad sa Novokuznetsk ug Novosibirsk. Ang ubang mga brader giasayn sa lainlaing teritoryo. Ang among asaynment mao ang pag-organisar ug mga kongregasyon ug mga grupo maingon man ang pagtudlo ug pagbansay ug mga igsoon nga magdumala sa mga kongregasyon. Dugang pa, kinahanglang maghimo kamig ruta sa paghatod ug literatura ug mag-organisar ug mga tigom bisag gidili ang buluhaton. Sulod sa mubo nga panahon, kami nakaduaw ug 84 ka igsoon nga wala nay kontak sa organisasyon. Pagkadako sa among kalipay nga ang ‘karnero’ ni Jehova sa makausa pa namati sa tingog sa Maayong Magbalantay ug nag-alagad kaniya uban sa iyang katawhan!”—Juan 10:16.
Sa wala madugay, daghan sa mga igsoon nga mibulag ang nagpasakop sa Komite sa Nasod ug nagsugod sa pagpadala sa ilang mga taho sa pag-alagad sa kanataran. Pagka 1971 kapin sa 4,500 ka magmamantala ang nahiusa sa organisasyon ni Jehova. Pagka 1985, ang pagsangyaw nagpadayon ug ang mga interesado nanulod sa kongregasyon bisan pag gidili gihapon ang buluhaton.
BILILHONG MGA FILM
Ang pagkopya sa literatura nagkinahanglag dakong paningkamot sa bahin sa mabinantayon apan maisogong mga igsoon nga nagpuyo sa Unyon Sobyet. Apan, sa unsang paagi nila nadawat ang maong mga basahon?
Ang usa sa komon kaayo nga paagi mao ang paggamit ug gagmayng film (microfilm). Sa sikbit nga nasod, letratohan sa mga igsoon ang mga magasin, libro, ug mga brosyur nga gipatik sa Ruso ug Ukrainiano ug sa uban usab nga mga pinulongan. Kuti kini nga trabaho kay kinahanglang letratohan ang matag panid ginamit ang kamera nga kasudlan ug 30 metros nga rolyo sa microfilm. Ang matag pinatik nga basahon kadaghan letratohan, aron mas daghang kopya ang mahimo ug mas dali kining maapod-apod. Sulod sa katuigan daghan kaayong microfilm ang nagamit sa pagkopya sa literatura nga kon sumpaysumpayon, kini moabot ug milya-milya. Putolputolon kini ug tagpito ka pulgada aron sayon kining dad-on sa mensahero ngadto sa Unyon Sobyet.
SEKRETONG MGA IMPRENTAHAN SA SIBERIA
Lisod kaayo ang pagkopya ug literatura sa Bibliya, apan gipanalanginan ni Jehova ang maong buluhaton. Sukad sa 1949 hangtod sa 1950, ang mga igsoon nakakopya ug nakahatod ug 47,165 ka publikasyon ngadto sa mga kongregasyon. Dugang pa, ang Komite sa Nasod nagtaho nga nianang panahona, 31,488 ka tigom ang gihimo diha sa nasod bisan pa sa pagsupak.
Nagkadaghan ang nanginahanglag literatura busa nagkinahanglan usab ug bag-ong mga imprentahan. Si Stakh Savitsky nag-ingon: “Sa 1955 gihimo ang usa ka sekreto nga imprentahan diha sa among balay. Tungod kay dili man Saksi si Papa, nananghid mi niya. Sulod sa mga duha ka bulan, kami nagkalot ilalom sa kayda sa among balay aron maghimog lawak nga may gidak-ong 7 piye por 13 piye. Nianang panahona, nakahabwa kami ug mga 30 ka metro kubiko nga yuta. Kinahanglang tagoan namo ang among hinabwa aron walay magduda. Sa dihang upat ka piye ug tunga na ang giladmon sa among nakalot, ang yuta di na madugkal kay kini nabagtok tungod sa yelo. Busa samtang atua kami sa among trabahoan, si Mama maghaling diha sa nabagtok nga yuta aron kini mohumok ug mag-amping siya nga dili kini mamatikdan sa mga silingan. Unya amo kining gisalogan, gibungbongan, ug gikisamehan ug tabla. Sa dihang nahuman na kini, usa ka magtiayon ang mipuyo didto aron mag-imprenta ug mga basahon. Si Mama maoy magluto para nila, manglaba sa ilang besti, ug mag-atiman kanila. Kini nga imprentahan nagamit hangtod sa 1959.
“Sa 1957 ang brader nga nagdumala sa pag-imprenta sa literatura mihangyo nako: ‘Puwede ka bang magtrabaho diha sa imprentahan? Kinahanglang makaimprenta kitag labing menos 200 ka magasin kada bulan.’ Sa sinugdan nag-imprenta ko ug 200, dayon 500 ka magasin. Apan, nagkadaghan ang nagkinahanglan ug literatura. Sa gabii lang ko makaimprenta tungod kay kaming mga nadestiyero kinahanglang magtrabaho ubos sa pagdumala sa usa ka superbisor ug usa lang ka adlaw kada semana nga wala miy trabaho.
“Inigpauli nako gikan sa trabahoan, manaog ko ngadto sa imprentahan. Halos wala koy tulog tungod kay sa dihang masugdan na ang pag-imprenta kinahanglan kining bantayan hangtod mahuman. Mouga ang tinta, busa dili mahimong hunongon ang trabaho ug ipadayon sa laing higayon. Usahay kinahanglang mag-imprenta ko ug 500 ka panid ug kon may hanap nga mga letra, ako kining koreksiyonan ginamit ang dagom. Tungod kay wala man kaayoy hangin, dugayng mauga ang giimprenta nga mga panid.
“Akong ihatod ang mga magasin panahon sa kagabhion ngadto sa lungsod sa Tulun, nga 20 kilometros gikan sa among balay. Wala ko masayod kon asa kini ihatod gikan didto, apan nahibalo ko nga gamiton kini sa mga Saksi sa Krasnoyarsk, Bratsk, Usol’ye-Sibirskoye, ug sa ubang mga siyudad ug lungsod.
“Sa 1959 ang mga igsoon nga nagdumala sa buluhaton mihangyo kanako sa paghimog bag-ong imprentahan sa Tulun, tupad sa estasyon sa tren. Busa, naghimo na usab akog lawak ilalom sa yuta ug gitaoran kinig suga, sama sa akong gibuhat sa unang imprentahan. Gihatagan kami ni Jehova ug kaalam. Dayon usa ka pamilya ang mibalhin didto ug sila nag-imprentag literatura duolan sa usa ka tuig. Sa ngadtongadto, nadiskobrehan sa KGB ang maong imprentahan. Gibalita diha sa lokal nga mantalaan nga ‘ang suga maayo kaayong pagkainstalar nga bisan ang hanas nga mga elektrisyan naglibog kon giunsa kana paghimo.’
“Gawas sa among pamilya, pipila lang ka igsoon ang nasayod sa akong trabaho diha sa imprentahan. Sanglit wala may makakita nako sa magabii, ang mga igsoon sa kongregasyon nabalaka sa akong espirituwalidad. Duawon ko nila sa among balay aron dasigon ko, apan dili ko nila maabtan. Sanglit gibantayan pag-ayo sa KGB ang among mga lihok, gililong namo ang pag-imprenta bisan sa mga igsoon.”
PAG-IMPRENTA UG LITERATURA SA MOSCOW
Nahibalo ang mga awtoridad nga ang mga Saksi nagkinahanglan gayod ug mga Bibliya ug uban pang literatura. Ang Nagamandong Lawas kadaghan nang nangayog permit sa pag-imprenta ug pagpasulod ug literatura sa Bibliya, apan kini wala tagda o wala aprobahi. Tungod kay kulang kaayo ang literatura, ang mga igsoon nagsigeg pangita ug mga paagi sa pag-imprenta ug literatura diha sa lainlaing bahin sa nasod, lakip na sa Moscow, aron masuplayan ug espirituwal nga pagkaon ang mga kongregasyon ug ang gagmayng mga grupo.
Sa 1957, si Stepan Levitsky gisentensiyahan ug napulo ka tuig nga pagkabilanggo tungod kay nasakpang nagtener ug Bantayanang Torre, nga iyang gitagoan ilalom sa mantel sa lamesa didto sa kan-anan. Si Stepan nag-asoy: “Human sa tulo ka tuig ug tunga, gikanselar sa Korte Suprema ang akong sentensiya. Sa hapit na kong makagawas, misugyot ang mga igsoon nga maayo untag mopuyo ako duol sa Moscow ug magsangyaw ug makigbahin sa uban pang espirituwal nga mga kalihokan. Nakakita kog puy-anan nga duha ka oras ang gilay-on gikan sa Moscow ug nagsangyaw ako diha sa lainlaing dapit sa kaulohan. Gipanalanginan ni Jehova ang akong paningkamot. Paglabay sa pipila ka tuig, naorganisar ang usa ka grupo sa mga igsoon diha sa Moscow. Sa 1970, giasayn ako sa usa ka sirkito nga naglakip sa Moscow, Leningrad, (karon St. Petersburg), Gorki (karon Nizhniy Novgorod), Orel, ug Tula. Akoy gitudlo nga magdumala sa pagsuplay sa mga kongregasyon ug literatura.
“Nakaseguro ko nga kabubut-on ni Jehova nga ang Moscow ug ang ubang dapit sa Rusya makadawat ug igong gidaghanon sa literatura sa Bibliya. Akong giampo kang Jehova ang akong tinguha nga mohimog labaw pa niining bahina. Sa wala madugay akong nahimamat ang usa ka propesyonal nga tig-imprenta nga may koneksiyon sa ubay-ubayng imprentahan sa Moscow. Sa paagi nga dili siya magduda, ako siyang gipangutana kon posible ba nga makaimprenta ug gamay nga edisyon sa libro diha sa usa sa mga imprentahan sa Moscow.
“‘Unsang libroha?’ nangutana siya.
“Gikan sa Paraisong Nawala Ngadto sa Paraisong Nakaplagan Pag-usab,” mitubag ko nga gikulbaan.
“May suod siyang higala nga nagtrabaho sa usa ka imprentahan. Siya Komunista ug lider sa usa ka partido. Miuyon siya nga bayran aron mag-imprenta ug pipila ka libro. Panalangin gayod para sa mga igsoon nga makabaton na sila niini nga giya sa pagtuon sa Bibliya!
“Ang pag-imprenta sa among literatura niining paagiha peligroso kaayo, alang nako ug sa tig-imprenta. Human makaimprenta ug pipila ka libro, nga kasagarang himoon sa gabii, kinahanglang ipagawas dayon kini sa imprentahan nga dili mamatikdan. Gipanalanginan ni Jehova ang maong kahikayan, ug daghang literatura sa Bibliya ang naimprenta, lakip na ang mga libro nga “The Truth Shall Make You Free,” “Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon, ug hasta pa ang songbok! Kadto maoy pagkaon nga gitagana sa tukmang panahon. (Mat. 24:45) Nakapaimprenta mi didto sulod sa siyam ka tuig.
“Apan usa ka adlaw niana, ang superbisor sa imprentahan takulahaw lang nga miabot samtang giimprenta ang usa sa atong mga publikasyon. Giadyas dayon sa operitor ang makina ug dihadiha nag-imprenta siyag magasin nga naghisgot bahin sa panglawas. Apan kay nagdalidali man siya, iya kining nasagolan ug unom ka panid sa atong publikasyon. Ang superbisor mikuhag kopya sa bag-ong naimprenta nga magasin ug nagdala niana ngadto sa iyang opisina. Sa pagbasa niya sa magasin, natingala kaayo siya nga may laing artikulo nga nasagol niana. Iyang gipatawag ang operitor ug gipangutana kon nganong nahitabo kini. Human niana, gisusi sa KGB ang maong kaso. Kay gihulga man ang operitor nga silotan ug taas nga sentensiya, iyang gitug-an ang tanan. Busa, nasakpan dayon ko sa KGB kay nagtuo man sila nga ako ray Saksi ni Jehova sa Moscow. Gisentensiyahan ako ug lima ka tuig ug tunga nga pagkabilanggo.” Ang operitor gisentensiyahan ug tulo ka tuig.
“ARMAGEDON NA UNTA!”
Daghang igsoon ang dugay nang nabilanggo. Si Grigory Gatilov nabilanggo sulod sa 15 ka tuig. Siya nahinumdom: “Ang kataposang giprisohan kanako nindot ug ngalan: Kini gitawag ug Ang Puti nga Sisne (The White Swan). Nahimutang kini sa maanindot nga dapit sa Caucasus diha sa tumoy sa usa sa lima ka bukid nga nag-umbaw sa lungsod sa Pyatigorsk nga usa ka dapit bakasyonan. Niini nga bilanggoan, nakahigayon ko sa pagpaambit sa kamatuoran ngadto sa lainlaing tawo sulod sa usa ka tuig. Daghag interesado diha sa selda nga gibutangan kanako, ug dili na gani kinahanglan nga moadto pa kog laing selda. Ang warden sa prisohan magbutang ug bag-ong mga piniriso niana nga selda ug human sa pipila ka adlaw kuhaon sila, apan ako permanente ra didto. Panagsa ra ko nilang ibalhin ug selda. Gipaningkamotan nako nga masangyawan ang tanan bahin sa Gingharian ni Jehova. Daghang tawo ang nangutana bahin sa Armagedon. Ang ubang mga piniriso natingala kon nganong dunay mabilanggo ug dugay tungod sa iyang pagtuo. ‘Nganong dili man nimo isalikway ang imong pagtuo ug mopauli sa inyo?’ sila nangutana ug usahay bisan ang mga warden mangutana usab. Malipay ko kon dunay magpakitag tiunay nga interes sa kamatuoran. Usa niana ka adlaw akong nakita nga may misulat diha sa bungbong sa selda, ‘Armagedon na unta!’ Bisan tuod pait ang kinabuhi sa usa ka binilanggo, ako nalipay nga ako nakasulti bahin sa kamatuoran.”
“MAY JONADAB BA NINYO?”
Daghang sister nga masibotong nag-alagad kang Jehova ang nabilanggo usab sa mga kampo. (Sal. 68:11) Si Zinaida Kozyreva nahinumdom kon sa unsang paagi ang mga sister nagpakitag gugma sa usag usa ug ngadto sa mga piniriso nga dili-Saksi: “Sa 1959, wala pay sa usa ka tuig human ako mabawtismohi, kami ni Vera Mikhailova ug Lyudmila Yevstafyeva gibalhog sa usa ka kampo sa Kemerovo, Siberia. Dihay 550 ka piniriso sa maong kampo. Pag-abot namo, ubay-ubayng mga babaye ang nagbarog diha sa entrada.
“‘May Jonadab ba ninyo?’ sila nangutana.
“Kami nakaamgo nga sila among minahal nga mga igsoon. Ila dayon kaming gipakaon ug gipangomosta. Mainiton ug mahigugmaon kaayo sila kanamo, nga wala gayod nako masinati uban sa akong pamilya. Tungod kay bag-o pa man kami sa kampo, sila dako kaayong tabang kanamo. (Mat. 28:20) Sa wala madugay among nasayran nga niining kampoha, ang programa sa pagpakaon kanamo sa espirituwal organisado kaayo.
“Sama kamig tinuod nga mga managsoon. Ganahan kaayo mi kon ting-init na sa dihang manguha mig dagami. Ang mga tagdumala sa kampo kompiyansa nga kami dili mopuga o mosupak sa mga lagda sa kampo. Usa lang ka sundalo ang magbantay kanamong mga 20 o 25 ka sister, apan sa pagkatinuod, kami ang nagbantay niya! Kon duna ganiy magsingabot, amo siyang pukawon aron dili siya silotan. Samtang matulog siya, kami maghisgot bahin sa Bibliya panahon sa among pagpahulay. Pabor kadto kanamo ug kaniya.
“Sa hinapos sa 1959 ako ug ang pipila sa mga sister gibalhin ngadto sa kampo nga guwardiyado kaayo. Gibutang kami sa usa ka bugnaw nga selda nga ang bentana walay tabon nga bildo. Inigkagabii matulog mi sa katre nga walay hanig ug inigkaadlaw magtrabaho mi. Giasayn kami sa paglainlain sa mga utanon ug samtang magtrabaho mi, panid-an sa mga opisyal ang among lihok. Sa dihang kombinsido na sila nga dili kami mangawat sama sa ubang mga piniriso, ila kaming gihatagag dagami nga ihanig sa among higdaanan ug ilang gitaorag bildo ang among bentana. Gidangtan mig usa ka tuig didto ug human niana ang tanang sister gibalhog ngadto sa usa ka kampo sa Irkutsk nga dili kaayo guwardiyado.
“Dihay 120 ka sister sa maong kampo. Gidangtan mig usa ka tuig ug tulo ka bulan didto. Ang unang tingtugnaw nga among nasinatian didto hilabihan ka tugnaw ug baga kaayo ang niyebe. Hago kaayo ang among trabaho diha sa gabsanan ug troso. Ang mga kapatas subsob nga morekisa kanamo, nga mangitag literatura. Morag mao ra ni ilang paagi sa pagpalabay sa oras. Hanas na kaayo ming motago sa among literatura nga usahay dili na namo kini makit-an. Kas-a, gitagoan namo ni Vera ang mga papel nga sinulatag teksto nianang adlawa. Maayo kaayo kining pagkatago diha sa among mga dyaket nga pangtrabaho nga wala na namo kini makit-i. Apan nakit-an kana sa usa ka kapatas, ug kami ni Vera gibartolina sulod sa lima ka adlaw. Mas bugnaw pa kay sa -40 grado Celsius ang temperatura sa gawas, ug tungod kay walay heater, ang bungbong sa selda naputos sa niyebe.
“Diha sa selda dunay gagmayng mga estante nga konkreto nga igo lang kalingkoran. Kon tugnawon mi pag-ayo, maglingkod mi nga magdapatay ang bukobuko, unya among isimpig sa bungbong ang among bitiis, ug kami makatulog nianang posisyona. Sa dihang mahigmata mi, magluksolukso dayon mi kay basig mamatay mi sa katugnaw. Kada adlaw, hatagan kamig usa ka baso nga init tubig ug 300 gramos nga lugom-brawon nga tinapay. Bisan pa niining mapait nga kahimtang, malipayon kami tungod kay gihatagan kami ni Jehova ug ‘gahom nga labaw sa kasarangan.’ (2 Cor. 4:7) Giatiman kami pag-ayo sa mga sister sa dihang nahibalik na mi sa baraks. Gidalitan mi nila ug init nga pagkaon ug nag-init sab silag tubig nga among isagol sa tubig nga pangkaligo.”
“DALING IKASINABOT”
Si Zinaida nagpadayon sa pag-asoy: “Lisod mosangyaw niining kampoha tungod kay diyutay lang ang mga piniriso ug ang tanan nakaila sa mga Saksi. Busa, gisunod namo ang prinsipyo sa 1 Pedro 3:1. Nagsangyaw kami nga walay pulong. Among gihuptang hinlo ug hapsay ang among baraks ug kami mahigalaon ug suod sa usag usa. (Juan 13:34, 35) Dugang pa, maayo usab ang among relasyon sa mga dili Saksi. Kami naningkamot sa paggawi sumala sa gitudlo sa Pulong sa Diyos ug nagmahunahunaon sa mga panginahanglan sa uban. Usahay motabang kami sa mga dili-Saksi sa lainlaing paagi. Pananglitan, kinabubut-ong gitabangan sa usa ka sister ang ubang mga piniriso nga nalisdan sa pagkuwenta. Daghan ang nakaamgo nga ang mga Saksi ni Jehova lahi sa mga tawo nga sakop sa ubang relihiyon.
“Sa 1962 kami gibalhin gikan sa kampo sa Irkutsk ngadto sa usa ka kampo sa Mordvinia. Niining dapita, gipakita usab namo nga limpiyada kami. Ang among mga higdaanan kanunayng hinlo ug hapsay. Mga 50 ka piniriso ang nagpuyo sa among baraks, nga ang kadaghanan mga sister. Ang mga sister lang ang nanglimpiyo sa baraks, sanglit ang ubang mga piniriso dili man ganahang manglimpiyo. Ang salog sa baraks kanunay namong nusnosag balas ug trapohan, ug ang mga tagdumala naghatag kanamo sa among gikinahanglan sa pagpanglimpiyo. Ang mga madre nga kauban namo sa baraks dili ganahang manglimpiyo mao man usab ang mga edukado, busa ang kahinlo sa among baraks nagdepende ug dako sa among paningkamot. Kon duna ganiy buhian nga igsoon, isulat diha sa report bahin sa iyang personalidad nga siya ‘mapailin-ilinon ug daling ikasinabot.’”
TAG-AS NGA MGA BULAK NGA KATAGOAN
Miingon si Zinaida: “Kas-a, ubay-ubayng sister ang misulat sa ilang pamilya nga nangayog binhi sa tag-as nga mga bulak. Among giingnan ang mga tagdumala nga gusto namong mananom ug matahom nga mga bulak ug kon mahimo, mangayo mig tabunok, itom nga yuta. Sa among katingala, miuyon dayon sila. Kami nagtanom ug mga bulak sa daplin sa baraks ug sa mga agianan. Sa wala madugay milabong na ang mga rosas, sweet Williams, ug uban pang mga bulak, nga dili lang matahom, tag-as pa gyod. Sa tungatunga sa pundok sa mga bulak anaay maanindot nga mga dalia ug bagang mga pungpong sa tag-as nga mga daisy nga nagkalidadis ang kolor. Anha mi maglakawlakaw, magtuon sa Bibliya nga magpasalipod sa mga bulak, ug magtago ug literatura diha sa labong nga mga punoan sa rosas.
“Among himoon ang tigom samtang maglakaw. Manglakaw mi nga tinagilma. Ang matag usa kanamo magsag-ulo daan ug usa ka parapo gikan sa usa ka publikasyon. Dayon, human sa pangbukas nga pag-ampo, magpulipuli mig sulti sa among namemorya nga parapo ug hisgotan kana. Human sa paniklop nga pag-ampo, magpadayon mi sa paglakaw. Ang Bantayanang Torre gihimo namong gagmitoy nga mga pulyeto [sama nianang makita sa panid 161]. Kada adlaw duna kamiy tun-an, ilabina ang inadlaw nga teksto, ug among isulti ang among namemorya nga parapo panahon sa tigom, nga among gihimo katulo sa usa ka semana. Dili kay kana ra, among gipaningkamotan nga makasag-ulo ug entero kapitulo sa Bibliya, ug amo kining isulti sa usag usa aron kami mapalig-on. Busa, dili kaayo mi mabalaka kon panahon sa pagrekisa embargohon sa mga awtoridad ang among literatura.
“Ang mga tagdumala sa kampo misulay sa pagpangutana sa ubang mga piniriso kon sa unsang paagi giorganisar ang among mga kalihokan diha sa kampo, apan daghan kanila wala motug-an. Kauban namo sa baraks si Olga Ivinskaya, nga higala sa inilang magbabalak ug magsusulat nga si Boris Pasternak, kinsa nakadawat ug Nobel Prize sa natad sa Katitikan. Si Olga usa ka magsusulat, ug sanglit nakaangay man siya namo, nalipay siya sa pagkasayod nga organisado kaayo ang mga Saksi. Gihatagan kami ni Jehova ug kaalam aron kami makabaton ug espirituwal nga pagkaon.”—San. 3:17.
“HUSTO NA!”
“Ang literatura nakaabot kanamo sa lainlaing paagi,” nagpadayon pag-asoy si Zinaida. “Dayag nga si Jehova mismo ang nagpaigo niana, kay siya nagsaad: ‘Dili ko gayod ikaw pagabiyaan ni sa bisan unsang paagi pagatalikdan.’ (Heb. 13:5) Usahay ipahinabo niya nga daw mabutaan ang mga guwardiya. Usa ka higayon niana sa tingtugnaw, sa dihang ang among grupo misulod sa kampo, sa naandan girekisa kami sa mga guwardiya pinaagi sa pagpahubo kanamo sa tanan namong gisul-ob. Ako ang naiwit, nga nagsuksok sa bag-o namong nabatonan nga literatura diha sa kinailadman sa duha ka karsones nga akong gisul-ob.
“Tungod kay tugnaw kaayo niadtong panahona, nagsapaw ko ug daghang sinina, morag sibuyas bombay! Una, girekisa sa kapatas nga babaye ang akong dyaket nga binuktonan, dayon ang way-bukton ug baga nga dyaket. Gituyo nako nga maglangaylangay aron mapul-an siya. Gihinayhinay nako paghubo ang usa ka suwiter ug ang lain na usab. Samtang gisusi niya kini pag-ayo, hinayhinay nakong gitangtang ang ubay-ubayng baliog, dayon gihubo nako ang tsaliko, sunod ang usa ka kamisen, ug ang lain pa. Ang nahibilin na lang mao ang duha ka karsones ug ang akong gamusa nga botas. Akong gihinayhinay paghubo ang usa ka botas ug dayon ang pikas ug unya gihinayhinay sab nako paghubo ang akong gisapaw nga karsones. Naghunahuna ko kon unsay akong sunod nga buhaton. Kon ipahubo pa gyod tong usa, modagan dayon ko ngadto sa mga sister ug iitsa kanila ang literatura. Apan sa dihang nahubo na nako ang karsones nga akong gisapaw, ang kapatas nasuko ug misinggit: ‘Husto na! Pahawa na diha!’ Gidalidali nakog sul-ob ang akong mga sinina ug midagan paingon sa kampo.
“Diin man gikan ang literatura? Ibilin kana sa mga brader diha sa dapit nga among gikasabotan, ug magpulipuli mi sa pagkuha ug pagdala niana ngadto sa kampo. Sa dihang madala na namo sa kampo ang literatura, amo kanang tagoan sa usa ka dapit diin dili kana daling makit-an. Matag karon ug unya, amo kanang ibalhin. Kanunay usab namong kinamoton pagkopya ang mga basahon ug tagoan kana. Gihimo namo kini samtang magbukot ug habol. Aron among makita ang among gisulat, among ipatungod ang buslot sa among habol sa kahayag gikan sa suga sa poste nga molapos sa bentana. Kanunay ming puliki aron walay mausik nga panahon. Bisan sa dihang moadto mi sa kan-anan, ang matag usa kanamo magdalag papel nga sinulatan ug teksto.”
“MIABOT NA ANG INYONG PANAHON”
Sa 1965 wala damhang nagpagula ang gobyerno ug linaing mando nga naghatag ug kagawasan sa tanang Saksi nga nadestiyero sa Siberia gikan sa 1949 hangtod sa 1951. Apan, ang kadaghanan sa mga igsoon wala tugoti nga mopauli sa ilang gipuy-an kaniadto. Kadtong dili gustong magpabilin sa Siberia nakadesisyon sa pagbalhin ngadto sa dapit diin mas dako ang panginahanglan sa ministeryo.
Si Magdalina Beloshitskaya nag-ingon: “Nadestiyero kami sa Siberia sa duolag 15 ka tuig. Sa tingtugnaw ang temperatura moabot ug -60 grado Celsius, ug sa ting-init baga kaayo ang duot sa mga lagong ug mga lamok nga mamahit bisan sa among kalimutaw. Nakalahutay kami tungod sa tabang ni Jehova. Apan pagkatalagsaong pribilehiyo nga nakapugas kami ug mga binhi sa kamatuoran niadtong bugnaw kaayong mga dapit sa Siberia! Kada tuig sulod sa 15 ka tuig, kami mopirmag deklarasyon diha sa opisina sa superbisor, nga nagpahayag nga dili kami moikyas. Usahay ang superbisor moadto sa among balay ug matulog didto. Nianang panahona, siya maayo kaayo namo, nga mosukna ug daghang pangutana bahin sa Bibliya ug kon unsay gikinahanglan aron sa pagkinabuhi subay sa mga pagtulon-an niini. Mangutana siya kon nganong mipili kami niining paagiha sa pagkinabuhi nga nahibalo man unta kami nga lutoson mi tungod niana. Kas-a, amo siyang gipangutana kon may purohan ba nga mahatagan kamig kagawasan. Iyang gipakita ang iyang palad ug nangutana siya, ‘May purohan ba nga tuboan kinig balhibo?’
“‘Wala,’ tubag nako.
“‘Ingon usab niana ang inyong kahimtang,’ matod pa niya. Pagkataudtaod, midugang siya, ‘Kana kon dili magmilagro ang inyong Diyos.’
“Usa ka adlaw niana sa ting-init sa 1965, ako miadto sa estasyon sa tren aron maghulog ug sulat. Nakita ako sa superbisor ug siya misinggit: ‘Magdalina, asa man ka paingon nga wala man ka mananghid?’
“‘Dili ko molakaw. Maghulog lang kog sulat,’ matod ko. Dayon, miduol siya nako ug miingon: ‘Miabot na ang inyong panahon. Gawasnon na mo.’ Sa iyang tinan-awan akong masabtan nga morag miingon siya, ‘Gitabangan mo sa Diyos!’ Daw dili ko makatuo sa akong nadungog!
“Gitugotan kami sa pag-adto bisan asa sa Unyon Sobyet gawas sa among gipuy-an kaniadto. Mora bag giingnan mi ni Jehova: ‘Pangadto mo sa lainlaing dapit, ug pagsangyaw didto. Karon na ang panahon, busa ayaw mo paglangan. Panglakaw na mo.’ Kon gitugotan pa kami sa pagpauli sa among pinuy-anan, daghan kanamo ang mamalik ngadto sa mga lungsod nga among gigikanan. Apan kay wala man mi tugti, ang tanan mipuyo sa lainlaing dapit. Ang among pamilya nakahukom sa pagpuyo sa Caucasus.”
Libolibo ka Saksi ang nagkatag sa tibuok Unyon Sobyet. Nianang tuiga mismo dihay komperensiya sa mga opisyales sa gobyerno maylabot sa relihiyon. Ang usa kanila nangutana: “Unsa mang hitaboa nga nakaabot kining mga Jehovista dinhi sa atong siyudad nga dili pa dugayng gitukod sa atong mga batan-on? Kini bag-o ug malinawon nga siyudad ug karon takulahaw lang nga mitungha kining mga Jehovista!” Naglibog ang mga awtoridad kon unsay ilang buhaton sa mga Saksi. Walay makababag sa saad sa Diyos nga pun-on ang yuta “sa kahibalo ni Jehova.”—Isa. 11:9.
“DUNA MOY ‘BALAANG TUBIG’”
Ang mga Saksi gibalhog sa mga kampo tungod sa ilang pagsangyaw. Si Nikolai Kalibaba, kinsa nabilanggo sulod sa daghang katuigan diha sa mga kampo, nahinumdom: “Upat mi ka lalaki nga gibalhog sa kampo sa balangay sa Vikhorevka, sa Probinsiya sa Irkutsk, diin dihay mga 70 ka igsoon nga napriso. Walay mainom nga tubig didto; ang bugtong tubo sa tubig konektado sa imburnal, busa peligroso kining imnon. Dili usab maayong kaonon ang pagkaon, apan gitabangan kami ni Jehova. Niining kampoha, ang mga Saksi lang ang gustong motrabaho. Kugihan kami nga mga trabahador. Namatikdan dayon kini sa mga tagdumala, ug kami giasayn sa ubang mga buluhaton sa laing dapit sa kampo. Pag-uli namo makadala mig pipila ka baldeng tubig. Daghang piniriso ang moduol kanamo ug moingon: ‘Among nabalitaan nga duna moy “balaang tubig.” Mangayo mi bisag tunga lang sa baso.’ Siyempre, nanghatag mi.
“Taliwala sa mga piniriso, may mga tawo nga maayog kasingkasing. Ang uban kanila mga kawatan ug mga kriminal kaniadto. Sila nagtuon sa Bibliya ug nahimong mga Saksi ni Jehova. Ang uban morag supak sa kamatuoran ug sa among buluhaton. Apan usa niana ka higayon, sa dihang usa ka mamumulong ang miadto sa among kampo ug nagdaot sa mga Saksi ni Jehova, kadtong mga tawo nga misupak namo maoy midepensa kanamo ug miingon nga ang pakigpulong nagpasipala sa mga Saksi.”
“MOANHA MI NGA GINURUPO”
Ang mga igsoon kanunayng mangayo kang Jehova ug kaalam aron makahunahuna sila kon unsaon nila pagpauswag sa intereses sa Gingharian bisan pa sa ilang kahimtang. Si Nikolai nagpadayon: “Among nabalitaan nga ibalhinay na kami sa kampo sa Mordvinia, nga dili layo sa Moscow. Sa wala pa mi mogikan, dihay makalilipay nga panghitabo. Sa among katingala, ang pipila ka opisyales ug mga kapatas nga nagbantay sa mga Saksi ni Jehova sulod sa ubay-ubayng katuigan miduol kanamo ug miingon: ‘Mahimo ba ninyo kaming kantahan sa inyong mga alawiton ug suginlan ug dugang bahin sa inyong pagtuo? Moanha mi nga ginurupo, tingali mga 10 ngadto sa 20 ka tawo, o kapin pa.’
