Uganda

SULOD sa mga siglo, ang mga eksplorador nangita sa tuboran sa dako kaayong Suba sa Nilo, nga naglikoliko pag-agos sa tunga sa Aprika hangtod sa Dagat Mediteranyo. Sa ngadtongadto, nasuta sa pipila ka eksplorador nga ang Lake Victoria ug ang duol nga kabukiran mao ang pangunang mga tuboran sa di-mahubas nga katubigan sa Nilo. Sa milabayng mga dekada, nalipay ang daghang molupyo nianang dapita sa dihang ilang nakaplagan ang tuboran sa mas bililhong tubig​—ang “buhi nga tubig” nga mohatag ug “kinabuhing walay kataposan.” (Juan 4:10-14) Kini ang sugilanon sa katawhan sa Uganda nga “giuhaw sa kamatuoran.”​—Mat. 5:6.

“ANG MUTYA SA APRIKA”

Ang Uganda, nga anaa sa tungatunga nga bahin sa Aprika, maoy usa ka maanindot nga yuta nga kasarangan ug klima. Tungod sa nagakatunaw nga dagkong yelo sa tumoy sa nagbuntaog nga Kabukirang Ruwenzori, nga gitawag ug Kabukiran sa Bulan, ang nagsidlak nga katubigan nagadagayday paingon sa daghang suba ug lanaw. Tabunok ang yuta sa Uganda ug kanunayng mag-ulan mao nga maayo kining katamnan ug kape, tsa, ug gapas. Daghan usab ang saging sab-a nga maoy gamiton sa paglutog matooke (samag linupak o linuyang), usa sa pangunang mga potahe sa Uganda. Mokaon usab ang lumad nga mga tawo ug balanghoy, mais, dawa, ug batad (sorghum).

Sa maong tropikanhong nasod daghan ang mga leyon, elepante, hippo, buaya, leopardo, giraffe, ug binaw, ingon man mga aliwas, nagkadaiya ug makalingawng mga unggoy, ug mga gorilya nga nameligrong mapuo. Molagbas sa kahanginan ang mananoy nga honi sa nindot nga kalanggaman. Daghan kaayo ang matahom nga talan-awon sa Uganda mao nga kini ginganlag “ang mutya sa Aprika.”

 ANG MATAHOM NGA KATAWHAN SA UGANDA

Mga 30 ka milyong tawo gikan sa halos 30 ka tribo ang nagpuyo sa Uganda. Daghan ang relihiyoso ug sakop sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan, apan sama sa ubang dapit, ang pormal nga pagsimba sagad gisagolag tradisyonal nga mga rituwal. Ang katawhan sa Uganda kasagarang mahigalaon ug maabiabihon, ug natural na alang sa pipila nga moluhod samtang motimbaya o magsilbi sa mas tigulang kanila.

Apan ikasubo nga sa katuigang 1970 ug 1980, kining maanindot nga “mutya” nadaot ug ang bililhong katawhan niini naapektohan pag-ayo tungod sa politikanhong mga kasamok nga miresulta sa pagkamatay sa libolibo. Dugang pa, misamot ang kagul-anan sa Uganda tungod sa epidemya sa AIDS. Taliwala sa maong mga kahimtang, ang mga Saksi ni Jehova nagdalag kahupayan ug paglaom sa maong malahutayong katawhan.

PAGSANGYAW SA WALA-PA-MAKOBREHI NGA TERITORYO

Unang gipahigayon ang pagsangyaw sa Gingharian sa Uganda niadtong 1931, sa dihang gidumala sa sangang buhatan sa Habagatang Aprika ang buluhatong pagsangyaw sa tibuok Aprika sa habagatan sa ekwetor. Aron masugdan pagsangyaw kanang dako kaayong teritoryo, giasayn sa sangang buhatan ang duha ka payunir, si Robert Nisbet ug David Norman, sa dapit nga ginganlan karon ug Kenya, Uganda, ug Tanzania.

Determinado si Brader Nisbet ug Norman nga isangyaw ang maayong balita sa Gingharian hangtod sa kinasuokan sa Aprika. Gisugdan nila ang pagsangyaw didto sa Dar es Salaam niadtong Agosto 31, 1931, dala ang 200 ka karton nga literatura. Gikan didto nangadto sila sa isla sa Zanzibar ug dayon milawig ngadto sa dunggoanan sa Mombasa. Gikan sa Mombasa sila mipaingon sa kabukiran sa Kenya. Misakay silag tren ug gisangyawan nila ang kalungsoran ubay sa riles paingon sa silangang baybayon sa  Lake Victoria. Kining duha ka maisogong mga payunir mitabok sa maong lanaw sakay sa barko ug nakaabot sila sa Kampala, ang kaulohan sa Uganda. Human makapahimutang ug daghang literatura ug mga suskrisyon sa The Golden Age, sila mipailaya pa gayod pinaagig sakyanan.

Paglabay sa upat ka tuig, niadtong 1935, ang upat ka payunir gikan sa Habagatang Aprika mihimog laing panaw ngadto sa Silangang Aprika. Sila mao si Gray Smith ug iyang asawa nga si Olga, uban ni Robert Nisbet ug ang iyang manghod nga lalaking si George. Pinaagi sa nasangkapan-pag-ayo nga duha ka van nga maoy gihimo nilang puy-anan, ang maong porsigidong mga payunir miagi sa gubaong mga karsada ug misuot sa kalibonan (elephant grass) nga may gitas-ong mga 3 metros. “Sila sagad mangatulog sa kalasangan,” matod sa usa ka taho, “ug ilang makita, madungog ug mabati ang kinabuhi sa Aprika nga napuno sa ihalas nga kahayopan​—mga leyon nga mongulob inigkagabii, mga zebra ug giraffe nga malinawong nanibsib, ug ang makahadlok nga mga rhino ug mga elepante.” Sa walay kahadlok, ilang giadto ang mga lungsod nga wala pa sukad masangyawi sa mensahe sa Gingharian.

Samtang nagpabilin ug dugaydugay si Gray ug Olga Smith sa Tanganyika (karon Tanzania), si Robert ug George Nisbet nangadto sa Nairobi, Kenya. Sa ulahi, sa dihang gimando sa mga awtoridad sa kolonya nga mopahawa ang magtiayong Smith sa Tanganyika, sila nangadto sa Kampala, Uganda. Apan ang kahimtang niadtong panahona dili  paborable ug gipanid-an sila sa mga polis sa Kampala. Bisan pa niana, ang magtiayong Smith wala mahadlok, ug sa duha lang ka bulan, nakapahimutang silag 2,122 ka libro ug pulyeto ug nakapahigayon ug unom ka tigom diha sa publiko. Apan sa ngadtongadto ang gobernador miisyu ug mando sa deportasyon mao nga napugos ang magtiayon sa pagbiya sa Uganda. Nangadto sila sa Nairobi, diin nakigkita sila sa managsoong Nisbet una mobalik sa Habagatang Aprika.

Tungod sa panalangin ni Jehova nagmalamposon gayod ang kampanya sa pagsangyaw, ug usa ka talagsaong pamatuod ang nahatag. Bisan pa sa relihiyosong pagsupak ug sa grabeng pagpit-os gikan sa mga awtoridad sa kolonya, ang mga payunir nakapanagtag ug kapig 3,000 ka libro, kapig 7,000 ka pulyeto, ug nakabatog daghang suskrisyon. Human sa maong kampanya, daghang katuigan pa ang milabay ayha nagpadayon ang pagsangyaw sa Uganda.

NAGPADAYON ANG PAGSANGYAW

Niadtong Abril 1950, ang batan-ong magtiayon nga taga-Inglaterra, si Brader ug Sister Kilminster, miabot sa Kampala aron manimuyo didto. Sila dasig nga nagsangyaw sa maayong balita ug nalipay sa dihang may duha ka pamilya, ang usa Grego ug ang lain Italyano, nga midawat sa mensahe sa Gingharian.

Unya niadtong Disyembre 1952, si Brader Knorr ug Henschel nga gikan sa hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova sa New York, miduaw sa Nairobi, Kenya. Dili gusto ni Brader Kilminster nga masayloan ang higayon sa pagpakig-uban kanila mao nga mibiyahe siya ngadto sa Nairobi gikan sa Kampala. Gidasig ni Brader Knorr ug Henschel ang gamay nga grupo sa Nairobi ug ilang gihikay nga maorganisar ang usa ka kongregasyon sa Kampala. Sa wala madugay, ang maong bag-ong kongregasyon nagmabungahon, ug dihay napulo ka magmamantala ang nakigbahin sa pagsangyaw sa 1954 nga tuig sa pag-alagad.

 Niadtong tuiga, si Eric Cooke, gikan sa sangang buhatan sa Habagatang Rhodesia (karon Zimbabwe), miduaw sa Silangang Aprika ug nakig-uban kadiyot sa bag-ong kongregasyon sa Kampala. Bisag gihimo na sa mga igsoon ang senemanang pagtuon sa Ang Bantayanang Torre, sila dili pa kaayo aktibo sa pagsangyaw. Busa gidasig ni Brader Cooke si Brader Kilminster sa pagdumala sa tanang tigom sa kongregasyon, lakip na sa senemanang Tigom sa Pag-alagad. Aron mouswag pa ang pagsangyaw, gipasiugda ni Brader Cooke ang balay-balay nga pagsangyaw ug iyang gibansay mismo ang pipila ka magmamantala.

Ang mga taga-Uropa nga nagpuyo sa Uganda mao ang kasagarang gisangyawan niadtong panahona. Apan napanid-an ni Brader Cooke nga ang kadaghanang lumad sa Kampala naggamit sa pinulongang Luganda mao nga iyang gisugyot nga ang mga igsoon maghubad ug usa ka basahon ngadto sa Luganda aron matandog ang kasingkasing sa mga tawo didto. Busa sa 1958 gisugdan paggamit sa mga magmamantala ang bag-ong hubad sa pulyetong “This Good News of the Kingdom.” Makapadasig gayod kadto! Miuswag ang buluhaton, ug 19 na ka magmamantala sa Gingharian ang nakigbahin sa pagsangyaw niadtong 1961.

 Samtang nagtrabaho pa si Brader Kilminster, iyang nakaila si George Kadu, usa ka bibohong taga-Uganda nga kapig kuwarenta ang edad ug siya maayong mosultig Iningles ug sa iyang pinulongang Luganda. Napukaw ang interes ni George sa kamatuoran sa dihang iyang nasayran nga ang ngalan sa Diyos maoy Jehova, ug misugod siya pagtuon sa Bibliya. Sa wala madugay, siya nag-uban-uban na kang Brader Kilminster sa pagsangyaw sa balay-balay ingong tighubad. Unya niadtong 1956, sa dihang gihimo ang unang pagbawtismo sa Lake Victoria duol sa Entebbe, si George nagpasimbolo sa iyang pagpahinungod kang Jehova.