“Kay nahadlok man sila nga basig masakpan mi, sila miingon nga magbutang silag mga guwardiya nga mobantay sa dapit diin kami magkita. Miingon mi nga sanglit mas eksperyensiyado man mi nianang bahina, magtudlo sab mig among mga guwardiya. Ang ilang paagi sa pagbantay sama sa amoa: Ang mga sundalo nagbantay sa lainlaing puwesto gikan sa guardhouse hangtod sa among gitigoman. Mahanduraw ba nimo kini? Gikantahan sa mga Saksi ang mga opisyales ug mga kapatas ug human niana usa ka brader ang mihatag ug mubo nga pakigpulong bahin sa Bibliya. Morag atua mi sa Kingdom Hall! Nianang paagiha kami nagdumala ug pipila ka tigom uban sa mga interesado. Among nakita kon sa unsang paagi si Jehova nag-atiman dili lang kanamo kondili hasta usab niining sinserong mga tawo.
“Nakadala kami ug daghang magasin gikan niining kampoha ngadto sa kampo sa Mordvinia,” matod ni Nikolai. “Daghang Saksi ang nabilanggo didto. Gihatagan ako sa mga igsoon ug maleta nga may sekretong katagoan sa literatura. Gihimo nako ang tanan aron inigrekisa, dili magduda ang mga kapatas sa maleta. Sa kampo sa Mordvinia, girekisa mi pag-ayo. Usa ka kapatas ang mialsa sa akong maleta ug miingon: ‘Bug-ata god ani! Bulawan man seguroy sulod ani!’ Sa wala damha, iyang gipadaplin ang akong maleta ug ang ubang butang ug girekisa niya ang mga butang sa uban. Human sa pagrekisa, ang laing kapatas miingon, ‘Kuhaa na kanang inyong mga butang ug panglakaw na mo!’ Wala rekisaha ang akong maleta, busa akong nadala sa baraks ang bag-ong suplay sa espirituwal nga pagkaon, nga gikinahanglan pag-ayo.
“Dili kay kana ra. Dihay pipila ka higayon nga nagsuksok ako ug gikinamot pagkopya nga mga tract diha sa akong sapatos. Kay dagko man kog tiil, daghan kog ikasuksok nga papel sa akong sapatos. Unya, ako kining bulitag grasa. Kining grasaha danglog kaayo ug baho pa gyod, busa dili inspeksiyonon sa mga kapatas ang akong sapatos.”
“GIBANTAYAN MI SA MGA KAPATAS, UG GIBANTAYAN SAB NAKO SILA”
Si Nikolai nagpadayon: “Sa kampo sa Mordvinia, gitudlo ako sa mga igsoon nga maoy modumala sa pagkopya sa literatura sa Bibliya. Ang usa sa akong mga responsibilidad mao ang pagpaniid sa mga kapatas aron kadtong nagkinamot pagkopya sa literatura may panahon pa sa pagtago niana. Gibantayan mi sa mga kapatas, ug gibantayan sab nako sila. Ang ubang mga kapatas, kay gusto gayong makasakop namo, takulahaw lang nga mosulod sa baraks. Lisod kaayo ang pagbantay kanila ilabina kay subsob silang manginspeksiyon. Ang uban moadto sa baraks kas-a sa usa ka adlaw. Kini sila mas matinugoton ug dili manghilabot kanamo.
“Nianang panahona, among kopyahon ang inimprentang basahon ug amo kining tagoan sa mga dapit diin dili kini daling makit-an. Ubay-ubay nianang orihinal nga mga kopya ang among gitagoan sa kosinilya, bisan sa kosinilya sa opisina sa tagdumala sa kampo. Ang mga igsoon nga maoy manglimpiyo sa iyang opisina naghimog tagoanan diha sa kosinilya, ug among tagoan ang bililhong mga kopya sa Bantayanang Torre diha niana. Bisag unsaon kami pagrekisa sa mga kapatas, ang orihinal nga mga kopya nga gitagoan didto sa opisina sa tagdumala dili gayod masakpan.”
Maayo kaayong motago ug literatura ang mga igsoon. Kasagaran ila kining tagoan sa kordiso sa bentana. Maayo gani silang motago ug literatura diha sa mga sudlanag toothpaste. Duha o tulo lamang ka igsoon ang nahibalo kon diin tagoi ang orihinal nga kopya. Kon kinahanglanon kini, kuhaon sa usa nianang mga igsoona ang orihinal ug human kini makopya tagoan kinig balik. Niining paagiha, dili masakpan ang orihinal nga kopya. Giisip sa kadaghanan sa mga igsoon nga usa ka pribilehiyo ang pagkopya sa mga literatura, bisan pa sa kapeligrohan nga ibartolina sila sulod sa 15 ka adlaw. Si Viktor Gutshmidt nahinumdom: “Sa napulo ka tuig nga akong gigugol sa mga kampo, mga tulo ka tuig niana ang akong gigugol diha sa bartolina.”
PINO KAAYONG PAGKASULAT NGA MGA BANTAYANANG TORRE
Para sa mga igsoon, daw nakamugna ang mga tagdumala sa kampo ug linaing paagi sa pagpangita ug pag-embargo sa literatura gikan sa mga Saksi. Ang ubang mga opisyales maayo kaayong mangita. Si Ivan Klimko nag-asoy: “Usa ka higayon niana sa Camp 19 sa Mordvinia, ang mga sundalo nga nagdalag iro nagpagawas sa mga igsoon gikan sa kampo ug girekisa sila pag-ayo. Ang matag Saksi gipahubo, hasta gani ang mga nuog nga ilang giputos sa ilang tiil, gipahubo pa. Apan ang mga igsoon nagpapilit ug pipila ka panid sa kinopya nga literatura diha sa ilang lapalapa, nga wala makit-i sa nagrekisa. Naghimo usab silag gagmitoy kaayong mga pulyeto nga ilang ikasuksok taliwala sa ilang mga tudlo. Sa dihang gimandoan sila sa mga guwardiya sa pag-isa sa ilang kamot, ang mga pulyeto dili mahulog, ug busa ang pipila niana wala maembargo.”
Diha pay laing mga paagi sa pagpanalipod sa espirituwal nga pagkaon. Si Aleksey Nepochatov nag-ingon: “Ang ubang mga igsoon makamaong mosulat ug pino kaayong mga letra. Ilang panipsan pag-ayo ang tumoy sa pluma, ug ang matag badlis sa notbok ilang masulatan ug tulo ngadto sa upat ka linya. Ang usa ka bayanan sa posporo kasudlan ug lima ngadto sa unom ka kopya sa Bantayanang Torre nga gikopya niining paagiha. Aron makasulat ug ingon ka pinong mga letra, kinahanglan nga ang usa maayog mata ug makaarang sa paghimo niining hago nga trabaho. Sa dihang palongon na ang mga suga ug ang uban mangatulog na, sugdan niining mga igsoona ang pagsulat samtang magbukot ug habol. Wala silay laing suga gawas sa nag-awop-awop nga bombilya diha sa entrada sa baraks. Kon padayon kining buhaton sulod sa pipila ka bulan, kini makapahalap. Usahay makamatikod ang guwardiya, ug kon maayo ra siya namo, siya moingon, ‘Nagsige gihapon mog sulat. Kanus-a man mo mangatulog?’”
Si Brader Klimko nahinumdom: “Usa ka higayon niana, daghan ang naembargo nga literatura hasta ang among Bibliya. Amo kanang gitagoan sa ilalom sa artipisyal nga bitiis sa usa ka brader. Human pugsa ang brader sa pagtangtang sa iyang artipisyal nga bitiis, gidugmok kini sa guwardiya. Ilang giletratohan ang nagkatag nga mga panid sa literatura ug gipatik ang mga letrato diha sa mantalaan sa kampo. Apan, duna gihapon kiniy maayong epekto tungod kay gipamatud-an niini nga lunlon relihiyoso ang kalihokan sa mga Saksi ni Jehova. Human niini, ang tagdumala sa kampo, kinsa nagtuo nga milampos na siya, miingon sa mga igsoon, ‘Mao na ni inyong Armagedon!’ Apan, pagkaugma, dihay nakabalita kaniya nga ang mga Saksi ni Jehova nagtigom, nanag-awit, ug nagbasa sahi sa naandan.”
PAGPAKIGSULTI SA PISKAL HENERAL
Sa ulahing bahin sa 1961, ang piskal heneral sa Russian Soviet Federative Socialist Republic miadto sa kampo sa Mordvinia aron sa pag-inspeksiyon niana. Pagsuroy niya sa kampo, siya misulod sa baraks nga gipuy-an sa mga Saksi. Gitugotan sa piskal heneral ang mga igsoon sa pagsukna ug pipila ka pangutana. Si Viktor Gutshmidt nahinumdom, “Ako nangutana, ‘Sa imong hunahuna sir, hulga ba sa Sobyet nga katilingban ang relihiyon sa mga Saksi ni Jehova?’
“‘Dili,’ tubag niya. Apan sa padayon namong pagpakig-estorya kaniya, nahisgotan niya nga sa 1959 lamang, ang Probinsiya sa Irkutsk naggahin ug lima ka milyong ruble nga badyet alang sa mga Saksi.’
“Buot niyang ingnon nga ang mga awtoridad nahibalo gayod kon kinsa kami, tungod kay lima ka milyong ruble gikan sa pondo sa gobyerno alang sa mga prisohan ang ilang gigasto aron sa pagsusi kon kinsa gayod ang mga Saksi ni Jehova. Dako kaayo kini nga kantidad. Nianang panahona, ang lima ka libong ruble ikapalit na ug nindot nga awto o komportableng balay. Lagmit nahibalo gayod ang mga awtoridad sa Moscow nga dili peligroso ang mga Saksi ni Jehova.
“Ang piskal heneral nagpadayon sa pag-ingon, ‘Kon among ingnon ang mga tawo nga buhaton nila ang ilang gustong buhaton sa mga Saksi, napapha na unta mo.’ Buot niyang ingnon nga ang mga tawo sa Rusya wala makaangay sa mga Saksi. Base sa iyang gisulti, among nasabtan nga milyonmilyong tawo ang misagop sa propaganda sa mga ateyista ug mga Komunista.
“Dayon mitubag kami, ‘Inyong makita ang tinuod nga situwasyon sa dihang ang mga Saksi magpahigayon ug mga kombensiyon sa tibuok Rusya, gikan sa Moscow ngadto sa Vladivostok.’
“‘Tingali tunga sa milyon ang modapig ninyo, apan ang uban modapig gihapon namo,’ miingon siya.
“Pagkahuman niyag sulti niana, natapos ang among kabildohay. Husto siya. Karon, kapin na sa 700,000 ka tawo ang magtambongan sa mga tigom sa mga Saksi ni Jehova diha sa mga nasod nga sakop sa kanhing Unyon Sobyet. Diha sa maong mga tigom, ang mga tawo mamati sa putli nga mga pulong sa kamatuoran sa Bibliya inay sa propaganda.”
“PARKE NA MAN HINUON NI SA MGA SAKSI”
Si Viktor nagpadayon: “Gipakita sa tagdumala sa kampo ngadto sa piskal heneral ang mga bulak ug kahoy nga gitanom sa mga Saksi maingon man ang mga pakete nga ilang nadawat ug gipamutang diha sa ilang mga baraks nga wala pangawata. Daw dili siya makatuo sa iyang nakita. Apan, among nahibaloan sa ulahi nga gimandoan niining tawhana ang mga tagdumala sa kampo sa pagpuo sa tanang bulak ug mga kahoy. Iyang giingnan ang tagdumala, ‘Dili na man ni kampo. Parke na man hinuon ni sa mga Saksi.’ Gidid-an usab niya ang mga Saksi sa pagdawat ug mga pakete ug gipasirhan ang tindahag pagkaon diin ang mga Saksi makapalit ug dugang pagkaon.
“Apan, nalipay ang mga igsoon nga wala tumana sa tagdumala ang tanan niyang gimando. Pananglitan, ang mga sister gitugotan gihapon sa pagpananom ug mga bulak. Sa tinghunlak, sila mamutol ug mga bulak ug ila kining pungpongon aron ihatag sa mga empleyado sa kampo ug sa mga anak niini. Nindot kaayong tan-awon sa dihang ang mga bata motagbo sa ilang mga ginikanan diha sa balay nga dawatanag bisita duol sa ganghaan, mokuha sa mga bulak, ug mopaingon sa ilang eskuylahan nga mapahiyomon. Gimahal nila ang mga Saksi.”
Si Viktor nahinumdom: “Usa ka adlaw niana sa sinugdanan sa 1964, ang usa ka kapatas kansang igsoong lalaki nagtrabaho alang sa KGB miingon kanamo nga giorganisar ang tibuok nasod nga kampanya batok sa mga Saksi ni Jehova. Apan sa ulahing bahin nianang tuiga, si Nikita Khrushchev kalit lang nahuboan sa iyang katungdanan ingong pangulo sa Estado, ug milurang ang paglutos.”
ALAWITON SA GINGHARIAN DIHA SA MGA KAMPO NGA GUWARDIYADO KAAYO
Sa katuigan sa 1960, ang usa ka guwardiyado kaayo nga kampo sa Mordvinia nagtugot sa mga binilanggo niini sa pagdawat ug usa lang ka pakete kada tuig, ug ingong ‘linain nga ganti’ lamang. Kanunayng gihimo ang mga pagrekisa. Kon dunay masakpan nga nagtipig ug papel nga sinulatan ug teksto sa Bibliya, ibartolina siya sulod sa napulo ka adlaw. Dugang pa, mas diyutay ang pagkaon nga ihatag niining kampoha sa mga binilanggo. Mas hago usab ang trabaho dinhi; ang mga Saksi pakaloton ug tuod sa dagko kaayong mga kahoy. Si Aleksey Nepochatov nag-ingon: “Daghang higayon nga halos mawad-an na mig umoy tungod sa kakapoy. Apan nagpabilin kaming alisto ug wala mawad-ig paglaom. Ang usa ka paagi nga magpabiling madasigon ang mga igsoon mao ang pagkanta ug mga alawiton sa Gingharian. Nagporma mi ug grupo sa mga mag-aawit nga lalaki nga lainlaig tingog nga bisag walay tingog sa babaye nindot gihapon kining pamation. Kining mga awita nakadasig dili lamang sa mga Saksi kondili sa mga opisyales usab, kinsa mohangyo sa mga igsoon nga manganta samtang nagtrabaho. Usa ka higayon niana samtang namutol kami ug kahoy, ang komandante sa usa ka grupo sa mga sundalo miduol kanamo ug miingon: ‘Panganta mo. Hangyo ni sa among labaw!’
“Ang maong opisyal kadaghan nang nakadungog sa mga igsoon nga mag-awit ug mga alawiton sa Gingharian. Tayming kaayo kadto, kay halos mawad-an na kamig umoy niadtong tungora. Malipayon kaming naghimaya kang Jehova pinaagi sa among mga tingog. Kasagaran kon moawit kami diha sa kampo, ang mga asawa sa mga opisyales manggula gikan sa sikbit nga mga balay, manindog diha sa ilang kayda, ug mamati kanamog dugay. Nagustoan kaayo nila ang liriko sa alawiton numero 6, ‘Pahatagag Himaya ang Yuta,’ gikan sa songbok nga among gigamit niadtong panahona. Ang maong alawiton nindot ug liriko ug may mananoy nga honi.”
MORAG ANAA SIYA SA “LAING NASOD”
Bisan pa sa mga kahimtang nga wala damha, madayag gayod ang maayong panggawi sa mga Saksi ni Jehova. Si Viktor Gutshmidt nahinumdom: “Human sa usa ka hagong semana, samtang nanglingkod kami sa tanaman, dunay mahalong mga kasangkapang dekoryente nga gihatod sa kampo diin kami gibilanggo. Ang drayber nga naghatod niini maoy usa ka dili Saksi nga piniriso gikan sa among kampo, ug ang tagdumala sa pagpamalit nga iyang kauban naggikan sa laing kampo. Sanglit sirado man ang bodega ug mibakasyon ang tagdumala niini, ilang gihangyo ang mga Saksi sa pagdawat ug pagdiskarga sa mga kasangkapan.
“Among gidiskarga ang mga kasangkapan ug gibutang tupad sa bodega duol sa baraks nga gipuy-an sa mga igsoon. Gikulbaan pag-ayo ang tagdumala sa pagpamalit sa iyang gihimo tungod kay iyang gibilin ang mga kasangkapan nga ang resibo wala mapirmahi sa tagdumala sa bodega. Apan ang drayber mipasalig kaniya: ‘Ayawg kabalaka. Walay kawatan dinhi. Morag ania ka sa “laing nasod.” Ayawg hunahunaa ang kahimtang sa gawas sa kampo. Dinhi, kon imong ibilin ang imong relo bisag asa, inigbalik nimo ugma dili ra kana mawala.’ Apan miinsister ang tagdumala sa pagpamalit nga dili kini mahimong ibilin kon dili mapirmahan ang resibo kay nagkantidad kinig tunga sa milyon ka ruble.
“Wala madugay miabot ang mga lalaki nga tagdumala sa kampo ug ilang gimando ang pagpalarga sa trak pagawas sa kampo. Giingnan sa usa kanila ang tagdumala sa pagpamalit nga iya na lang ibilin ang resibo ug kuhaon kana pagkaugma, maong napugos siya sa pagbiya. Pagkasunod buntag mibalik siya sa kampo aron papirmahan ang resibo, apan gitunol kini kaniya sa guwardiya nga napirmahan na.
“Sa ulahi gisuginlan mi sa guwardiya nga ang tagdumala sa pagpamalit wala diay dayon mobiya sa kampo. Tunga sa oras siyang nahiugnok ug nagsige lag tan-aw sa ganghaan sa kampo ug sa mga dokumento. Moaksiyon siyag lakaw, dayon molingi, molakawg pila ka tikang, unya molingi na pod. Mao tingali kini ang unang higayon nga nakasinati siyag sama niini sa tibuok niyang kinabuhi, nga mihatod siyag mahalong mga butang ug ang resibo gipirmahan bisag wala siya, ug wala gayoy nahitabong pagpanglimbong. Apan talagsaon gayod kini kay kini nahitabo sa usa ka kampo nga guwardiyado kaayo diin ang mga piniriso didto gitawag ug ‘mga peligroso kaayo.’ Sa pagkatinuod, bisan unsa pang propaganda ang gamiton batok sa mga Saksi ni Jehova, kon motungha ang mga kahimtang nga sama niini, makita gayod sa tanan ang ilang maayong panggawi.”
“KARON NAGSANGYAW NA USAB SILA”
Sa 1960, pipila pa lamang ka adlaw human mapriso ang mga Saksi sa kampo sa Mordvinia, ang kapin sa usa ka gatos kanila gibalhin sa Kampo 10, usa ka linain nga prisohan sa kasikbit nga lugar sa Udarnyy. Kini maoy prisohan alang sa “pag-eksperimento” aron usbon ang panghunahuna sa mga Saksi. Ang mga piniriso didto nagsul-ob ug mga uniporme nga sama niadtong sa mga piniriso sa mga kampo konsentrasyon sa Nazi. Gawas pa sa nagkalainlaing trabaho, ilang gipaibot ang mga Saksi ug dagkong mga tuod sa kahoy sa lasang. Ang matag usa kanila kinahanglang makaibot ug labing menos 11-12 ka tuod matag adlaw. Apan usahay, bisag magtinabangay pa ang mga igsoon sa tibuok adlaw, dili sila makaibot ug usa ka dakong tuod sa kahoyng oak. Sagad manganta sila ug mga alawiton sa Gingharian aron sa paglinig-onay sa usag usa. Kon madunggan sa administrador sa kampo ang ilang pagkanta, usahay mosinggit siya: “Kamong mga Saksi, dili mo nako pakan-on unyang gabii aron dili na mo makakanta. Tudloan nako mo nga motrabaho!” Ang usa ka igsoon niining kampoha nahinumdom: “Apan si Jehova mitabang kanamo aron makalahutay. Bisan pa sa malisod nga mga kahimtang, nagpabilin kaming nahigmata sa espirituwal. Kanunay namong gipalig-on ang among kaugalingon pinaagi sa paghunahuna nga si Jehova ang among gidapigan sa isyu sa pagkasoberano sa uniberso.”—Prov. 27:11.
Gawas pa sa “mga magtutudlo” sa prisohan, duna usay kaugalingong magtutudlo ang matag selda, usa ka opisyal sa sundalo nga ang ranggo dili moubos sa kapitan. Ang tumong sa maong mga opisyal mao ang pagkombinsir sa mga Saksi aron ilang talikdan ang ilang pagtuo. Kadtong mga mokompromiso, nga motalikod sa ilang pagtuo, hatagag kagawasan. Sa matag bulan ang mga magtutudlo mohimog taho bahin sa binuhatan sa matag Saksi nga piniriso, ug ila kining papirmahan sa pipila ka trabahante sa prisohan. Sanglit wala may Saksing mikompromiso, naanad na ang mga magtutudlo sa pagsulat niini, “Wala mosanong sa pag-edukar; nagpabiling lig-on sa iyang mga tinuohan.” Si Ivan Klimko nag-ingon: “Sa napulo ka tuig nga ako napriso, unom niini ang akong gigugol ning maong prisohan, ug ako uban sa pipila ka igsoon gitawag nga ‘peligroso ug balikbalik nga tiglapas sa balaod.’ Sama sa giingon kanamo sa mga opisyal, gituyo sa mga kagamhanan nga paantoson gayod ang mga Saksi aron ilang maobserbahan ang among panggawi.”
Si Iov Andronic, nga migugol ug lima ka tuig niining maong prisohan, kas-a nangutana sa komander sa kampo, “Kanus-a pa kaha kami makagawas dinhi?” Gitudlo sa komander ang kalasangan ug siya miingon, “Hangtod nga ipanglubong mong tanan didto.” Si Iov miasoy: “Ila kaming gibulag sa uban aron dili na kami makasangyaw ug gibantayan nila kami pag-ayo. Kon dunay usa kanamo nga kinahanglang moadto sa laing dapit sulod sa kampo, guwardiyahan gyod mi kanunay ug usa ka kapatas. Pipila ka tuig sa ulahi, dihang gibalhin kami sa usa ka kampo nga dili kaayo guwardiyado, giingnan sa ubang dili Saksing piniriso ang mga tagdumala sa kampo: ‘Nagmadaogon gayod ang mga Saksi kay bisag inyo silang gilain, apan karon nagsangyaw na usab sila.’”
NAILHAN SA USA KA OPISYAL ANG IYANG BIBLIYA
Lisod gayod ang pagdalag literatura sa Kampo 10, ilabina ang Bibliya. Daw imposible na para sa mga igsoon nga makabaton pa silag Bibliya sulod sa prisohan. Apan ang usa ka igsoon nga napriso dinhi sa pipila ka tuig nag-ingon: “Alang kang Jehova, ang tanang butang posible. Gitubag sa Diyos ang among mga pag-ampo. Nag-ampo mi nga makabaton kamig bisan usa lang ka Bibliya alang sa usa ka gatos ka Saksi sa prisohan, apan duha hinuon ang among nabatonan!” (Mat. 19:26) Sa unsang paagi kini nahitabo?
Dihay usa ka koronel nga girekluta aron mahimong magtutudlo sa prisohan. Apan unsaon niya “pagtudlo” ang mga Saksi kon wala gayod siyay nahibaloan sa Bibliya? Siya nakabaton ug usa ka daang Bibliya nga kabungkagon na. Sa wala pa siya mobakasyon, gibilin niya kana sa usa ka edaran nga pinirisong Baptist aron ipatahi, human niya sultihi ang mga kapatas nga dili nila kana kompiskahon. Gipanghambog sa Baptist sa mga Saksi ang Bibliya, ug iya kanang gipahulam kanila. Pagkakuha sa mga Saksi sa maong bililhong bahandi, ila dayong giapod-apod ang mga tinahi nga panid niini ngadto sa tanang Saksi sa prisohan aron kana makopya. Sa misunod nga mga adlaw, nahimong kopyahanag Bibliya ang tanang selda sa mga Saksi. Mihimo silag tagurha ka kopya sa matag panid. Ang usa sa mga igsoon nahinumdom: “Sa dihang among gitigom ang tanang mga panid, tulo ka Bibliya ang napatungha! Nadawat sa koronel ang iyang bag-ong tinahi nga Bibliya, ug nakabaton usab kamig duha ka kopya. Ang usa maoy among gigamit, samtang ang laing usa among gitagoan sa mga tubo nga dunay mga kableng tag-as ug boltahe. Naghimo kamig mga tagoanan diha sa maong mga tubo. Sanglit mahadlok man ang mga kapatas bisan sa pagduol niana, wala gayoy nangahas sa pagsusi didto. Ang taas nga boltahe maoy nahimong kasaligang magbalantay sa among Bibliya ug mga literatura.”
Apan sa usa ka pagrekisa, nakit-an sa koronel ang usa ka panid sa Bibliya nga gikinamot pagkopya. Dihang iyang nahinumdoman ang mga panghitabo, nahigawad siya pag-ayo ug miingon, “Gikan gayod kini sa Bibliya nga akong gidala sa kampo!”
PAGSAULOG SA MEMORYAL
Kada tuig, gisaulog sa mga igsoon ang Memoryal sulod sa mga kampo. Sa tanang tuig sa ilang pagkabilanggo sa kampo sa Mordvinia, walay bisan usa sa mga igsoon ang mipalta sa pagtambong niining maong okasyon. Siyempre, naningkamot gayod ang mga tagdumala sa kampo aron dili kini masaulog. Nasayod sila sa petsa sa Memoryal, ug kasagaran ilang awhagon ang tanang guwardiya nga magmaalerto pag-ayo nianang adlawa. Pagkagabii, daghan sa mga guwardiya ang gipangkapoy na sa pagbantay sa mga igsoon, sanglit wala man sila masayod sa eksaktong oras ug dapit diin pagasaulogon ang Memoryal.
Ang mga igsoon naningkamot gayod nga makabatog bino ug tinapay nga walay lebadura. Sa usa ka higayon panahon sa adlaw sa Memoryal, nakaplagan sa usa ka grupo sa mga guwardiya ang mga emblema nga gibutang sa hunos ug ila kining gikompiskar. Sa ulahi, lain na usab nga grupo sa mga guwardiya ang mipuli pagbantay, ug samtang nanghinlo ang usa ka igsoon sa opisina sa komander iyang nakit-an ang mga emblema ug sekreto niya kining gihatod ngadto sa mga igsoon. Nianang gabhiona gisaulog sa mga igsoon ang Memoryal uban sa mga emblema sa dihang ang ikatulong grupo na sa mga guwardiya ang nagbantay. Gikinahanglan gayod ang mga emblema sanglit mag-aambit man niini ang usa sa mga igsoon nga mitambong.
PAGSAULOG SA MEMORYAL SA KAMPO SA MGA BABAYE
Nag-atubang usab ug samang mga problema ang ubang mga kampo. Nahinumdoman pa ni Valentina Garnovskaya kon unsa gayod kalisod ang pagsaulog sa Memoryal sa kampo sa mga babaye sa Kemerovo. Siya nag-ingon: “Adunay mga 180 ka igsoong babaye dinhi sa kampo. Kami gidid-an sa pagtigom. Sa napulo ka tuig, kaduha ra mi nakasaulog ug Memoryal. Sa usa ka higayon didto mi nag-Memoryal sa usa sa mga opisina diin ako ang tighinlo. Sulod sa pipila ka oras, anam-anam nga nangabot ang mga igsoong babaye sa wala pa magsugod ang Memoryal, ug nagtigom kami didto nga sekreto. Mga 80 ka igsoong babaye ang mitambong. Among gibutang ang tinapay nga walay lebadura ug ang pulang bino diha sa lamesa.
“Wala na mi manganta sa among pagsugod. Gidumala sa usa ka sister ang pangbukas nga pag-ampo, ug ang tanan nagsugod sa hapsayng paagi ug kaming tanan nagmalipayon. Apan nasorpresa kami sa dihang nakadungog kamig kabanha ug mga singgit kay gipangita na diay kami sa mga kapatas. Sa kalit lang, among nakit-an ang komander sa mga guwardiya nga nagtan-aw kanamo sa bentana. Niadtong tungora, duna usay nanuktok ug kusog kaayo sa pultahan ug iya kaming gimandoan sa pag-abli niana. Kalit nga misulod ang kapatas ug iyang gibunlot ang sister nga nagpakigpulong ug ila siyang gibartolina. Dunay laing sister nga maisogong mipuli kaniya sa pagpakigpulong, apan gidakop usab siya. Human niana, gipadayon sa ikatulong sister ang pakigpulong, mao nga ila kaming gibalhin sa laing kuwarto, ug gihulga nga bartolinahon. Didto namo gitiwas ang pagsaulog sa Memoryal ug among gitapos kana pinaagig awit ug paniklop nga pag-ampo.
“Sa dihang namauli na kami sa baraks, giingnan mi sa ubang piniriso, ‘Niadtong nangawala mog kalit, abi namog Armagedon na, unya gidala na kamo sa Diyos didto sa langit samtang kami dinhi iyang laglagon!’ Kini nga mga piniriso nakauban na namo sulod sa pipila ka tuig ug wala gayod sila modawat sa kamatuoran. Apan human niini, buot nang mamati ang uban kanila.”
“NAGDUTDOTAY KAMI PAG-AYO”
Sa usa ka kampo sa Vorkuta daghang Saksi gikan sa Ukraine, Moldova, mga nasod sa Baltic, ug sa ubang republika sa Unyon Sobyet ang gipriso. Si Ivan Klimko nahinumdom: “Tingtugnaw kadto sa 1948. Sanglit wala kamiy literatura sa Bibliya, among gisulat sa gagmayng papel ang bisan unsang among nahinumdoman gikan sa karaang mga magasin ug amo kining tagoan aron dili makit-an sa mga kapatas. Apan nahibalo diay ang mga kapatas niini. Busa gidahom nga ila kaming rekisahog maayo. Panahon sa grabeng tingtugnaw, gitapok nila kami sa gawas ug gipalinya nga tagilma. Gibalikbalik nila kami pag-ihap. Lagmit nagtuo sila nga mas palabihon namo nga isurender ang maong mga papel kay sa magpabiling magbarog sa gawas ug mangamig sa katugnaw. Samtang balikbalik nila kaming ginaihap, nagdutdotay kami pag-ayo ug naghisgot bahin sa Bibliya. Puno kanunay ang among hunahuna ug espirituwal nga mga butang. Gitabangan kami ni Jehova nga makapabiling maunongon kaniya. Sa ulahi, napayuhot sa mga igsoon ang usa ka Bibliya didto sa kampo. Among gibahinbahin ang mga panid niini aron dili makompiskar ang tibuok Bibliya panahon sa pagrekisa.
“Nagtuo ang ubang guwardiya nga dili gayod angayng prisohon ang mga Saksi ni Jehova. Mitabang kanamo ang maong buotang mga tawo sa bisan unsang paagi nga ilang mahimo. Ang uban kanila magpakaaron-ingnong ‘wala makakita’ kon may usa kanamo nga makadawat ug pinutos nga regalo. Kasagaran, sekretong gibutang sulod sa maong mga pinutos ang usa o duha ka panid sa Bantayanang Torre. Alang kanamo mas bililhon ang maong mga panid nga pipila lamang ka gramo ang gibug-aton kay sa pila ka kilo nga pagkaon. Bisan pag kanunayng gihikawan sa pisikal nga mga panginahanglan ang mga Saksi sa matag kampo, apan nagmadagayaon gayod kami sa espirituwal.”—Isa. 65:13, 14.
“IYA KANANG PIKASPIKASON SA 50 KA BAHIN!”
Gidumalahan sa mga igsoon ug pagtuon sa Bibliya matag semana ang mga nagpakitag interes sa kamatuoran. Nasayran sa pipila ka piniriso—bisan kadtong mga walay interes sa Bibliya—nga inigka-alas siyete sa gabii may mga pagtuon sa Bibliya nga gihimo sa baraks, maong dili na sila magbanha. Si Iov Andronic nahinumdom: “Gibati gayod namo ang pag-atiman ni Jehova ug ang iyang pagsuporta sa buluhaton. Dugang pa, naningkamot kami sa pagpakitag Kristohanong gugma sa usag usa pinaagi sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya. Pananglitan, kon dunay magpadala kanamog pagkaon, amo kanang bahin-bahinon, ug kini maoy talagsaon diha sa mga kampo.
“Diha sa usa ka kampo, si Mykola Pyatokha ang tig-apod-apod sa pagkaon sa mga igsoon. Usa ka opisyal sa KGB ang kas-a miingon, ‘Hatagi ra god si Mykola ug usa ka kendi, di ba iya kanang pikaspikason sa 50 ka bahin!’ Ingon niini ang ginahimo sa mga igsoon. Among salohan ang bisan unsa nga among madawat sa kampo, materyal man kana o espirituwal nga pagkaon. Nakatabang kini kanamo ug nakahatag kinig dakong pamatuod ngadto sa sinserong mga tawo.”—Mat. 28:19, 20; Juan 13:34, 35.
BONUS ALANG SA MAAYONG PANGGAWI
Ang mga trabahante nga nagtrabaho uban sa mga Saksi ni Jehova sa usa ka kampo gitanyagag bonus nga mokabat ug 30 porsiyento sa ilang suweldo. Ngano man? Si Viktor Gutshmidt mipatin-aw: “Gisuginlan ako sa usa ka kanhing kahera sa kampo bahin niini. Siya nag-ingon nga sa mga kampo diin gipriso ang daghan natong mga igsoon, gisabot nang daan ang mga trabahante nga dili sila masuko o mamalikas ug sila angayng magmatinahoron. Dugangan kono ang ilang suweldo kon ila kining buhaton. Gituyo gayod kini aron ipakita nga dili ra ang mga Saksi ni Jehova ang maayog pamatasan ug nga wala ra silay kalainan sa uban. Kanay hinungdan nga gisuholan ang mga trabahante sa ilang maayong panggawi. Ubay-ubay ang nagtrabaho sa kampo—mga tig-atiman sa panglawas, trabahador, accountant, ug mga kapatas—mga usa ka gatos tanantanan. Silang tanan gusto gayong makadawat ug bonus.
“Usa ka adlaw niana, nadunggan sa usa ka brader nga nagtrabaho sa gawas sa kampo ang usa ka tagdumala sa grupo nga kusog nga namalikas. Pagkaugma, nagkita sila sa brader sulod sa kampo, ug giingnan siya sa brader: ‘Duna gyod tingali nakapasuko nimo pag-ayo didto sa guardhouse. Pwerte god nimong pamalikas!’ Ang tagdumala miangkon: ‘Wala man, dili na man god nako maagwanta ang kapit-os nga akong gibati gahapon, mao nga migawas ko sa kampo aron sa pagpahungaw sa akong gibati didto.’ Sa pagkatinuod, malisdan gayod ang mga tawo nga mogawi sama sa mga Saksi ni Jehova.”
NAKASANGYAW TUNGOD SA SALAMIN
Gipahimuslan sa mga igsoon ang mga kahigayonan nga sila makasangyaw sa uban, ug may mga higayon nga dagayang gipanalanginan ang ilang mga paningkamot. Si Nikolai Gutsulyak nahinumdom: “Kanunay ming mokuhag pagkaon didto sa usa ka gamayng kantina sa kampo. Kada turno nako nga mokuhag pagkaon, mopaambit kog pipila ka pagtulon-an gikan sa Bibliya. Kanunayng maminaw pag-ayo ang babaye nga tigtunol sa pagkaon ug diha pa ganiy higayon nga iya akong gihangyo sa pagbasa. Paglabay sa tulo ka adlaw, gitawag ako sa usa ka opisyal didto sa ganghaan. Ako ug ang usa ka Saksi iyang gisugo nga among itaod ang salamin sa bentana sa balay sa komander sa kampo.
“Nangadto kami sa siyudad ug giubanan kamig mga sundalo. Pag-abot namo sa balay sa komander, ang miabli sa pultahan mao ang babaye nga nagtrabaho sa gamayng kantina sa prisohan. Siya diay ang asawa sa komander sa kampo! Ang usa ka sundalo nagbarog sa sulod sa balay, ug ang duha nagbarog sa kalye nga duol sa bentana. Gidalitan kamig tsa sa babaye, ug gihangyo kami sa pagsugilon kaniyag dugang pa bahin sa Bibliya. Nianang adlawa, among nataod ang salamin sa iyang bentana ug amo pa gyod siyang nasangyawan ug dugay. Human sa among pag-estoryahay, siya miingon: ‘Ayaw kamog kabalaka. Diyosnon usab ang akong mga ginikanan sama ninyo.’ Wala lang masayod ang bana, kinsa nagdumot sa mga Saksi, nga ang iyang asawa sekreto diayng nagbasa sa atong mga literatura.”
“PAMALIK MO SA INYONG TRABAHO”
Dunay pipila nga anaa sa kagamhanan nga nakadayeg ug midapig sa mga Saksi. Sa katuigan sa 1970 didto sa Bratsk, sa Probinsiya sa Irkutsk, gipotbol sa departamento sa partidong Komunista ang tanang trabahante nga mga Saksi ni Jehova sa usa ka pabrika sa tabla. Giingnan nila ang mga igsoon: “Kay supak man mo sa gobyerno sa Sobyet, dili mo atimanon niini. Kay si Jehova may inyong gipili, pasagdi siya nga maoy moatiman kaninyo.” Ang gipotbol nga mga igsoon midesidir nga labing maayo kon mosangyaw na lang sila sa publiko, busa sila namalaybalay. Sa usa ka balay, giablihan sila sa usa ka babaye. Gipaila sa mga igsoon ang ilang kaugaligon ug gisaysay sa mubo ang ilang tuyo. Didto sa kosina, dihay usa ka tingog sa lalaki nga miingon: “Kinsa man nang imong kaestorya? Padayona sila.” Sa nakasulod na sa balay ang mga igsoon, ang lalaki nangutana: “Nganong wala man mo sa inyong trabaho nga tingtrabaho man unta karon?” Gisaysay sa mga igsoon ang hinungdan kon nganong wala sila sa ilang trabahoan.
Ang lalaki diay nga ilang kaestorya usa ka piskal, nga mipauli aron maniudto. Nasuko pag-ayo ang piskal, ug iyang giteleponohan ang pabrika ug gipangutana kon tinuod ba nga gipotbol sa departamento ang tanang Saksi ni Jehova. Human niya masayri nga tinuod kana, ang piskal miingon: “Unsa may ilang sala? Nahibalo ba mo nga inyong gilapas ang balaod? Wala moy katungod sa paghimo niini! Pabalika ninyo ang mga Saksi sa ilang trabaho ug ulii sila sa ilang suweldo sa tulo ka bulan nga wala sila makatrabaho tungod sa inyong gihimo.” Gibutang sa piskal ang telepono ug iyang giingnan ang mga igsoon, “Ugma dayon, pamalik mo sa inyong trabaho.”
“AKO NAGTAGOG MGA LITERATURA SUKAD PA SA 1947”
Sa katuigan sa 1970, ang mga igsoon hanas na kaayo sa pag-imprenta, pagpanagtag, ug pagtagog mga literatura. Apan, dunay mga higayon diin gikinahanglan ang abtik nga panghunahuna. Si Grigory Sivulsky nahinumdom: “Kas-a sa 1976, ang among balay girekisa. Sa gabii sa wala pa kini mahitabo, wala ko nakamatikod nga gibutang diay nako sa hunos ang mga taho ug adres sa mga igsoon. Sa ilang pagpangukay, morag segurado kaayo ang KGB kon asa ug unsay ilang pangitaon. Giingnan ako sa usa kanila: ‘Hatagi kog playis ug screwdriver kay among bungkagon ning inyong sopa.’ Ako nag-ampo ug kalmadong mitubag kaniya:
“‘Kon inyo pa unta ming gipakalitan sama sa gihimo ninyo sa mga balay sa ubang mga Saksi, naa gyod unta moy makit-an dinhi. Apan ulahi na ang tanan. Wala na gyod moy makit-an dinhi.’
“‘Ug unsa man diay unta ang among makit-an?’ nangutana ang usa kanila.
“‘Ang mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! Ugaling lang, wala na gyod moy makit-an karong adlawa.’
“Akong gitunol kanila ang mga himan, ug ako miingon, ‘Kon unsa gani ang porma anang akong sopa sa wala pa ninyo bungkaga, kinahanglang ingon usab niana ang porma human ninyog bungkag.’
“Usa ka minuto silang nagbarog nga naglibog kon unsay buhaton. Kay ako mang namatikdan nga sila nag-ukon-ukon, akong giingnan ang ilang kauban nga batan-on: ‘Kon wala ko masayop, wala ka pay tulo ka tuig nga nagpangitag literatura sa mga Saksi ni Jehova. Apan ako nagtagog mga literatura sukad pa sa 1947. Busa ayaw na lang mo pag-usik ug panahon dinhi; ang mga literatura anaa sa luwas nga lugar.
“Sa akong katingala, sila mibiya. Ang mga taho ug ang mga adres sa mga igsoon nabutang sa dapit diin dali ra kaayong makit-an.”
PERESTROIKA—USA KA PANAHON ALANG SA KAUSABAN
Ang gideklarar nga perestroika niadtong 1985 wala dayon mipatunghag maayong mga resulta ingon sa gidahom. Sa pipila ka rehiyon, padayong gihukman ug gibalhog sa mga bilanggoan ang mga Saksi. Bisan pa niana, gisulatan sa sangang buhatan sa Alemanya ang tibuok-kalibotang hedkuwarter niadtong 1988: “Sa pagsugod sa tuig sa pag-alagad, dunay mga senyales nga hatagag dugang kagawasan sa kagamhanan ang atong mga igsoon sa USSR, maylabot sa mga panagkatigom ug mga literatura, kon ilang iparehistro ang mga kongregasyon sa lokal nga mga kagamhanan. Gisaulog sa mga igsoon ang Memoryal sa daghang dapit nga walay nagsamok kanila. Ilang namatikdan ang dakong kausaban sa tinamdan sa kagamhanan ngadto kanila.”
Sa ngadtongadto, gipadad-an sa tinudlong igsoong mga lalaki ang sanga sa Alemanya ug mga adres sa mga igsoon nga gustong makadawat ug espirituwal nga mga pagkaon. Dayon gipadala kana sa sanga ngadto sa mga ansiyano, nga naningkamot nga ang tanan makadawat gayod sa maong espirituwal nga tagana. Sa Pebrero 1990, duolan sa 1,600 sa maong mga adres ang gigamit aron sa pagpadalag espirituwal nga pagkaon kausa sa usa ka bulan.
Sa 1989 libolibong mga Saksi gikan sa Unyon Sobyet ang nakatambong sa espesyal nga kombensiyon nga gihimo sa Polandia. Si Yevdokia, usa ka Saksi sa siyudad sa Naberezhnye Chelny, nahinumdom: “Kinasingkasing kaming nag-ampo kang Jehova aron among matambongan ang among unang tinuod nga kombensiyon. Sa pagkahibalo niini, ang direktor sa kompaniya nga akong gitrabahoan miingon: ‘Naunsa ka! Wala ba nimo makita sa TV nga sirado ang utlanan? Dili nila kana paagian!’
“Ako masaligong mitubag, ‘Maablihan ra unya ang utlanan.’ Nahitabo gayod kini. Sa checkpoint sa aduwana sa Brest, ang mga Saksi ni Jehova ray paagion. Wala gani mi nila sukitsukita, ug matinahoron sila kanamo. Dihay usa ka di-Saksi nga nagpakaaron-ingnong delegado sa kombensiyon nga mitabok sa utlanan uban namo. Apan dali ra kaayo siyang nailhan sa mga opisyal sa aduwana ug ila siyang gibilanggo. Giunsa man nila pagkahibalo? Gawas nga ang mga delegado sa kombensiyon mapahiyomon, gagmay ra nga mga bag ang ilang gibitbit.”
MAINITONG PAG-ABIABI SA MOSCOW
Kuwarenta ka tuig na ang milabay sukad misulay ang mga Saksi ni Jehova sa pagparehistro sa Moscow sa ilang mga kalihokan niadtong 1949. Niadtong panahona, wala gayod gitugot sa konsensiya sa mga igsoon ang mga kondisyones sa gobyerno ni Stalin. Apan sa Pebrero 26, 1990, giabiabi sa tsirman sa Committee of Religious Affairs sa Moscow ang grupo sa mga Saksi ni Jehova. Presente usab sa maong miting ang bise-tsirman ug ang tulo niya ka kauban. Ang grupo sa mga Saksi ni Jehova gilangkoban ug 15 ka igsoon: 11 ang gikan sa Rusya ug sa uban pang republika sa Unyon Sobyet. Mitambong usab si Milton Henschel ug Theodore Jaracz gikan sa Brooklyn, maingon man si Willi Pohl ug Nikita Karlström gikan sa sanga sa Alemanya.
Gisugdan sa tsirman ang miting pinaagi niining mga pulonga: “Malipayon gayod kaming makighimamat kaninyo nga mga Saksi ni Jehova. Daghan na kog nasayran bahin ninyo kaniadto, apan mao kini ang unang higayon nga ako nakakita kaninyo. Andam kaming makighisgot kaninyo uban ang bukas nga panghunahuna ug pagkagawasnon.” Gisulti sa mga igsoon nga buot nilang iparehistro ang mga kalihokan sa mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Ang tsirman mipadayon: “Nindot kanang paminawon, ug ang panahon haom alang niana tungod kay hapit na ang tingpamulak, panahon na nga kita magtanom. Busa makalaom kitag maayong mga resulta ug mga bunga.”
Dihang giawhag sa tsirman nga ipailaila sa mga igsoon ang ilang kaugalingon, iyang nahibaloan nga naay mga Saksi sa tanang suok sa nasod, gikan sa Kaliningrad ngadto sa Halayong Sidlakang bahin sa Rusya. Ang usa ka magtatan-aw sa sirkito nag-ingon: “Ako naghawas sa upat ka kongregasyon sa Probinsiya sa Irkutsk. Apil usab sa akong teritoryo ang Halayong Sidlakang bahin ug ang mga kray (probinsiya o rehiyon) sa Khabarovsk ug Krasnoyarsk, ug ang mga probinsiya sa Novosibirsk ug Omsk.” Tungod niini ang tsirman miingon, “Pagkalapad sa imong teritoryo; lapad pa kini kay sa daghang nasod!”
Ang bise-tsirman nag-ingon: “Kinahanglang makat-onan pa namog dugang ang inyong mga pagtulon-an, sanglit wala namo masabti ang uban niana. Pananglitan, ang usa sa inyong mga libro nag-ingon nga hinloan sa Diyos ang yuta ug iyang laglagon ang tanang gobyerno nga naglungtad karon. Wala kami makasabot niini.” Si Brader Pohl mitubag: “Ang mga Saksi ni Jehova dili moapil sa bisan unsang matang sa kapintasan. Apan kon mao kanay giingon sa libro, kini nagtumong lamang sa tinong mga tagna sa Bibliya. Ang mga Saksi ni Jehova nagsangyaw bahin sa Gingharian sa Diyos ug sa kinabuhing walay kataposan sa paraiso sa yuta.”
“Dili man hinuon kana sayop,” miingon ang bise-tsirman.
Pagkahuman sa panaghisgot, ang tsirman miingon: “Nalipay gayod kaming nakigkita kaninyo. Kinahanglang marehistro na kamo sa labing madaling panahon.”
Sa Marso 1991, opisyal nang giila ang mga Saksi ni Jehova sa Rusya. Niadtong panahona, kapig 150 ka milyon ang populasyon sa Rusya ug dunay 15,987 ka magmamantala sa Gingharian. Sa pagkakaron, nanginahanglag dugang instruksiyon gikan kang Jehova ang atong mga kaigsoonan sa Rusya.—Mat. 24:45; 28:19, 20.
“PAGKADAKO SA AMONG KALIPAY, TALAGSAON GAYOD KINI NGA KAGAWASAN!”
Sanglit duol ra man ang Pinlandia sa Rusya, gidelegar sa Nagamandong Lawas sa sanga sa Pinlandia ang pag-organisar sa internasyonal nga kombensiyon sa St. Petersburg, Rusya, niadtong Hunyo 26-28, 1992. Unsa may gibati sa mga igsoon nga sila gawasnon nang makatambong sa kombensiyon human sa kapig lima ka dekada nga pagbando sa ilang buluhaton? Ang usa ka brader nahinumdom: “Libolibo kami diha sa istadyum. Walay hunong ang pagtulo sa among mga luha. Pagkadako sa among kalipay, talagsaon gayod kini nga kagawasan! Wala gayod namo damha nga masinati namo ang sama niini nga kagawasan niining sistema sa mga butang. Apan gihimong posible ni Jehova ang tanan. Lab-as pa sa among hunahuna ang among kahimtang kaniadto, diin lima kami nga nagpunsisok sa usa ka bartolina nga gilibotan ug taas nga koral. Tapokan namong upat ang usa aron dili siya tugnawon ug kami magpulipuli paghimo niini. Ang istadyum nalibotan ug taas nga paril. Apan, buot namong magpabilin didto ug halos dili na mi gustong mobiya. Dili gayod ikabatbat ang among gibati.
“Napunog luha ang among mga mata sa tibuok kombensiyon. Nanghilak kami sa kalipay tungod sa pagkakita ug sama niini nga milagro. Bisan pag 70 na kapin ang among edad, wala kami malisdi sa paglibot sa istadyum nga samag naa kamiy mga pako aron makighimamat sa mga igsoon. Sulod na sa 50 ka tuig nga among gihulat kini nga kagawasan. Una, gitugot ni Jehova nga idestiyero kami sa Siberia, ug dayon kami gibalhog sa mga bilanggoan ug sa mga kampo. Apan karon, ania kami sa istadyum! Mas gamhanan gayod si Jehova kay kang bisan kinsa. Nagtindog kami ug nagtinan-away sa usag usa samtang nagbakho. Dili gayod kami makatuo sa nahitabo. Dunay pipila ka batan-ong mga igsoon nga nangutana kanamo: ‘Nganong nanghilak man mo? Duna bay nagpasakit kaninyo?’ Apan halos dili mi makatubag tungod sa among pagbakho. Samtang naghilak, ang usa kanamo miingon, ‘Tungod kini sa among kalipay!’ Among giasoy kanila ang among mga kasinatian sa pag-alagad kang Jehova sa daghang katuigan ilalom sa pagbando. Ug karon dili gayod kami makatuo nga kalit lang giusab ni Jehova ang tanan.”
Human sa maong halandomong kombensiyon, ang sanga sa Pinlandia giawhag sa pagpadalag 15 ka espesyal payunir ngadto sa Rusya. Niadtong Hulyo 1, 1992, miabot sa ilang asaynment sa St. Petersburg ang dasig nga magtiayon gikan sa Pinlandia nga si Hannu ug Eija Tanninen. Sa sinugdanan, ang kinadak-ang babag mao ang pagkat-on sa pinulongan. Human sa ilang unang leksiyon sa pinulongan, sila nagsangyaw ug nagtanyag ug mga pagtuon sa Bibliya. Si Hannu nahinumdom: “Sa unang katuigan sa 1990, halos ang tanang tawo sa siyudad buot motuon ug Bibliya. Sa dihang kami magsangyaw sa mga kadalanan, ang mga tawo kinabubut-ong mohatag sa ilang mga adres. Ang tanan buot makabatog literatura. Diha sa mga kadalanan, kon hatagan nimog usa ka magasin o tract ang usa ka tawo, mangayo usab kanimo ang napulo nga makakita niana. Sagad dili kontento ang mga tawo sa basta pagdawat lang ug mga literatura, kondili ila dayon kanang basahon diha sa dalan o sa estasyon sa tren.”
Sugod sa Oktubre 1992 daghang espesyal payunir ang miabot gikan sa Polandia. Ang unang grupo gilangkoban sa mga tagsaanong sister. Wala madugay miabot ang ikaduhang grupo gikan sa Polandia ug sila gipadala ngadto sa St. Petersburg. Human sa usa ka tuig, aduna na say grupo sa mga payunir nga gikan gihapon sa Polandia nga gipadala sa Moscow. Sa mga tuig sa ulahi, kapig 170 ka boluntaryo nga gikan sa Polandia, kadaghanan kanila maoy mga graduwado sa Ministerial Training School (MTS), ang giasayn sa Rusya.
USA KA DAKONG PULTAHAN NGA NAGTULTOL NGADTO SA KALIHOKAN
Human sa internasyonal nga kombensiyon sa St. Petersburg, ubos sa pag-uyon sa Nagamandong Lawas, gipalit sa mga igsoon ang usa ka luna (7 ka ektarya) sa balangay sa Solnechnoye nga nahimutang duol sa siyudad. Dunay pipila ka daang bilding nga nagbarog sa maong luna. Panahon na aron tukoron ang Bethel sa Rusya. Gihangyo ang sanga sa Pinlandia sa pagtabang sa maong proyekto. Sa Septiyembre 1992 miabot sa Solnechnoye ang unang grupo sa mga boluntaryo nga gikan sa Pinlandia. Si Aulis Bergdahl, nga usa sa mga igsoon sa maong grupo kinsa sa ulahi nahimong membro sa Komite sa Sanga, nahinumdom: “Malipayon namong gidawat ni Eva Lisa nga akong asawa ang imbitasyon kanamo sa pagtabang ug tukod sa Bethel sa Rusya. Nakita gayod namo ang paggiya ni Jehova sa buluhaton. Gisuportahan sa mga igsoon sa tibuok kalibotan ang maong proyekto.”
Si Alf Cederlöf, ang magtatan-aw sa konstruksiyon gikan sa Pinlandia, ug ang iyang asawa nga si Marja-Leena, ang nahimong tinubdan sa pagdasig sa tanang mga igsoong nagboluntaryo sa konstruksiyon. Makapalig-on usab kaayo ang mga membro sa Komite sa Sanga sa Pinlandia. Miduaw sa konstruksiyon ang mga igsoon gikan sa hedkuwarter sa Brooklyn. Si Aulis nahinumdom: “Niadtong 1993, human sa internasyonal nga kombensiyon sa Moscow, giduaw kami ni Milton Henschel. Makapadasig kaayo ang iyang mga pakigpulong sa mga boluntaryo sa dapit sa konstruksiyon maingon man usab ang iyang personal nga pagpakig-estorya kanila.”
Dunay mga 700 ka boluntaryo gikan sa Scandinavia, Uropa, Amerika, Australia, Rusya, ug sa ubang kanhing mga republika sa Sobyet nga nagtrabaho sa konstruksiyon sa Bethel. Nagkalainlain ang ilang kultura ug kagikan ug managlahi ang ilang mga pamaagi sa pagtrabaho. Apan ang buluhaton nagmalamposon sama sa giingon sa Zacarias 4:6, “‘dili pinaagi sa kasundalohan, ni pinaagi sa gahom, kondili pinaagi sa akong espiritu,’ miingon si Jehova sa mga panon.” Sa walay duhaduha, si Jehova gayod ang nagtukod niini nga “balay.” (Sal. 127:1) Ang Ruso nga mga igsoon kinabubut-ong miboluntaryo alang sa buluhaton sa Gingharian. Kasagaran kanila maoy mga batan-on ug bag-o pa sa kamatuoran, apan daghan kanila ang regular payunir na. Interesado kaayo silang mokat-on sa paspas ug dekalidad nga konstruksiyon, maingon man usab sa pag-organisar sa buluhaton sa teokratikanhong paagi.
PAG-ORGANISAR SA BULUHATON
Sa hinapos nga bahin sa 1993, miabot sa Solnechnoye ang mga membro sa Komite sa Nasod sa Rusya. Kini naglakip nila ni Ivan Pashkovsky, Dmitry Livy, Vasily Kalin, Aleksey Verzhbitsky, Anatoly Pribitkov ug Dmitry Fedunishin. Mga usa ka tuig sa ulahi, miduyog kanila si Mikhail Savitsky. Giasayn sa Nagamandong Lawas si Horst Henschel nga gikan sa sanga sa Alemanya aron tabangan ang mga igsoon sa pag-organisar sa buluhaton.
Ang usa sa unang mga butang nga kinahanglang organisahon mao ang nagapanawng buluhaton. Sa sinugdanan, lima lamang ang sirkito sa tibuok nasod, duha sa St. Petersburg ug ang tulo anaa sa Moscow ug sa mga kasikbit nga dapit. Ang unang lima ka bug-os panahong mga magtatan-aw sa sirkito mao sila si Artur Bauer, Pavel Bugaisky, ug si Roy Öster nga nag-alagad sa Moscow, samtang si Kzyztov Poplawski ug si Hannu Tanninen sa St. Petersburg. Sa ulahi natudlo usab si Roman Skiba ingong magtatan-aw sa sirkito. Si Matthew Kelly, nga usa ka graduwado sa MTS sa Tinipong Bansa niadtong 1992 naasayn ingong partaym nga magtatan-aw sa distrito.
Nahinumdom si Hannu Tanninen sa una niyang mga pagduaw sa unang bahin sa katuigan sa 1990: “Akong gisulatan ang usa ka kongregasyon sa Petrozavodsk, Karelia bahin sa ilang taliabot nga duaw. Ang sulat naghisgot bahin sa mga kahikayan sa tigom panahon sa semana sa duaw. Pag-abot namo sa akong asawa aron sa pagduaw, gisugat kamig usa ka ansiyano didto sa estasyon sa tren, ug iya ming gidala sa ilang balay. Iyang gipakita kanamo ang sulat ug siya miingon, ‘Among nadawat ning imong sulat, galing lang wala namo masabti ang buot ipasabot niini, mao nga gihulat na lang mo namo aron kamo nay mosaysay niini kanamo.’
“Sa unang pagduaw sa Murmansk, dunay 385 ka magmamantala nga nagdumalag kapin sa 1,000 ka pagtuon sa Bibliya. Apan, mas labaw pa gayod niana ang aktuwal nga gidaghanon sa mga nagtuon sa Bibliya tungod kay daghan kanila ang gidumalahan ingong grupo. Pananglitan, dunay usa ka payunir nga sister nga nagtala lamang ug 13 ka pagtuon sa Bibliya, apan kapig 50 ka tawo ang iyang gidumalahag pagtuon.
“Ang among ikaduhang asaynment mao ang mga probinsiya sa Volgograd ug Rostov. Didto sa Volgograd, duna ray upat ka kongregasyon alang sa kapig usa ka milyong tawo. Ang mga igsoon maikagon kaayong makakat-on kon unsaon pagdumala ang mga tigom ug mga pagtuon sa Bibliya, maingon man usab ang pagpamalaybalay. Sa matag duaw, kinahanglang moporma kamig bag-ong mga kongregasyon. Sa taho sa magtatan-aw sa sirkito, among isulat kon pila ang nabawtismohan sukad sa miaging duaw. Sa matag kongregasyon adunay 50, 60, o 80 nga nabawtismohan, ug dunay usa ka kongregasyon nga mitala ug kapin sa 100! Tungod niini, 16 ka bag-ong kongregasyon ang naporma sa siyudad sulod lamang sa tulo ka tuig.”
Sa Enero 1996, naporma ang Komite sa Sanga sa Rusya. Gitudlo usab ang unang bug-os panahong mga magtatan-aw sa distrito sa maong panahon. Sila mao si Roman Skiba (sa Siberia ug Halayong Sidlakang bahin sa Rusya), si Roy Öster (sa Belarus, Moscow, ug St. Petersburg ngadto sa Ural Mountains), si Hannu Tanninen (sa Caucasia ngadto sa Volga), ug si Artur Bauer (sa Kazakhstan ug Sentral Asia). Niadtong panahona, ang tanang magtatan-aw sa distrito nag-alagad usab ug usa ka gamayng sirkito gawas pa sa ilang distrito.
LAGYO KAAYONG BIYAHE
Si Roman Skiba ang usa sa unang mga espesyal payunir nga miabot sa Rusya gikan sa Polandia sa sayong bahin sa 1993. Siya nahinumdom: “Sa Oktubre 1993, ako natudlo sa pag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito. Ang unang sirkito nga akong gialagaran naglakip sa mga kongregasyon sa habagatang bahin sa St. Petersburg, sa Probinsiya sa Pskov, ug ang tibuok Belarus. Apan dili pa kini mao ang kinadak-ang sirkito sa Rusya. Sa wala madugay ako naanad nang mobiyaheg lagyo kaayo. Sa Nobyembre 1995, naasayn ako sa usa ka sirkito sa kayutaan sa Ural ug nag-alagad ingong kapuling magtatan-aw sa distrito. Sakop sa akong teritoryo ang mga dapit sa Ural, tibuok Siberia, ug ang Halayong Sidlakang bahin sa Rusya. Sumala sa pagbanabana sa usa ka brader, ang tibuok distrito mas lapad ug 38 ka pilo kay sa Polandia! Kon mobiyahe ka gikan sa tumoy paingon sa pikas tumoy sa distrito, kawalo nimo ipatakdo ang oras sa imong relo tungod sa kalayo. Mga duha ka tuig sa ulahi, gipaduaw kanako sa sanga ang usa ka grupo sa Ulaanbaatar, ang kaulohan sa Mongolia.”
Si brader Skiba mipadayon: “Usa ka higayon, aron makaadto ako sa Yekaterinburg gikan sa Noril’sk, amihanan sa Arctic Circle, kaduha pa ko mosakayg ayroplano. Ang una gikan sa Noril’sk paingon sa Novosibirsk, dayon mosakay na pod kog paingon sa Yekaterinburg. Dili gayod namo malimtan kini nga biyahe nga morag walay kataposan. Nalangan ug 12 ka oras ang biyahe sa ayroplano sa Noril’sk. Busa ako ug ang akong asawang si Lyudmila tibuok adlaw nga naghulat didto sa erport. Wala man pod hinuon mausik ang among panahon tungod kay amo kining gigamit alang sa personal nga pagtuon.
“Apan usahay bisan pa sa among mga paningkamot, maulahi gihapon kami sa duaw sa kongregasyon. Kas-a sa dihang miduaw kami sa usa ka kongregasyon sa bukirong lugar sa Ust’-Kan sa Altai, kinahanglan kaming mobiyahe sa dili-sementadong mga dalan sa bukid. Ikasubo, nadaot pa gyod ang among sakyanan sa among pagpaingon didto, mao nga gawas nga wala na koy panahon sa pagsusi sa mga rekord sa kongregasyon, naulahi pa gyod mig duha ka oras sa tigom. Nasubo kami ug nabalaka nga basin namauli na ang mga igsoon. Apan dako namong katingala nga dihay 175 ka tawong naghulat kanamo sa giabangang tigomanan, bisan pag wala ray 40 ang mga magmamantala didto! Tungod sa among pagkalangan, daghan hinuong mga interesado nga gikan pa sa laing mga dapit sa bukid ang nakatambong.” a
DILI-MALIMTANG MGA KOMBENSIYON
Sa unang higayon gihimo ang mga distritong kombensiyon sa pipila ka dagkong mga siyudad, diin ang mga igsoon wala pa gayoy kasinatian kon unsaon pag-organisar ang usa ka kombensiyon. Sa Yekaterinburg niadtong 1996, ang mga igsoon nakakitag istadyum aron didto pagahimoon ang distritong kombensiyon. Si Roman Skiba nahinumdom: “Gitugkan nag mga sagbot ang mga lingkoranan sa istadyum ug duna nay nanubong mga kahoyng birch nga duha ka metros ang gitas-on. Tulo na lang ka semana una ang kombensiyon, ug tulo ra ang kongregasyon sa siyudad ug sa mga kanait nga dapit niini. Maayo na lang gani kay nakigkooperar kanamo ang direktor sa istadyum bisan pag daw imposible para niya ang paghimog usa ka kombensiyon sa maong istadyum. Gisugdan sa mga igsoon ang trabaho, ug sa gitakdang petsa, ang istadyum hilabihan nang nindota. Dili makatuo ang direktor sa iyang nakita!” Tungod sa iyang apresasyon, gipagamit sa direktor ang usa sa mga pasilidad sa istadyum alang sa Tunghaan sa Payunir nga Pag-alagad. Ang usa ka brader nahinumdom, “Human sa kombensiyon, ang istadyum gigamit pag-usab sa mga kompetisyon sa esports, ug tungod niini mikitag dako ang siyudad.”