Ikasubo, wala madugay human niadto, mihinay pag-usab ang buluhaton sa Gingharian. Ang pipila ka langyawng mga igsoon nanguli sa ilang nasod pagkatapos sa ilang kontrata sa trabaho. Napalagpot ang pipila ka igsoon, ug daghan ang napandol tungod sa dili-Kasulatanhong panggawi sa uban diha sa kongregasyon. Apan si Brader Kadu nahigugma kang Jehova ug siya nahibalo nga iyang nakaplagan ang kamatuoran. Siya nagmaunongon ‘sa paborableng panahon ug sa masamok nga panahon’ ug matinumanong nag-alagad ingong ansiyano hangtod sa iyang kamatayon niadtong 1998.​—2 Tim. 4:2.

PAG-ALAGAD SA DAPIT NGA MAY DAKONG PANGINAHANGLAN

Dako ang teritoryo sa Silangang Aprika, busa dako ang panginahanglan alang sa magsasangyaw sa Gingharian. Gawas pa sa maong hagit, ang kagamhanan sa kolonya dili motugot nga ang mga misyonaryo mosulod sa rehiyon. Unsay puwedeng himoon?

Niadtong 1957 ang mga magmamantala sa tibuok kalibotan giawhag sa pag-alagad sa dapit nga may dakong panginahanglan. Ang mga igsoong hamtong sa espirituwal gidasig sa pagbalhin ngadto sa dapit nga may dakong panginahanglan alang sa mga magmamantala sa Gingharian. Ang pagdapit nahisama niadtong nakita ni apostol Pablo  sa usa ka panan-awon diin ang usa ka lalaki nangaliyupo kaniya: “Dali ngari sa Macedonia ug tabangi kami.” (Buh. 16:​9, 10) Unsay epekto sa maong modernong-adlaw nga pag-awhag diha sa pag-uswag sa buluhaton sa Gingharian sa Uganda?

Si Frank ug Mary Smith misanong sa maong pag-awhag uban sa tinamdan nga sama sa kang Isaias ug nangandam dayon sila sa pagbalhin ngadto sa Silangang Aprika. a (Isa. 6:8) Niadtong Hulyo 1959, sila misakay ug barko gikan sa New York paingon sa Mombasa agi sa Cape Town. Unya misakay silag tren paingon sa Kampala, diin si Frank nakakuhag kontrata sa trabaho ingong kemista sa gobyerno sa Geological Survey Department. Mipuyo ang magtiayong Smith sa Entebbe, mga 35 kilometros habagatan sa Kampala, nga usa ka matahom nga siyudad sa baybayon sa Lake Victoria nga wala pa masangyawi sa mensahe sa Gingharian. Sila regular nga nagtambongan sa gamay apan mauswagong kongregasyon sa Kampala.

Wala madugay gipaambit sa magtiayong Smith ang kamatuoran kang Peter Gyabi, nga may dakong katungdanan sa gobyerno sa Uganda, ug sa iyang asawang si Esther. Una pa niana, si Peter nakabaton na ug librong What Has  Religion Done for Mankind? b apan wala niya kini basaha kay siya puliki kaayo sa iyang trabaho ug kanunayng nagbalhinbalhin tungod niini. Unya siya gipadala aron sa paghusay sa usa ka gubot, komplikado nga away bahin sa yuta tali sa duha ka tribo. Siya miampo, “Diyos ko, kon imo kong tabangan, ako gyod kang pangitaon.” Sa dihang malinawong nahusay ang problema, iyang nahinumdoman ang iyang pag-ampo ug misugod sa pagbasa sa libro. Siya nakaamgo nga ang iyang gibasa mao ang kamatuoran ug misugod siya sa pagpangitag mga Saksi. Nalipay gayod siya sa iyang pagkahimamat kang Frank Smith, nga maoy nagdumala sa regular nga pagtuon sa Bibliya uban kaniya ug sa iyang asawa! Ingong resulta, nabawtismohan ang maong buotang magtiayon, ug sila aktibo gihapong mga magmamantala sa Gingharian paglabay sa kapig upat ka dekada sa matinumanong pag-alagad.

May ubang langyawng mga igsoon nga misanong usab sa awhag sa pag-alagad sa dapit nga may dakong panginahanglan. Ang pipila nakakuhag kontrata sa trabaho sa mga dapit nga layo sa gamayng grupo sa mga magmamantala sa Kongregasyon sa Kampala. Dihay usa ka magtiayon mipuyo sa Mbarara, nga usa ka gamayng lungsod sa kabungtoran sa habagatan-kasadpang bahin sa Uganda, nga mga 300 kilometros gikan sa Kampala. Ilang gihikay ang Pagtuon sa Ang Bantayanang Torre ug sa libro diha sa ilang balay. Apan sa matag karon ug unya, moadto sila sa Kampala o Entebbe aron pahimuslan ang makapadasig nga Kristohanong panag-ubanay. Regular usab silang makigkomunikar sa sangang buhatan sa Luanshya, Amihanang Rhodesia, (karon Zambia), nga maoy nagdumala niadto sa buluhaton sa Gingharian sa Silangang Aprika. Si Harry Arnott, nga niadto nagdumala sa maong sangang buhatan, nag-alagad ingong magtatan-aw sa sona ug siya miduaw sa Kampala sa pagdasig sa pipila ka magmamantala sa Uganda.  Sila mapasalamaton gayod sa iyang gugma ug kamahunahunaon.

Ang laing magtiayon nga gusto gayong moalagad sa dapit diin mas dako ang panginahanglan alang sa mga magsasangyaw sa Gingharian mao si Tom ug Ann Cooke nga taga-Inglaterra. Miaplay si Tom ug trabaho sa ubay-ubayng nasod ug nakakuhag taas nga posisyon sa Ministri sa Edukasyon sa Uganda. Sa sinugdan, tungod sa maong trabaho, siya ug si Ann uban sa ilang kuwatro-anyos nga anak nga babaye nga si Sarah didto namuyo sa gamayng lungsod sa Iganga, nga mga 130 kilometros silangan sa Kampala. Pagkatawo ni Rachel, ang ilang ikaduhang anak nga babaye, sila namalhin ngadto sa Jinja, usa ka lungsod nga nahimutang sa dapit nga sagad gitawag ug tuboran sa Nilo. Sa ulahi, sila namalhin sa Kampala.

MGA PAGSAKRIPISYO UG MGA PANALANGIN

Nakatabang gayod ang maong mga pamilya sa pagsangyaw sa Gingharian sa Uganda! Sa pagkatinuod, gitalikdan nila ang ilang naandan nga hamugawayng kinabuhi. Apan sa baylo, sila nalipay sa pagkakita sa mga tawong mapaubsanon nga nagbag-o sa ilang kinabuhi ug midawat sa maayong balita sa Gingharian. Nasinati usab nila ang lig-ong  Kristohanong gugma nga naugmad tali sa ilang mga pamilya ug sa lokal nga mga pamilya samtang sila nagtigom alang sa pagsimba ug sa malipayong panag-ubanay.

“Kami nakadayeg gayod sa ilang pagkamatinahoron nga gipakita kanamo diha sa among pagsangyaw ug sa kamapainubsanon sa mga tawo,” nahinumdom si Tom Cooke. “Usa gayod ka talagsaong pribilehiyo nga kami nakaamot sa pag-uswag sa kongregasyon.”

Sa dihang gipangutana kon unsay iyang gibati sa iyang pagbalhin, si Tom mitubag: “Kami ug ang among mga bata nakabatog maayo kaayong palibot sa pag-alagad kang Jehova. Kami nakabenepisyo sa maayong panig-ingnan sa mga igsoon gikan sa lainlaing nasod, sa pagpakig-uban sa mahigugmaon ug maunongong lokal nga mga igsoon, nakapahimulos sa daghang pribilehiyo sa pag-alagad, nakalikay sa impluwensiya sa telebisyon, ug nakakita sa katahom sa kabanikanhan sa Aprika. Kana maoy pipila lamang sa mga panalangin nga among natagamtam.”

Ang mga nag-alagad sa dapit nga mas dako ang panginahanglan nagpabili pag-ayo sa Kristohanong pagpakig-uban nga tungod niana andam silang mobiyaheg 750 kilometros, sakay sa bus o tren, paingon sa Kenya aron sa pagtambong sa sirkitong mga asembliya.

Dakong sakripisyo ang gikinahanglan aron makatambong sa distritong mga kombensiyon. Pananglitan, niadtong 1961, ang mga delegado gikan sa Uganda ug Kenya mitambong sa distritong kombensiyon sa Kitwe, Amihanang Rhodesia (Zambia). “Kadto maoy upat ka adlaw nga biyahe latas sa 1,600 kilometros nga daot kaayo ug sagad dili-sementadong mga karsada sa Tanganyika (Tanzania),” nahinumdom ang usa ka delegado, “ug unya laing upat ka adlaw latas sa naglagiting nga kainit ug abog nga kapatagan sa Aprika sa pagpauli sa Uganda. Dili gayod kadto malimtan nga kasinatian, ug ang among malipayong pagpakig-uban sa mga igsoon maoy usa ka dakong panalangin.” Kadto hago kaayo apan makapalig-on sa espirituwal!

 ANG MGA MISYONARYO ADUNAY HINUNGDANONG BULUHATON

Niadtong 1962, ang Uganda nakabatog independensiya gikan sa Britanya. Pagkasunod tuig, si Brader Henschel miduaw sa Nairobi, Kenya, ug gihisgotan ang posibilidad sa pagpadalag mga misyonaryo sa Uganda. Kinsay ipadala didto?

Si Tom ug Bethel, nga graduwado sa ika-37 nga klase sa Gilead, bag-o pa lang niadto nag-alagad ingong mga misyonaryo sa Nairobi. Labihan ang ilang katingala sa dihang sila giasayn sa Kampala! Apan malipayon nilang gidawat ang maong kausaban ug sila ang mga misyonaryo nga gibansay sa Gilead nga unang naasayn sa Uganda. “Sa sinugdan gimingaw kami sa Kenya, apan sa wala madugay nalingaw ra mi kaayo sa Uganda tungod sa mahigalaong mga tawo ug sa ilang kaikag sa among pagsangyaw.”

Si Tom ug Bethel nagtuon na niadto sa pinulongang Swahili sa Kenya, apan karon kinahanglang makakat-on sila ug bag-ong pinulongan, ang Luganda. Tungod kay walay makatudlo kanila sa pinulongan, sila naningkamot pag-ayo nga makakat-on, misalig kang Jehova, ug migamit sa libro nga makatabang sa pagkat-og pinulongan. Sila migugol ug 250 ka oras sa pagtuon sa ilang bag-ong pinulongan sa ilang unang bulan  sa Uganda, ug sa ikaduhang bulan, 150 ka oras. Wala pay labot niana ang 100 ka oras nga ilang gigamit sa pagsangyaw. Sa inanay ilang nabatid ang bag-ong pinulongan ug nabatonan ang maayong resulta sa ilang ministeryo.

Niadtong Enero 1964, si Tom ug Bethel giduyogan ni Gilbert ug Joan Walters nga graduwado sa ika-38ng klase sa Gilead. Duha pa ka laing magtiayon gikan sa ika-38ng klase, si Stephen ug Barbara Hardy ug si Ron ug Jenny Bicknel, giasayn sa Burundi apan tungod sa mga problema bahin sa visa, sila usab giasayn sa Uganda. Busa gikinahanglan gayod ang laing puy-anan sa mga misyonaryo sa Uganda!

Dili gayod namo malimtan ang kongregasyon sa Kampala, lakip na silang Brader Kadu ug iyang pamilya; si John ug Eunice Bwali, magtiayong espesyal payunir nga taga-Amihanang Rhodesia, ug ang ilang mga anak; si Margaret Nyende ug iyang mga bata. Ang mga tigom gihimo lang sa gawas. Busa “kami makita ug madungog sa mga lumalabay bisan pag diyutay ra mi,” nahinumdom si Gilbert Walters. “Ang  pamilyang Bwali masadyaong nag-awit sa mga awit sa Gingharian uban sa tag-as nga tono bisag walay duyog nga instrumento, ug nakita kana sa kadaghanan. Kadto nakapadasig gayod kanamo nga magpadayon sa pagkamisyonaryo.”

Sa wala madugay, si Gilbert ug Joan Walters giasayn sa pag-establisar ug usa ka misyonaryong puy-anan sa Jinja, diin wala pay organisadong buluhaton sa pagsangyaw. Duha pa ka misyonaryong puy-anan ang gibuksan sa ulahi, ang usa sa Mbale, duol sa utlanan sa Kenya ug ang lain didto sa Mbarara. Ang mga misyonaryo sa maong mga puy-anan nakig-uban sa pagsangyaw sa ubay-ubayng espesyal payunir gikan sa ubang kanasoran. Tataw gayod nga ang umahan “puti na aron anihon.” (Juan 4:35) Apan unsay mahimo aron mapadali pa ang pagpangani?

MAS ORGANISADONG PAGSANGYAW

Ang bug-os-panahong mga alagad sa Uganda naningkamot sa pagkobre sa ilang dako kaayong teritoryo sa sistematikong paagi kutob sa mahimo. Sulod sa semana, mosangyaw sila sa mga subdibisyon diin may ngalan ug numero ang mga kalye ug lote. Apan unsaon nila pagkobre sa mga teritoryo nga ang mga kalye walay ngalan ug ang mga balay walay numero?

“Among gibahin ang teritoryo ngadto sa mga bungtod,” matod pa ni Tom McLain. “Duha kanamo ang mokobre sa usa ka kiliran sa bungtod, samtang ang laing duha  mokobre sa pikas nga kiliran. Subayon namo ang mga dalandalan, nga motungas ug molugsong sa bungtod hangtod magtagbo ming upat.”

Sa wala madugay ang langyawng mga igsoon nakakat-on gikan sa nagkadaghang Saksi nga taga-Uganda nga suheto sa teritoryo ug nahibalo sa kultura sa maong dapit. Sa baylo, ang lokal nga mga magmamantala nakabatog maayong kasinatian sa ilang pagpakig-uban sa langyawng mga igsoon. Pananglitan, didto sa Jinja ang mga igsoong taga-Uganda nakig-uban na sa mga misyonaryo diha sa pagsangyaw. Sa ma-Dominggo, sila mamalaybalay gikan sa alas 8:00 hangtod sa alas 10:00 sa buntag. Dayon, sila mohimog mga balikduaw sulod sa usa ka oras ug unya magdumalag pagtuon sa Bibliya hangtod sa udto. Nianang paagiha, ang tanan sa kongregasyon nakabenepisyo tungod sa pagbayloayg kahanas ug pagdinasigay.

Ang Jinja, nga kaniadto mao ang ikaduhang kinadak-ang lungsod sa nasod, may maayong suplay sa koryente gikan sa hydroelectric nga planta, mao nga kadto nahimong madanihong dapit alang sa mga industriya. Malamposon kaayo ang mga misyonaryo sa pagsangyaw sa daghag-tawo nga mga terminal sa bus ug taksi. Ang mga tawo gikan sa lagyong mga dapit modawat dayon ug mga literatura sa Bibliya aron mabasa samtang magbiyahe. Busa, ang binhi sa Gingharian napugas hangtod sa halayo nga mga kabanikanhan.

Gigamit usab sa mga igsoon ang radyo aron sa pagsibya sa maayong balita ngadto sa labing daghang tawo kutob sa mahimo. Matag semana sila may programa diha sa nasodnong estasyon sa radyo nga nag-ulohang “Kon Unsay  Gihunahuna sa Katawhan.” Gisibya sa mga igsoon ang makapukaw-sa-kaisipan nga mga ulohan sama sa “Pagsagubang sa Krisis sa Pamilyahanong Kinabuhi” ug “Kon Unsaon Pagpanalipod sa Kaugalingon Batok sa Krimen ug Kapintasan,” pinaagig pag-estoryahay ni “Mr. Robbins” ug “Mr. Lee.” Usa sa mga igsoon nahinumdom: “Talagsaon kaayo nga madunggan ang pagsibya ug pag-estoryahay sa usa ka Amerikano ug usa ka taga-Scotland diha sa Aprikanhong estasyon sa radyo. Kasagaran makabati kamig mga komento bahin sa maong programa diha sa among pagsangyaw sa kanataran, nga nagpakita lamang nga kadto epektibo.”

TABANG ALANG SA BAG-ONG MGA MAGSASANGYAW

Gihimo niadto sa grupo sa Jinja ang ilang mga tigom diha sa usa ka publikong bilding sa pangunang subdibisyon, ang Walukuba. “Bag-ohan pa ang kadaghanan sa mga  igsoon,” nahinumdom si Tom Cooke, “ug pipila ra ang ilang mga basahon nga magamit sa pagpangandam sa ilang mga bahin sa tigom.” Unsay puwedeng himoon?

“Ang mga misyonaryo nagbutang ug librarya sa balay sa usa ka brader nga nagpuyo sa tunga sa subdibisyon,” nahinumdom si Tom. “Kada Lunes sa gabii kadtong may mga bahin mangadto didto aron mogamit sa librarya ug aron sila matabangan sa ilang mga bahin.” Karon nakaplagan sa daghang kongregasyon sa Jinja nga malamposon gihapon ang pagsangyaw ug paghimog tinun-an niining pangunang tuboran sa Nilo.

MGA NAGAPANAWNG MAGTATAN-AW NAKATABANG SA ESPIRITUWAL NGA PAG-USWAG

Sa Septiyembre 1963, ang buluhatong pagsangyaw sa Uganda gidumala na sa bag-ong natukod nga sangang buhatan sa Kenya, ug si William ug Muriel Nisbet giasayn sa pagduaw sa Uganda ingong bahin sa ilang sirkito nga nagsukad sa Nairobi. Himatikdang si William nagsunod sa lakang sa iyang mga magulang, nga si Robert ug George, nga maoy lakip sa unang nagsangyaw sa Uganda mga 30 ka tuig na kanhi. Niadtong panahona ang mga magmamantala nakabenepisyo sa kakugi sa ikaduhang grupo sa mga Nisbet.

Nagkadaghan ang mga interesado, dugang mga grupo ang naporma, ug nagkanap na ang mga magmamantala sa lainlaing mga dapit. Busa, ang regular nga mga pagduaw sa nagapanawng mga magtatan-aw nahimong mapuslanon kaayo tungod kay sila nagbansay, nagdasig, ug nagpasalig sa nahilit nga mga igsoon nga “ang mga mata ni Jehova anaa sa mga matarong.”​—1 Ped. 3:12.

Niadtong 1965, si Stephen ug Barbara Hardy miduaw sa mga kongregasyon sa usa ka sirkito nga nagsukad sa Uganda hangtod sa Seychelles, usa ka grupo sa mga isla nga may gilay-ong 2,600 kilometros sa Indian Ocean. Dihay panahon nga gisurbi nila ang tibuok Uganda aron sa pagtino kon haing  mga dapita mahimong magmabungahon ang mga payunir. Gigamit nila ang usa ka Volkswagen Kombi nga gipahulam kanila sa sangang buhatan sa Kenya aron ilang masakyan ug mapuy-an. Halos nalibot nila ang Uganda sulod lang sa unom ka semana, nga nagduaw sa mga lungsod sa Masaka, Mbarara, Kabale, Masindi, Hoima, Fort Portal, Arua, Gulu, Lira, ug Soroti.

“Kulbahinam ang biyahe,” hinumdom pa ni Brader Hardy, “ug makalipay ang pagsangyaw. Matinabangon ug mahigalaon ang tanan, bisan ang lokal nga mga awtoridad. Daghang higayon nga sa among pagduaw sa usa ka balay aron makigsulti sa tagbalay, ang mga silingan ug mga lumalabay moapil sa pagpaminaw sa among dalang mensahe mao nga mora na hinuon mig nagpakigpulong sa publiko. Bisan kon mohunong kami sa dapit nga sa among hunahuna hilit na, ang mapahiyomong mga tawo moduol pagkataudtaod kay mobati silang kami ilang mga bisita. Nahurot dayon ang dala namong literatura. Nakapahimutang kamig  mga 500 ka libro ug nakakuhag daghang suskrisyon sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!”

Ang kamahigalaon, kamausisaon, ug kamahiligon sa relihiyon sa mga taga-Uganda nagpaila nga dako ang purohan nga dawaton nila ang mensahe sa kamatuoran. Labaw sa tanan, ang magtiayong Hardy nalipay nga ilang nasinati ang panalangin ni Jehova sa buluhatong pagsangyaw niining mabungahong dapit.

SI JEHOVA MAOY NAGPATUBO

Ang usa ka hinungdanong panghitabo sa kasaysayan sa katawhan ni Jehova sa Uganda mao ang pagkarehistro sa International Bible Students Association niadtong Agosto 12, 1965, nga tungod niana nahimo nang legal ang atong buluhaton sa paghimog tinun-an. Ang matinud-anog-kasingkasing nga mga taga-Uganda, sama ni George Mayende, Peter ug Esther Gyabi, ug Ida Ssali, mao ang unang lig-on ug maisogong mga Saksi sa katuigang 1960. Pagka 1969, ang Uganda mitahog 75 ka magmamantala nga nakatag taliwala sa populasyong mga walo ka milyon, nga nagpasabot nga usa lamang ang Saksi sa kapig usa ka gatos ka libong tawo. Pagka 1970, ang mga magmamantala sa Gingharian miuswag ngadto sa 97, ug unya 128 sa 1971. Pagka 1972, may 162 na ka aktibong Saksi ni Jehova sa Uganda.

Bisag makapadasig ang pag-uswag, ang mga igsoon nahibalo nga sila nahimong kusganon dili tungod sa ilang gidaghanon, kondili tungod sa “Diyos nga maoy nagpatubo niini.” (1 Cor. 3:7) Apan wala sila mahibalo nga sila makasinatig dagkong kausaban sa ilang kinabuhi ug grabeng mga pagsulay sa ilang pagtuo sa katuigang 1970. Ang kudeta nga gipangunahan ni Heneral Idi Amin batok sa gobyerno niadtong 1971 gisundan sa diniktador nga pagmando nga tungod niana minilyon ang nag-antos ug linibo ang nangamatay. Nagkadaghan ang ginagmayng mga sangka tali sa gobyerno ug sa mga grupong misupak sa bag-ong politikanhong kahikayan. Matag karon ug unya gisirado  ang mga utlanan sa kasikbit nga mga nasod. Gipatuman ang kurpiyo. Nagsugod pagpangawala ang mga tawo. Ang uban gipanid-an. Unsay reaksiyon sa atong mahigugmaon-sa-kalinaw nga mga igsoon sa Uganda sa maong kasamok, panghulga, ug pagpamintas?