Usahay nanginahanglag pagkamapailin-ilinon ug pagkamalahutayon ang pag-organisar ug mga asembliya ug mga kombensiyon. Sa Vladikavkaz niadtong 1999, wala makakitag kaabangan nga istadyum ang mga igsoon alang sa usa ka sirkitong asembliya nga gibanabanang may 5,000 ka tumatambong. Busa giplano dayon sa mga igsoon nga usbon ang programa sa asembliya. Giabangan sa mga igsoon ang usa ka sinehan ug didto gihimo ang lima ka gipamubong programa sa asembliya sa usa ka adlaw. Human niana, sa hinapos sa semana, gihimo ang kompletong duha ka adlaw nga asembliya sa duha ka lugar sa siyudad sa Nal’chik nga mga duha ka kilometro ang gilay-on sa usag usa. Ang usa ka asembliya gisugdan nga ulahig duha ka oras aron mahatagag igong panahon ang adunay mga bahin sa pagbiyahe paingon sa ikaduhang asembliya. Sa wala pa mahuman ang duha ka asembliya, mora nag mahutdag tingog ang pipila ka nagapanawng mga magtatan-aw. Sa ulahi, gibanabana sa usa ka brader nga nakahatag siyag 35 ka pakigpulong niadtong semanaha! Maayo man ang tanan gawas lang sa nahitabo sa Sabado sa hapit nang moudto diin gipahunong ang programa sa usa sa mga asembliya. Misulod sa asembliyahanan ang unipormadong mga lalaki nga nagdalag iro ug ilang gipagawas ang tanang nanambong kay duna kono silay himoong pagsusi. Nagpabiling kalmado ang atong mga igsoon, sila nanggawas, ug ilang gipadayon ang ilang makapadasig nga pag-ubanay sa gawas sa bilding samtang sila naniudto. Among nahibaloan nga giteleponohan diay sa usa ka relihiyosong panatiko ang mga polis ug iya silang giingnan nga dunay bomba sa sulod sa bilding. Ilang gisusi ang bilding apan wala silay nakaplagang bomba, mao nga ilang gitugotan ang mga igsoon sa pagpadayon sa asembliya. Human sa pipila ka gamayng kausaban sa programa, nagmalamposon ra ang asembliya, ug ang tanan nakapahimulos sa programa.
MGA BATO, TAMING, UG ESPADA
Dali ra kaayong mikaylap ang binhi sa kamatuoran sa tibuok nasod. Si Eija Tanninen nahinumdom: “Sa 1998 nangandam kami alang sa 15 ka oras nga biyahe sa tren gikan sa usa ka distritong kombensiyon ngadto sa lain. Ang mga igsoon nangutana kon unsaon namo pagdala ang daghan kaayong galamiton alang sa drama. Malisod kini tungod kay kasagarang dili maayo ang pagtratar sa mga trabahante sa tren sa mga tawong daghag bagahe. Apan sa tabang sa mga igsoon, among gisakwat ang mga bato, taming, espada, ug mga bag nga punog kostiyum paingon sa among giukopahang kuwarto nga kasudlan lag upat ka pasahero. Milingkod kami didto uban sa among mga karga ug sa laing duha ka pasahero.
“Sa dihang gisusi sa babayeng tig-inspeksiyon ang among tiket, iya ming gipangutana kon nganong daghan man kaayo mig dala. Amo siyang gisaysayan nga kini maoy mga galamiton sa drama sa distritong kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova. Siya buotan kaayo ug iya ming giingnan nga kaniadto nakatambong na siya sa pakigpulong sa akong bana panahon sa among duaw sa usa ka kongregasyon didto sa lungsod nga iyang gipuy-an. Gibati gayod namo ang tabang ni Jehova.”
MGA TIGPANIID PANAHON SA PAGTUON
Daghag makat-onan ang mga sister sa usag usa. Sa Eija nahinumdom: “Dili gyod nako malimtan ang gipakitang pailob ug kamapaubsanon sa mga sister sa dihang kami nagsugod sa among ministeryo sa Rusya dihang dili pa ako larino sa ilang pinulongan. Natandog gayod ako kay interesado kaayo ang mga sister nga makakat-on kon unsaon pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya. Daghan kanila ang bag-o pa lang sa kamatuoran, samtang ang pipila nag-alagad na sukad pa sa panahon sa pagbando diin lisod kaayong mabatonan ang mga instruksiyon gikan sa organisasyon ni Jehova.
“Kami nag-alagad sa lungsod sa Volzhskiy sugod sa 1995 hangtod sa 1996. Sa daghang higayon nga imbitahon ako sa usa ka sister sa pagkuyog kaniya sa pagdumalag pagtuon sa Bibliya, ang pipila ka sister mohangyo nga mokuyog. Sa sinugdanan natingala ko kon ngano, apan ila akong giingnan nga buot nilang maniid ug makakat-on kon unsaon pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya. Sila akong giingnan nga kon mosugot ra ang estudyante ug dili siya maulaw kanila, mahimo ra nako silang iuban. Kasagaran, unom ngadto sa napulo ka sister ang mokuyog, nga nagtuo nga dili ra sila makadisturbo sa mga estudyante, ug wala ra man pod hinuon sila makadisturbo. Paglabay sa pipila ka bulan, daghang estudyante sa Bibliya ang nagdumala nag kaugalingong pagtuon sa Bibliya sa mga interesado. Niadtong panahona, adunay duha ka kongregasyon sa Volzhskiy. Napulo ka tuig sa ulahi, duna nay 11 ka kongregasyon nga naporma.”
GITUBAG ANG IYANG PAG-AMPO
Dayag gayod nga nakatabag dako ang teokratikanhong instruksiyon dili lamang sa bag-ohang mga igsoon kondili lakip usab niadtong mga nag-alagad kang Jehova sa daghang katuigan panahon sa pagbando. Si Hannu Tanninen nahinumdom: “Sa nagkalainlaing kahimtang gibati gayod namo ang paggiya sa mga manulonda ug among nasaksihan ang mga panghitabo nga nakapahingangha gayod kanamo. Niadtong 1994 giduaw namo ang usa ka bag-ong kongregasyon sa Novgorod, nailhan karon ingong Veliky Novgorod, ug gidala kami sa mga igsoon sa usa ka apartment nga among sak-an sa tibuok semana. Didto sa apartment nahimamat namo ang bisita nga si Maria, usa ka edaran nga sister nga mibiyahe pag mga 50 kilometros aron lang masuportahan niya ang duaw. Singkuwenta ka tuig na siya sa kamatuoran ug buot niyang mahimamat ang usa sa unang mga magtatan-aw sa sirkito nga nag-alagad human sa pagbando. Amo siyang gipangutana kon sa unsang paagi niya nakat-onan ang kamatuoran. Iya kaming giingnan nga sa pag-edad niyag 17, siya gibalhog sa usa ka kampo konsentrasyon sa Alemanya ug nakahimamat siyag mga Saksi ni Jehova didto. Iyang gidawat ang kamatuoran ug siya gibawtismohan sa usa ka dinihogang sister didto sa kampo. Sa ngadtongadto si Maria gibuhian ug mipauli sa Rusya aron sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian. Sa wala madugay, siya gidakop ug gibilanggo tungod sa iyang pagsangyaw. Siya migugol ug daghang tuig sa mga kampo sa Sobyet.
“Human sa iyang pag-asoy, natandog kami sa giingon sa maong mapainubsanong sister nga pipila na ka semana siyang nag-ampo kang Jehova aron ipakita kaniya kon duna bay sayop sa iyang pagsimba. Pagkagabii, siya akong giingnan nga ang usa ka artikulo kaniadto diha sa “Pangutana Gikan sa mga Magbabasa” sa Ang Bantayanang Torre naghisgot kon sa unsang paagi mahimong dalawaton ang usa ka bawtismo. Kini nag-ingon nga kinahanglang usa ka Kristohanong lalaki ang magtuslob sa tubig. Mapasalamaton gayod si Maria. Gibati niya nga gitubag gayod ang iyang mga pag-ampo. Busa malipayon siyang nagpabawtismo diha sa usa ka bathtub. Singkuwenta ka tuig na ang milabay sukad siya nagpahinungod niadtong 1944.”
PAGHATOD UG MGA LITERATURA NGADTO SA 11 KA LUGAR NGA LAINLAIG ORAS
Sa pagsugod sa 1991, gipadala ngadto sa Rusya ang mga literatura gikan sa Alemanya o Pinlandia pinaagig gagmayng pakete. Sa Hulyo 1993, miabot sa Solnechnoye ang unang trak gikan Alemanya nga nagdalag 20 ka tonelada nga literatura. Ang mga trak sa sanga sa Rusya ang modala niana sa Moscow, Belarus, ug Kazakhstan. Dili kini sayon. Pananglitan, aron mahatod ang mga literatura sa Kazakhstan, kinahanglang mobiyaheg 5,000 ka kilometro ang mga igsoon sa pagpaingon pa lang. Malangan ang ilang pagtabok sa mga utlanan, ug panahon sa tingtugnaw malubong ang ilang mga trak sa niyebe.
Sa pagkakaron, mga 200 ka toneladang literatura ang ginapadala sa Solnechnoye matag bulan. Gipahimuslan sa mga drayber sa Bethel ang matag kahigayonan aron masangyawan ang mga guwardiya sa utlanan ug ang mga opisyal sa aduwana. Ang pipila kanila ganahan mobasag mga literatura. Panahon sa usa ka inspeksiyon, dihang nahibaloan sa usa ka polis nga ang trak sa Bethel gipanag-iya sa usa ka relihiyosong organisasyon, siya misingka ug iyang gisaway ang relihiyon sa katibuk-an. Giasoy niya kon giunsa siya pagpangasaba sa usa ka pari nga iyang gidakop tungod sa paglapas sa balaod sa trapiko. Giingnan siya sa mga igsoon nga dili ingon niana ang Diyos, ug ila siyang gisaysayan bahin sa katuyoan sa Diyos alang sa yuta ug sa mga tawo. Nausab ang tinamdan sa polis ug nahimo siyang mahigalaon. Misukna siyag mga pangutana, mao nga gikuha sa mga igsoon ang ilang Bibliya ug malipayon silang nakighisgot kaniya. Natandog pag-ayo ang polis ug siya miingon, “Mangita gyod kog mga Saksi aron mapadayon nako kini nga panaghisgot.”
Sa 1995 ngadto sa 2001, ang sanga sa Japan nagpadalag mga literatura sa mga kongregasyon sa Vladivostok, sa Halayong Sidlakang bahin. Gikan didto, ipadala sa mga igsoon ang mga literatura sa mga kongregasyon sa Kamchatka pinaagig barko. Sa ngadtongadto, nahigala sa mga igsoon ang mga kapitan sa pipila ka barko nga tigbiyahean sa Kamchatka. Ang usa ka kapitan misugot nga ibutang ang mga literatura sa iyang kabin nga libre ug mitabang pa gani siyag karga niana sa iyang barko. Siya miingon sa mga igsoon, “Bisan dili ako Saksi ni Jehova apan buot nakong mohimog usa ka maayong buhat. Nakadayeg ako kaninyo ug sa paagi nga kamo naorganisar. Inig dunggo nako sa pantalan, dili na kinahanglang mohulat pa kog dugay aron madiskarga ang mga literatura. Mora kamog mga langgam nga manghugpa sa mga kahon sa literatura ug dihadihang mosakwat niana.”
PANGINAHANGLAN GUMIKAN SA PAG-USWAG
Sulod sa daghang katuigan, ang Rusong edisyon sa Ang Bantayanang Torre maoy 16 ka panid nga binulang magasin, nga dakodakog diyutay kon itandi sa gigamit karon. Ang tanang tun-anang artikulo gihubad sa pinulongang Ruso ug mabatonan sa mga igsoon sa Unyon Sobyet. Apan maulahi kinig mga unom ka bulan ngadto sa duha ka tuig sa Iningles. Samtang ang segundaryong mga artikulo mas maulahi pa gayod. Sugod sa 1981, ang Rusong edisyon sa Ang Bantayanang Torre nahimong 24 ka panid nga binulang magasin, ug sukad sa 1985, gipatik kana nga kaduha sa usa ka bulan. Ang unang 32-panid nga upat ka kolor nga magasin nga dungang gipatik sa Iningles nagsugod sa isyu sa Hunyo 1, 1990.
Si Tanja, usa sa mga maghuhubad, nahinumdom: “Among mahinumdoman nga daghan sa among gihubad ug gipatik kaniadto dili natural ug lisod sabton. Apan mao na kadtoy among kinamaayohan niadtong panahona. Ang mga tawong gigutom sa espirituwal nanginahanglan niadto.”
Sa pagbukas sa buluhaton sa mga kayutaan sa kanhing Unyon Sobyet, ang atong mga literatura mahimo nang ipanagtag sa daghang dapit. Gusto gayong makadawat ug tabang ang mga Rusong maghuhubad nga anaa sa Alemanya. Dunay duha ka bag-ong kaugmaran nga nakatabang aron mapauswag ang kalidad sa paghubad. Una, dako nilang kalipay nga ang pipila ka igsoon gikan sa Rusya ug Ukraine gipadala ngadto sa sanga sa Alemanya aron bansayon sa paghubad. Niadtong Septiyembre 27, 1991, miabot ang lima kanila, ug sa ulahi diha pay laing nangabot. Busa, mihimog dakong kausaban ang grupo sa mga Rusong maghuhubad. Dili kini sayon. Ang ilang ‘kahoy ug bato’ wala dayon mahimong “bulawan” apan kini inanayng nahitabo sumala sa pagkasunod-sunod sa gihisgotan sa Isaias 60:17.
Ikaduha, nakapahimulos usab ang mga Rusong maghuhubad sa bag-o pa lang naporma nga Translation Services Department niadtong panahona. Sila nakatambong sa usa ka seminar alang sa mga maghuhubad nga gihimo sa sanga sa Selters, Alemanya, sa panahon nga nangabot didto ang unang grupo sa mga igsoon gikan sa Rusya.
Labing maayo kon ang paghubad pagahimoon sa nasod diin ginasulti ang maong pinulongan. Busa, sa Enero 1994 mahinamong namiya sa sanga sa Alemanya ang grupo sa Rusong mga maghuhubad aron didto na mopuyo sa Bethel sa Solnechnoye nga ginatukod pa lang niadtong panahona.
Siyempre, dili sayon alang kanila nga biyaan ang mga igsoon nga pipila ka dekada na nilang nakauban sa paghubad ug mga literatura alang sa mga igsoon sa Unyon Sobyet. Apan ang kahimtang dili motugot nga sila mokuyog sa Ruso nga mga maghuhubad. Ang grupo sa 17 ka igsoong lalaki ug babaye, lakip na ang laing 2 ka brader nga giasayn ingong espesyal payunir, mibiya sa Selters niadtong Dominggo, Enero 23, 1994, ug silang tanan nanghilak ug nagginaksanay.
“AKO ANG DIYOS SA PASYENTE”
Sa daghang dekada sa Rusya, gipasukad sa mga doktor ug sa mga personahe sa ospital ang ilang pagpanambal sumala sa ilang ateyistikong edukasyon ug sa kaylap nga paggamit ug dugo sa pagpanambal. Mao kini ang ilang baroganan way sapayan sa relihiyon sa ilang mga pasyente. Busa, sa dihang mohangyo ang mga Saksi nga dili sila magpaabonog dugo, sagad dili mosugot ang mga doktor.
Ang mga doktor sagad pa ganing moingon, “Dinhi, ako ang Diyos sa pasyente!” Kon dili sundon sa pasyente ang isulti sa doktor, mahimo siyang pagawason sa doktor dihadiha. Sagad gigamit usab sa mga magsusupak ang binase-sa-Bibliyang baroganan sa mga Saksi bahin sa dugo aron pahunongon ang atong buluhaton sa Rusya.
Niadtong 1995, naporma ang Hospital Information Desk sa sanga sa Rusya aron sa paghatag sa mga doktor ug tukmang mga impormasyon bahin sa baroganan sa mga Saksi ni Jehova. Gihimo ang pipila ka seminar diin gitudloan ang mga ansiyano nga membro sa kapin sa 60 ka Hospital Liaison Committee kon unsaon pagtaganag gikinahanglang mga impormasyon alang sa mga doktor ug sa mga eksperto sa medisina. Nakat-onan usab nila kon unsaon pagpangitag mga doktor nga motambal sa mga Saksi nga dili mogamit ug dugo.
Niadtong 1998, ang mga Rusong doktor ug ang ilang mga kauban gikan sa lainlaing nasod mihimo ug internasyonal nga komperensiya sa Moscow nga nag-ulohang “Transfusion Alternatives in Surgery.” Wala pa gayoy sama niini nga komperensiya sukad sa Rusya. Kapig 500 ka doktor gikan sa daghang rehiyon sa Rusya ang mitambong. Tali sa 1998 ug 2002, eksperyensiyado na ang Rusong mga doktor sa paghimog daghang sama niini nga komperensiya sa pipila ka dagkong siyudad sa Rusya. Nakapatungha gayod kinig maayong mga resulta.
Si Dr. A. I. Vorobyov, usa ka kanhing opisyal sa departamento sa panglawas ug pangulo sa mga espesyalista sa dugo sa Russian Federation, misulat sa mga abogadong nagdepensa sa katungod sa mga Saksing pasyente. Gipakita sa iyang sulat ang resulta sa paningkamot sa mga doktor sa pagpangitag kapuling paagi sa pagtambal nga dili moabonog dugo. Ang iyang sulat nagkanayon, “Sa atong nasod, miubos ug 34 porsiyento ang gidaghanon sa mga inahang namatay samtang nanganak.” Si Dr. Vorobyov nagpadayon: “Kaniadto, walo ka pilo nga mas daghan ang namatayng mga inahan samtang nanganak dinhi sa atong nasod kon itandi sa Uropa, ug tungod kini sa wala kinahanglanang pag-abonog dugo nga gihimo sa mga mananabang.”
Sa 2001 ang departamento sa panglawas sa Russian Federation nagpadalag mga instruksiyon ngadto sa medikal nga mga institusyon sa tibuok nasod. Kini nag-ingon nga angayng tahoron sa doktor ang pasyente nga dili magpaabonog dugo tungod sa iyang relihiyosong baroganan. Sa 2002 giluwatan sa ministri sa panglawas sa Rusya ang Instructions on the Use of Blood Components. Kini nag-ingon nga mahimo lamang abonohag dugo ang usa ka pasyente human niya mapirmahi ang dokumento ingong pamatuod nga siya miuyon niana. Gipakita usab niini nga kon ang mga pasyente dili modawat sa mga tipik sa dugo tungod sa relihiyosong mga hinungdan, laing pamaagi sa pagtambal ang angayng gamiton.
Nausab ang tinamdan sa daghang doktor bahin sa paggamit ug dugo human sa ilang pagpakigtambayayong sa mga hawas sa Hospital Information Desk. Ang usa ka siruhano miingon kanila: “Akong nadunggan sa mga [Saksing] pasyente ug kaninyo nga ang inyong dili pagpaabonog dugo maoy dili lamang tungod sa personal nga kapritso kondili mao gayod kana ang gisugo sa Bibliya. Gibasa nako ang tanang reperensiya sa Bibliya nga gisitar sa materyal nga inyong gihatag kanako. Human nakog pamalandong, nasabtan nako nga ang inyong baroganan gipasukad gayod sa Bibliya. Apan nganong nagpakahilom ra man ang among kaparian bahin niini? Karon, kon dunay mokuwestiyon sa inyong baroganan bahin sa dugo, akong sultihan ang ubang mga doktor nga ang mga Saksi nagsunod gayod sa kon unsay giingon sa Bibliya.” Sa pagkakaron, kapin nag 2,000 ka doktor sa Rusya ang motambal sa mga Saksi nga dili mogamit ug dugo.
MALIPAYONG NAG-ALAGAD SA ILANG ASAYNMENT
Ang mga graduwado sa Gilead Extension School sa Alemanya nga si Arno ug Sonja Tüngler, nag-alagad na sa daghang siyudad sa Rusya sukad pa sa Oktubre 1993. Sa unsang paagi nagmauswagon ang buluhaton ni Jehova sa mga teritoryo nga ilang gialagaran? Paminaw samtang iasoy nila ang ilang mga kasinatian.
Arno: “Human sa pipila ka semana sukad sa among pag-abot sa among asaynment sa Moscow, among gihatag ang una namong mga bahin sa Teokratikanhong Tunghaan sa Ministeryo. Human sa unom ka semana, akong gihatag ang una nakong pakigpulong sa asembliya. Giasayn kami sa kongregasyon nga dunay mga 140 ka bawtismadong mga magmamantala, ug ang teritoryo sa kongregasyon sama ka dako sa usa ka sirkito sa Alemanya! Duol ra sa among gipuy-an ang among unang teritoryo. Makapahinam gayod nga kami ang unang mga Saksi nga nagsangyaw didto!”
Sonja: “Bisan tuod nalisdan kami sa pagsultig Ruso, usahay mosangyaw kami sa kadalanan nga kamikami ra, nga nakig-estorya sa mga tawo ug naghatag kanilag mga tract ug mga literatura. Gisuportahan gayod kami sa mga igsoon, ug dali ra silang hangyoon sa pagkuyog sa kanataran. Sila maluloton ug mapailobon kaayo, ug ila kaming pasaysayon bisag dili larino ang among pagsultig Ruso. Ang mga tagbalay mapailobon usab kaayo. Nahugno ang Unyon Sobyet, ug ang mga tawo nainteres pag-ayo sa relihiyon.”
Arno: “Dakog tabang sa pagkat-og Ruso ang pagsangyaw ug pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya. Sa ikaupat namo ka bulan sa Rusya sa Enero 1994, nagdumala na kamig 22 ka pagtuon sa Bibliya, mao nga daghan kamig kahigayonan sa pagsultig Ruso nga gigamit sa mga tawo kada adlaw.
“Kaniadto, daghan kaayo ang nagpabawtismo sa mga asembliya ug mga kombensiyon; mga 10 porsiyento o kapin pa sa mga nanambong. Sa daghang kongregasyon walay kuwalipikado nga mahimong ansiyano o ministeryal. Diha ganiy usa ka ansiyano nga nag-alagad ingong nagadumalang magtatan-aw sa lima ka kongregasyon! Gihangyo niya ako sa pagpakigpulong sa Memoryal sa usa niadtong mga kongregasyona. Gitambongan kadtog 804, ug human sa pakigpulong kinahanglang manggawas dayon mi kay gamiton na man usab kini sa laing kongregasyon. Apan wala damha nga ang ilang mamumulong naaksidente sa dalan ug wala makaabot sa hustong oras mao nga ako ra gihapoy nagpakigpulong. Gitambongan kadtog 796! Busa sa duha ka kongregasyon lamang, 1,600 ang mitambong sa Memoryal, nga nagpakita nga ang mga tawo interesado gayod sa kamatuoran niadtong panahona.”
‘GIPADALI’ NI JEHOVA ANG PAG-ANI
Diha sa iyang Pulong, si Jehova nagsaad sa ‘pagpadali’ sa pagtigom sa “tilinguhaong mga butang.” (Isa. 60:22; Hag. 2:7) Niadtong 1980 dihay 65 ka magmamantala sa St. Petersburg, nga bisan pag gibantayag maayo sa KGB, sila naningkamot gihapon sa pagsangyaw sa mga molupyo sa siyudad bahin sa Bibliya. Sa pagka-1990, kapin sa 170 ka Saksi ang nagsangyaw nga di-pormal sa kadalanan sa lainlaing bahin sa siyudad. Sa Marso 1991, ang kalihokan sa mga Saksi sa Rusya narehistro, ug sa wala madugay lima ka kongregasyon ang aktibong nagsangyaw sa siyudad. Ang internasyonal nga kombensiyon sa St. Petersburg niadtong 1992, ug ang uban pang teokratikanhong mga kalihokan, miresulta sa kusog nga pag-uswag. Sa 2006 kapin sa 70 ka kongregasyon ang aktibo sa St. Petersburg.
Niadtong 1995 usa ray kongregasyon sa Astrakhan, dili layo sa utlanan sa Kazakhstan, ug wala silay ansiyano o ministeryal. Bisan pa niana, ang mga igsoon naghimog sirkito ug espesyal nga asembliya. Ang mga pakigpulong gihatag sa mga ansiyano nga mipanaw ug kapin sa 700 kilometros gikan sa Kabardino-Balkaria. Kining mga igsoona wala mahibalo daan kon pilay mabawtismohan sa maong mga asembliya. Si Roman Skiba nahinumdom: “Ako ug ang laing ansiyano miabot didto duha ka semana sa wala pa ang asembliya aron unta mosangyaw uban sa kongregasyon ug morepaso sa mga gustong magpabawtismo. Apan wala na gayod kamiy panahon sa pagsangyaw. Nahurot ang among oras sa pagrepaso sa 20 ka kandidato sa bawtismo!”
Niadtong 1999, ang mga igsoon sa Yekaterinburg nagdapit sa mga negosyante sa merkado sa pagtambong sa Memoryal. Nangutana ang mga negosyante kon mahimo ba nilang dapiton ang ilang mga higala. Nakurat gayod ang mga Saksi kay mga 100 ka tawo man ang nangabot sa tigomanan! Bisan pag dako ang giabangan nga tigomanan, ang uban nanindog.
MGA PAGTUON SA BIBLIYA NGA MGA SINGKUWENTA ANG TIGTAMBONGAN
Ang pagsangyaw sa Probinsiya sa Ivanovo, nga dili layo sa Moscow, nagsugod sa hinapos sa 1991 sa dihang miabot didto si Pavel ug Anastasia Dimov. Dili sayon ang naghulat nga trabaho—ang pagsangyaw sa teritoryo nga may kapin sa usa ka milyong molupyo. Unsaon man nila pagsugod? Nakahunahuna silag yano ug epektibong paagi: ang pagdispley sa mga literatura. Gipahiluna nila kini sa pangunang plasa sa siyudad ug gidispley ang mga brosyur, magasin, ug mga libro. Ang mga lumalabay mohunong ug daghan ang nainteres pag-ayo. Kadtong tanang interesado sa kamatuoran gidapit sa tigom alang sa pagtuon sa Bibliya. Kining mga tigoma dili matawag nga mga pagtuon sa Bibliya sa balay, kay kini gidumala diha sa giabangang mga tigomanan ug mga 50 ang manambong. Kini susama sa senemanang mga tigom, ug gihimo sa duha ka bahin. Sila maghisgot sa librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta, ug dayon ilang tun-an ang usa ka artikulo sa Bantayanang Torre. Kini gihimo tulo ka beses sa usa ka semana ug dangtag tulo ka oras kada tigom. Tulo sa maong mga pagtuon gihimo sa lainlaing bahin sa siyudad. Si Pavel kanunayng nagreport ug tulo ka pagtuon sa Bibliya. Sa dihang siya gipangutana kon nganong pipila ra ang iyang gidumalahan nga kadaghanan sa mga magmamantala nagdumala man ug 10 ngadto sa 20, nahibaloan nga mga 50 ka tawo diay ang tigtambongan sa matag usa sa maong pagtuon! Dayag nga si Jehova nagpanalangin sa maong kahikayan kay sa wala madugay daghan sa mga tigtambongan gusto nang manangyaw. Human sa usa ka pagtuon, gipahibalo ni Pavel nga kadtong gustong mahimong mga magmamantala magpabilin. Walay namiya, ug silang tanan nahimong magmamantala. Ang mga displeyhanan ug mga literatura sa mga plasa ug parke sa siyudad nanaghan.
Busa panahon na karon sa paghimog laing paagi sa pagsangyaw, ang pagpamalaybalay. Apan unsaon man paghimo niini nga halos wala pa may magmamantala nga nakasulay niini? Kadtong buot makakat-on sa pagpamalaybalay mikuyog sa magtiayong Dimov sa kanataran. Sagad nga daghang magmamantala ang buot makakat-on. Usahay, si Pavel gikuyogan ug napulo ka magmamantala diha sa usa ka pultahan! Maayo na lang kay ang mga tagbalay wala ra mahadlok kanila, ug malipayon silang nakig-estorya sa mga magmamantala. Ang ubang mga tagbalay mipadayon pa gani kanila.
Sa wala madugay buot na nilang mosangyaw sa gawas sa Ivanovo, busa giorganisar ang pag-adto sa ubang mga siyudad sa Probinsiya sa Ivanovo. Manakay sa tren ang mga grupo nga mga 50 ka magmamantala ug mosangyaw samtang sila nagpadulong sa siyudad, ug pag-abot didto, sila magbulag nga nagparespares. Sa ilang pagsangyaw sa mga apartment, ilang giimbitar ang mga tawo sa tigom nga himoon nianang gabhiona. Panahon sa tigom, ang mga igsoon nagpakigpulong ug nagpasalida ug mga video nga hinimo sa mga Saksi ni Jehova. Human sa tigom, ang tanang nanambong gitanyagag pagtuon sa Bibliya, ug kadtong interesadong motuon mihatag sa ilang adres ngadto sa mga igsoon. Tungod niini, mga lima ka kongregasyon ang naporma sa matag usa sa pipila ka siyudad sa Probinsiya sa Ivanovo.
Sa Ivanovo lamang, dihay 125 ka magmamantala sa 1994, ug 1,008 ang mitambong sa Memoryal. Sa maong tuig, 62 ang nabawtismohan sa distritong kombensiyon sa Ivanovo. Samag usa ka kongregasyon ang naporma nianang adlawa! Sa pagkakaron, 1,800 ka magmamantala sa Gingharian ang puliki sa pagsangyaw sa Probinsiya sa Ivanovo.
PAGTIGOM BISAN PA SA PAGSUPAK
Sa daghang siyudad, lisod ang pagkuhag permiso aron mogamit ug mga estadyum sa mga kombensiyon. Pananglitan, sa Novosibirsk, ang mga magsusupak nga gipaluyohan sa mga lider sa relihiyon nagprotesta atubangan mismo sa entrada sa estadyum diin himoa ang kombensiyon. Ang usa sa mga karatula nga ilang gihimo mabasa: “Pagbantay sa mga Saksi ni Jehova.” Apan wala sila makamatikod nga napapas ang unang duha ka letra sa unang pulong sa karatula, mao nga (sa ilang pinulongan) kini mabasa: “Bantayi ang mga Saksi ni Jehova.”
Sa 1998, naproblema ang mga Saksi nga maghimo unta sa ilang sirkitong asembliya sa Omsk. Tungod sa pagpit-os sa mga magsusupak, gipugos sa lokal nga mga awtoridad ang tagdumala sa tigomanan sa pagkanselar sa kasabotan bahin sa pagpangabang sa mga Saksi. Ang gatosan ka delegado nga nangabot sa pagtambong sa asembliya nagtapok duol sa tigomanan. Sa kahadlok sa tagdumala nga basin siya dagmalan ug daoton ang tigomanan, nangaliyupo siya sa mga igsoon nga sultihan ang mga delegado nga dili maghimog daotan. Gipakalma siya ug gipasaligan sa mga igsoon nga walay mohimo niana. Ang mga delegado nagletratohay isip handomanan sa maong okasyon ug dayon nagbulagbulag. Nakombinsir ang tagdumala nga makigdaiton gayod ang mga Saksi ni Jehova. Duha ka semana sa ulahi, ang asembliya gihimo sa laing tigomanan. Nahibaloan kini sa mga magsusupak apan ulahi na kaayo, ug sa ilang pag-abot talitapos na ang programa.
KOMBENSIYON “ILALOM SA MGA BITUON”
Sa Agosto 22-24, 2003, gihimo sa siyudad sa Stavropol’ sa Caucasia ang usa sa mga distritong kombensiyon sa senyas nga pinulongan. Ang mga delegado nangabot gikan sa 70 ka siyudad sa Rusya. Apan, nameligrong makanselar ang kombensiyon tungod sa grabeng pagsupak sa administrasyon sa siyudad. Usa ka adlaw una pa ang kombensiyon, gikanselar sa tagdumala sa tigomanan ang kasabotan sa pag-abang. Apan sa pagka-Biyernes, Agosto 22, ang mga igsoon nakigsabot sa administrasyon sa usa ka pasilidad sa sirkos aron didto himoon ang kombensiyon.
Ang programa nagsugod sa alas 3:00 sa hapon, apan human sa intermisyon kalit nga nawala ang koryente. Ang mga delegado mapailobong naglingkod, ug ang programa nagpadayon usa ka oras sa ulahi sa dihang aduna nay koryente. Kini natapos sa alas 9:30 sa gabii.
Sa alas 9:30 sa buntag sa ikaduhang adlaw sa kombensiyon, nawala na pod ang koryente. Dayon nawala ang tubig. Unsaon pa man sa mga igsoon pagpadayon sa kombensiyon? Sa alas 10:50 sa buntag, ang Komite sa Kombensiyon nakadesisyon sa pag-abli sa tanang pultahan sa pasilidad aron mosulod ang kahayag gikan sa gawas. Ang mga igsoon mataktikanhong nagbutang ug dagkong mga salamin diha sa dalan, ug ilang gipabanda ang kahayag sa adlaw ngadto sa pasilidad ug sa mamumulong. Bisan tuod makita na sa mga nanambong ang mamumulong, apan ang mamumulong nasulawan sa pagbasa sa iyang laraw! Busa ang mga igsoon naggamit ug lain pang mga salamin ug ilang gipabanda ang kahayag sa adlaw ngadto sa usa ka dakong bola nga gama sa gagmayng mga salamin nga gibitay sa dako, linginong kisame sa pasilidad sa sirkos. Busa ang tibuok pasilidad napuno sa nagkidlapkidlap nga mga kahayag, mao nga ang mamumulong ug ang tanang nanambong nakapahimulos nag maayo sa programa. Kadto nahimong talagsaong kombensiyon “ilalom sa mga bituon.” Mao kanay paghubit sa mga delegado tungod sa nagkidlapkidlap nga mga kahayag sa tibuok pasilidad.
Sa wala madugay miabot ang mayor ug ang uban pang mga opisyal. Nahingangha sila nga ang mga Saksi nagpadayon man sa ilang kombensiyon. Labaw sa tanan, nakadayeg sila sa panggawi sa mga delegado. Walay nagprotesta o nagreklamo, ug ang tanan naminaw pag-ayo sa mamumulong. Ang hepe sa kapolisan, nga di pa dugayng naglutos sa mga Saksi, natandog pag-ayo sa iyang nakita nga siya miingon, “Sa bug-os nakong kasingkasing, nakaangay gyod ko ninyo, apan kita nagpuyo sa lugar nga ang mga tawo naglagot kaninyo.”
Ang mga opisyales namiya, ug sa wala madugay ang koryente nahibalik. Bisan pag ang unang duha ka adlaw sa kombensiyon gabii nang nahuman, ang mga delegado nagpabilin lang gihapon hangtod sa paniklop nga pag-ampo. Bisan pa sa pagsupak, nagkadaghan hinuon ang mga delegado kada adlaw, gikan sa 494 sa Biyernes ngadto sa 535 sa Sabado ug 611 sa Dominggo! Sa paniklop nga pag-ampo, sila dulot nga nagpasalamat kang Jehova nga nagtugot kanila sa paghimo sa maong talagsaong kombensiyon. Ang mga delegado malipayong nagbulagbulag, nga mas determinado sa pag-alagad sa ilang langitnong Amahan, sa pagdayeg sa iyang ngalan.
ANG MGA BUNGOL NANAGDAYEG KANG JEHOVA
Lakip sa libolibong delegado gikan sa Unyon Sobyet nga mitambong sa espesyal nga kombensiyon sa Polandia niadtong 1990 mao ang mga bungol. Human madasig pinaagi sa Kasulatan didto sa kombensiyon, sila ang unang mga bungol nga naningkamot gayod sa pagsangyaw sa Rusya. Ingon ka sayo sa 1992, makaingon kita nga daghang bungol ang misanong sa pagsangyaw ug ‘dako gayod ang alanihon.’ (Mat. 9:37) Sa 1997 naporma ang unang kongregasyon sa senyas nga pinulongan, ug daghan pang grupo ang naporma sa tibuok nasod. Sa 2002 naporma ang usa ka sirkito sa senyas nga pinulongan, nga mao ang kinadak-ang sirkito sa kalibotan. Sa 2006 ang proporsiyon sa bungol nga mga magmamantala kon itandi sa mga bungol sa nasod maoy 1 sa 300, samtang alang sa mga dili bungol nga magmamantala, 1 sa 1000.
Busa gikinahanglan na ang daling-masabtan nga mga hubad sa atong mga publikasyon ngadto sa senyas nga pinulongan. Sa 1997 ang sanga sa Rusya nagsugod sa paghubad niini. Si Yevdokia, membro sa tem sa bungol nga mga sister nga naghubad miingon: “Para nako, ang pag-alagad sa Bethel ug ang paghubad sa atong mga publikasyon ngadto sa senyas nga pinulongan maoy usa ka espesyal nga pribilehiyo. Sa kalibotan, ang mga tawo dili mosalig sa mga bungol ug nag-isip kanila nga ubos. Apan lahi kaayo sa organisasyon sa Diyos. Una, akong nakita nga si Jehova nagsalig kanamong mga bungol sa pagpasa sa kamatuoran diha sa among pinulongan. Ikaduha, kami masaligon uban sa katawhan ni Jehova ug malipayon gayod nga nahimong bahin niining usa ka dakong pamilya.”
ANG MAAYONG BALITA DIHA SA MATAG PINULONGAN
Bisan tuod Ruso ang gigamit nga pinulongan sa negosyo ug edukasyon sa Unyon Sobyet, mga 150 pa ka laing pinulongan ang gigamit sa mga tawo. Sa 1991, human mabahin ang Unyon Sobyet ngadto sa 15 ka nasod, daghang tawo nga nagsulti sa maong mga pinulongan ang nagpakitag interes sa kamatuoran, ilabina gikan sa bag-ong independenteng mga nasod. Uyon sa gihisgotan sa Pinadayag 14:6, gipaningkamotan gayod nga maabot ang “matag nasod ug tribo ug pinulongan ug katawhan” niining halapad kaayong teritoryo. Mao nga kinahanglang imprentahon ang Bantayanang Torre sa 14 ka bag-ong pinulongan sa teritoryo sa sanga sa Rusya, sa pagtaganag espirituwal nga pagkaon sa tinagpulo ka libong bag-ong mga tinun-an. Aron mapadali ang pagkaylap sa maayong balita, ang sangang buhatan sa Rusya nagdumala sa paghubad sa literatura ngadto sa kapin sa 40 ka pinulongan, sa ingon, ang kamatuoran sa Bibliya mas daling nakadulot ug nakatandog pag-ayo sa kasingkasing kay sukad masukad.
Ang kadaghanan niining mga pinulongana gigamit sa Pederasyon sa Rusya. Pananglitan, makadungog kag pinulongang Ossetiano sa kadalanan sa Beslan ug Vladikavkas. Anaay pinulongang Buryat, nga dili layo sa pinulongang Mongolian diha sa palibot sa Lake Baikal. Anaa usab ang Yakut, usa ka pinulongang Altaico-Turkiko, nga gigamit sa mga magbalantay sa mga osa, ug sa uban pang mga molupyo sa Halayong Sidlakan ug aduna pay mga 30 ka laing pinulongan nga gigamit sa Caucasia. Sunod sa Ruso, ang Tatar mao ang kinadak-ang pinulongan nga gigamit sa Rusya, nga gigamit sa kapin sa lima ka milyon, ilabina sa lugar nga nailhang Tatarstan.
Ang mga tawong nagsultig Tatar sagad gustong mobasag mga basahon niining pinulongana, bisan tuod dunay pipila nga modawat ug Ruso nga literatura. Panahon sa kampanya sa Kingdom News Num. 35, dihay babaye nga nagpuyo sa usa ka balangay nga nakadawat ug kopya niini ug misulat nga naghangyog kopya sa brosyur nga Gikinahanglan sa pinulongang Tatar. Gipadalhan siyag brosyur ug sulat sa usa ka sister, ug ang babaye malipayong mibalos ug walo ka panid nga sulat. Sa wala madugay nagtuon na siya sa Bibliya, ginamit ang mga publikasyon nga Tatar. Usa ka lalaki nga nakadawat ug brosyur nga May Pagtagad ang Diyos sa pinulongang Tatar miingon nga kini nakatabang kaniya sa pagbag-o sa iyang panglantaw bahin sa kahimtang sa kalibotan. Kining tanan naposible tungod sa Tatar nga mga literatura.
Usa ka babaye nga nagsulti sa pinulongang Mari nakadawat ug Kingdom News Num. 35. Human kini mabasa, buot siyang mahibalog dugang, apan walay Saksi nga nagpuyo sa balangay nga iyang gipuy-an. Iyang gikontak ang usa sa mga Saksi ni Jehova sa iyang pag-adto sa siyudad ug nakadawat siyag librong Kahibalo ug uban pang literatura sa pinulongang Ruso. Human sa iyang personal nga pagtuon niini, iya kining gisangyaw sa iyang lugar, ug sa wala madugay iya nang gitun-an sa Bibliya ang usa ka grupo sa mga interesado. Dayon nahibaloan niya nga dunay espesyal nga asembliya sa Izhevsk ug siya miadto nga naglaom nga mabawtismohan. Apan iyang nahibaloan didto nga kadtong buot magpabawtismo kinahanglang bug-os magtuon sa Bibliya, ug ang mga igsoon mitabang kaniya nga mouswag sa espirituwal. Kining tanan maoy resulta sa iyang pagbasa sa Kingdom News sa iyang pinulongan.
Sa Vladikavkaz, usa ra ka kongregasyon ang nagsultig Ossetiano, ug panahon sa sirkito ug distritong mga asembliya, walay pakigpulong nga gihubad ngadto Ossetiano. Apan sa 2002, ang mga pakigpulong gihubad sa unang higayon. Puwerteng lipaya sa mga igsoong nagsultig Ossetiano. Bisan kadtong larinong mosultig Ruso miingon nga natandog gayod ang ilang kasingkasing sa ilang pagkadungog sa mensahe sa Bibliya sa ilang pinulongan. Nakaamot kini sa espirituwal nga pagtubo sa kongregasyon ug nakadani sa daghang Ossetiano sa kamatuoran. Sa 2006 usa ka sirkito ang giorganisar sa Ossetia, ug ang sirkitong mga asembliya gihimo sa maong pinulongan sa unang higayon.
Atol sa duaw sa nagapanawng mga magtatan-aw sa usa ka grupo sa hilit nga balangay sa Aktash, Altai, dihay mga 30 ka tawo nga nagtigom sa usa ka apartment, bisan tuod pipila lamang ang magmamantala sa maong grupo. Ang matag usa naminaw sa pakigpulong publiko, apan sa pakigpulong sa magtatan-aw sa distrito, mga katunga sa nanambong ang namiya. Human sa tigom, iyang gipangutana ang mga igsoon kon nganong daghan ang namiya. Mitubag ang tigulang nga babayeng Altaico sa pinulongang Ruso nga dili larino, “Mahinungdanon ang imong ginahimo, apan halos wala koy nasabtan!” Sa sunod nga duaw sa magtatan-aw sa sirkito, ang mga pakigpulong giinterpretar na, ug ang tanan nakapahimulos sa tibuok programa.
Dunay daghang estudyante nga gikan sa laing mga nasod sa siyudad sa Voronezh. Sa 2000, usa ka ministeryal nga alagad nga Ininsek ug sinultihan ang nag-organisar ug impormal nga mga klase nga nagtudlog Ininsek. Daghang Saksi ang nagtuon ug nagsugod pagsangyaw sa mga estudyanteng Insek. Lisod kaayo kini nga pinulongan, apan ang mga igsoon wala mosurender. Sa Pebrero 2004 naorganisar ang unang Ininsek nga CBS diha sa siyudad. Sa pagka-Abril, ang unang Insek nga estudyante sa Bibliya nabawtismohan, ug duha ka bulan sa ulahi, nabawtismohan ang usa pa. Grupo-grupo sa mga interesado ang tigtambongan karon niini nga CBS, ug mga 15 ka Ininsek nga pagtuon ang ginadumala. Samtang ang maayong balita nakaabot sa tanang bahin niining halapad kaayong teritoryo, ang sanga sa Rusya nagpadayon sa pagtaganag dugang mga literatura diha sa daghang pinulongan.
MGA PAYUNIR NABANSAY
Ang PSS ginahimo na sa Rusya sa daghang tuig. Ang matag klase kasagarang gilangkoban ug mga 20 ngadto sa 30 ka lokal nga mga payunir nga dili na mobiyaheg lagyo aron lang makatambong. Apan dili ingon niana ang kahimtang sa dihang gihimo ang unang klase sa Rusya. Si Roman Skiba nahinumdom: “Dili nako malimtan ang PSS nga gihimo sa Yekaterinburg sa 1996. Kapin sa 40 ka estudyante ang mitambong niadto. Aron makatambong, daghan ang mipanaw ug ginatos ka kilometro ug ang uban halos 1,000 ka kilometro.”
Si Svetlana nag-alagad ingong regular payunir sa senyas nga pinulongan sukad pa sa 1997. Sa Enero 2000, mitambong siya sa PSS sa senyas nga pinulongan. Human sa PSS, gihubit ni Svetlana kon sa unsang paagi ang tunghaan nakatabang sa pagpauswag sa kalidad sa iyang ministeryo ug sa iyang pagsabot kon unsay kahulogan sa pagkahimong Kristohanon diha sa pamilya ug sa kongregasyon. Siya miingon: “Misamot ang akong gugma sa uban. Naamgohan ko usab ang kahinungdanon sa pagtinabangay sa mga igsoon, ug mas dali na akong modawat ug tambag karon. Miuswag usab pag-ayo ang akong pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya kay migamit na akog mga ilustrasyon sa akong pagpanudlo.”
Si Alyona nga nagpayunir sa Khabarovsk, usa ka siyudad sa Halayong Sidlakan, nagtabang usab sa mga bungol sa pagkat-on sa kamatuoran. Aron mahimo kini nga mas epektibo, si Alyona buot nga motambong sa PSS sa senyas nga pinulongan. Unsang mga kalisdanan ang kinahanglan niyang atubangon? Si Alyona miingon: “Ang kinadul-ang PSS sa senyas nga pinulongan gihimo sa Moscow, mga 9,000 ka kilometro gikan sa Khabarovsk. Aron makatambong, kinahanglang mosakay kog tren sulod sa dise-sayis ka adlaw ngadto-ngari.” Apan wala gayod siya magmahay bisag gamay!
Gawas pa sa mga tunghaan sa pagtabang sa mga bungol, ginatos ka PSS ang gihimo sa Rusya sukad sa 1996 hangtod sa 2006. Ang pagbansay sa mga payunir nakaamot ug dako sa katibuk-ang pag-uswag sa pagsangyaw ug sa mga kongregasyon. Si Marcin, nga karon magtatan-aw sa sirkito, miingon: “Sa 1995 ako gitudlo nga espesyal payunir sa Kongregasyon sa Kuntsëvo sa Moscow. Mitambong ko sa pakigpulong publiko ug Pagtuon sa Bantayanang Torre, ug kadto morag asembliya! Mga 400 ang nanambong. Niadtong panahona, 300 ang magmamantala sa kongregasyon. Wala pay napulo ka tuig sa ulahi, naporma ang napulo ka bag-ong kongregasyon gikan sa maong orihinal nga kongregasyon!
“Samtang ako nag-alagad isip magtatan-aw sa sirkito niadtong 1996 ug 1997, nakita ko ang talagsaong pag-uswag sa sirkito. Miduaw ako sa usa ka kongregasyon sa lungsod sa Volzhskiy, Probinsiya sa Volgograd, ug ako mibalik didto human sa unom ka bulan. Nianang panahona, dihay 75 ka bag-ong magmamantala niining kongregasyona. Kadto nahisama sa usa ka bag-ong kongregasyon! Lisod hubiton ang kadasig nga gipakita niining bag-o, masibotong mga magmamantala. Ang mga tigom sa dayon nang pagsangyaw nga gihimo sa usa ka apartment sa taas nga bilding, regular nga gitambongan ug mga 80 ka tawo. Daghan kanila nagtindog na lang sa mga hagdanan kay naghuot na sa apartment.”
MGA BATAN-ONG NAGHIMAYA KANG JEHOVA
Daghang batan-on nagpakitag interes sa mensahe sa Gingharian bisan pa sa pagsupak sa ilang mga ginikanan. Miasoy ang 20 anyos nga sister: “Sa 1995, sa dihang ako nuybe anyos pa, gisangyawan sa mga Saksi ni Jehova ang akong mga ginikanan, apan wala sila modawat sa kamatuoran. Gusto kong mahibalog dugang bahin sa Diyos. Nalipay ko nga nagtuon sa Bibliya ang akong suod nga klasmet ug ako miapil kanila. Sa pagkahibalo sa akong mga ginikanan, ila akong gidid-an sa pagpakig-uban sa mga Saksi. Usahay ila akong sirad-an sa apartment aron dili ko makaadto sa pagtuon. Nagpadayon kini hangtod nga nagkaedaran na ako. Mibiya ko sa balay aron motungha sa laing siyudad ug ako nakakaplag ug mga Saksi didto. Nalipay gayod ako nga nakatuon na usab sa Bibliya! Naugmad nako ang bug-os kasingkasing nga gugma kang Jehova, ug nabawtismohan ko sa distritong kombensiyon sa 2005. Human sa bawtismo nag-oksilyare payunir dayon ko. Karon miuyon na ang akong mga ginikanan sa butang nga mahinungdanon kaayo kanako sukad pa sa akong pagkabata.”
Ang laing sister nahinumdom: “Niadtong 1997, sa 15 anyos pa ako, ang mga Saksi nagtanyag kanakog kopya sa Pagmata! Nakagusto gayod ako sa ngalan sa magasin ug sa kaundan niini, ug buot kong makadawat niini nga regular. Sa dihang nahibaloan sa akong amahan nga akong gibasa kining magasina, iyang gidid-an ang mga Saksi sa pag-adto sa among balay. Sa ulahi, ang akong ig-agaw nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova, ug sa unang bahin sa 2002, mitambong ko sa mga tigom sa Kingdom Hall uban kaniya. Didto akong nadunggan nga ang mga Saksi ni Jehova nag-alagad diay ingong mga misyonaryo, ug nag-uros-uros ang akong tinguha sa pagtabang sa uban sa pagkat-on bahin sa Diyos. Apan gisaysayan ko sa akong ig-agaw nga kinahanglang mohunong una ko sa pagpanigarilyo, mopahiuyon sa akong kinabuhi sa kabubut-on sa Diyos, ug mahimong usa sa mga alagad sa Diyos. Gisunod ko kining tambaga, ug unom ka bulan sa ulahi ako nabawtismohan ug nag-oksilyare payunir. Nalipay ko nga akong nabatonan ang tinuod nga katuyoan sa kinabuhi.”
PAGPANGITAG “TILINGUHAONG MGA BUTANG” SA SAKHA
Ang usa ka sirkito naglakip sa Probinsiya sa Amur ug sa tibuok teritoryo sa Sakha. Sa 2005 nga tuig sa pag-alagad, gihimo ang unang sirkito ug espesyal nga asembliya sa Yakutsk, ang kaulohan sa Sakha. Pagkanindot tan-awon sa mga lumad nga nanambong niadto!
Aron dili malisdan ang mga igsoon, ang sirkito gibahin sa lima ug ang matag usa adunay kaugalingong asembliya. Alang sa nagapanawng mga magtatan-aw, ang pagbiyahe gikan sa usa ka asembliya ngadto sa lain dangtag 24 ka oras sa tren, dayon 15 ka oras sa sakyanan, ug 3 ka oras sa ayroplano.
Sa tingtugnaw, hilabihan ka tugnaw niining teritoryoha, ug ang temperatura maoy -50 grado Celcius o mas ubos pa. Bisan pa niini, ang lokal nga mga magmamantala mosangyaw dili lamang sa tag-as nga mga bilding, kondili sa balaybalay usab.
Duha ka grupo sa mga magmamantala ang naporma sayo sa 2005. Ang usa ka grupo atua sa balangay sa Khayyr, 80 kilometros pailaya gikan sa baybayon sa Laptev Sea ibabaw sa Arctic Circle. Aduna kiniy 500 ka molupyo, ug 4 niini mga Saksi. Ang ilang Memoryal sa 2004 gitambongan ug 76. Aron makaduaw kanila, ang magtatan-aw sa sirkito kinahanglang mobiyahe ug mga 900 kilometros sa ayroplano, dayon kapin sa 450 kilometros sa sakyanan diha sa punog-yelo nga kadalanan.
Ang laing grupo natukod sa hilit nga balangay sa Ust’-Nera, 100 kilometros gikan sa balangay sa Oymyakon. Ang temperatura sa tingtugnaw niining dapita usahay moabot ug -60 grado Celcius. Aron makatambong sa sirkitong asembliya sa miaging tuig, ang mga magmamantala misakay sa duha ka sakyanan. Kinahanglang mopanaw silag mga 4,000 kilometros ngadto-ngari, kasagaran diha sa hilit, awaaw nga mga dapit nga ang temperatura anaa sa mga -50 grado Celcius.
Usa ka magtatan-aw sa sirkito nagtahog makapadasig nga kasinatian nga nahitabo sulod sa ayroplano nga mga 4,000 metros gikan sa yuta. “Panahon sa kampanya sa Padayon sa Pagbantay! nga brosyur, gihimo usab ang serye sa mga asembliya sa among sirkito. Ako ug ang magtatan-aw sa distrito nagsakay sa ayroplano padulong sa sunod nga asembliya. Anugon nga nahutdan mi sa maong brosyur, mao nga among gihatagan ang stewardess sa brosyur nga Unsay Gikinahanglan sa Diyos Kanato? Siya miingon nga nakadawat na siyag pipila ka literatura sa Bibliya ug sa among katingala gipakita niya kanamo ang Padayon sa Pagbantay! nga brosyur. Nalipay gayod kami nga aktibo ang among mga igsoon! Sa among panaghisgot, ang usa sa mga piloto miagi kanamo. Nainteres siya ug misagbat sa panaghisgot, ug kami nag-estoryahanay sa halos tibuok nga panaw. Sa iyang kalipay sa among panaghisgot, mikuha siyag daghang magasin aron ipaambit sa iyang kaubang piloto.
ANG MAAYONG BALITA SA SAKHALIN
Sa ulahing bahin sa katuigan sa 1970, ang mga Saksi miabot sa Sakhalin. Kining islaha nahimutang ibabaw sa Hokkaido, ang kinatumyang isla sa amihanan sa Japan. Ang mga igsoon sa Vladivostok nga maoy nag-atiman sa pagsangyaw sa rehiyon, nagdasig kang Sergey Sagin sa pagpalapad sa iyang ministeryo, ug sa pag-adto sa isla aron sa pagsangyaw sa mga molupyo didto. Samtang nagtrabaho sa pantalan, si Sergey naningkamot sa pagpakighisgot bahin sa Bibliya sa ubang mga trabahante. Sa wala madugay siya nagdumalag daghang pagtuon sa Bibliya. Bisan pag si Sergey sa ulahi napugos sa pagbiya sa isla, ang mga binhi sa kamatuoran sa ulahi namunga.
Ang mga kombensiyon sa 1989 ug 1990 sa Polandia nagpalihok sa daghang Saksi sa Rusya sa pagpalapad sa ilang ministeryo, ug sa pag-adto sa dapit nga mas dako ang panginahanglan. Sa 1990, si Sergey ug Galina Averin mibiya sa Khabarovsk, sa Halayong Sidlakan ug miadto sa Korsakov, Sakhalin. Pila ka bulan sa ulahi, upat ka payunir ug daghang magmamantala ang nangadto sa Yuzhno-Sakhalinsk, diin usa ray Saksi.
Si Pavel Sivulsky, ang anak nga lalaki ni Pavel Sivulsky nga gihisgotan di pa dugay ug usa sa upat ka payunir, nag-alagad na karon sa Bethel. Siya nahinumdom: “Sa pag-abot sa Yuzhno-Sakhalinsk, miestar ko sa hotel uban sa usa ka brader kay wala dayon kami makakitag kapuy-an. Nagsangyaw kami sa duol sa hotel ug sa among pagpakig-estorya sa mga tawo nangutana pod mi kon duna bay kaabangang balay. Nakahimamat kamig mga tawo nga nangutana kon asa sila makapadayon sa pagpakighisgot bahin sa Bibliya. Sila among giingnan nga nag-estar pa mi sa hotel ug kon makakita na mig kapuy-an, sila amo rang imbitahon. Nangaliyupo mi kang Jehova nga makakaplag unta kamig trabaho ug kapuy-an. Gitubag ni Jehova ang among mga pag-ampo. Sa wala madugay duna na mi trabaho ug kapuy-an. Gipapuyo kami sa usa ka tagbalay sa iyang apartment. Wala kami paabanga ug siya pay nagluto sa among pagkaon, mao nga mas taas nga panahon ang among nagugol sa ministeryo. Si Jehova nag-uban gayod kanamo. Sa wala madugay nagdumala na kamig daghang pagtuon sa Bibliya ug nag-organisar ug mga grupo sa CBS. Duha ka bulan sa ulahi, nangabang mi ug balay ug didto na kami nagtigoman.”
Samtang nagkadako ang kongregasyon, daghang bag-ong magmamantala ang nagpayunir. Masiboton sila sa ministeryo, ug miadto sa ubang mga bahin sa isla aron isangyaw ang kamatuoran sa mga molupyo. Si Jehova dagayang nagpanalangin sa madasigong ministeryo niining mauswagong kongregasyon. Tulo ka tuig sa ulahi, sa 1993, walo ka bag-ong kongregasyon ang naporma gikan sa orihinal nga kongregasyon!
Ngadtongadto daghang magmamantala ang namiya sa isla tungod sa kalisod sa panginabuhi ug aron sa pagpalapad pa sa ilang ministeryo. Sama sa una, ang maong mga paningkamot miresulta sa pag-uswag. Karon, usa ka nindot nga Kingdom Hall ang nagbarog sa sentro sa lungsod sa Yuzhno-Sakhalinsk, ug duna nay siyam ka kongregasyon sa isla ug upat ka grupo, nga maoy naglangkob sa usa ka sirkito.
BISAN PAG DAGHANG MAGSUSUPAK, ANG PULTAHAN NABUKSAN
Sa unang siglo, si apostol Pablo miingon: “Nabuksan kanako ang usa ka dakong pultahan nga nagatultol ngadto sa kalihokan, apan adunay daghang magsusupak.” (1 Cor. 16:9) Miagi na ang duha ka libo ka tuig, daghan gihapoy magsusupak. Gikan sa 1995 ngadto sa 1998, upat ka beses na nga ang prosecutor’s office sa Moscow nagsang-at ug mga kasong kriminal batok sa mga Saksi. Sila giakusar nga nag-aghat kono sa mga tawo sa pagdumot sa ubang relihiyon, pagbungkag sa mga pamilya, pagrebelde sa Estado, ug pagpanghilabot sa mga katungod sa mga molupyo. Bisan pag wala kini kapamatud-i, ang mga Saksi giakusahan gihapon niadtong 1998 sa samang kaso.
Halos usa ka tuig sa ulahi, ang ministri sa hustisya nagrehistro pag-usab sa Administratibong Sentro sa mga Saksi ni Jehova sa Rusya. Ilang giila nga ang mga Saksi ni Jehova wala magdasig sa mga tawo sa pagdumot sa ubang relihiyon, pagbungkag sa mga pamilya, o sa pagpanghilabot sa mga katungod sa uban, ug nga ang ilang mga basahon wala usab mag-aghat sa ingon. Bisan pa niana, ang prosecutor’s office miakusar na usab sa mao ra gihapong mga kaso!
Ang pipila ka propesor sa unibersidad nakaamgo nga ang mga Saksi ni Jehova bug-os nga nagpasukad sa ilang mga tinuohan diha sa Bibliya. Si Dr. N. S. Gordienko, propesor bahin sa relihiyon sa Herzen Russian State Pedagogical University sa St. Petersburg miingon: “Sa dihang ang mga eksperto moakusar sa mga Saksi ni Jehova tungod sa ilang mga pagtulon-an, sila wala makaamgo nga ang ilang giakusar mao gayod ang Bibliya.”
Bisan pa niana, ang Moscow City Court wala moila sa legalidad sa komunidad sa mga Saksi ni Jehova sa Moscow. Apan wala kini makapugong sa mga igsoon sa pagtuman sa sugo sa Bibliya sa pagsangyaw. Ang mga Saksi ni Jehova kombinsido nga ang mga tawo sa Moscow kinahanglang maoy modesisyon kon unsay ilang tuohan nga relihiyon. Ang pagdili niining maong katungod maoy pagpanghilabot sa kagawasan sa matag molupyo sa Moscow. Busa, ang mga Saksi sa Moscow magpadayon sa pagtuman sa sugo ni Jesu-Kristo sa pagsangyaw ug paghimog mga tinun-an. (Mat. 28:19, 20) Sa pagkakaron, girepaso pa sa European Court of Human Rights ang desisyon sa Moscow City Court.
Sa Septiyembre 1998, sa dihang gisugdan ang husay, sa ilang paningkamot nga wagtangon ang mga Saksi ni Jehova sa Moscow, dihay 43 ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Moscow. Walo ka tuig sa ulahi, aduna nay 93! Si Jehova nagsaad sa iyang katawhan: “Bisan unsa nga hinagiban nga buhaton batok kanimo dili magmalamposon.” (Isa. 54:17) Sa 2007, ang mga Saksi ni Jehova naghimo sa ilang distritong kombensiyon sa Luzhniki Stadium, nga kas-a dinhi gihimo ang Olympics. Kining kombensiyona gitambongan ug 29,040, ug 655 ang nabawtismohan.
BANTOGAN ANG NGALAN SA DIYOS SA RUSYA
Sama sa narekord sa Malaquias 1:11, si Jehova nga Diyos miingon: “Sukad sa pagsubang sa adlaw bisan ngadto sa pagsalop niini ang akong ngalan mahimong dako taliwala sa kanasoran.” Sa matag pagsubang sa adlaw anaa ang posibilidad nga makakaplag ug laing karnerohong tawo niining halapad kaayo nga nasod. Sa miaging tuig sa pag-alagad lamang, kapin sa pito ka libo ang nabawtismohan sa Rusya. Kini maoy dili malalis nga pamatuod nga ang “Czar sa mga Czar (o Hari sa mga hari),” nga maoy pagtawag kang Jesu-Kristo sa Bibliyang Ruso, nagauban sa iyang mga ginsakpan sa ilang pagsangyaw.—Mat. 24:14; Pin. 19:16.
“Ang adlaw ni Jehova moabot ingon sa usa ka kawatan,” matod ni apostol Pedro. (2 Ped. 3:10) Busa, ang katawhan ni Jehova sa Rusya determinado sa paggamit sa nahibiling panahon sa pagpangita sa mga tawo gikan sa matag nasod, tribo, pinulongan ug katawhan, nga buot makabaton sa kinabuhing walay kataposan.
[Footnote]
a Tan-awa ang artikulong “Ang mga Altaiko—Katawhan nga Among Nakat-onan sa Paghigugma” sa Pagmata! sa Hunyo 22, 1999.
[Blurb sa panid 110]
“Kon duna lang mi nakaplagang daotan batok kaninyo, bisan ang pagpatulo lamang ug usa ka tulo sa dugo, gipamusil na unta namo mong tanan”
[Blurb sa panid 128]
“Kon buhian ka namo, daghang molupyo sa Sobyet ang moduyog kanimo. Mao nga giisip ka namo nga labing peligrosong tawo sa atong Estado”
[Blurb sa panid 219]
“Mora kamog mga langgam nga manghugpa sa mga kahon sa literatura ug dihadihang mosakwat niana”
[Kahon/Hulagway sa panid 69]
Siberia
Unsa may mosantop sa imong hunahuna kon maghisgot bahin sa Siberia? Kini ba usa ka dapit nga lisod puy-an, wala matikad ug bugnaw kaayo? O kaha usa ka awaaw nga dapit, diin gilabay ang mga tawo nga gikontrahan sa kagamhanang Sobyet? Husto ka, apan dili kay kana ra.
Ang Siberia dako kaayo, mas dako pa sa Canada, nga ikaduha sa kinadak-ang nasod sa tibuok kalibotan. Karon ang gidak-on sa Siberia moabot ug kapin sa 13,000,000 kilometro kuwadrado, gikan sa Ural Mountains pasidlakan hangtod sa Dagat Pasipiko ug gikan sa Mongolia ug Tsina paamihanan hangtod sa Dagat Artiko. Daghan kinig natural nga kahinguhaan—kahoy, aseite, ug gas. Makita usab sa Siberia ang kabukiran, kapatagan, mga katunggan, lanaw, ug dagkong mga suba.
Sulod sa usa ka siglo ug tunga, daghang tawo ang gidala sa Siberia aron prisohon ug pugson sa pagpatrabaho. Sa katuigan sa 1930 ug 1940, gilabay ni Joseph Stalin didto ang milyonmilyong tawo aron pugson sa pagpatrabaho diha sa mga kampo. Sa 1949 ug 1951, mga 9,000 ka Saksi ni Jehova gikan sa Moldova, mga republika sa Baltic, ug sa Ukraine ang gidala sa Siberia.