“PAGMANDO SA DIYOS” O PAGMANDO SA TAWO?

May mga plano na niadto nga ipahigayon sa Kampala ang 1972 “Pagmando sa Diyos” nga Distritong Kombensiyon, ug kadto ang unang kombensiyon sa Uganda. Ang mga delegado maoy gikan sa Kenya, Tanzania, ug sa halayong Etiopia. Masagubang kaha nila ang nagpadayong tensiyon, nagkagrabeng politikanhon ug tribonhon nga mga away, ug kakulba sa pag-agi sa mga utlanan? Angay bang kanselahon na lamang ang kombensiyon? Sinserong nag-ampo ang mga igsoon ug nangayo sa giya ni Jehova alang sa mga kahikayan sa kombensiyon ug sa mga delegado nga magbiyahe.

 Sa ulahi, ang kahimtang daw misamot pa ka peligroso sa dihang ang mga delegadong nangabot sa utlanan nakakitag dagkong grupo sa mga tawo nga nanggawas sa nasod! Namiya ang kadaghanan tungod sa mando sa gobyerno nga papahawaon ang tanang dili-lungsoranong taga-Asia, ilabina ang mga Indian ug Pakistani. Ang daghan pa, sama sa langyawng mga magtutudlo, namahawa kay nahadlok nga ang maong mando adunay negatibong epekto diha sa ubang etnikong grupo. Bisan pa niana ang mga delegado padayong nangabot. Unsay ilang makaplagan diha sa siyudad nga may politikanhong kasamok?

Natingala sila sa pagkakita nga malinawon kaayo ang Kampala, nga ang mga igsoon ug mga interesado malipayong naghulat sa dapit sa kombensiyon sa pag-abot sa ilang mga bisita. Natingala usab sila sa pagkahibalo nga mitugot ang mga awtoridad nga itaod ang dako kaayong banner diha sa kinapulikiang kalye sa Kampala nga nag-anunsiyo sa petsa ug dapit sa kombensiyon. Bisan pa sa maong gubot kaayo nga panahon, mabasa didto ang tema sa pakigpulong publiko sa tataw nga mga letra, “Pagmando sa Diyos​—Ang Bugtong Paglaom sa Tanang Katawhan”!

Ang programa, nga may tumatambong nga 937, nagmalamposon gayod ug wala mabalda. Kadto maoy usa ka hinungdanong  panghitabo sa kasaysayan sa putling pagsimba sa Uganda. Human niadto, bisag gilisodlisod diha sa mga utlanan ang langyawng mga delegado sa ilang pagpauli, sila masiboton gihapon, ug ang tanan nakapauli nga luwas. Taliwala sa nagkagrabe nga politikanhong kasamok, ang katawhan ni Jehova maisogong nagpadayag sa ilang pagkamaunongon ngadto sa ilang Soberanong Magmamando. Ug niadtong makuyaw nga panahon, ang Diyos naghimo sa iyang katawhan nga ‘maisog uban ang kusog.’​—Sal. 138:3.

Lakip sa mga taga-Uganda nga mitambong mao si George ug Gertrude Ochola. “Kadto ang akong unang asembliya,” hinumdom pa ni Gertrude, “ug didto ako nabawtismohan!” Apan si George dili pa niadto Saksi. Siya hilig kaayong motan-awg dula nga saker ug mas interesado sa estadyum ingong dulaanan. Bisan pa niana, ang maayong panggawi sa iyang asawa ug ang iyang pagtuon mismo sa Bibliya sa ngadtongadto nakadasig kaniya sa pagpasimbolo sa iyang pahinungod pinaagig bawtismo sa tubig didto sa Kenya niadtong 1975.

Nahinumdom si Gertrude nga usa siya sa unang mga taga-amihanang Uganda nga nakakat-on sa kamatuoran. “Sa gibawtismohan ako niadtong 1972,” hinumdom pa niya, “akong gihunahuna nga hilit kaayo ang among dapit. Apan sa pagkakaron aduna nay Kingdom Hall dinhi, ug duna poy puy-anan sa mga misyonaryo ug opisina sa paghubad. Tungod niana, mas mahinamon ako karon kay sa panahong ako gibawtismohan.”

“MASAMOK NGA PANAHON”

Niadtong Hunyo 8, 1973, kalit lang nga gisibya diha sa radyo ug telebisyon nga gidili na ang 12 ka relihiyon, lakip ang mga Saksi ni Jehova. Ang bag-ong gobyerno nakamugnag kahadlok ug katahap taliwala sa mga tawo kay ang mga langyaw gibutangbutangan nga mga espiya. Tungod niana nagkalisod ang pagsangyaw sa mga misyonaryo sa kanataran. Nagsugod na ang “masamok nga panahon” alang  sa mga Saksi ni Jehova sa Uganda. (2 Tim. 4:2) Unsay mahitabo kanila?

Mibiya na ang duha ka misyonaryong magtiayon sa nasod niadtong tuiga tungod kay wala aprobahi ang ilang aplikasyon sa pagpalugway sa ilang permit sa pagpuyo sa nasod. Sa nanungatunga ang Hulyo, gipapahawa ang nahibiling 12 ka misyonaryo. Ang langyawng mga igsoon nga nangabot sa pag-alagad sa dapit diin mas dako ang panginahanglan nakapabilin pag kadiyot tungod sa ilang sekular nga trabaho, apan ang ilang kagawasan wala magdugay. Pagkasunod tuig, silang tanan gipapahawa sa nasod.

‘MAGMALIG-ON UG DILI MATAROG’

Siyempre nasubo ang nahibiling mga magmamantala nga taga-Uganda sa pagbiya sa ilang minahal nga langyawng mga igsoon. Apan tungod sa kusog ni Jehova sila nahimong ‘lig-on ug dili matarog.’ (1 Cor. 15:58) Ang walay pagpanuko nga reaksiyon sa usa ka tigulang nga brader, si Ernest Wamala, sa dihang gipahibalo nga ang mga Saksi ni Jehova gidili na sa gobyerno, nagpadayag sa ilang espiritu sa pagkamaunongon. Siya nangutana, “Sa unsang paagi man nila idili ang ania sa akong kasingkasing?”

Sa unsang paagi magmalamposon ang mga ansiyanong taga-Uganda, sama ni George Kadu ug Peter Gyabi, nga wala na man ang tanang langyawng ansiyano? Ang ilang kahamtong sa espirituwal ug lalom nga pagsabot sa lokal nga kultura maoy panalangin gayod. “Aron ang usa ka taga-Uganda makadangat sa kamatuoran ug makaalagad kang Jehova,” matod pa ni Brader Gyabi, “gikinahanglan ang pagdisiplina sa kaugalingon aron siya makabiya sa mga kostumbreng supak sa mga prinsipyo ni Jehova. Ang pagdisiplina sa kaugalingon hinungdanon ilabina sa responsableng mga brader nga kinahanglang mosalig sa sinulat nga mga instruksiyon gikan sa organisasyon  ni Jehova.” Ang makutihong personal nga pagtuon sa lokal nga mga ansiyano nakatabang kanila sa paglikay sa sayop nga kaalam sa tawo. Ingong resulta, ang maong masamok nga panahon nahimong panahon sa espirituwal nga pag-uswag alang sa katawhan ni Jehova, imbes maluya sa pag-alagad.

Sa laing bahin, ang kadaghanang tawo mibati nga sila mas nameligro. Daghan ang gihasi, ug ang pipila nahadlok sa mga sundalo. Kaylap ang korapsiyon mao nga nahugno ang ekonomiya. Ang matahom nga yuta nakaagom ug tumang kadaot. Aduna pa bay hinungdan nga magmalipayon ang matinumanong mga alagad ni Jehova sa Uganda bisan pa sa maong masamok nga panahon?

MASADYAONG MGA PANAGKATIGOM

Gihimo sa gobyerno ang kutob sa ilang mahimo aron babagan ang tanang politikanhong tigom nga daw hulga sa ilang pagmando. Samtang ang mga Saksi ni Jehova naghupot gayod sa neyutralidad, gisunod usab nila ang sugo sa Bibliya nga dili talikdan ang panagkatigom aron sa pagdinasigay sa usag usa. (Heb. 10:​24, 25) Kinahanglan ang dakong kaisog ug pagkamataktikanhon sa pagpadayon sa panagkatigom samtang gipanid-an pag-ayo sa matahapong mga awtoridad. Unsay himoon sa mga alagad sa Diyos aron dili matiktikan ang ilang mga panagkatigom?

Una, ilang gibahin ang kadaghanang mga tigom ngadto sa mas gagmayng mga grupo diha sa pribadong mga balay. Kon magtigom sila sa dinagkong grupo, himoon nila kana nga morag nagpiknik. Pananglitan, kas-a sa usa ka bulan ang tibuok kongregasyon magtigom alang sa usa ka pakigpulong ug Pagtuon sa Ang Bantayanang Torre. Hikayon sa mga igsoon ang piknik diha sa publikong plasa o pribadong hardin. Ang maong taktika misaler gayod taliwala sa mahigalaong mga tawo sa Uganda, kay naandan na nila nga ang mga higala o mga paryente magtapok aron maglipaylipay. Gawas pa sa mainampingong pagdalag mga Bibliya ug librong tun-anan, ang mga igsoon nahibalo gayod kon unsay  gikinahanglang dad-on ug himoon alang usa ka piknik ug pagluto ug pagpangaon sa gawas! Ang maong mga panagtigom nagpahinumdom kanila sa kalipay nga gibati sa karaang mga Israelinhon sa ilang pagsaulog sa relihiyosong mga pista.​—Deut. 16:15.

Panahon sa pagbando, ang pinamubong mga sirkitong asembliya gihimo sa samang paagi. Bisag gipaningkamotan sa gobyerno nga babagan sila, ang mga igsoon wala gayod motalikod sa ilang panagkatigom o sa pagsangyaw sa maayong balita. Ang pipila ka igsoon nakatambong pa ganig mga kombensiyon sa Nairobi ug nakapaambit sa makapalipay nilang mga kasinatian sa ilang pagpauli.

 ‘MABINANTAYON INGON SA MGA HALAS APAN INOSENTE INGON SA MGA SALAMPATI’

Ang responsableng mga igsoon nagtuo nga kon sila ‘mabinantayon ingon sa mga halas apan inosente ingon sa mga salampati,’ ang pagdili sa gobyerno mahimong dili estriktong ipatuman ug ang teokratikanhong mga kalihokan makapadayon ra. (Mat. 10:16) Busa mabinantayong gipadayon sa mga espesyal payunir ang ilang buluhaton, ug ang mga magmamantala nagpadayon sa pagsangyaw sa balaybalay.