[Kahon/Mga hulagway sa panid 72, 73]
Katibuk-ang Larawan
Yuta
Ang Rusya mao ang kinadak-ang nasod sa kalibotan nga mosukod ug 7,700 kilometros gikan sa sidlakan hangtod sa kasadpan ug 3,000 kilometros gikan sa amihanan hangtod sa habagatan nga adunay katibuk-ang luna nga 17,075,800 kilometro kuwadrado. Makapahingangha nga sakop sa teritoryo sa Rusya ang 11 ka sona sa panahon (time zone), nga halos katunga sa Amihanang Hemispera. Makita sa Rusya ang kinahabogang bukid ug kinatas-ang suba sa Uropa ug ang kinaladmang lanaw sa kalibotan.
Katawhan
Otsenta porsiyento sa molupyo maoy mga Ruso. Apan, nagpuyo usab sa Rusya ang kapin sa 70 ka laing rasa. Dunay mga rasa nga ang populasyon mokabat ug pipila ka libo, ang uban kapin sa usa ka milyon.
Pinulongan
Ruso ang opisyal nga pinulongan ug halos tanang lungsoranon makasulti niini. Gawas pa, kapin sa 100 ka pinulongan ang gigamit dinhi, nga ang uban niini maoy lumad nga pinulongan sa duolan sa usa ka milyong tawo.
Pangabuhi
Ang Rusya usa sa pangunang tigsuplay ug aseite ug gas. Ang ubang dagkong industriya naglakip sa paglaging, pagmina, ug paggamag lainlaing produkto.
Pagkaon
Ang sustansiyadong mga potahe nga may mga sangkap nga karne, isda, repolyo, o lawat (gipabagtok nga gatas) isula sa lugom-brawong tinapay nga gama sa rye. Mahimo usab kining iparis sa patatas, ug pankeyk nga gama sa buckwheat. Ang pagkaon sa mga Ruso abunda sa tambok ug carbohydrate nga makatabang kanila sa paglahutay sa dugay ug bugnaw kaayo nga tingtugnaw. Ang kasagarang pagkaon mahimong maglakip sa pelmeni (morag siomai) nga sinabaw o pelmeni nga gipaibabwan ug aslom nga krema o sa piroshki (gagmayng mga postri) nga gipaunoran ug repolyo, karne, keso, o patatas. Kinaham kaayo ang borscht, o sabaw sa beet, ug shchi, o sabaw sa repolyo.
Klima
Sa ting-init hilabihan kainit, ug sa tingtugnaw ngiob ug hilabihan katugnaw. Mas dugay ang ting-init ug tingtugnaw kay sa tingpamulak ug tinghunlak.
(Ang mga mapa sa Rusya anaa sa panid 116 ug 167)
[Mga hulagway]
Ang Kremlin
Mount El’brus, sa Kabardino-Balkaria
Brawon nga oso, sa Lawis sa Kamchatka
[Kahon sa panid 92, 93]
Pagdani sa Hunahuna ug Kasingkasing
Dili tuyo sa gobyerno sa Sobyet nga puohon ang mga Saksi. Tumong niini nga hayloon o pugson ang mga Saksi sa pagtuo sa ideolohiya sa Sobyet. Aron mahimo kini, gigamit sa gobyerno ang KGB—ang ahensiya sa pagpangespiya ug sa seguridad sa nasod. Ania ang pipila ka paagi nga gigamit sa KGB.
Pagrekisa: Rekisahon nila ang balay sa mga Saksi, bisan panahon sa kagabhion. Ang ubang mga pamilya mapugos sa pagbalhin ug pinuy-anan tungod sa subsob nga pagrekisa.
Pagpaniktik: Naglakip kini sa sekretong pagpaminaw sa mga tawag sa telepono, pag-abli sa mga sulat, ug pagbutang ug gagmayng mikropono diha sa balay sa mga igsoon.
Pagmulta ug pagpahunong sa tigom: Sa tibuok nasod, panid-an sa lokal nga mga awtoridad kon asa magtigom ang mga igsoon. Ang tanang nanambong pamultahon. Kasagaran, pangayoan silag katunga o labaw pa sa ilang binulan nga suweldo.
Pagpanghiphip ug pagpanghulga: May mga Saksi nga saaran sa KGB ug apartment diha sa kinapusoran sa Moscow ug hatagan usab silag awto kon sila mokooperar. Sagad hulgaon ang mga igsoon nga ibalhog sila sa mga kampo sa pinugos nga trabaho sulod sa daghang katuigan kon sila dili mokooperar.
Propaganda: Ang mga Saksi gihulagway diha sa pelikula, telebisyon, ug mantalaan ingong mga tawo nga peligroso sa katilingban. May mga lektyur diha sa mga prisohan ug sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho nga nag-akusar sa mga igsoon nga ila konong gigamit ang Bibliya ingong takoban sa ilang pagpangampanya sa politika. Tungod sa maong propaganda, gipihig ang mga Saksi; ang mga estudyante nga anak ug Saksi hatagan sa ilang magtutudlo ug mas gamay nga grado ug ang mga Saksing trabahante dili hatagag benepisyo ni tugotan sa ilang mga amo sa pagbakasyon.
Pagpayuhot ug mga espiya: Ang mga espiya sa KGB magpakaaron-ingnong interesado sa mensahe sa Gingharian, magtuon sa Bibliya ug magpabawtismo. Ang uban kanila nakadawat pa ganig mga pribilehiyo sulod sa organisasyon. Ilang tumong ang pagpahunong sa buluhatong pagsangyaw pinaagi sa pagpatunghag pagduhaduha ug pagpahinabog pagkabahinbahin taliwala sa mga Saksi.
Pagdestiyero: Ang mga Saksi ipadala ngadto sa hilit nga mga dapit sa nasod. Didto, ang mga igsoon kinahanglang magbudlay sulod sa 12 oras kada adlaw aron lang mabuhi. Sa tingtugnaw, ilang sagubangon ang grabeng kabugnaw; sa ting-init, ilang antoson ang mga lamok ug lagong.
Pag-embargo; pagkuha sa mga anak: Embargohon ang mga propiedad, balay, ug mga kabtangan. Usahay, kuhaon sa KGB ang mga anak sa mga Saksi.
Pagbiaybiay ug pagpangulata: Daghang Saksi, lakip na ang mga babaye, ang insultohon ug biaybiayon. Ang uban kulatahon pag-ayo.
Pagbilanggo: Ang tumong mao ang pagpugos sa mga Saksi sa pagsalikway sa ilang pagtuo o ang pagpahilayo kanila sa ilang mga igsoon sa pagtuo.
Pagbalhog diha sa mga kampo: Ang mga Saksi halos mawad-an nag umoy sa pagtinrabaho diha sa maong mga kampo. Kasagaran, ipakalot kanila ang tuod sa dagkong mga kahoy. Ang mga igsoong lalaki patrabahoon usab diha sa mga minahag karbon, ug pahimoog mga karsada ug mga riles. Sila ibulag sa ilang mga pamilya ug papuy-on sa mga baraks.
[Kahon/Hulagway sa panid 96, 97]
Kaduha Ko Sentensiyahig Kamatayon
PYOTR KRIVOKULSKY
NATAWO 1922
NABAWTISMOHAN 1956
KAAGI SA KINABUHI Seminarista siya sa wala pa makakat-on sa kamatuoran. Siya nag-antos ug 22 ka tuig diha sa mga prisohan ug sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho ug namatay niadtong 1998.
SA 1940, ang Polako nga mga Saksi nagsugod pagsangyaw sa dapit nga among gipuy-an sa Ukraine. Giduaw ko ni Korney nga usa ka dinihogan. Nag-estoryahanay mi sa tibuok gabii, ug nakombinsir ko nga ang iyang gisulti kanako mao ang kamatuoran bahin sa Diyos.
Pagka 1942 misulong ang mga Aleman, ug ang kasundalohan sa Sobyet mipahawa sa among lugar. Gubot kaayo niadto. Ang Ukrainianong mga nasyonalista miinsistir nga moduyog ko nila sa pagpakiggubat batok sa mga Aleman ug sa mga Sobyet. Sa dihang midumili ko, ila kong gikulata hangtod nga nakuyapan ko, ug dayon gilabog diha sa karsada. Nianang gabhiona, namalik sila ug ila kong gidala sa patyanan. Didto gipangutana na sab ko kon moserbisyo ba ako sa mga Ukrainiano. Ako kusog nga mitubag, “Si Jehova nga Diyos lang ang akong alagaron!” Busa ila kong gisentensiyahan ug kamatayon. Sa dihang mimando na ang usa sa mga sundalo sa pagpusil kanako, giilog sa laing sundalo ang pusil nga gipuntirya kanako ug siya misinggit: “Ayaw siyag pusila! Mapuslan pa nato siya.” Ang laing sundalo nasuko pag-ayo ug iya kong gikulata. Namahad siya nga di na ko maabtag semana kay iya kong pusilon, apan siya hinuoy namatay paglabay sa pipila ka adlaw.
Pagka Marso 1944, ang mga sundalo sa Sobyet mibalik sa among dapit, ug ilang gidala ang tanang lalaki, hasta pod ko. Niining panahona, ang mga Sobyet ang nangreklutag mga sundalo. Sa dapit nga gidad-an kanamong tanan, akong nahibalag si Korney, ang igsoon nga unang nagsangyaw nako. Dihay 70 pa ka Saksi didto. Nagpalain mi sa ubang mga lalaki ug nagdinasigay. Dihay opisyal nga miduol namo ug nangutana kon nganong mibulag mi. Gipatin-aw ni Korney nga kami mga Kristohanon ug dili mi mahimong mobakyaw ug hinagiban. Dihadiha, ilang gikuha siya ug ila ming giingnan nga ilang pusilon siya. Wala na namo siya igkita pa. Dayon namahad sila nga pusilon sab mi, ug ila ming gitagsatagsa pagpangutana kon magsundalo ba mi. Sa dihang mibalibad ko, gidala ako sa tulo ka sundalo ug sa usa ka opisyal ngadto sa lasang. Gibasa sa komander ang sentensiya gikan sa husgado sa militar: “Tungod sa pagdumili sa pagsul-ob ug uniporme ug pagbakyaw ug hinagiban, ikaw patyon pinaagi sa payring eskwad.” Kinasingkasing akong nag-ampo kang Jehova apan nagduhaduha ko kon dawaton ba niya ang akong pag-alagad kaniya, sanglit wala pa ko makahigayon sa pagpabawtismo. Dayon, dihay misinggit ug “Payr!” Apan ang mga sundalo nagpasalba lang diay. Unya gikulata ko sa opisyal. Gisentensiyahan ko ug napulo ka tuig nga pagkabilanggo ug gibalhog diha sa usa sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa Probinsiya sa Gorki, sa kinapusoran sa Rusya.
Gibuhian ko sa 1956 ug sa ulahi naminyo ko kang Regina nga usa ka matinumanong Saksi. Paglabay sa unom ka bulan gidakop na sab ko ug gibilanggo ug napulo ka tuig.
Sa dihang gibuhian na ako, giingnan ko sa usa ka opisyal, “Walay luna para nimo dinhi sa Unyon Sobyet.” Nasayop siya. Pagkamakapalipay ang pagkahibalo nga si Jehova ang tag-iya sa yuta ug siya ang mohukom kon kinsay papuy-on niini sa walay kataposan!—Sal. 37:18.
[Kahon/Hulagway sa panid 104, 105]
“Day, Kinsay mga Saksi ni Jehova Ninyo?”
YEVGENIA RYBAK NATAWO 1928
NABAWTISMOHAN 1946
KAAGI SA KINABUHI Natawo sa Ukraine ug pinugos nga gidala sa Alemanya diin siya nakakat-on sa kamatuoran. Nagpadayon siya sa pag-alagad kang Jehova nga matinumanon sa Rusya.
USA ka Dominggo niana, akong nadungog diha sa bentana ang mananoy nga pag-awit sa mga Saksi ni Jehova. Wala madugay nagtambongan na ko sa ilang mga tigom. Wala ko kasabot kon nganong ang mga Aleman naglutos sa ubang mga Aleman gumikan lang sa ilang pagtuo. Tungod sa akong pagpakig-uban sa mga Aleman gidumtan ko sa akong mga higalang Ukrainiano nga gidala usab sa Alemanya uban kanako. Kas-a niana, usa kanila ang misinghag ug misagpa kanako. Gikataw-an lang ko sa akong kanhing mga higalang babaye.
Human gipagawas niadtong 1945, ako mibalik sa Ukraine. Giingnan ko sa akong Lolo: “Nayabag na nang imong Mama. Gipanglabay niya ang iyang mga rebulto ug karon naa na daw siyay laing Diyos.” Sa dihang kami na lang duha ni Mama, iyang gikuha ang Bibliya ug iyang gibasa nga ang Diyos nagdumot sa idolatriya. Dayon iya kong giingnan nga nagtambongan na siya sa mga tigom sa mga Saksi ni Jehova. Gigakos ko siya ug ako mihilak nga mihunghong kaniya, “Ma, Saksi na sab ko ni Jehova!” Kami nanghilak sa kalipay.
Madasigon kaayo si Mama sa ministeryo. Tungod kay halos tanang igsoong lalaki nangabilanggo na man sa mga kampo, siya gitudlo ingong tigdumala sa grupo. Ako natakdan sa iyang kadasig.
Sa 1950 ako gidakop tungod sa akong relihiyosong mga kalihokan, ug ang korte nagsentensiya kanakog napulo ka tuig nga pagkabilanggo. Kaming lima ka sister gidala ngadto sa lungsod sa Usol’ye-Sibirskoye sa Siberia. Sugod sa Abril 1951, kami gipatrabaho sa konstruksiyon sa riles. Among gipas-an ang bug-at nga mga babag nga maoy taptan sa riles, duha ka tawo sa matag babag. Gimanomano namo sa pagpahiluna ang mga riles nga 10 metros ang gitas-on nga ang matag usa motimbang ug 320 ka kilo, mao nga kapoy kaayo. Kas-a sa among pagpamauli gikan sa hago kaayong trabaho, dihay tren nga punog mga binilanggo nga mihunong sa among duol. Dihay lalaki nga nanambo ug nangutana, “Day, kinsay mga Saksi ni Jehova ninyo?” Kami nalagsik ug misinggit: “Kaming lima!” Ang maong mga binilanggo mao ang among minahal nga mga igsoong lalaki ug babaye nga gidestiyero gikan sa Ukraine. Samtang nagpondo ang tren, naghinamhinam sila sa pag-asoy kanamo sa nahitabo ug kon sa unsang paagi sila gidestiyero. Dayon gibalakan mi sa mga bata ug mga balak nga sinulat ra pod sa mga igsoon. Ang mga sundalo wala gani manghilabot kanamo, ug kami naghimamatay ug nagdinasigay sa usag usa.
Gikan sa Usol’ye-Sibirskoye, gibalhin mi ngadto sa dakong kampo duol sa Angarsk. Dihay 22 ka sister nga anaa didto ug ilang giorganisar ang tanan, lakip na ang mga teritoryo nga kasangyawan. Nakatabang kadto kanamo sa paglahutay sa pag-alagad.
[Kahon/Hulagway sa panid 108, 109]
Ako Gibalhog sa “Ikalimang Kanto” sa Makadaghan
NIKOLAI KALIBABA
NATAWO 1935
NABAWTISMOHAN 1957
KAAGI SA KINABUHI Niadtong 1949 siya gidestiyero sa Probinsiya sa Kurgan, Siberia.
SA AMONG paminaw ang kada Saksi sa Unyon Sobyet gipanid-an. Lisod ang kinabuhi apan si Jehova naghatag kanamog kaalam. Niadtong Abril 1959, ako gidakop tungod sa akong relihiyosong mga kalihokan. Kay dili ko gustong magluib sa mga igsoon, ako nakahukom nga dili motug-an. Gipakitaan ko sa imbestigador ug mga letrato sa mga igsoon ug gipahinganlan nila kini kanako. Ako miingon nga wala koy nailhan. Dayon iya kong gipakitaag letrato sa akong manghod nga lalaki ug gipangutana, “Imo ba ning igsoon?” Ako mitubag: “Ambot lang kon siya ba na. Di ko segurado.” Human niana, gipakitaan ko sa imbestigador sa akong letrato ug nangutana, “Ikaw ba ni?” Ako miingon, “Mora man nag ako, di lang ko makasulti kon ako ba gyod na.”
Gibilanggo ko sa usa ka selda sa kapin sa duha ka bulan. Kada buntag, ako mobangon ug mopasalamat kang Jehova sa iyang dili-takos nga kalulot. Dayon maghinumdom kog usa ka teksto sa Bibliya, ug kini akong hisgotan nga ako ra usa. Dayon mokanta kog usa ka awit sa Gingharian sa hilom kay gidili man ang pagkanta diha sa selda. Human niini, magrepaso kog usa ka tema sa Bibliya.
Ang kampo nga gidad-an kanako duna nay daghang Saksi. Pait kaayo ang mga kahimtang sa bilanggoan, ug kami gidid-an sa pagsulti. Ang mga igsoon kanunayng gidala sa bartolina, nga ginganlan nilag ikalimang kanto. Ako gibalhog didto sa makadaghan. Ang mga binilanggo didto pakan-on lamag 200 gramos nga tinapay sa usa ka adlaw. Mohigda ko sa usa ka tabla nga gihal-opan ug bagang palid sa puthaw. Buak ang mga bildo sa bentana ug daghan kaayong lamok. Ang akong sapatos maoy akong giunlanan.
Kasagaran, ang matag Saksi mangitag paagi kon asa niya tagoan ang literatura. Nakahunahuna ko nga isuksok ang literatura sa silhig nga akong ginagamit. Sa dihang dunay himoong mga pagrekisa, ang kapatas wala gayod makahunahuna sa pagtan-aw sa tunga sa silhig bisan pag gisusi niya pag-ayo ang tanang suok. Gitagoan usab namo ang literatura diha sa mga bungbong. Ako nakakat-on sa pagsalig sa organisasyon ni Jehova. Si Jehova nakakita ug nahibalo sa tanan ug nagtabang sa matag usa sa iyang matinumanong mga alagad. Iya akong gitabangan kanunay.
Bisan sa wala pa idestiyero ang akong pamilya niadtong 1949, ang akong amahan nag-ingon nga mahimong maniobrahon ni Jehova ang mga kahimtang aron ang mga tawo didto sa halayong Siberia makadungog sa kamatuoran. Kami naghunahuna, ‘Sa unsang paagi matuman kana?’ Ang mga awtoridad ra diay mismo maoy gigamit aron ang libolibong sinserong mga tawo sa Siberia mahibalo sa kamatuoran.
Sa dihang miarang-arang na ang kahimtang sa USSR, gipahimuslan kini sa mga igsoon ug sila mitambong sa internasyonal nga kombensiyon sa Polandia niadtong 1989. Halandomon gayod kadtong mga adlawa. Human sa paniklop nga pag-ampo, nagpabilin ming nagtindog ug namakpak ug dugay. Pagkalalim sa among gibati! Sa daghang katuigan ako naanad na sa nagkalainlaing kalisdanan ug mga suliran, apan talagsa ra kaming mohilak. Sa dihang nagbulagbulag na kami sa among mga igsoon sa Polandia, way hunong ang pagtubod sa among mga luha, dili kapugngan ang pagdagayday niini tungod sa kalipay ug kamingaw.
[Kahon/Hulagway sa panid 112, 113]
Pagbuhat sa Tanan Alang sa Maayong Balita
PYOTR PARTSEY
NATAWO 1926
NABAWTISMOHAN 1946
KAAGI SA KINABUHI Iyang nahimamat ang mga Saksi ni Jehova niadtong 1943 ug kaduha siya mabilanggo sa mga kampo konsentrasyon sa Nazi ug kas-a sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa Rusya. Sa ulahi siya nag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito panahon sa pagbando.
HUMAN makakat-on sa pangunang mga pagtulon-an sa Bibliya sa gigamhan sa Nazi nga Alemanya, gipaambit dayon nako kini sa akong mga kaila, ug daghan ang miduyog kanako sa putli nga pagsimba. Niadtong 1943 usa ka pari ang nagsumbong kanako ngadto sa Gestapo, ug ila akong gidakop ug giakusar nga kono akong giagda ang mga batan-on sa pagrebelde. Wala madugay ako gibalhog sa patyanan nga kampo sa Maidanek sa Polandia. Ang akong pagpakig-uban sa mga igsoon hinungdanon kaayo. Sa kampo, misamot ang among kasibot sa pagsangyaw. Daghan ang nainteres sa kamatuoran, ug kami nangitag mga paagi sa pagpamatuod bahin sa Gingharian ni Jehova. Kas-a ako gilapdosan ug 25 ka beses gamit ang nagsanga nga latigo. Ako mibarog ug misinggit sa pulong nga Aleman, “Danke schön!” (“Salamat!”) Usa ka Aleman miingon: “Kalig-on god ning tawhana! Gilatigo na, nagpasalamat pa!” Nanglabhag ang akong likod sa mga lapdos.
Bug-at ang among trabaho ug kapoy kaayo. Ang nangamatay gipangsunog sa krematoryo, nga kanunayng nagsiga adlaw ug gabii. Abi nakog sa di madugay ako na poy idangdang sa kalayo, kay morag di na ko makagawas didto nga buhi. Nakalingkawas lang ko sa dihang ako naangol. Ang tanang medyo himsog pa gipugos sa pagpatrabaho, ug ang uban gipadala sa ubang mga kampo. Duha ka semana sa ulahi, ako gipadala sa kampo konsentrasyon sa Ravensbrück.
Sa naghinapos na ang gubat, dihay hulungihong nga kaming tanan pamusilon sa mga Aleman. Dayon among nahibal-an nga ang mga guwardiya nangalagiw na diay. Sa dihang nasabtan sa mga binilanggo nga gawasnon na sila, ang tanan nag-iyahay ug panagan. Didto ako nahisangko sa Austria, diin girekrut na pod hinuon ko nga magsundalo. Mibalibad dayon ko, ug sila akong giingnan nga nabilanggo na ko sa mga kampo konsentrasyon tungod sa akong tinuohan. Mao nga gipapauli ko sa Ukraine, nga kaniadto sakop pa sa Unyon Sobyet. Niadtong 1949 ako naminyo kang Yekaterina, ang akong matinumanong kapikas. Niadtong 1958, ako gidakop ug gipadala sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa Mordvinia.
Human ako buhii, mitabang ko sa pagpatik ug mga literatura sa Bibliya. Kas-a niana niadtong 1986, nagbilar mi sa tibuok gabii sa pag-imprentag 1,200 ka panid. Amo kining gihapnig sa salog, sa mga kama, ug bisan diin nga dihay lugar. Sa kalit lang, mitungha ang usa ka espiya sa KGB, konohay aron makig-estorya kanamo. Gisukna siya ni Yekaterina kon asa siya gustong makig-estorya, nga wala maghunahuna nga basig mosulod siya sa balay. Maayo na lang gani kay didto ra siya gustong makig-estorya sa kusina sa gawas. Kon misulod pa, seguradong gipanakop na kami.
Hangtod karon, naningkamot mi sa pagkinabuhi sumala sa among dedikasyon ug sa pagbuhat sa tanan alang sa maayong balita. Ang among 6 ka anak, 23 ka apo, ug 2 ka apo sa tuhod matinumanong nag-alagad kang Jehova, ug kami mapasalamaton kaniya nga sila nagalakaw diha sa kamatuoran.
[Kahon sa panid 122]
Pagbartolina
Sa mga bilanggoan sa Sobyet, ang pagbartolina maoy komon nga paagi sa pagsilot sa mga kasaypanan nga sama sa dili pagtugyan sa relihiyosong mga basahon. Ang mga binilanggo hatagag daan nga mga besti ug ibalhog sa mga selda.
Handurawa ang kasagarang selda. Kini gamay, mga tres metros kuwadrado lamang, ngitngit, nag-umog, hugaw, ug arang tugnawa ilabina sa tingtugnaw. Walay pinising ang mga bungbong. May gamayng bentana diha sa bungbong nga usa ka metro ang gibag-on ug buak ang ubang bildo niini. Dihay gamayng kahayag gikan sa bombilya nga anaa sa bungbong ug gitabonan kinig puthaw nga may gagmayng mga buho. Gawas pa sa sementadong salog, ang kalingkoran lamang mao ang samag bangko nga gipasiwil diha sa bungbong. Dili ka makalingkod niinig dugay. Ang kaunoran sa imong paa ug likod sa di madugay manghawoy ug manakit, ug ang gansangon nga bungbong manusok sa imong likod.
Inigkagabii ipasulod sa mga guwardiya ang usa ka mubo nga higdaanang kahoy. Kini gibaksan ug gagmayng palid sa puthaw. Makahigda ka sa ibabaw niini apan di ka katulog sa katugnaw ug walay habol. Kasagaran, ang mga gibartolina pakan-on lamag 300 gramos nga tinapay matag adlaw ug lasaw nga sabaw kas-a sa matag tulo ka adlaw.
Ang kalibangan sa salog nga mora lag baba sa tubo ang gidak-on nangalisbo sa kabakag. Ang ubang mga selda dunay mga bentilador nga naghuyop sa kabaho sa kanal ngadto sa selda. Usahay paandaron kini sa mga kapatas aron maluya ug mag-antos pa gayod ang binilanggo.
[Kahon/Hulagway sa panid 124, 125]
Kampo #1 sa Mordvinia
Tali sa 1959 ug 1966, kapin sa 450 ka Saksi ang gibalhog niining kampoha, nga sa katibuk-an dunay 600 ka binilanggo. Usa kini sa 19 ka kampo nga pinugos ang pagtrabaho sa dapit sa Mordvinia, ug kini gikoral ug de-koryenteng barbed-wire nga halos tulo ka metros ang gihabogon. Kining korala gikoral pa gayod ug 13 ka barbed-wire. Ang yuta sa palibot sa kampo kanunayng gidaro aron mahulma ang mga tunob kon dunay mopuga.
Gipaningkamotan sa mga awtoridad nga kontrolahon ang pisikal ug mentalidad sa mga Saksi pinaagi sa paglain kanila sa bug-os gikan sa mga tawo. Bisan pa niana, ang mga Saksi milampos sa pag-organisar sa mga kalihokan sa kongregasyon diha sa kampo.
Ang kampo mismo gihimong usa ka sirkito nga may kaugalingong magtatan-aw sa sirkito. Kini adunay upat ka kongregasyon nga gilangkoban sa 28 ka grupo sa CBS. Aron kanunayng lig-on ang espirituwalidad sa tanang mga igsoon, sila nakahukom sa pagtigom makapito sa usa ka semana. Usa ray ilang Bibliya sa sinugdan, mao nga nag-eskedyul sila nga ang matag kongregasyon magpulipuli sa pagbasa niini. Sa dihang nakahigayon sila, gikopya kini sa mga igsoon. Ang usa ka libro sa Bibliya gikinamot pagkopya diha sa separadong mga notbok, ug ang orihinal gitagoag maayo. Niining paagiha, ang mga igsoon nakasunod sa gieskedyul nga pagbasa sa Bibliya. Giorganisar usab nila ang Pagtuon sa Bantayanang Torre. Ang mga sister nga moduaw sa ilang bana nagpayuhot ug gagmay kaayong mga kopya sa mga magasin ngadto sa kampo. Isuksok nila kini sa ilang lagos o sa mga tikod sa ilang sapatos o kaha isalapid sa ilang buhok ang nigpis nga mga papel. Daghang igsoon ang gibartolina ug usa ngadto sa 15 ka adlaw tungod sa pagkopya ug literatura nga kinamot.
Kining dapita nahilayo gikan sa ubang mga binilanggo. Gitino sa mga guwardiya nga ang mga Saksi walay mabasa samtang anaa sila didto. Bisan pa niana, ang ubang mga igsoon nagmugnag mga paagi aron sila makabatog espirituwal nga pagkaon. Usa ka igsoon mokatkat sa atop sa usa ka tinukod nga nag-ambo sa nataran nga adto palakawlakawa ang mga gibartolina. Nagdala siyag gagmayng papel nga gisulatag mga teksto sa Bibliya nga gikumot ug mga usa ka sentimetro ang gidak-on. Iya kining ibutang sa tumoy sa taas nga tubo ug itutho ngadto sa Saksi nga naglakawlakaw sa nataran sa ubos. Moyuko ang Saksi ug magpasumangil ug ayo sa mga liston sa iyang sapatos ug dayog punit sa espirituwal nga pagkaon nga mora lag wala.
Alang sa pamahaw ug panihapon, ang mga binilanggo pakan-on lamag linugaw nga oats nga gisagolag gamayng lana sa cottonseed. Ang ilang paniudto maoy lasaw nga sabaw sa beet, o ubang matang sa sabaw ug usa ka yanong sud-an. Ang pan sa mga binilanggo morag uga nga panit nga gigamit sa paggama ug mga sapatos! Si Ivan Mikitkov miingon, “Migugol kog pito ka tuig niining kampoha ug halos kanunayng magsakit pag-ayo ang among tiyan.”
Ang pagtuo sa mga igsoon nagpabiling lig-on. Ang paglain kanila wala makadaot sa espirituwalidad sa maunongong mga alagad sa Diyos, nga nagpadayon sa pagpakitag pagtuo ug gugma sa Diyos ug sa ilang isigkatawo.—Mat. 22:37-39.
[Kahon/Hulagway sa panid 131, 132]
Siya Nangutana, “Nganong Naghilak Ka Man?”
POLINA GUTSHMIDT
NATAWO 1922
NABAWTISMOHAN 1962
KAAGI SA KINABUHI Siya ang naasawa ni Viktor Gutshmidt. Sa bilanggoan, iyang namatikdan ang kamaluloton sa mga Saksi ni Jehova.
HUGOT ang akong pag-ila ug pagtuo sa Komunismo. Apan ako gidakop sa mga Komunista niadtong Mayo 1944 ug gibalhog sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa Vorkuta. Sulod sa tulo ka tuig, wala ko sultihi sa hinungdan kon nganong ako gidakop. Sa sinugdan, abi nakog nasaypan lang ko mao nga naghulat ko nga pagawson. Sa kasukwahi, ako gisentensiyahag napulo ka tuig nga pagkabilanggo tungod kono sa akong mga komento batok sa Sobyet.
Kay makamao man kong manambal, gipatrabaho ko sa ospital sa kampo sa akong unang pipila ka tuig. Niadtong 1949, gibalhin ko sa usa ka kampo didto sa Inta nga alang sa politikal nga mga binilanggo. Mas estrikto ang mga balaod sa maong kampo. Kaylap ang pagbati sa kasuko, kapintas, imoralidad, pagkawalay-pagtagad, ug pagkawalay-paglaom sa mga binilanggo. Misamot kalisod ang kahimtang tungod sa gibaniog nga kono sa di madugay kaming tanan pamusilon o bilanggoon sa tibuok kinabuhi. Tungod niini nawad-ag maayong panghunahuna ang mga binilanggo. Sila walay pagsalig ug nagdumot sa usag usa, ilabina kay daghan kaayong impormer diha sa kampo. Naglay-anay ang mga binilanggo ug mipasibo sa kahimtang kutob sa ilang mahimo. Kaylap usab ang kahakog ug kadalo.
Apan dihay usa ka grupo sa mga 40 ka babayeng binilanggo nga lahi kaayo. Kanunay silang mag-uban ug talagsaon ang ilang kaanyag, kahapsay, kamaluloton, ug kamahigalaon. Kadaghanan kanila mga dalaga ug ang uban mga batang babaye. Akong nahibaloan nga sila relihiyoso nga mga Saksi ni Jehova. Dili managsama ang pagtagad kanila sa mga binilanggo. Ang pipila dili maluloton ug dili mahigalaon kanila, apan ang uban nakadayeg sa ilang pamatasan, ilabina sa ilang gugma sa usag usa. Pananglitan, kon masakit ang usa sa mga Saksi, magpulihanay sila pagbilar tupad kaniya. Sa kampo, kini talagsaon kaayo.
Nahibulong ko nga kining grupoha gilangkoban man unta sa daghang nasyonalidad, apan mahigalaon sila sa usag usa. Nianang panahona, nawad-an na kog interes nga mabuhi. Kas-a sa dihang mibati kog tumang kaguol, milingkod ko ug mihilak. Usa sa maong mga babaye miduol kanako ug miingon, “Polina, nganong naghilak ka man?”
“Gusto na kong mamatay,” ako mitubag.
Siya mao si Lidia Nikulina, ug iya akong gihupay. Gisuginlan niya ako bahin sa katuyoan sa kinabuhi, ug kon sa unsang paagi ang Diyos magsulbad sa tanang suliran sa mga tawo ug sa uban pang mga kahimtang. Niadtong Hulyo 1954 ako gibuhian. Nianang higayona daghan na kog nakat-onan bahin sa mga Saksi ni Jehova ug nalipay ako nga nahimong usa kanila.
[Kahon/Hulagway sa panid 140, 141]
Inhenyero sa Militar nga Nahimong Magsasangyaw sa Maayong Balita
VLADIMIR NIKOLAEVSKY
NATAWO 1907
NABAWTISMOHAN 1955
KAAGI SA KINABUHI Siya gibalhin ug 256 ka beses sa lainlaing kampo ug mga prisohan. Siya namatay sa 1999.
MIGRADUWAR ako sa Moscow Institute of Engineering Communication niadtong 1932. Ako inhenyero ug pangulong arkitekto sa usa ka kolehiyo sa Moscow hangtod sa 1941. Nakadisenyo ako ug linaing mga himan nga gigamit diha sa mga bapor digira. Ako napriso panahon sa gubat ug sa ngadtongadto ako gibalhog sa usa ka kampo sa sentro sa Kazakhstan, sa balangay sa Kengir.
Naikag ako sa grupo sa mga Saksi ni Jehova didto. Lahi sila sa ubang mga piniriso. Mga 80 sila ka buok taliwala sa mga 14,000 ka piniriso nga gibalhog sa kampo nga gibahin sa tulo ka seksiyon. Ilabinang nadayag nga sila lahi sa uban sa dihang mialsa ang mga piniriso sa Kengir niadtong 1954. Ang mga Saksi ni Jehova wala moapil sa maong rebelyon ug midumili pa gani sila sa paghupot ug hinagiban ingong depensa. Sila kalmado kaayo ug naningkamot sa pagpatin-aw sa ilang baroganan ngadto sa ubang mga piniriso. Nakadayeg kaayo ko sa ilang panggawi mao nga ako silang gipangutana bahin sa ilang pagtuo. Sa ulahi, akong gipahinungod ang akong kinabuhi kang Jehova. Diha sa kampo, nasulayan ang pagtuo sa mga Saksi, ilabina sa dihang ang pag-alsa sa mga piniriso nasumpo sa mga sundalo ginamit ang mga tangke digira.
Usa ka higayon niana, ila kong gisultian nga makigkita kanako ang duha ka heneral nga gikan sa Moscow. Ang usa kanila miingon: “Vladimir, hunong na sa pagpakig-uban nianang mga tawhana. Inhenyero ka sa militar ug arkitekto pa gyod. Ang imong nasod nagkinahanglan kanimo. Balik sa imong trabaho. Ngano god tawong makig-uban ka man nianang mga dili edukado?
“Wala koy angayng ipanghambog,” matod ko. “Ang tanang abilidad sa tawo hinatag sa Diyos. Kadtong magmatinumanon kaniya makapuyo ilalom sa Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando sa Gingharian ni Kristo, diin ang mga tawo mahimong hingpit ug tinuod nga edukado.”
Nalipay kaayo ko nga nakahigayon sa pagpakigsulti sa maong mga heneral bahin sa kamatuoran. Kadaghan ko nilang gihangyo nga mobalik sa akong trabaho. Apan, ako silang giingnan nga dili sila angayng mabalaka nako ug gihangyo nga pasagdan na lang ko nila diha sa kampo kauban sa akong mga igsoon sa pagtuo nga akong gimahal pag-ayo.
Sa 1955 nakanselar ang akong sentensiya. Nakatrabaho ako sa usa ka arkitektural nga ahensiya nga dili konektado sa militar. Pinaagi sa akong masibotong pagpugas ug mga binhi sa kamatuoran, ako nakasugod ug panagtuon sa Bibliya uban sa usa ka inhenyero ug sa iyang pamilya. Sa wala madugay siya ug ang iyang pamilya nahimong madasigon nga mga Saksi ni Jehova. Apan kanunay kong gipanid-an sa KGB, ug dihay panahon nga sa ilang pagrekisa sa akong apartment, ilang nakit-an ang pipila ka literatura sa Bibliya. Gisentensiyahan ako ug 25 ka tuig nga pagkabilanggo, ug gibalhog ako sa kampo sa Siberia sa siyudad sa Krasnoyarsk. Gibalhin ko sa lainlaing kampo ug mga prisohan. Tanantanan, kini mikabat ug 256 ka beses.
[Kahon/Hulagway sa panid 147, 148]
Nagkinahanglan Kamig Dagkong Maleta
NADEZHDA YAROSH
NATAWO 1926
NABAWTISMOHAN 1957
KAAGI SA KINABUHI Iyang nakat-onan ang kamatuoran didto sa kampo konsentrasyon sa Ravensbrück. Pagpauli niya sa Unyon Sobyet, siya nag-alagad ingong tighatod ug literatura sulod sa daghang katuigan. Nagpuyo siya karon sa Caucasia.
SA DIHANG gibalhog ako sa kampo konsentrasyon niadtong 1943, wala na koy ganang mabuhi. Ingon niini ang akong gibati hangtod nga nahimamat nako ang mga Saksi ni Jehova. Pagkadako sa akong kalipay nga sa akong pagpauli sa Ukraine, ako aduna nay lig-ong paglaom nga mabuhi sa walay kataposan sa paraiso sa yuta! Nakigsinulatay ko sa mga sister aron molig-on ang akong espirituwalidad. Apan, nasakpan sa KGB ang akong mga sulat, ug wala madugay, ako gisentensiyahan ug 15 ka tuig nga pagkabilanggo sa kampo.
Sa Nobyembre 1947, ako gibalhog sa usa ka kampo sa Kolyma, diin akong gisilbihan ang akong sentensiya, apan walay mga Saksi didto. Gitabangan ako ni Jehova sa pagsangyaw. Si Yevdokia, nga usa sa mga piniriso, nagpakitag interes sa Bibliya. Nagkasuod mi ug nagtinabangay sa espirituwal ug emosyonal nga paagi. Diyutay ra ang akong kahibalo sa Bibliya, apan igo na kana aron magpabiling maunongon kang Jehova.
Sayo sa 1957, usa ka tuig human ako buhii, ako mibalhin sa Suyetikha, sa Probinsiya sa Irkutsk. Mainiton akong giabiabi sa mga igsoon didto. Ila kong gitabangan sa pagpangitag trabaho ug apartment nga kapuy-an. Apan mas nalipay ko sa dihang ila kong gihangyo nga makigbahin sa teokratikanhong mga kalihokan. Sanglit wala pa man ko mabawtismohi niadtong tungora, ila akong gibawtismohan diha sa usa ka dakong dulang nga puno sa tubig. Busa andam na ako sa pag-abaga sa mga responsibilidad sa organisasyon ni Jehova. Apil niana ang paghatod ug literatura sa Bibliya ug mga sulat.
Ang literatura kinahanglang ihatod sa tibuok Siberia, sentral Rusya, ug kasadpang Ukraine. Kinahanglang planohon pag-ayo ang among buhaton. Aron mahatod ang literatura sa kasadpang Ukraine, nagkinahanglan kamig dagkong maleta. Usa ka higayon niana, sa Yaroslavl’ Station sa Moscow, naguba ang siradora sa usa sa mga maleta, ug nangahulog ang mga basahon. Apan nagpabilin kong kalmado ug nag-ampo kang Jehova samtang gipamunit nako ang mga basahon. Nahipos ra nako ang tanan ug milakaw dayon ko. Maayo na lang kay wala ray nagduda nako.
Sa laing higayon, nagdala ko ug duha ka maleta nga puno sa literatura gikan sa Ukraine paingon sa Siberia, agi sa Moscow. Gibutang nako ang usa ka maleta sa ilalom sa kinaubsang higdaanan sa lawak sa tren nga akong giokupar. Sa wala madugay, duha ka pasahero nga lalaki ang nanulod. Mga KGB diay sila. Nahisgotan nila ang mga Saksi ni Jehova nga matod pa nila “nanagtag ug literatura ug naghulhog sa mga tawo nga mosukol sa gobyerno.” Naningkamot ko sa pagpabiling kalmado aron dili sila magduda. Ilabina kay didto sila nanglingkod sa dapit nga akong gibutangan sa maleta!
Naghatod man ug literatura o naghimo sa ubang mga asaynment, andam akong madakpan bisan kanus-a. Dihay daghang higayon diin nakakat-on ako sa pagsalig kang Jehova sa bug-os.
[Kahon/Hulagway sa panid 158, 159]
“Lahi Gyod Diay Kamo”
ZINAIDA KOZYREVA
NATAWO 1919
NABAWTISMOHAN 1958
KAAGI SA KINABUHI Siya migugol ug daghang katuigan diha sa lainlaing kampo ug namatay sa 2002.
SUKAD sa akong pagkabata, ako nangandoy nga moalagad sa Diyos. Sa 1942, ang akong amiga, nga naghunahuna sa akong kaayohan, nagdala kanako sa simbahan sa Rusong Ortodokso aron dili kono ko maimpiyerno. Apan, sa pagkahibalo sa pari nga taga-Ossetia ko, midumili siya sa pagbawtismo kanako. Hinuon, nausab ang iyang hunahuna ug gibawtismohan ko niya human siya tunoli sa akong amiga ug kuwarta. Sa akong pagpangita sa kamatuoran, ako nakig-uban sa mga Adbentista, Pentekostal, ug mga Baptist. Tungod niana, gisentensiyahan ako sa mga awtoridad ug pinugos nga pagtrabaho sa kampo. Akong nahimamat didto ang mga Saksi ug ako dayong naila nga kamatuoran ang ilang gitudlo. Human ako buhii niadtong 1952, ako mipauli sa amoa ug misugod pagsangyaw sa maayong balita.
Usa niana ka buntag sayo sa Disyembre 1958, dihay mipukpok sa among pultahan. Pag-abli nako, mikalit ug sulod ang mga sundalo aron sa pagrekisa sa among balay samtang ang duha kanila nagbantay kanako diha sa suok. Nakamata si Papa ug gikuyawan pag-ayo kay basig may daotang mahitabo kanamo, ilabina sa akong mga igsoong lalaki. Lima ka buok ang akong igsoong lalaki ug ako ray babaye. Sa dihang nakita ni Papa nga ilang gisusi pag-ayo ang tanang lawak hasta pa ang lawting, iyang nasabtan nga tungod kadto sa akong relihiyon. Mikuha siyag riple ug misinggit, “Espiya ka sa Amerikano!” Pusilon unta ko niya, apan giilog sa mga sundalo ang riple. Morag di ko katuo nga pusilon ko ni Papa. Sa dihang natapos ang pagrekisa, ila kong gidakop ug gipasakay sa likod sa trak nga gitabonag trapal, apan dako ang akong pasalamat nga buhi ko. Ako gisentensiyahan ug napulo nga tuig nga pagkabilanggo tungod sa akong relihiyosong mga kalihokan.
Sa Disyembre 1965, ako gibuhian sa wala pa matapos ang akong sentensiya. Nalipay ang akong mga ginikanan sa pagkakita kanako, apan dili gusto ni Papa nga adto ko mopuyo sa among balay. Hinunoa, gipugos sa KGB si Papa nga iapil ko sa listahan sa namuyo sa iyang balay. Mitabang pa gani sila nako sa pagpangitag trabaho. Si Papa wala gihapon maulii sa iyang kasuko nako, apan sa ngadtongadto nawala ra kana. Iyang nahimamat ang mga Saksi nga miduaw nako. Ang akong mga igsoon walay trabaho, palahubog, ug burokinto. Kas-a miingon si Papa: “Nasayop ko sa akong pagtuo kaninyo. Lahi gyod diay kamo sa uban. Hatagan ta mog lawak nga inyong katigoman.” Daw dili ako makatuo niana! Gipagamit kanako ni Papa ang dako nga lawak ug iya kong giingnan: “Ayawg kahadlok. Samtang magtigom mo, akoy magbantay sa gawas aron walay laing makasulod.” Tuod man, wala gayoy nagsamoksamok kanamo tungod kay nahibalo sila nga isog kaayo si Papa.
Busa, sa among balay mismo ug ilalom sa proteksiyon ni Jehova ug sa akong amahan, kami nagpahigayon sa among mga tigom. Moabot ug 30 ang motambong niini, kay mao ra kanay gidaghanon sa mga Saksi sa Ossetia niadtong panahona. Malipay kaayo kong molantaw sa gawas ug makita ang akong mga ginikanan nga nanglingkod, nga nagbantay kanamo. Sa pagkakaron, aduna nay 2,600 ka magmamantala sa Ossetia nga masibotong nagmantala sa Gingharian ni Jehova.—Isa. 60:22.
[Kahon/Hulagway sa panid 162, 163]
Ako na Lay Saksi sa Kampo
KONSTANTIN SKRIPCHUK
NATAWO 1922
NABAWTISMOHAN 1956
KAAGI SA KINABUHI Iyang nakat-onan ang kamatuoran niadtong 1953 diha sa usa ka kampo ug siya nabawtismohan didto sa 1956. Nabilanggo siya sulod sa 25 ka tuig tungod kay siya Saksi ni Jehova. Namatay siya niadtong 2003.
AKONG nahimamat ang usa ka igsoon nga ginganlag Vasily sa sayong bahin sa 1953 diha sa usa ka selda. Siya miingon nga siya napriso tungod sa iyang pagtuo sa Diyos. Dili nako masabtan kon nganong mabilanggo ang usa tungod sa iyang pagtuo. Natugaw kaayo ko niini nga wala ko makatulog. Pagkaugma, iyang gipatin-aw kanako ang maong butang. Inanay akong nakombinsir nga ang Bibliya usa ka basahon gikan sa Diyos.
Pagka 1956, ako nabawtismohan. Sa kataposan nianang tuiga, girekisa sa mga kapatas sa kampo ang among mga selda ug nakakaplag sila ug daghang literatura sa Bibliya. Halos usa ka tuig ang imbestigasyon, ug sa 1958 gisentensiyahan ako ug 23 ka tuig nga pagkabilanggo tungod sa relihiyosong kalihokan. Nianang panahona, ako nakasilbi na ug lima ka tuig ug tunga diha sa mga kampo. Sulod sa 28 ka tuig ug 6 ka bulan nga pagkabilanggo, wala gayod ako makatilaw ug kagawasan.
Sa Abril 1962, gideklarar sa korte nga ako “usa ka banggiitang kriminal,” ug ila kong gibalhin ngadto sa usa ka kampo nga giguwardiyahan pag-ayo, diin ako migugol ug 11 ka tuig. Daghang butang ang nakapalahi niining kampoha. Pananglitan, ang rasyon sa matag piniriso mokantidad lamang ug 11 ka kopeck kada adlaw, nga dili gani ikapalit ug tinapay nianang panahona. Sa gitas-on nga 6 piye ug 3 pulgadas, ako mitimbang lamang ug 59 kilos. Nanguyos ang akong panit ug nangapaknit.
Kay may kasinatian man ko sa konstruksiyon, paadtoon ko sa mga opisyales sa ilang apartment kon may ipaayo sila. Wala sila mahadlok kanako, ug wala gani nila tagoi ang ilang mahalong mga butang. Sa dihang nahibaloan sa asawa sa usa ka opisyal nga may trabahoon ako sa ilang apartment, wala niya pasudla sa klase ang iyang sayis-anyos nga batang lalaki. Tiaw mo na! Ako nga giisip nga usa ka “banggiitang kriminal” kauban sa usa ka sayis-anyos nga bata sa tibuok adlaw diha sa apartment! Klaro nga walay mituo nga ako “kriminal.”
Anam-anam nga gibuhian ang mga igsoon sa among kampo. Sa 1974, ako na lay Saksi didto. Milabay ang pito pa ka tuig una ko buhii niadtong Agosto 1981. Si Jehova padayong nagpalig-on kanako. Sa unsang paagi? Sulod sa pito ka tuig, akong nadawat ang Bantayanang Torre pinaagig sulat. Kanunay kong padad-an sa usa ka brader niini nga mga sulat, nga naundan ug nindot pagkasulat nga mga artikulo gikan sa bag-ong magasin. Sa matag higayon nga moabot ang sulat, itunol kana kanako sa tig-inspeksiyon nga inablihan na. Nahibalo ming duha sa sulod niana. Hangtod karon, wala ko masayod kon nganong gipameligro niya ang iyang kinabuhi, apan nalipay ko nga wala siya ilisi sulod nianang pito ka tuig. Labaw sa tanan, ako mapasalamaton kang Jehova. Nianang panahona, ako nakakat-on sa pagsalig kang Jehova ug iya kong gipalig-on.—1 Ped. 5:7.
[Kahon/Hulagway sa panid 168, 169]
Ako Mibalik sa Rusya Human sa Gubat
ALEKSEY NEPOCHATOV
NATAWO 1921
NABAWTISMOHAN 1956
KAAGI SA KINABUHI Iyang nakat-onan ang kamatuoran sa kampo konsentrasyon sa Buchenwald niadtong 1943 ug nabilanggo siya sa Rusya sulod sa 19 ka tuig. Nag-alagad siya ingong regular payunir sulod sa kapin sa 30 ka tuig, sa mga panahon nga gidili ang buluhatong pagsangyaw.
SA EDAD nga 20, si Aleksey gibalhog sa kampo konsentrasyon sa Auschwitz, sa Nazi nga Alemanya. Sa ulahi, siya gibalhin sa kampo sa Buchenwald diin siya nakakat-on sa kamatuoran. Sa hapit na siyang makagawas, siya giingnan sa duha ka dinihogang Saksi: “Aleksey, maayong mopauli ka sa Rusya inigkahuman sa gubat. Dako kana nga nasod diin gikinahanglan pag-ayo ang mga mag-aani. Lisod ang kahimtang didto, busa andama ang imong kaugalingon sa bisan unsang matang sa pagsulay. Iampo ka namo, hasta sab ang mamati kanimo.”
Gibuhian si Aleksey sa mga Britaniko niadtong 1945. Mipauli siya sa Rusya, diin gisentensiyahan dayon siya ug napulo ka tuig tungod sa pagdumili sa pagbotar. Siya misulat: “Sa sinugdan, ako lay Saksi sa prisohan. Nangayo kog tabang kang Jehova nga unta makakaplag ako ug mga karnerohon, ug sa wala madugay 13 na kami ka buok! Niadtong panahona, wala kamiy literatura sa Bibliya. Among kopyahon ang mga teksto gikan sa mga libro nga among hulamon sa librarya sa prisohan.”
Gisilbihan ni Aleksey ang iyang napulo ka tuig nga sentensiya. Sa dihang siya gibuhian, siya miadto sa dapit diin daghan ang nagtuo kang Jesus. Siya miingon: “Ang mga tawo gutom sa espirituwal. Moadto sila nako adlaw ug gabii; dad-on sab nila ang ilang mga anak. Ilang susihon sa Bibliya ang tanan nga ilang madunggan.”
Sulod sa pipila ka tuig, si Aleksey nakatabang ug kapin sa 70 ka tawo nga makadangat sa bawtismo. Ang usa kanila mao si Maria, nga iyang naasawa sa ulahi. Siya nahinumdom: “Gipangita ko sa KGB. Ila kong gidakop ug gisentensiyahan ug 25 ka tuig nga pagkabilanggo. Dayon ilang gidakop si Maria. Sa wala pa ang husay, si Maria gibartolina sulod sa pito ka bulan. Ang imbestigador miingon nga buhian dayon siya kon iyang isalikway si Jehova. Midumili si Maria. Siya gisentensiyahan sa korte ug pito ka tuig nga pagkabilanggo sa mga kampo. Usa ka sister ang nag-atiman sa among anak nga babaye.”
Si Aleksey ug Maria gibuhian sa wala pa mahuman ang ilang sentensiya. Sila namalhin sa Probinsiya sa Tver’. Ang mga awtoridad ug ang mga pumoluyo didto supak kaayo sa ilang pagtuo, ug gisunog pa gani sa usa ka silingan ang ilang balay. Sa misunod nga katuigan, napugos sila sa pagbalhinbalhin ug pinuy-anan; apan sa matag dapit nga ilang balhinan, sila nakahimog bag-ong mga tinun-an.
Si Aleksey miingon: “Sa katuigan nga kami nabilanggo, kami dili makahimo sa pagbasa sa Bibliya. Sukad nga naangkon namo ang kagawasan, among gihimong tumong ang pagbasa sa Bibliya adlaw-adlaw. Kapin nag kuwarenta ka beses nga among nabasa ni Maria ang enterong Bibliya. Ang Pulong sa Diyos maoy nakahatag kanamog kusog ug nakatabang kanamo nga magmasiboton diha sa ministeryo.”
Tanantanan, si Aleksey migugol ug 4 ka tuig diha sa kampo konsentrasyon sa Nazi ug 19 ka tuig sa mga prisohan ug kampo sa Rusya. Sulod sa iyang 30 ka tuig nga pagpayunir, siya ug ang iyang asawa nakatabang ug daghang tawo nga makaila ug mahigugma kang Jehova.
[Kahon/Hulagway sa panid 177, 178]
Husto ang Giingon sa Sundalo
REGINA KUKUSHKINA
NATAWO 1914
NABAWTISMOHAN 1947
KAAGI SA KINABUHI Bisag wala siyay kontak sa kongregasyon sulod sa daghang katuigan, siya matinumanong nagsangyaw sa maayong balita.
SA 1947 nasangyawan ako sa usa ka Saksi diha sa merkado. Pagkagabii, ako miadto sa iyang balay ug dugay ming nag-estoryahanay. Nakahukom dayon ko nga mosundog sa iyang panig-ingnan ug moalagad kang Jehova nga masiboton! Ako siyang giingnan, “Gusto kong mosangyaw sama nimo.”
Sa 1949, ako nadakpan sa L’viv, Ukraine, tungod kay nagsangyaw ko. Ila kong gibulag sa akong bana ug sa duha namo ka anak nga babaye. Sa usa ka sekreto nga husay, ang tulo ka huwes nagsentensiya kanako ug kamatayon pinaagi sa payring eskwad. Sa dihang gibasa ang sentensiya, ang usa sa tulo ka huwes, nga usa ka babaye, midugang, “Sanglit duna ka may duha ka anak, kami nakahukom nga pagaanan ang imong sentensiya ug himoon na lang kining 25 ka tuig nga pagkabilanggo.”
Ako gibalhog sa selda nga pulos lalaki ang piniriso. Sila nahibalo na nga Saksi ni Jehova ko. Sa dihang ilang nasayran nga ako gisentensiyahan ug 25 ka tuig, sila nahibulong kay kalmado kaayo ko. Sa dihang ibalhin na ko sa kampo, usa ka batan-ong sundalo ang mitunol nako ug pinutos nga pagkaon ug malulotong miingon, “Ayawg kahadlok; mamaayo ra ang tanan.”
Akong gisilbihan ang akong sentensiya diha sa usa ka kampo sa amihanang Rusya hangtod sa 1953. Didtoy daghang sister gikan sa lainlaing republika sa Unyon Sobyet. Gimahal namo ang usag usa samag pamilya.
Pinaagi sa among panggawi, kaming mga Saksi naningkamot sa paghatag ug maayong pamatuod ngadto sa uban aron matukmod sila sa pag-alagad sa Diyos. Bug-at ang among trabaho ug halos wala mi pahulay. Ako gibuhian sa wala pa matapos ang akong sentensiya, apan dihay laing problema nga akong giatubang. Sulod sa kapin sa lima ka tuig, wala koy kontak sa kongregasyon. Mas lisod kadto kay sa pagkabilanggo. Bisan pa niana, akong gibati ang way-paglubad nga gugma ni Jehova ug pagpaluyo. Kanunay kong magbasa sa Bibliya ug mamalandong sa akong nabasa, ug kini nakapalig-on sa akong espirituwalidad.
Sa talagsaong paagi, gitabangan ako ni Jehova nga makontak ang mga igsoon. Sa mantalaan nga Soviet Russia, akong nabasahan ang matamayong artikulo bahin sa atong mga igsoon sa Ossetia, sa habagatan-kasadpang Rusya. Ang artikulo nag-ingon nga ang kalihokan sa mga Saksi ni Jehova makadaot sa Sobyet nga katilingban. Gilakip diha sa artikulo ang mga apelyido sa mga brader ug sister hasta pod ang ilang adres. Nalipay kaayo ko! Ako silang gisulatan nga gusto kong makigkita nila. Sa dihang nagkita na mi sa mga igsoon, ila kong gipalig-on ug giingnan nga pagbuot ni Jehova nga mapatik kining artikuloha aron makontak nako ang iyang katawhan.
Karon ako 92 anyos na. Husto gayod ang giingon niadtong buotan nga sundalo. Kay bisan sa mga kalisdanan, maayo ra ang akong kahimtang hangtod karon.
[Hulagway sa panid 188, 189]
Pagpalig-on Pag-ayo sa Among “mga Ugsok sa Tolda”
DMITRY LIVY
NATAWO 1921
NABAWTISMOHAN 1943
KAAGI SA KINABUHI Nag-alagad ingong membro sa Komite sa Nasod sa Rusya sa kapig 20 ka tuig ug nag-alagad karon nga ansiyano sa usa ka kongregasyon sa Siberia.
NIADTONG 1944, unom ka bulan una matapos ang Gubat sa Kalibotan II, ako nag-atubang sa korte sa huwes sa militar tungod sa akong neyutral nga baroganan. Gisentensiyahan akog kamatayon pinaagig firing squad, apan ang sentensiya gipakubsan ngadto sa napulo ka tuig nga pagkapriso diha sa mga kampo alang sa pinugos nga pagtrabaho.
Sa Enero 1945, ako gidala sa usa ka kampo sa amihanang Rusya sa lungsod sa Pechora, Komi Republic. Dunay napulo ka Saksi taliwala sa gatosan ka piniriso diha sa kampo. Ikasubo kay nakompiskar ang akong bugtong kopya sa Bantayanang Torre ug nawad-an na mig espirituwal nga pagkaon. Naluya ako pag-ayo ug dili na ko makatrabaho. Sa dihang nangaligo kami sa banyo, giingnan ko sa usa ka igsoon nga mora na kono ako ug bukog-panit. Makaluluoy kaayo akong tan-awon, mao nga ila kong gidala ngadto sa kampo nga tambalanan sa Vorkuta.
Sa wala madugay, miarang-arang ang akong panglawas, ug gipatrabaho ako sa usa ka kuwari. Wala pay usa ka bulan, miniwang na sab ko pag-ayo. Nagtuo ang doktor nga akong gibayloan ug tabako ang akong pagkaon, apan akong giingnan siya nga dili ko manabako kay Saksi ni Jehova ko. Kapig duha ka tuig ang akong gigugol sa maong kampo. Bisag ako ray Saksi didto, daghan ang gustong mamati sa kamatuoran, ug dunay pipila kanila nga misanong sa maayong balita.
Usa ka higayon niana, gipadad-an ako sa akong mga paryente ug kopya sa Bantayanang Torre nga gikinamot pagkopya. Sa unsang paagi nakaabot kini kanako nga ginasusi man pag-ayo sa kapatas ang tanang butang nga gipadala alang kanamo? Ilang gipilog kaduha ang mga panid niini ug gisulod diha sa linatang pagkaon ug dayon gipatongan kinig baga nga tambok sa karne. Gitusok sa kapatas ang lata ug sanglit wala ra siyay nakaplagan nga kaduhaduhaan mao nga iya kining gihatag kanako. Nakatabang pag-ayo kanako niadtong panahona kining maong tinubdan sa “buhi nga tubig.”—Juan 4:10.
Sa Oktubre 1949, ako gibuhian bisag wala pa matapos ang akong sentensiya, ug sa pagka-Nobyembre, mipauli ako sa Ukraine. Among nadunggan nga miadto sa Moscow ang pipila ka igsoon aron sa pagparehistro sa among buluhaton, apan wala tugti sa gobyerno nga marehistro ang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet.
Sa gabii sa Abril 8, 1951, gipasakay mi sa mga bagon sa tren uban sa pipila ka pamilya sa mga Saksi ni Jehova ug gidala kami ngadto sa Siberia. Human sa duha ka semana nakaabot kami sa Khazan, sa Probinsiya sa Irkutsk nga nahimutang sa sentrong rehiyon sa Siberia.
Natukbil gayod ang among mga kasingkasing sa gihisgotan sa Isaias 54:2, nga nag-ingon, “Lugwayi ang mga pisi sa imong tolda, ug lig-ona ang imong mga ugsok sa tolda.” Gibati namo nga natuman kanamo kining tagnaa. Wala gayoy gustong mobalhin sa Siberia niadtong panahona. Busa nagtuo mi nga kinahanglan gayod namong lig-onon ang among mga ugsok sa tolda kutob sa among maarangan. Sukad niadto, dinhi na ko nagpuyo sa Siberia sulod na sa kapig 55 ka tuig.
[Kahon/Hulagway sa panid 191, 192]
Wala Akoy Kaugalingong Puy-anan Sukad
VALENTINA GARNOVSKAYA
NATAWO 1924
NABAWTISMOHAN 1967
KAAGI SA KINABUHI Migugol siyag 21 ka tuig diha sa mga prisohan ug mga kampo, ang 18 ka tuig niini sa wala pa siya mabawtismohi. Una siya mamatay niadtong 2001, nakatabang si Valentina ug 44 ka tawo sa pagkat-on sa kamatuoran.
NAGPUYO ako uban sa akong inahan sa kasadpang bahin sa Belarus. Nakahibalag kog Saksi ni Jehova niadtong Pebrero 1945. Usa ka brader ang miduaw kanamo sulod lamang sa tulo ka higayon ug iya ming gitudloan bahin sa Bibliya. Bisag wala na mi magkita pag-usab, tigsangyawan na ko sa akong mga silingan ug mga kaila. Ako gidakop sa awtoridad, ug gisentensiyahag walo ka tuig diha sa mga kampo. Gipadala ako ngadto sa Probinsiya sa Ulyanovsk.
Didto sa kampo, akong gipanid-an ug gipaminawan ang panag-estoryahay sa mga piniriso, nga namasin nga makahibalag kog usa ka Saksi ni Jehova. Sa 1948, nadunggan nako ang usa ka babayeng piniriso nga si Asya nga naghisgot bahin sa Gingharian sa Diyos. Nalipay gayod ako sa pagpakighisgot kaniya bahin sa Bibliya. Wala madugay tulo pa ka sister ang gibalhog sa kampo. Kay diyutay ra man ang among literatura, naningkamot mi nga mag-uban kanunay.
Niadtong 1953, ako gibuhian, apan human sa tulo ka tuig ug tunga, gisentensiyahan kog napulo ka tuig tungod sa akong pagsangyaw. Gibalhin ko sa kampo sa Kemerovo niadtong 1957, diin adunay mga 180 ka sister. Kanunay kaming naghupot ug mga literatura sa Bibliya. Sa tingtugnaw, amo kining tagoan diha sa niyebe, ug sa ting-init, diha sa kasagbotan o kaha amo kanang ilubong. Sa dihang rekisahon kami sa mga guwardiya, akong gunitan ang mga manuskrito, unya akong kalupoan ang akong abaga ug usa ka dakong abrigo. Dayon akong gunitan ang isigkatumoy sa abrigo pinaagi sa akong duha ka kamot aron dili makita ang mga manuskrito. Sa dihang ibalhin ako ngadto sa nagkalainlaing kampo, akong isul-ob ang kalo nga akong hinimo ug akong tagoan diha niana ang pipila ka isyu sa Bantayanang Torre.
Sa ulahi, ako gipadala ngadto sa kampo sa Mordvinia. Dihay Bibliya sa maong kampo nga gitago sa usa ka sekretong dapit. Mabasa lang namo kini kon anaa ang sister nga nagtago niini. Ang laing higayon nga nakakita kog Bibliya mao lamang kadtong gibitbit sa brader nga unang nagtudlo kanako sa kamatuoran niadtong 1945.
Ako gibuhian niadtong 1967, ug mipuyo ko sa Angren, Uzbekistan, diin ako nabawtismohan isip simbolo sa akong dedikasyon kang Jehova. Mao kadto ang unang higayon nga nakahimamat akog mga igsoong lalaki gawas niadtong unang pagduaw sa usa ka brader kanamo sa 1945, kay nabilanggo man ako sa prisohan sa mga babaye. Masiboton kaayo sa ministeryo ang tanang igsoon sa kongregasyon, ug dali ra akong nasuod kanila. Sa Enero 1969, walo ka brader ug lima ka sister ang gidakop gikan sa among kongregasyon tungod sa pagsangyaw, ug usa ako kanila. Gisentensiyahan kog tulo ka tuig kay ako kono usa ka “peligrosong tiglapas sa balaod.” Gibartolina ako sa makadaghan tungod sa akong pagsangyaw.
Gidumalahan nakog pagtuon sa Bibliya ang mga interesado ilalom sa usa ka habol. Gidili ang pag-estoryahay panahon sa pagpanglakaw. Kon masakpan mi nila nga nag-estoryahay, ila kaming bartolinahon. Ang literatura nga among gigamit gikinamot ra pagkopya, ug naghimo kamig mga kopya niana.