Apan ang uban dili malipay nga makakitag mga Saksi ni Jehova diha sa ilang mga pultahan. Usa niana ka adlaw sa mga 1975, si Peter Gyabi nagsangyaw uban sa tin-edyer nga si Fred Nyende. Masuso pa si Fred sa dihang ang iyang inahan nakakat-on sa kamatuoran niadtong 1962. Sukad niadto siya miuswag sa pagkahamtong, ug ang iyang pagkahamtong hapit nang masulayan.

Ang usa ka nasukong tagbalay, nga lagmit usa ka sekreta, nakamatikod nga ang duha ka brader maoy mga Saksi ni Jehova. Iya silang gidakop ug gipugos pagpasakay sa iyang sakyanan. Hisabtang nabalaka sila kay ang libolibong gipangdakop wala na igkita. Niadtong panahona kasagaran usab ang pagpaantos sa dinakpan pinasukad sa usa lang ka pasangil o bisan sa wala lamay hinungdan. Samtang nagpadulong sa opisina sa kapolisan, miampo si Peter ug Fred kang Jehova nga unta iya  silang lig-onon aron magpabiling kalmado ug matinumanon. Gidala sila sa sekreta ngadto sa iyang hepe, nga nag-akusar ug nagsukitsukit kanila. Apan nasinati ni Peter ug Fred nga tinuod ang mga pulong sa Proverbio 25:15: “Pinaagi sa pagpailob ang komandante malukmay, ug ang malumo nga dila makabali ug bukog.” Salamat nga walay literal nga bukog nga nabali niadtong hapona. Ang kalmadong pagpatin-aw ni Peter bahin sa atong pagkamasinundanon sa balaod ug sa mga pagtulon-an sa Bibliya, duyog sa ilang matinahorong kagawian ug pagpanubag, nakawagtang sa kamapihigon sa hepe. Unsay resulta?

Si Peter ug ang tin-edyer nga si Fred gibuhian sa hepe ug iya pa ganing gimandoan ang sekretang nagdakop kanila nga ihatod sila ngadto sa teritoryo! Ang ilang naulawang “eskort” kontra-gustong misugot, ug ang duha ka brader nagpasalamat kang Jehova tungod kay sila nakalingkawas.

Dili ra hinuon kaayo kuyaw ang ubang mga pagtagbo sa kapolisan. Pananglitan, si Emmanuel Kyamiza ug ang iyang asawa naghimog sekretong mga tigom sa ilang balay sa Entebbe alang sa ilang pamilya ug sa pipila ka interesado. Aron dili matiktikan ang ilang kalihokan, gihimo ni Emmanuel ang mga pagtuon sa Bibliya sa lainlaing lugar. Paglabay sa taastaas nga panahon, si Emmanuel nagtuo nga epektibo gayod ang iyang mga paagi sa paglikay sa kapolisan. Usa niana ka adlaw, pagkahuman sa  usa ka pagtuon sa Bibliya didto sa Entebbe Botanical Gardens, giduol si Emmanuel sa usa ka polis samtang gidalidali niyag tago ang iyang tun-anang basahon. “Nganong gitagoan mo man ang imong mga libro?” nangutana ang polis. “Nahibalo mi kon unsay inyong ginahimo. Nahibalo mi nga kamo mga Saksi ni Jehova. Ug nahibalo mi kon diin kamo magtigoman. Kon buot pa namo mong dakpon, dugay na unta namo kanang gibuhat. Apan ipadayon lang ninyo ang inyong ginabuhat.” Ug matinumanon gayong gipadayon ni Emmanuel ang maong buluhaton.

Sa ulahi, sa dihang si Emmanuel miretiro sa iyang sekular nga trabaho ug mipauli sa ilang baryo, giantos niya ang daghang pagsupak ug pagbiaybiay. Sama kang Jesus, siya ‘dili pinasidunggan sa iyang kaugalingong dapit.’ (Mar. 6:4) Bisan pa niana, hangtod sa edad nga kapig 70, si Emmanuel nagpadayon sa ‘paglipang panahon sa pagkaubanon,’ ug iya rang bisikletahon ang 30 kilometros ngadto-nganhi sa mga tigom. (Sal. 92:14) Sa pagkakaron, bisan pag hapit na siyang mag-90, siya matinumanon gihapong nag-alagad ingong ministeryal, bisan pag dili na kaayo siya makabisikleta.

MALAHUTAYONG MGA PAYUNIR

Bisan pa sa padayong kawalay-kasegurohan, may pipila nga nakahimo gihapon sa pagpayunir. Ang usa ka masibotong payunir niadtong panahona mao si James Luwerekera, usa ka surbeyor sa gobyerno nga nabawtismohan niadtong 1974. Human sa iyang bawtismo, siya nag-uma aron makasangyaw sa maayong balita sa mga tawo diha sa iyang kaugalingong baryo. Nagtuon kadiyot ang iyang asawa, apan sa kadugayan iyang gisupak si James.

Pananglitan, usa niana ka buntag samtang ngitngit pa, si James ug ang pipila ka igsoon milarga aron motambong ug distritong kombensiyon sa Nairobi. Sa dihang gipara ang ilang sakyanan sa may tsekpoint sa polis, namatikdan sa mga igsoon nga wala magkadimao ang sinina ni James​—wala magkabagay ug dili eksakto sa lawas. Sa sinugdan,  siya nangomedya nga kadto tungod sa pagdalidali niyag ilis samtang ngitngit pa. Apan sa dihang gisukitsukit siya sa iyang mga higala, iyang giadmitir nga gitagoan sa iyang asawa ang iyang mga sinina nga pangtigom aron dili siya makatambong sa kombensiyon. Busa napugos siya sa pagsul-ob kon unsay iyang nakaplagan. Ang mga kauban ni James sa biyahe naluoy kaniya ug gihatagan nila siyag pipila ka sinina mao nga nakaabot siya sa kombensiyon nga maayog pamesti.

Ang pagsupak sa pamilya ni James ug sa mga silingan nakapahinabo usahay ug diyutayng kalisdanan, apan may mga higayon nga kadto grabe ug nagpadayon sa daghang katuigan. Kanang tanan giantos ni James uban sa kalumo ug siya nahimong sulondan sa pagkamatinumanon hangtod sa iyang kamatayon niadtong 2005. Ang iyang pagtuo nahinumdoman gihapon sa mga igsoon, ug seguradong dili kana malimtan ni Jehova nga Diyos.

“USA KA IGSOON NGA NATAWO ALANG SA PANAHON SA KASAKIT”

“Ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Prov. 17:17) Ang mga igsoon sa Kenya nahimong tinuod nga mga higala panahon sa kasakit ug sa kapeligrohan nga giantos sa mga Saksi sa Uganda sa katuigan sa 1970. Ang nagapanawng mga magtatan-aw ug ang mga hawas sa sangang buhatan nagkinahanglag kaisog sa pagtabok sa utlanan ngadto sa Uganda aron masuportahan ug mapalig-on ang ilang minahal nga mga igsoon.

Misilaob ang politikanhong kagubot niadtong 1978 sa dihang ang usa ka grupo sa kasundalohan sa Uganda misulong sa teritoryo sa Tanzania. Ingong balos gipukan sa kasundalohan sa Tanzania ang gobyerno sa Uganda niadtong Abril 1979, nga tungod niadto mikalagiw ang gikahadlokang diktador sa Uganda, si Idi Amin. Ang kalit nga pagkalagiw ni Amin nagpahinabog daghang kausaban sa Uganda. Matod sa usa ka brader nga “sa pagkawala ni Amin, nawala usab ang pagdili sa atong buluhaton.”  Mianunsiyo ang Uganda Times: “Ang mga Misyonaryo Puwede Nang Mobalik.” Nabatonan na usab sa katawhan ni Jehova ang kagawasan sa pagsimba!

“BISAG ILA KONG PATYON, MOADTO GIHAPON KO”

Tungod sa kasamok nga resulta sa kausaban sa gobyerno, ang Uganda gilungkaban samtang kini nakabatog kagawasan. Ang anarkiya miresulta sa pagpangawat ug sa grabeng kapintasan. Bisan pa niana, gihikay dayon sa mga igsoon sa sangang buhatan sa Kenya nga paadtoon si Günter Reschke ug Stanley Makumba sa Uganda aron magpahigayon ug sirkitong mga asembliya.

“Duha ka semana una pa niining pagduaw human sa gubat,” nahinumdom si Günter, “nagtudlo kami sa usa ka tunghaan sa payunir sa Meru, duol sa Mount Kenya. Nahinumdom ko nga akong nabasahan sa mantalaan ang daghang pagpamatay sa Kampala, ilabina sa magabii. Human ko basahag kusog ang usa ka bahin, ako mipatugbaw: ‘Ug kini ang among adtoon sunod semana!’ Apan nakahunahuna ko, ‘Gusto ba nakong mapareho ni Jonas ug molikay sa akong asaynment?’ Dihadiha nawala ang akong kahadlok ug miingon ko sa akong kaugalingon, ‘Bisag ila kong patyon, moadto gihapon ko. Dili ko molikay sama kang Jonas.’”

Nangadto ang mga brader sumala sa giplano, ug si Stanley ang nagduaw sa mga kongregasyon sa hilit nga mga dapit, samtang si Günter sa dagkong mga lungsod. “Daghan ang angayng organisahon human sa gubat,” sila mitaho. “Mga 113 lang ka magmamantala ang aktibo sa Uganda niadto. Ang tanan nalipay nga nakabaton na usab silag kagawasan sa pagtigom ug sa pagpahigayog asembliya sa dayag, ug makapalipay nga 241 ang mitambong.” Bisan pa sa mga epekto sa gubat, aduna gihapoy mga tawo nga interesado sa kamatuoran.

PELIGROSONG MGA PANAHON

Didto sa Mbale, duol sa silangang utlanan sa Uganda, giparking sa duha ka nagduaw nga brader nga si Günter  ug Stanley ang ilang sakyanan atubangan sa balay nga ilang giabotan aron makapahulay sa gabii. Pagkagabii ilang nadungog ang kasikas sa mga kawatan nga nanangtang ug mga parte sa sakyanan. Singgitan na unta ni Günter ang mga kawatan sa dihang nakahinumdom siya nga sayo niadtong semanaha gipusil ug gipatay sa mga bugoy ang usa ka tawo nga misulay sa pagsanta sa ilang pagpangawat. Human niya kana mahinumdomi, mihinapos si Günter nga ang kinabuhi sa tawo mas bililhon kay sa sakyanan mao nga wala na lang siya mosinggit. Pagkabuntag, ilang nadiskobrehan nga wala na ang duha ka ligid ug ang windshield. Ila kadtong gitaho sa polis, kinsa mitambag, “Kuhaa na lang nang inyong sakyanan sa dili pa mamalik ang mga kawatan ug pangawaton na usab ang ubang mga parte niana!”

Naningkamot ang mga brader nga makalarga dayon paingon sa Kampala. Apan kay wala na silay windshield ug habol na lang ang gipandong ni Günter ug kalo ang kang Stanley, dili gayod komportable ang ilang 250-kilometros nga biyahe tungod sa ulan ug hangin. Ang usa sa mga ligid nga gikawat giilisan nila sa reserba ug mihulam silag ligid nga may hungaw aron ipuli sa lain. Misamot pa ang ilang kabalaka sa dihang giingnan sila nga kinahanglan nilang iuli ang gihulamang ligid human sa duha ka adlaw! Nabalaka pag-ayo ang mga igsoon ug nanghinaot nga dili unta sila mahiyosag ligid.

Misamot pa ka lisod ang biyahe ni Günter ug Stanley kay kinahanglan man silang moagi sa usa ka dalan sa lasang  nga daghag tulisan. “Paspasi lag drayb,” mitambag ang ilang giabotan, “ug ayaw gyod pagukod sa ubang sakyanan.” Nakaginhawag luag ang maong mga igsoon kay sila luwas ug dali ra kaayong nakaabot sa Kampala. Gani, aduna pa silay igong panahon nga mangitag tawo nga moadto sa Mbale aron iuli ang hinulamang ligid.

BAG-ONG MGA HAGIT UG KAHIGAYONAN

Sa pagduaw ni Brader Reschke niadtong 1980 sa tibuok-kalibotang hedkuwarter sa Brooklyn, New York, siya gipataho ngadto sa pamilyang Bethel bahin sa kahimtang sa Uganda. Pagkahuman niadto, ang mga membro sa Nagamandong Lawas nagpahayag sa ilang tinguha nga makapadala na usab ug mga misyonaryo sa Uganda. Miuyon ang tanan nga panahon na aron magpadalag dugang misyonaryo. Posible na usab ang paghimog dagkong mga tigom, ug sa pagka 1981 ang gidaghanon sa mga magmamantala sa Uganda miuswag na usab ngadto sa 175. Ngani, pagka Hulyo niadtong tuiga, ang mga igsoon sa Uganda nalipay nga miabot nag 206 ang mga magmamantala ug kadto mao ang bag-ong kinatas-ang ihap.

Apan ikasubo nga tungod sa mga gubat sa miaging napulo ka tuig, ang gihikling nga mga armas ug mga bala nahiadto sa way-konsensiyang mga tawo. Ang pagpaturagas ug pamusil ug ang pagpangawat nahimong ordinaryo na lamang. Busa ang mga magsasangyaw sa maayong balita nag-amping sa pagpanagtag sa atong makapahupay nga mga literatura sa Bibliya sa tibuok teritoryo, nga ang matag magmamantala nakapahimutang ug aberids nga 12.5 ka magasin sa bulan sa Hulyo. Hinunoa, ang pagsangyaw sa kanataran ug ang ubang kalihokan gihimo lamang sa maadlaw kay mas peligroso sa magabii. Apan bisan pa sa maong mga kapeligrohan, dayag gihapon ang pag-uswag sa umaabot.

MGA MISYONARYO GIDAWAT PAG-USAB

Ang mga graduwado sa Gilead nga si Jeffrey Welch ug Ari Palviainen miabot sa Kampala gikan sa Kenya niadtong Septiyembre 1982. Sukad sa sinugdan si Jeff ug Ari, ingon  sa pagtawag sa duha ka brader, nakabaton ug maayong mga resulta. “Gigutom sa espirituwal ang mga tawo niadtong panahona,” hinumdom pa ni Jeff, “mao nga ang mga tawo modawat dayon ug mga magasin tungod sa nindot nga mga ulohan niini.”

Pagka Disyembre, si Jeff ug Ari giduyogan ni Heinz ug Marianne Wertholz nga nakatungha sa Gilead Extension School sa Weisbaden, Alemanya. Sukad sa sinugdan, ang magtiayong Wertholz nakadayeg gayod sa pagkamalahutayon sa mga igsoon sa Uganda bisan pa sa nadaot ug peligrosong mga komunidad.

“Ang daghang serbisyo nadaot,” hinumdom pa ni Heinz, “sama sa suplay sa tubig ug komunikasyon. Init gihapon ang politikanhong kahimtang. Dihay mga higayon nga may mga hulungihong bahin sa kudeta, ug adunay daghang tsekpoint sa mga sundalo. Ang mga pagpinusilay ug pagpangawat nahimong ordinaryo na lamang ilabina sa magabii. Inigtikyop sa kagabhion, dili ka na makakitag tawo sa mga kalye. Ang tanan anaa na sa sulod sa balay nga nag-ampo nga unta molabay ang gabii nga walay daotang tawo nga mosulod sa ilang balay.”

Si Heinz ug Marianne gidapit ni Sam Waiswa ug sa iyang pamilya nga moipon una kanila pagpuyo samtang sila nangitag balay nga himoong misyonaryong puy-anan. Bisag propesyonal nga magtutudlo si Sam, sila naglisod sa pinansiyal tungod sa kahimtang sa ekonomiya sa nasod, mao nga talagsaon kaayo ang pagkamaabiabihon sa iyang pamilya.

“Lisod makakita ug balay sa dili-peligrosong lugar,” matod ni Heinz, “mao nga gidangtan ug lima ka bulan ang among pagpuyo sa balay ni Sam. Nagkailhanay kamig maayo sulod nianang panahona. May mga higayon nga kas-a ra sa usa ka adlaw mokaon ang iyang dakong pamilya, apan kanunay silang malipayon; ug ang mga anak masinugtanon ug matinahoron. Tungod kay nadaot ang suplay sa tubig sa siyudad, ang mga bata maglukdo ug mga kontiner  nga punog tubig. Inig-uli namo gikan sa pagsangyaw, kanunay kaming may bag-ong tubig. Hinuon, nakakat-on kami sa pagdaginot. Pananglitan, pipila ra ka litrong tubig ang among ikaligo ug dili namo iyabo ang tubig nga among gihimaw-as aron magamit sa pagplas sa inodoro.”

Niadtong Abril 1983, mga napulo ka tuig human papahawaa ang unang mga misyonaryo sa Uganda, ang upat ka bag-ong mga misyonaryo nakakaplag ug balay sa dili kaayo peligrosong lugar. Ang kawalay-kasegurohan ug kanihit sa suplay sa mga panginahanglan nakahatag ug daghang kalisdanan, apan nasagubang ra kana sa mga igsoon tungod sa ilang gugma sa usag usa.

“Nalipay gayod kami sa pagpaambit sa maayong balita ngadto sa mga tawo,” matod pa ni Marianne. “Sila relihiyoso, ang kadaghanan may Bibliya, ug bukas sila alang sa panaghisgot. Sila sayon kaayong duolon ug maayog pamatasan. Ug sila mapahiyomom gihapon bisan pa sa kalisdanan sa panginabuhi ug ubang suliran.”

 MGA TIGULANG NGA BUOT PANG MOGUGOL UG DUGANG PANAHON SA PAGSANGYAW

Daghang tigulang, nga tinahod sa mga taga-Uganda, ang midawat sa maayong balita ug naggamit sa ilang panahon sa pag-alagad kang Jehova. Pananglitan, ang kaniadto magtutudlo nga si Paulo Mukasa, 89 anyos na sa dihang nakakat-on sa kamatuoran. Tungod kay naagian niya ang duha ka gubat sa kalibotan, pagmando sa kolonya, pagmando sa mapintasong diktador, ug uban pang politikanhong kagubot, gusto kaayo ni Paulo nga mahibalo bahin sa Gingharian sa Diyos. Nalipay siya sa dihang iyang nasayran nga ang Mesiyanikong Hari, nga si Jesu-Kristo, ‘magluwas sa kabos ug sa sinakit gikan sa pagpanglupig ug sa kapintasan.’​—Sal. 72:​12, 14.

Duha ka tuig sa ulahi, sa dihang kuwalipikado na si Paulo nga mabawtismohan, ang mga igsoon naghunahuna, ‘Puwede pa kaha natong ituslob sa tubig kining tigulanga?’ Apan dili sila angayng mabalaka. Samtang ang usa ka batan-on gikulbaan sa pag-ubog sa tubig, ang 91-anyos nga si Paulo nabawtismohan ug mikawas sa tubig nga mapahiyomon. Bisag limitado lang ang iyang mahimo sa ministeryo, si Paulo masibotong nagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian kang bisan kinsa nga moduaw kaniya hangtod sa iyang pagkamatay pipila ka tuig sa ulahi.

Ang lain pang nagsagubang sa katigulangon ug sakit mao si Lovinca Nakayima. Nanghubag pag-ayo ang iyang mga bitiis mao nga dili siya makalakaw kon walay moagak kaniya. Bisan pa niana, sa dihang gidasig sa kongregasyon ang pag-oksilyare payunir sa bulan nga ipahigayon ang Memoryal, buot niyang mosulay. Gitabangan si Lovinca sa kongregasyon nga makapayunir pinaagi sa pagdala sa mga interesado ngadto sa iyang balay aron magtuon sa Bibliya. Gitudloan usab siya sa mga misyonaryo sa paghimog mga sulat ngadto sa mga taga-baryo aron makasangyaw gihapon siya bisag nag-inusara ra. Dayon, ma-Sabado,  ang usa ka ansiyano magdala kaniya ngadto sa usa ka lugar sa Kampala nga daghag tawo, diin siya makalingkod sa mubong koral ug makasangyaw sa tibuok adlaw ngadto sa mga lumalabay. Si Lovinca nalipay ug natagbaw, nga sa kataposan sa bulan siya miingon, “Makahimo man diay ako sa pagpayunir ug nalipay pa ko!” Ug siya nakaoksilyare payunir dili lang niadtong bulana kondili, sa tabang sa kongregasyon, sulod sa 11 ka sunodsunod nga bulan!

“UNSAON NIMO PAG-INGONG . . . ?”

Sa katuigang 1980, ang kugihang mga magmamantala sa Uganda nalipay sa pagdawat sa maikagong mga misyonaryo nga anam-anam nga nangabot. Ang pipila maoy bag-ong mga graduwado sa Gilead, ug ang uban napugos sa pagbiya sa misyonaryong mga asaynment sa Zaire (karon Demokratikong Republika sa Congo). Tungod sa pagdaghan sa mga misyonaryo sa Kampala ug Jinja bug-os nga nakobrehan ang mga teritoryo nga daghag tawo, ug ang mga misyonaryo nalipay sa pagkakita nga ang kanataran sa Uganda andam nang anihon. Sa pagkatinuod, hagit gayod ang pagpangita ug mga interesado maingon man ang pag-ugmad sa ilang interes.

Sanglit bag-o pang nakatungha sa Gilead sulod sa pipila ka bulan, si Mats Holmkvist ikag nga makakat-on pag-ayo sa lokal nga pinulongan aron maugmad ang interes sa mga tawo sa kamatuoran. Niadtong panahona si Fred Nyende usa na ka espesyal payunir sa Entebbe, ug iyang nagamit ang iyang kahanas sa paghubad sa dihang siya nanudlo sa bag-ong mga misyonaryo sa pagsultig Luganda, nga may daghang pulong nga lisod litokon. Ngani, nalisdan gayod si Mats sa pagkat-on sa iyang bag-ong pinulongan.