Wala akoy kaugalingong puy-anan sukad. Ang tanan nakong kabtangan masulod lamang sa usa ka maleta, apan malipayon ako ug matagbawon sa akong pag-alagad kang Jehova.
[Kahon/Hulagway sa panid 200, 201]
Napalig-on sa Usa ka Imbestigador ang Akong Espirituwalidad
PAVEL SIVULSKY
NATAWO 1933
NABAWTISMOHAN 1948
KAAGI SA KINABUHI Sa makadaghan gidani aron magkinabuhi sumala sa mga ideolohiya sa Sobyet. Nag-alagad karon ingong ansiyano sa usa ka kongregasyon sa Rusya.
SA 1958, ako gidakop tungod sa akong relihiyosong kalihokan. Ang opisyal nga naghatod kanako sa tren miingon, “Tan-awa ang imong asawa sa kataposang higayon kay dili na nimo siya makita pag-usab.”
Sa Irkutsk, ako gibutang sa usa ka gamay kaayong selda nga igo lang gayong katindogan. Human niini, gibartolina akog unom ka bulan sa wala pa ko husaya. Panahon sa mga imbestigasyon sa magabii, naningkamot pag-ayo ang mga imbestigador sa pagpahuyang sa akong pagsalig sa Bibliya ug sa organisasyon sa Diyos. Ila kong giakusahan nga nakigbahin sa ilegal nga kalihokan sa mga Saksi ni Jehova. Usahay ila akong dagmalan, apan kasagarang impluwensiyahan nila ang akong panghunahuna pinaagi sa way puas nga pagpit-os kanako. Nangamuyo ako kang Jehova alang sa kusog aron makapabilin akong lig-on, ug kanunay siyang nagtabang kanako.
Panahon sa usa ka pagsukitsukit, ako gipatawag sa imbestigador ngadto sa iyang opisina ug siya miingon: “Among ipakita kanimo kon unsay ginahimo sa inyong organisasyon. Dayon matikdi kon sa Diyos ba kini o dili!”
Iya akong gitutokan pag-ayo ug miingon: “Niining tuiga, ang inyong kombensiyon didto sa New York nga gihimo sa duha ka estadyum gitambongag 253,000. Kon imong palandongon ang gidak-on sa maong panagkatigom, imong makita nga imposible gayod nga magmalamposon kini kon wala ang tabang sa CIA. Walo ka adlaw ang maong kombensiyon. Ang nanambong naggikan pa sa nagkalainlaing nasod nga nagbiyahe pinaagig ayroplano, tren, barko, ug ubang matang sa transportasyon. Mahimo kaha kini kon wala pay tabang gikan sa mga awtoridad? Kinsa god intawoy makaarang pagbayad sa walo ka adlaw nga kombensiyon niining duha ka dagkong estadyum?”
Ang lamesa sa imbestigador napuno sa mga letrato. Usa niana mao ang hulagway sa malipayong mga delegado nga naggaksanay ug nagsul-ob sa ilang tradisyonal nga mga sinina. Ang laing hulagway nagpakita kang Brader Knorr samtang siya nagpakigpulong, ug ang lain pa maoy panahon sa bawtismo. Diha usay hulagway ni Brader Knorr nga nanghatag ug librong “Ang Imong Kabubut-on Matuman sa Yuta” ngadto sa mga bawtismado. Wala kami makadawat ning maong libro, apan sa ulahi among nasayran ang bahin niini gikan sa Bantayanang Torre. Gitutokan ko sa imbestigador, ug miingon: “Nahibalo ka ba kon unsay gihisgotan niining libroha? Ang hari sa amihanan ug ang dulnganan niini. Maorganisar kaha kini sa mga Saksi ni Jehova nga silasila ra? Nahibalo kami nga gitambongan kini ug mga sundalong Amerikano aron sila makakat-on gikan kaninyo kon unsaon pag-organisar ang ilang mga kalihokan. Nahibalo usab mi nga dunay usa ka milyonaryo nga nagdonar ug dakong kantidad aron mahimo kining maong kombensiyon. Ang mga milyonaryo dili gayod mag-usik-usik ug kuwarta kon wala silay tuyo!”
Wala lang mahibalo ang imbestigador sa akong gibati niadtong tungora. Mora na pod kog nakatambong sa kombensiyon bisag naa ra ko sa prisohan. Gibati nako nga nahibalik ang akong kusog. Gikinahanglan gayod nako kini! Si Jehova madagayaong nagpanalangin kanako sa talagsaong paagi mao nga andam na usab akong mosagubang ug mga pagsulay.
[Kahon/Hulagway sa panid 214, 215]
Ang Sinehan Napunog mga Saksi ni Jehova
VENERA GRIGORYEVA
NATAWO 1936
NABAWTISMOHAN 1994
KAAGI SA KINABUHI Usa ka artista sa katuigan sa 1960 ug bida sa usa ka propaganda nga pelikula sa Sobyet. Regular payunir sa St. Petersburg sukad sa 1995.
SA DIHANG nagsugod ko sa pag-artista niadtong 1960, gihatag kanako ang papel ingong bida sa usa ka dokumentaryong pelikula nga nag-ulohang God’s Witnesses. Gipasalida kini sa mga sinehan sa Sobyet ug nagpakita nga kono ang “mga Saksi ni Jehova maoy peligrosong sekta,” ug tungod kanila namatay ang babaye nga bida, ang papel nga akong gidula. Sumala sa eskrip, usa ka gabii niana, si Tanya mikalagiw gikan sa maong “sekta” ug midalagan nga walay dyaket ngadto sa usa ka dapit nga nag-ulan ug niyebe. Siya nawala taliwala sa mga niyebe, ug ang tig-asoy masulob-ong nag-ingon, “Dinhi natapos ang kinabuhi ni Tanya Veselova.” Nagustohan nako ang eskrip ug usa ka dakong dungog alang kanako ang pag-apil sa kampanya batok sa mga Saksi ni Jehova, bisan pag ang bugtong impormasyon nga akong nahibaloan bahin kanila mao lamang kadtong anaa sa eskrip.
Ang pelikula gipasalida diha sa mga sinehan ug mga klab sa daghang siyudad sa Unyon Sobyet. Gitambongan nako ang unang mga pagpasalida niini sa nagkalainlaing dapit ug magpakita ako diha sa entablado human sa salida. Niadtong panahona, nagtuo gayod ang mga taga-Sobyet nga tinuod ang tanan nilang makita diha sa eskrin. Mao nga sa dihang magpakita na ko diha sa entablado, ang tanan mahupayan gayod ug moingon, “Maayo kay buhi ra siya!” Dayon akong isaysay kon giunsa paghimo ang salida ug kon sa unsang paagi gihimo sa direktor ug sa mga kawani ang special effect nga pagpaulan ug niyebe, nga maoy nag-anod kanako ngadto sa usa ka lugot diin ako natabonan ug niyebe.
Usa ka higayon didto sa Vyshniy Volochek, sa Probinsiya sa Kalinin (Tver’ karon), nagpunsisok sa usa ka sinehan ang mga tumatan-aw, apan sa pagkagabii niana dunay usa ka talagsaong panghitabo. Human sa salida, dunay usa ka tigulang nga lalaki nga nagsukna kanakog mga pangutana bahin sa relihiyon. Akong gipahayag kaniya ang ateyistikong panglantaw bahin sa sinugdanan sa kinabuhi sa yuta. Walay bisan usa sa mga tumatan-aw ang naghisgot bahin sa salida. Miyuhot ko paingon sa likod sa entablado ug akong gipangutana ang nag-organisar sa maong okasyon, “Kinsa man tong akong kaestorya sa entablado?”
“Mao kadto ang lider sa sekta nga mga Saksi ni Jehova. Ang sinehan napunog mga Saksi ug gawas kanila walay laing nanan-aw,” siya miingon. Wala lang ko nakamatikod nga nakahibalag na diay kog mga Saksi ni Jehova niadtong tungora. Human niadto interesado na akong mobasag Bibliya apan wala koy kopya niana. Naminyo ko sa usa ka Polako ug didto mi namuyo sa Polandia. Pagka-1977 dihay duha ka Saksi nga nanuktok sa among pultahan, ug sa wala madugay nagtuon na ko sa Bibliya uban kanila. Nagustohan gayod nako kining libroha, ug nahigala namo sa akong bana ang mga Saksi ni Jehova. Niadtong 1985 nagsakit ang akong amahan nga nagpuyo sa Leningrad (St. Petersburg karon), ug amo siyang giduaw sa akong bana. Akong giampo kang Jehova nga makakita unta kog mga Saksi ni Jehova didto.
Sa kataposan, nahimo ra gyod kong Saksi ni Jehova. Ako nag-alagad karon ingong regular payunir sulod na sa 12 ka tuig, ug ang akong bana nga si Zdishek, nag-alagad ingong ministeryal sa usa ka kongregasyon sa St. Petersburg.
Akong nakat-onan gikan sa akong kaugalingong kasinatian nga “pinaagi sa kamalipatlipaton sa pagmugnag sayop,” ang industriya sa pelikula makapahisalaag ug daghang tawo. (Efe. 4:14) Sa dihang gihimo nako ang maong pelikula, wala gayod ako magdahom nga mahimo diay akong Saksi ni Jehova 30 ka tuig sa ulahi.
[Kahon sa panid 237]
Ang New World Translation Diha sa Pinulongang Ruso
Sa kapin sa usa ka siglo, ang mga Saksi ni Jehova nakapahimulos sa paggamit sa lainlaing mga hubad sa Bibliya sa pinulongang Ruso. Ang usa niana mao ang hubad nga aprobado sa simbahan. Bisan pag kinaraan ang mga pulong nga gigamit niini ug talagsa ra kining mogamit sa balaang ngalan, nakatabang kini sa libolibong mga magbabasa sa pinulongang Ruso nga makasabot sa katuyoan sa Diyos. Nakatabang usab kanila ang hubad ni Makarios, nga naggamit sa ngalan sa Diyos sa mga 3,000 ka beses. Apan samtang nagkadaghan ang mga Saksi nga Ruso, nagkadako usab ang panginahanglan alang sa usa ka tukma, tin-aw, ug modernong hubad sa Bibliya.
Gihikay sa Nagamandong Lawas nga hubaron ang New World Translation sa pinulongang Ruso. Sa kapin sa 10 ka tuig, gihimo sa sanga sa Rusya kining dakong proyekto sa paghubad.
Ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures sa pinulongang Ruso giluwatan sa 2001. Sa 2007, nalipay gayod ang mga magbabasang Ruso sa tibuok kalibotan sa dihang giluwatan ang kompletong New World Translation of the Holy Scriptures sa pinulongang Ruso. Kini unang gipahibalo sa mga membro sa Nagamandong Lawas sa St. Petersburg ni Theodore Jaracz, ug sa Moscow ni Stephen Lett. Misanong ang mga mamiminaw pinaagig kusog nga palakpak. Dihadihang nadasig ang mga nakabaton niini. “Pagkatin-aw niini, daling masabtan, natural ang mga pulong!” misulat ang usa ka sister. “Mas makapalipay na karon ang pagbasa sa Balaang Kasulatan.” Daghan ang nagpasalamat sa organisasyon ug ang pipila miingon: “Pagkabililhong gasa gikan ni Jehova!” ug “Palihog dawata ang among kinasingkasing nga pagpasalamat.” Sa pagkatinuod, ang pagluwat sa Rusong New World Translation maoy usa gayod ka hinungdanong panghitabo alang sa mga mahigugmaon sa kamatuoran nga nagsultig Ruso sa lainlaing dapit sa yuta.
[Kahon/Hulagway sa panid 244, 245]
Sa Usa Lamang ka Adlaw, Nasulbad ang Among mga Problema
IVAN UG NATALIA SLAVA
NATAWO 1966 ug 1969
NABAWTISMOHAN 1989
KAAGI SA KINABUHI Ingong mga payunir, sila namalhin ngadto sa dapit nga mas dako ang panginahanglan. Si Ivan nag-alagad karon ingong membro sa Komite sa Sanga sa Rusya.
NAKAHUKOM mi sa akong asawa nga mamalhin ug puyo gikan sa Ukraine ngadto sa Rusya sa kataposang bahin sa 1990. Sa Probinsiya sa Belgorod, nga may populasyon nga halos usa ka milyon ug tunga, wala ray napulo ang magmamantala. Sa pagkatinuod, kini gayod maoy usa ka dapit diin “dako ang alanihon, apan diyutay ra ang mga mamumuo.”—Mat. 9:37.
Kinahanglang mangita kamig trabaho aron matagan-an ang among mga panginahanglan. Apan, nagakalisod ang kahimtang sa panginabuhi dinhi, ug daghan ang nawad-ag trabaho. Aron makabaton ug pagkaon ang mga tawo, ang gobyerno nang-apod-apod ug mga tiket sa mga dapit sa trabahoanan. Sanglit walay trabaho, wala kami makabaton ug tiket. Busa, kinahanglan kaming mogastog dako aron makapalit ug pagkaon sa merkado. Nalisdan usab kami sa pagpangitag kapuy-an mao nga kami mipuyo sa usa ka hotel. Human sa among pagbayad alang sa usa kuwarto sa 20 ka adlaw, halos wala nay nahibilin sa among kuwarta. Adlaw-adlaw kaming nag-ampo kang Jehova nga unta tabangan mi nga makakitag trabaho ug baratong puy-anan. Adlaw-adlaw usab kaming nagsangyaw, nga nangitag mga tawong interesado. Sa kataposang adlaw namo sa hotel, mipalit kami ug usa ka gamayng loaf bread ug usa ka karton nga gatas. Mao kadto ang kataposan namong kuwarta. Sa wala pa kami nangatulog nianang gabhiona, nangamuyo na usab kami kang Jehova nga tabangan Niya unta kami nga makakitag trabaho ug kapuy-an, kay pagkaugma kinahanglan na kaming mobiya sa hotel.
Pagkabuntag nakamata kami tungod sa tawag sa telepono. Sa among katingala, gipahibalo kami sa tigdumala sa hotel nga ang akong ig-agaw naghulat kanako sa lawak-hulatanan. Gihatagan kog igong kantidad sa akong ig-agaw kay nakadawat kono siyag dakong bonus ug buot niyang bahinan ako niini. Apan dili kay kini lang ang nahitabo. Pipila ka minuto sa ulahi, giteleponohan kami sa usa ka igsoon ug miingon nga nakakita na siyag baratong apartment nga among kapuy-an. Dugang pa, kami nadawat sa trabaho ingong mga tig-atiman sa natad dulaanan sa kindergarten sa mao ra gihapong adlaw. Busa sa usa lamang ka adlaw, nasulbad ang among mga problema. Nakabaton kamig igong kuwarta, puy-anan, ug trabaho. Walay duhaduha nga gidungog ug gitubag gayod ni Jehova ang among mga pag-ampo sa talagsaon kaayong paagi.
Sa 1991 ang Memoryal sa Belgorod adunay mitambong nga 55; usa ka tuig sa ulahi kini nahimong 150. Sa pagkasunod tuig 354 ang mitambong. Pagka-2006, aduna nay unom ka kongregasyon sa siyudad, ug kapin nag 2,200 ang mga magmamantala sa Probinsiya sa Belgorod.
[Kahon sa panid 250]
Kinaulahiang Legal nga mga Kaugmaran
Ang atong katungod sa pagsimba nga walay pagbabag gikan sa gobyerno gikompirmar niadtong Enero 2007 sa dihang giluwatan sa European Court of Human Rights (ECHR) ang nagkahiusa nilang desisyon pabor kanato nga nag-ingon: “Ang pagtuon ug ang paghisgot ug relihiyosong mga teksto sa relihiyosong grupo sa mga Saksi ni Jehova maoy dalawatong paagi sa ilang relihiyon sa pagsimba ug pagpanudlo.”
Bisan pag opisyal nga gidili niadtong 2004 sa siyudad sa Moscow ang ilang kalihokan, padayong nagtigom sa dayag ang atong mga igsoon alang sa pagsimba ug sa pagpakigbahin sa buluhatong pagsangyaw kutob sa ilang maarangan. Sa 2007 nalipay gayod ang mga igsoon nga wala babagi ang ilang pagsaulog sa Memoryal ug paghimog distritong mga kombensiyon sa Moscow, ug ingon usab niana ang kahimtang sa halos tibuok Rusya.
Bisan pag aduna gihapoy legal nga mga problema, padayong nagmaisogon ang atong mga igsoon sa pagdepensa sa ilang kaugalingon batok sa mga pagsupak. Pananglitan, usa ka bag-ong kaso ang gisang-at ngadto sa ECHR batok sa Departamento sa Kapolisan sa Lyublino nga nagpahunong sa pagsaulog sa Memoryal sa Moscow niadtong Abril 12, 2006. Gibilanggo sa mga polis ang 14 ka brader ug gitionag kutsilyo ang ilang abogado. Bisan pag midesisyon pabor sa atong mga igsoon ang lokal nga korte, apan nabaliktad ang desisyon ug napildi ang kaso sa dihang giapelar kini ngadto sa taas nga korte. Gawas pa niana, niadtong Hulyo 2007 usa pa ka kaso ang gipasaka sa atong mga igsoon batok sa nagkalainlaing opisyal sa gobyerno tungod sa ilang dugay kaayo ug way-pasikaranan nga imbestigasyon bahin sa atong relihiyosong mga kalihokan sa St. Petersburg.
[Chart/Graph sa panid 228-230]
TALAAN SA DAGKONG PANGHITABO—Rusya
1890
1891 Tungod sa iyang maisogong pagsangyaw, si Semyon Kozlitsky gidestiyero sa sidlakang bahin sa Imperyo sa Rusya.
1904 Ang sanga sa Alemanya nakadawat ug mga sulat gikan sa Rusya agig pasalamat tungod sa mga publikasyon sa Bibliya.
1910
1913 Ang mga Estudyante sa Bibliya nagtukod ug opisina isip ilang hawas sa Pinlandia, nga kaniadto sakop sa Imperyo sa Rusya.
1923 Ang Watch Tower Society nakadawat ug mga sulat nga naghangyo ug mga literatura sa Bibliya alang sa Rusya.
1928 Sa Moscow, si George Young mihangyo nga tugotan ang buluhaton sa mga Estudyante sa Bibliya sa Rusya. Wala lugwayi sa mga awtoridad ang iyang visa.
1929 Usa ka kontrata ang gipirmahan uban sa usa ka estasyon sa radyo sa Tallinn, Estonia. Ang mga lektyur sa Bibliya gisibya ug nadunggan sa Leningrad ug sa ubang mga siyudad.
1930
1939-40 Gisakop sa USSR ang kasadpang Ukraine, Moldova, ug ang mga republika sa Baltic. Tungod niini, libolibong mga Saksi ni Jehova nasulod sa mga utlanan sa nasod.
1944 Ginatos ka Saksi ang gibalhog ngadto sa mga prisohan ug mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa tibuok Rusya.
1949 Ang mga Saksi ni Jehova gidestiyero gikan sa Moldova ngadto sa Siberia ug sa Halayong Sidlakan.
1950
1951 Kapig 8,500 ka Saksi gikan sa kasadpang Ukraine, Belarus, Latvia, Lithuania, ug Estonia ang gidestiyero ngadto sa Siberia.
1956/57 Ang mga delegado sa 199 ka distritong mga kombensiyon sa tibuok kalibotan nagpetisyon sa kagamhanan sa Sobyet alang sa relihiyosong kagawasan.
Ulahing bahin sa katuigan sa 1950 Kapig 600 ka Saksi ang gibartolina nga guwardiyado pag-ayo sa usa ka linain nga kampo sa pinugos nga pagtrabaho sa Mordvinia.
1965 Ang kagamhanan sa Sobyet nagpagawas ug talagsaong mando nga naghatag ug kagawasan sa mga nadestiyero sa Siberia sa pagpilig dapit nga ilang kapuy-an. Ang mga Saksi nga nadestiyero sa Siberia nagbulagbulag ug namalhig puyo ngadto sa nagkalainlaing bahin sa nasod.
1970
1989-90 Ang mga membro sa Nagamandong Lawas nakigtagbo sa mga igsoon sa Rusya sa unang higayon. Ang mga Saksi gikan sa USSR mibiyahe paingon sa Polandia alang sa espesyal nga mga kombensiyon.
1990
1991 Sa Marso 27, ang mga Saksi ni Jehova legal nga giila sa Rusya.
1992/93 Gihimo sa St. Petersburg ug sa Moscow ang internasyonal nga mga kombensiyon.
1997 Gidedikar ang sanga sa Rusya nga nahimutang sa balangay sa Solnechnoye, duol sa St. Petersburg.
1999 Gidedikar ang unang Assembly Hall sa Rusya, sa St. Petersburg.
2000
2003 Natapos ang pagpadako sa mga pasilidad sa sanga.
2007 Kapig 2,100 ka kongregasyon ug mga grupo sa mga magmamantala ang aktibo sa Rusya.
[Graph]
(Tan-awa ang publikasyon)
Total nga mga Magmamantala
Total nga mga Payunir
Total nga mga Magmamantala
Total nga mga Payunir
Total nga mga magmamantala diha sa 15 ka nasod sa kanhing U.S.S.R.
360,000
300,000
240,000
180,000
120,000
60,000
40,000
20,000
1890 1910 1930 1950 1970 1990 1990 2000
[Diagram/Mapa sa panid 218]
Ang ubang mga sanga mitabang sa pagpadalag mga literatura sa tibuok nasod
ALEMANYA PINLANDIA
↓ ↓
Solnechnoye
↓ ↓ ↓ ↓
BELARUS KAZAKHSTAN MOSCOW RUSSIA
JAPAN
↓
Vladivostok
↓
KAMCHATKA
[Mapa sa panid 116, 117]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
ARCTIC CIRCLE
ARCTIC OCEAN
North Pole
Barents Sea
Kara Sea
Laptev Sea
East Siberian Sea
Chukchi Sea
Bering Strait
SWEDEN
NORWAY
DENMARK
COPENHAGEN
ALEMANYA
POLANDIA
Lodz
WARSAW
Baltic Sea
PINLANDIA
ESTONIA
LATVIA
LITHUANIA
BELARUS
Brest
UKRAINE
L’viv
MOLDOVA
Caspian Sea
KAZAKHSTAN
ASTANA
Kengir
UZBEKISTAN
TASHKENT
Angren
CHINA
MONGOLIA
ULAANBAATAR
CHINA
Sea of Japan
JAPAN
TOKYO
Hokkaido
Sea of Okhotsk
Bering Sea
RUSYA
Petrozavodsk
St. Petersburg
Solnechnoye
Kaliningrad
Novgorod
Vyshniy Volochek
MOSCOW
Tula
Orel
Kursk
Voronezh
Udarnyy
Vladimir
Ivanovo
Nizhniy Novgorod
Syktyvkar
Ukhta
Pechora
Inta
Novaya Zemlya
Vorkuta
URAL MTS.
SIBERIA
Yekaterinburg
Naberezhnye Chelny
Izhevsk
Saratov
Volzhskiy
Stavropol’
Pyatigorsk
Mt. El’brus
Nal’chik
Nartkala
Beslan
Vladikavkaz
CAUCASUS MTS.
Astrakhan
Volga River
Tomsk
Novosibirsk
Kemerovo
Krasnoyarsk
Novokuznetsk
Ust’-Kan
Aktash
Biryusinsk
Oktyabr’skiy
Bratsk
Vikhorevka
Tulun
Central Khazan
Zima
Zalari
Usol’ye-Sibirskoye
Kitoy
Angarsk
Irkutsk
Lake Baikal
Kirensk
Khabarovsk
Vladivostok
Korsakov
Yuzhno-Sakhalinsk
Sakhalin
Yakutsk
Oymyakon
Ust’-Nera
Kamchatka
Chukchi Peninsula
Kolyma River
Khayyr
Noril’sk
[Mapa sa panid 167]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Caspian Sea
Baltic Sea
Barents Sea
Kara Sea
ARCTIC OCEAN
North Pole
Laptev Sea
East Siberian Sea
Chukchi Sea
Bering Strait
Sea of Okhotsk
Sea of Japan
KAZAKHSTAN
CHINA
MONGOLIA
MURMANSK
PSKOV
TVER’
MOSCOW
BELGOROD
VORONEZH
ROSTOV
KABARDINO-BALKARIA
ALANIA
IVANOVO
NIZHEGOROD
MORDVINIA
ULYANOVSK
VOLGOGRAD
TATARSTAN
PERM’
KOMI REP.
URAL MTS.
SIBERIA
SVERDLOVSK
CHELYABINSK
KURGAN
TYUMEN’
OMSK
TOMSK
NOVOSIBIRSK
ALTAI
ALTAI REP.
KEMEROVO
KHAKASSIA REP.
KRASNOYARSK
TUVA REP.
IRKUTSK
BURYATIA
CHITA
SAKHA REPUBLIC
AMUR
KHABAROVSK
PRIMORSKIY KRAY
SAKHALIN
KAMCHATKA
[Hulagway sa panid 66]
Pagsubang sa adlaw sa Lawis sa Chukchi
[Mga hulagway sa panid 68]
Kini nga karatula, sa Kazakh ug Ruso nga pinulongan, nagpunting sa balangay sa Bukhtarma sa Siberia, diin nadestiyero si Semyon Kozlitsky
[Mga hulagway sa panid 71]
Ang magtiayong Herkendell naghanimon sa Rusya ug nagsangyaw sa mga tawo didto nga nagsultig-Aleman
[Mga hulagway sa panid 74]
Ang dokumento nga naghatag ug katungod kang Kaarlo Harteva (tuo) ug kini giselyohan sa Russian Imperial Consul sa New York
[Hulagway sa panid 80]
Sa Mayo 1925, kining Ruso nga kombensiyon sa Carnegie, Pennsylvania, gitambongan sa 250 ka tawo, ug 29 ang nabawtismohan
[Hulagway sa panid 81]
Kining magasina nagpahayag: “Naghitak ang mga sekta sa Probinsiya sa Voronezh”
[Hulagway sa panid 82]
Si George Young
[Mga hulagway sa panid 84]
Sa duolan sa napulo ka tuig, si Aleksandr Forstman naghubad ug mga tract, pulyeto, ug mga libro ngadto sa Ruso nga pinulongan
[Hulagway sa panid 90]
Si Regina ug Pyotr Krivokulsky, 1997
[Mga hulagway sa panid 95]
Si Olga Sevryugina nahimong alagad ni Jehova tungod sa mga sulat ni Pyotr nga gihigot sa bato
[Hulagway sa panid 100]
Si Ivan Krylov
[Mga hulagway sa panid 101]
Ang gidestiyerong mga Saksi nagtukod sa ilang mga balay sa Siberia
[Hulagway sa panid 102]
Si Magdalina Beloshitskaya ug ang iyang pamilya gidestiyero sa Siberia
[Hulagway sa panid 110]
Si Viktor Gutshmidt
[Hulagway sa panid 115]
Si Alla niadtong 1964
[Hulagway sa panid 118]
Si Semyon Kostylyev karon
[Hulagway sa panid 120]
Ang pagbansay bahin sa Bibliya nga nadawat ni Vladislav Apanyuk nakatabang kaniya sa pagsagubang sa mga pagsulay sa pagtuo
[Mga hulagway sa panid 121]
Nakaplagan sa mga polis kining pulyeto nga “After Armageddon—God’s New World,” sa balay ni Nadezhda Vishnyak
[Hulagway sa panid 126]
Si Boris Kryltsov
[Hulagway sa panid 129]
Si Viktor Gutshmidt uban sa iyang igsoong babaye (ibabaw), mga anak, ug sa iyang asawa nga si Polina, mga usa ka bulan sa wala pa siya dakpa sa 1957
[Hulagway sa panid 134]
Si Ivan Pashkovsky
[Hulagway sa panid 136]
Kini nga letrato sa literatura nga nakit-an diha sa gitapok nga dagami gipatik diha sa magasing “Crocodile” niadtong 1959
[Hulagway sa panid 139]
Sa ilalom niining balaya nadiskobrehan sa KGB ang usa sa mga imprentahan niadtong 1959
[Hulagway sa panid 142]
Si Aleksey Gaburyak mitabang sa paghiusa sa mga igsoon nga nagkatibulaag
[Mga hulagway sa panid 150]
Kasangkapan sa Pag-imprenta nga Hinimo sa mga Igsoon
Rotary press
Paper press
Trimmer
Stapler
[Hulagway sa panid 151]
Si Stepan Levitsky, nga usa ka drayber sa tram, maisogong miduol sa usa ka tig-imprenta
[Hulagway sa panid 153]
Si Grigory Gatilov misangyaw ngadto sa mga piniriso diha sa iyang selda
[Mga hulagway sa panid 157]
Ang mga igsoon nga nagtuon ug naghisgot sa Bibliya nagpasalipod niining tag-as nga mga bulak
[Hulagway sa panid 161]
Aktuwal nga gidak-on sa “Bantayanang Torre” nga gihimong gamitoy nga pulyeto
[Hulagway sa panid 164]
“Order of the Presidium of the Supreme Soviet of the USSR”
[Hulagway sa panid 170]
Tagoan sa mga igsoon ang literatura diha sa mga maleta nga may sekretong tagoanan o sa ilalom sa ilang sapatos
[Hulagway sa panid 173]
Si Ivan Klimko
[Hulagway sa panid 175]
Ang usa ka bayanan sa posporo kasudlan ug lima ngadto sa unom ka kopya sa “Bantayanang Torre” nga pino kaayong pagkasulat
[Hulagway sa panid 184, 185]
Sa tanang tuig sa ilang pagkabilanggo sa usa ka kampo sa Mordvinia, walay bisan usa sa mga igsoon ang mipalta sa Memoryal
[Hulagway sa panid 194]
Si Nikolai Gutsulyak nagsangyaw sa di-pormal nga paagi sa asawa sa komander sa kampo
[Mga hulagway sa panid 199]
Internasyonal nga mga Kombensiyon
Sa 1989, ang Rusong mga delegado mitambong sa tulo ka internasyonal nga mga kombensiyon sa Polandia
Warsaw
Chorzow
Poznan
[Hulagway sa panid 202]
Human sa ilang opisyal nga pagparehistro, gikan sa wala paingon sa tuo: Si Theodore Jaracz, Michael Dasevich, Dmitry Livy, Milton Henschel, ang empleyado sa ministry of justice, Anany Grogul, Aleksey Verzhbitsky, ug si Willi Pohl
[Mga hulagway sa panid 205]
Si Milton Henschel nagpakigpulong sa “Mga Tigdala sa Kahayag” nga Internasyonal nga Kombensiyon niadtong 1992 sa Kirov Stadium, St. Petersburg
[Hulagway sa panid 206]
Ang napalit nga propiedad sa Solnechnoye, Rusya
[Hulagway sa panid 207]
Si Aulis ug Eva Lisa Bergdahl maoy usa sa unang grupo sa mga boluntaryo nga miabot sa Solnechnoye
[Hulagway sa panid 208]
Si Hannu ug Eija Tanninen naasayn sa St. Petersburg
[Hulagway sa panid 210]
Si Roman Skiba uban sa iyang asawa, si Lyudmila, mibiyaheg lagyo kaayo sa ilang buluhaton ingong magtatan-aw sa distrito
[Hulagway sa panid 220]
Ang mga igsoon nga nagkargag mga literatura sa pantalan sa Vladivostok
[Hulagway sa panid 224]
Si Arno ug Sonja Tüngler nakapahimulos ug daghang pribilehiyosa ilang asaynment sa Rusya
[Hulagway sa panid 226, 227]
Tigom sa kongregasyon diha sa lasang duol sa St. Petersburg, 1989
[Hulagway sa panid 238]
Ang sangang buhatan sa Rusya nag-atiman sa paghubad sa mga literatura sa kapin sa 40 ka pinulongan
[Hulagway sa panid 243]
Ang unang PSS nga gihimo sa St. Petersburg, Hunyo 1996
[Mga hulagway sa panid 246]
Pagsangyaw sa Rusya
Sa kaumahan sa Probinsiya sa Perm’ ug Nartkala
Sa kadalanan sa St. Petersburg
Sa kabalayan sa Yakutsk
Sa mga merkado sa Saratov
[Mga hulagway sa panid 252, 253]
Sanga sa Rusya
Hulagway sa mga puy-anan ug sa palibot niini kon tan-awon gikan sa ibabaw
[Hulagway sa panid 254]
Ang 2006 nga distritong kombensiyon sa Moscow gitambongan ug 23,537 ka delegado
[Hulagway sa panid 254]
Ang Luzhniki Stadium