 “Unsaon nimo pag-ingong ‘Gingharian sa Diyos’ sa pinulongang Luganda?” nangutana si Mats sa usa sa iyang unang mga klase sa pinulongan.

“Obwakabaka bwa Katonda,” maoy pinagaray nga tubag ni Fred.

‘Pagkalisod ba ana,’ mao ang hunahuna ni Mats nga nagbasol nga siya nangutana pa. Bisan pa niadto, si Mats miuswag ug nahimong larinong mosultig Luganda.

ANG PAGPANIGOM NAGMAUSWAGON

Bisan pa sa mga kalisod nga naagian sa mga taga-Uganda sa katuigang 1980, talagsaon ang sanong sa mga tawo sa kamatuoran sa Bibliya. Misulbong sa kapig 130 porsiyento ang gidaghanon sa mga magmamantala​—gikan sa 328 sa 1986 ngadto sa 766 sa 1990. Naporma ang bag-ong mga grupo sa tibuok nasod. Midoble ang gidaghanon sa mga kongregasyon sa Kampala. Nalipay ang kongregasyon sa Jinja kay ang gidaghanon sa mga magmamantala mikapig tulo ka pilo, samtang ang grupo sa Iganga dali ra kaayong nahimong kongregasyon.

“Kusog kaayo ang pagtubo,” hinumdom pa sa usa ka ansiyano sa Jinja, “nga nahibulong mi kon diin gikan ang tanang bag-ong mga magmamantala. Dihay panahon nga sa halos kada Dominggo kinahanglan kaming makigtagbo niadtong buot mahimong di-bawtismadong mga magmamantala.”

PAGPANGANI SA MAS DAKONG TERITORYO

Usa sa mga hinungdan sa dakong pag-uswag mao ang talagsaong espiritu sa pagpayunir sa mga igsoon. Ang mga payunir sa Uganda ‘nagtanyag sa ilang kaugalingon ingong panig-ingnan aron sundogon’ sama gayod sa mga magsasangyaw sa unang siglo nga si Pablo, Silas, ug Timoteo. (2 Tes. 3:9) Tungod sa nagkadakong panginahanglan sa kanataran ug sa maong maayong mga panig-ingnan, daghang masibotong mga magmamantala ang nadasig sa pagpauswag sa ilang ministeryo. Bata ug tigulang, tagsaanon ug  minyo, lalaki ug babaye, ug bisan ang pipila nga may gibuhing pamilya, miduyog sa kugihang mga payunir. Sa aberids, kapig 25 porsiyento sa tanang magmamantala ang nakapayunir sa hinapos sa dekada sa 1980. Ang uban kanila anaa gihapon sa bug-os panahong pag-alagad hangtod karon.

Maikagong gisuportahan sa mga payunir ang espesyal nga mga pagsangyaw nga ginahimo tuigtuig. Kini gitawag ug mga pagsangyaw sa Macedonia. (Buh. 16:​9, 10) Nagpadayon kana sa daghang katuigan. Ang mga kongregasyon mosangyaw sa teritoryo nga wala pa maasayn o talagsa rang masangyawan sulod sa mga tulo ka bulan. Dugang pa, ang pipila ka regular payunir gitudlo ingong temporaryong mga espesyal payunir sa mga teritoryong may dakong panginahanglan. Makapadasig kaayo ang mga resulta. Daghang sinserong mga tawo ang nagpasalamat sa maong espesyal nga mga pagsangyaw nga tungod niana sila nakakat-on sa kamatuoran, ug naporma ang daghang bag-ong mga grupo ug kongregasyon.

Sa usa ka espesyal nga pagsangyaw, ang mga misyonaryong si Peter Abramow ug Michael Reiss nagkobre sa lungsod sa Kabale ug ilang nahibalag si Margaret Tofayo nga kaniadto nagtuon sa Bibliya. Kombinsido na siya nga ang gitudlo kaniya mao ang kamatuoran, ug iya nang gipaambit ngadto sa uban ang iyang mga tinuohan sa di-pormal nga paagi. Aron matabangan siya, gihatag sa mga misyonaryo kaniya ang ilang bugtong kopya sa librong Nangatarongan Pinasukad sa Kasulatan. Sa kataposang higayon nga giduaw sa maong mga brader si Margaret una sila mobiya, iyang gisorpresa sila pinaagi sa pag-andam ug espesyal nga pagkaon. Mapasalamaton gayod sila sa kaayo ug kamanggihatagon ni Margaret apan sila nabalaka kay ilang nasayran nga ang iyang giluto mao ang iyang bugtong manok. Nahibalo sila nga ang mga itlog sa maong manok makadugang unta sa diyutayng pagkaon sa iyang pamilya. “Ayaw mog kabalaka,” matod niya, “labaw pa ang inyong nahatag  kanako sa inyong pagduaw kay sa niining pagkaona.” Sa ngadtongadto siya nabawtismohan ug nagpadayon ingong masibotong magmamantala hangtod siya namatay.

Ang laing hinungdan sa kusog nga pag-uswag mao ang paagi sa mga igsoon sa paggamit sa maayo kaayong mga basahon. “Bisag naningkamot kami sa pagpauswag sa among kahanas sa pagtudlo,” matod pa ni Mats, nga gihisgotan ganina, “ang Bibliya ug ang atong mga basahon mao ang nag-impluwensiya sa mga tawo ug nagtukmod kanila sa paghimog mga kausaban sa ilang kinabuhi. Bisan ang mga tawong dili kaayo antigong mobasa apan giuhaw sa kamatuoran mahimong matandog sa atong epektibong mga brosyur.”

PAGBUNTOG SA MGA BABAG

Sa wala pa makab-ot ang talagsaong pag-uswag sa hinapos sa dekada sa 1980, ang mga igsoon nakaatubang una ug mga problema. Pagka Hulyo 1985 nailog na usab sa militar ang pangagamhanan pinaagi sa usa ka kudeta. Nahimong peligroso ang kahimtang sama sa nangagi ug misamot ang mga away batok sa rebeldeng mga grupo. Ang nangatras nga mga grupo nanglungkab sa mga kabtangan ug namataka na lag pamusil. Dihay higayon nga nakaabot ang away sa lugar nga gipuy-an sa mga misyonaryo sa Jinja. Usa niana ka adlaw gironda sa mga sundalo ang maong puy-anan, apan sa dihang ilang nasayran nga mga misyonaryo ang nagpuyo niana, wala silay gidaot ug gamay ray ilang gipanguha. Dayon, sa Enero 1986, lain na pod nga grupo ang nagmando ug kini naningkamot sa pagpasig-uli sa kalinaw sa nasod.

Sa wala madugay kinahanglang sagubangon sa bag-ong gobyerno ang usa ka bag-o ug malaglagong kaaway, ang sakit nga AIDS. Sa dihang ang tibuok kalibotan gihampak niining sakita sa katuigang 1980, ang Uganda mao ang usa sa mga nasod nga labing naapektohan. Gituohan nga mga usa ka milyong tawo ang namatay, nga lagmit mas daghan pa kay sa namatay sa 15 ka tuig nga politikanhong  kasamok ug gubat sibil. Unsay epekto sa maong sakit diha sa atong kaigsoonan?

“Ang pipila ka bag-ong mga igsoon nga nakakat-on sa kamatuoran masiboton ug kugihan kaayo,” matod pa ni Washington Ssentogo, usa ka regular payunir, “apan sila nangasakit ug nangamatay tungod sa AIDS. Natakdan sila sa virus sa HIV sa wala pa sila makakat-on sa kamatuoran.” Ang uban natakdan sa ilang mga kapikas nga dili magtutuo.

“Dihay mga panahon nga halos dili dangtag bulan nga kami makadungog nga ang usa namo ka kaila ug minahal gilubong,” matod ni Washington, “ug ang tanan namatyag mga sakop sa pamilya. Gawas pa, daghan ang patuotuo bahin sa AIDS. Gilangkit kana sa mga tawo sa pagpamarang ug pagkatinunglo. Tungod sa maong sayop nga panghunahuna, nangahadlok ang mga tawo, napukaw ang way-pasikaranang pagkamapihigon, ug nadaot ang katakos sa pagpangatarongan.” Bisan pa niana, ang atong kaigsoonan naghupay sa usag usa pinaagi sa paglaom sa pagkabanhaw ug pagpasalig sa ilang tinuod nga Kristohanong gugma.

Sa hinapos sa dekada sa 1980, miuswag ang kahimtang sa Uganda. Inanayng napasig-uli ang kalinaw, ug miarang-arang ang ekonomiya sa nasod. Miuswag ang imprastraktura, ug gipadayon o gipatuman ang mga programa alang sa katilingban.

Tungod kay daghan ang nagpasiugda ug politikanhong mga ideya, usahay masaypan ug sabot ang pagkaneyutral sa mga Saksi ni Jehova. Sa usa ka hitabo, gipahunong sa mga awtoridad ang pagtukod sa usa ka Kingdom Hall sa wala lay hinungdan. Wala hatagig permit ang pipila ka asembliya, ug kinahanglang mobiya sa nasod ang pipila ka misyonaryo dihang mo-expire na ang ilang mga permit. Sa kataposang bahin sa 1991, duha na lang ka misyonaryo ang nahibilin. Unsay mahimo aron mouswag ang kahimtang?

 Sa ngadtongadto, ang usa ka grupo sa mga igsoon nakigkita sa mga awtoridad aron ipatin-aw ang atong neyutralidad. Sa dihang nasabtan sa mga awtoridad ang atong baroganan, gitugotan ang mga misyonaryo sa pagbalik sa Uganda. Miuswag ang buluhaton nga walay babag, ug niadtong 1993, ang Uganda nagtahog 1,000 ka magmamantala. Unya, gidangtan lag dugang lima ka tuig aron makab-ot ang 2,000 ka magmamantala sa Gingharian. Sa pagkakaron adunay mga 40 ka misyonaryo nga nag-alagad sa tibuok nasod.

MIKUSOG ANG PAGPANIGOM TUNGOD SA PAGHUBAD

Ang pinulongang Iningles gigamit sa tibuok nasod. Hinunoa, ang pinulongang Luganda mao ang labing kaylap nga gigamit, ug kapin pa sa 30 ka pinulongan ang gigamit sa lainlaing tribo. Busa, ang usa ka dakong hinungdan sa kusog nga pag-uswag mao ang kaugmaran sa paghubad.

“Bisan tuod ang akong inahan usa ka matinumanong Saksi,” matod ni Fred Nyende, “mas nasabtan lang niya ang mga tigom sa dihang gihubad ko ang mga tun-anang artikulo gikan sa Iningles ngadto sa Luganda. Wala ko makaamgo nga niadtong tungora nagbansay na diay ako alang sa mas dakong buluhaton sa paghubad.” Unsay gipasabot ni Fred?

Wala madugay sukad nga nagpayunir si Fred niadtong 1984, siya gihangyo sa pagtudlog Luganda ngadto sa mga misyonaryo. Pagkasunod tuig siya gidapit nga mahimong membro sa tem sa mga maghuhubad sa Luganda. Sa sinugdan, siya ug ang ubang mga maghuhubad naghubad diha sa ilang balay sa libre nilang panahon. Sa ulahi, ang tem bug-os panahon nang naghubad diha sa usa ka gamayng kuwarto nga gisumpay sa misyonaryong puy-anan. Makapainteres nga sa panahon sa pagbando sa mga 1975, ang pipila ka isyu sa Ang Bantayanang Torre gihubad ngadto sa Luganda ug gimimyograp. Apan kadto nahunong wala madugay. Niadtong 1987 lamang gipatik pag-usab Ang Bantayanang Torre diha sa pinulongang Luganda. Sukad niadto,  nagkadako na ang tem sa mga maghuhubad, ug sila nagkugi sa paghubad ug mas daghang basahon alang sa nagkadaghang kongregasyon nga naggamit sa pinulongang Luganda. Sa pagkakaron, halos katunga sa tanang kongregasyon sa nasod ang naggamit niining maong pinulongan.

Sa ngadtongadto, ang atong mga basahon gihubad na usab sa ubang pinulongan. Aduna na karoy permanente ug bug-os-panahong mga tem sa mga maghuhubad sa pinulongang Acholi, Lhukonzo, ug Runyankore. Dugang pa, may pipila ka basahon nga gihubad sa pinulongang Ateso, Lugbara, Madi, ug Rutoro.

Ang mga maghuhubad sa pinulongang Acholi may opisina sa Gulu ug ang pinulongang Runyankore sa Mbarara, mga dapit nga kasagarang gigamit ang maong mga pinulongan. Makatabang kini aron ang mga maghuhubad padayong makasulti sa ilang pinulongan ug aron mas masabtan ang ilang paghubad. Sa samang panahon, masuportahan sa mga maghuhubad ang lokal nga mga kongregasyon.

Sa walay duhaduha, ang paghubad nagkinahanglag dakong paningkamot ug igo-igong kahinguhaan. Napahimuslan sa kugihang mga maghuhubad sa Uganda ug sa ubang mga maghuhubad sa tibuok kalibotan ang mas maayong pagbansay sa pagsabot sa pinulongan ug epektibong mga paagi sa paghubad. Wala gayod mausik ang mga paningkamot ug ang gigasto kay mas daghang tawo sa Uganda, gikan sa lainlaing “mga tribo ug katawhan ug mga pinulongan,” ang nakapahimulos kay sukad masukad sa pagbasa sa kamatuoran sa Bibliya diha sa ilang pinulongan. (Pin. 7:​9, 10) Ang resulta mao nga pagka 2003, kapin na sa 3,000 ang magsasangyaw sa Gingharian sa Uganda, ug tulo ra ka tuig sa ulahi, niadtong 2006, may 4,005 na ka magsasangyaw.

GIKINAHANGLAN ANG MAS DAGHANG DAPIT SA PAGSIMBA

Sa sayong katuigan, ang mga igsoon nagtigom sa pribadong mga balay, mga tinukod nga gipanag-iya sa gobyerno, ug mga klasrom. Ang unang mga tinukod nga gigamit alang  sa Kristohanong mga tigom maoy gama sa adobe nga giatopag kogon sa baryo sa Namaingo ug Rusese. Gipanalanginan gayod ang paningkamot sa mga kaigsoonan sa maong duha ka baryo, ug lig-on nga natukod ang mga kongregasyon didto.

Apan diha sa mga lungsod, bisan ang usa ka kasarangang tinukod gastoso kaayo, ug tungod sa kahimtang sa panginabuhi sa Uganda, morag lisod kaayo nga makabatog mga Kingdom Hall. Busa niadto lamang Marso 1988 nga gipahinungod ang unang permanenteng Kingdom Hall sa Jinja. Ang pagtukod niana nagkinahanglan gayod ug dakong kahago​—pagpamutol ug mga kahoy sa duol nga lasang, pagkarga sa mga troso ug pagbiyahe niana agi sa lapokong mga karsada, ug pagtukod sa tigomanan! Sa ulahi, ang mga igsoon sa Mbale, Kampala, ug Tororo naningkamot usab sa pagtukod ug mga Kingdom Hall pinaagi sa ilang kaugalingong kahanas.

Mas miuswag ang pagpanukod ug Kingdom Hall niadtong 1999 sa dihang naporma ang usa ka grupo sa mga magtutukod nga gisuportahan sa Regional Engineering Office sa sangang buhatan sa Habagatang Aprika. Gitudlo sa maong sangang buhatan ang usa ka grupo nga may siyam ka trabahante, nga naglakip sa duha ka internasyonal nga mga alagad ug sa ilang mga asawa. Daling nakakat-on sa trabaho ang ikag nga mga trabahante, ug nakabansay usab silag lokal nga mga igsoon. Mikusog ang pagpanukod, ug 67 ka tigomanan ang nahuman diin ang matag usa niana miaberids ug usa ka bulan ug tunga​—nga maoy talagsaon gayod ilabina kay diyutay ra ang mga himan nga dekoryente, kasagarang nihit ang tubig, ug dili segurado ang suplay sa materyales sa pagpanukod.

Ang kadaghanang kongregasyon sa Uganda nagpahigayon na karon sa ilang mga tigom diha sa ilang kaugalingong Kingdom Hall ug nakasinatig maayong mga resulta tungod kay aduna silay tigomanan diha sa ilang lugar. Mas gusto sa mga tawong interesado nga moadto sa usa ka haom nga  dapit sa pagsimba kay sa usa ka klasrom, busa misulbong ang gidaghanon sa tumatambong sa tigom ug kusog nga miuswag ang mga kongregasyon.

PAGTAGANA SA PANGINAHANGLAN TUNGOD SA KUSOG NGA PAG-USWAG

Tungod sa kusog nga pag-uswag sa mga kongregasyon, dili na paigo ang mga igsoon diha sa limitadong mga dapit sa mga asembliya ug kombensiyon. Unsay mahimo aron ang mga igsoon adunay haom nga mga dapit nga magamit ug dili na kinahanglang mobiyaheg layo, ilabina kadtong gikan sa kabaryohan? Kini nasulbad sa dihang giaprobahan ang pagtukod ug mapadak-an nga mga Kingdom Hall. Kini maoy mga Kingdom Hall nga regular ang gidak-on nga may dakong ekstensiyon nga walay bungbong apan may atop ug salog. Sa dihang buksan ang luyo nga bungbong sa Kingdom Hall alang sa asembliya, masulod na ang mas daghang mamiminaw diha sa ekstensiyon. Ang maong mga tigomanan nahuman na sa Kajansi, Rusese, ug Lira, ug ang ikaupat ginatukod pa sa Seta.

Tungod sa pagpanalangin ni Jehova sa buluhatong pagsangyaw ug paghimog tinun-an sa Uganda, gikinahanglan ang mga kausaban sa organisasyon. Una pa sa 1994, usa ra ang sirkito sa tibuok nasod. Sa ulahi, giporma ang dugang nga mga sirkito aron maatiman ang nagkadaghang kongregasyon ug mga grupo ug ang lainlaing pinulongan. Karon, nga may 111 ka kongregasyon ug mga 50 ka grupo, ang Uganda aduna nay walo ka sirkito, nga tulo niana ang naggamit ug Luganda.

Si Apollo Mukasa, nga usa sa mga magtatan-aw sa sirkito sa Uganda, nabawtismohan niadtong 1972. Sa 1980 siya misulod sa bug-os-panahong pag-alagad inay motungha sa kolehiyo. Nagbasol ba siya sa iyang desisyon?

“Wala gayod,” matod ni Apollo. “Daghan kaayo kog makapalipay nga mga kasinatian ingong espesyal payunir ug nagapanawng magtatan-aw nga nagaduaw sa mga kongregasyon, ug kaniadto sa mga grupo. Ilabinang nakapalipay  kanako ang pagtungha sa Ministerial Training School alang sa masangkarong espirituwal ug organisasyonal nga pagbansay.”

Gawas pa kang Apollo, kapig 50 ka brader gikan sa Uganda ang nakadawat ug bililhong edukasyon sa Ministerial Training School sukad sa 1994, sa dihang unang gihimo ang mga klase sa sangang buhatan sa Kenya. Daghan sa maong andam nga mga brader ang nakatabang gayod sa mas gagmayng mga kongregasyon ug mga grupo ingong mga espesyal payunir, samtang ang uban nag-alagad ingong nagapanawng mga magtatan-aw.

Niadtong 1995 ang usa ka Komite sa Nasod gitudlo sa Uganda ubos sa pagdumala sa sangang buhatan sa Kenya. Ang usa sa mga misyonaryong puy-anan sa Kampala nahimong puy-anan usab sa bag-ong grupo sa walo ka bug-os-panahong mga boluntaryo, lakip ang mga maghuhubad sa pinulongang Luganda. Nahimong sangang buhatan ang Uganda niadtong Septiyembre 2003.

“NIA NA TA SA PARAISO”

Sa taastaas nga panahon ang Komite sa Nasod naningkamot sa pag-atiman sa nagkadaghang mga maghuhubad ug sa nagkadaghang trabaho sa opisina. Gipalit ang duha ka propiedad tapad sa opisina sa Kampala aron matagan-an ang maong panginahanglan. Hinuon, sa ngadtongadto gikinahanglan ang mas dagkong pasilidad tungod sa dugang pag-uswag. Niadtong 2001 giaprobahan sa Nagamandong Lawas ang pagpalit sa upat ka ektaryang luna sa gawas sa Kampala, duol sa baybayon sa Lake Victoria, alang sa bag-ong mga pasilidad.

Sa sinugdan, ang kompaniya nga labing kuwalipikado unta alang sa pagpanukod wala modawat sa atong hangyo kay sila puliki kaayo. Apan kalit nga nausab ang ilang hunahuna ug, katingad-an nga sila mitanyag sa kinabaratohang kantidad sa pagtukod sa bag-ong sangang buhatan. Lagmit sila nawad-an ug usa ka dakong kontrata mao nga  sila misugot sa pagtukod sa sangang buhatan sa labing sayo nga maarangan.

Niadtong Enero 2006 ang pamilyang Bethel nalipay sa pagbalhin ngadto sa dos-andanas nga nindot nga puy-anan nga may 32 ka kuwarto. Nalakip sa maong pasilidad ang usa ka bilding sa opisina, luag nga lawak-kan-anan, kosina, ug labhanan. Kini aduna usay sistema sa paglabay sa mga hugaw nga dili makadaot sa kalikopan, bodega sa mga departamento sa literatura ug shipping, ug mga bilding alang sa talyer, tangke sa tubig, ug generator. “Nia na ta  sa paraiso,” malipayong miingon ang usa ka igsoon, “kinabuhing walay kataposan na lang ang kulang!” Ang pakigpulong sa pahinungod gihatag sa Sabado, Enero 20, 2007, ni Anthony Morris, usa ka membro sa Nagamandong Lawas.

MIDAGAYA ANG MATUOD NGA KAHIBALO

Sulod sa milabayng mga dekada, sa masamok ug sa malinawong mga panahon, ang katawhan ni Jehova sa Uganda nahibalo kon unsay kahimtang sa ‘pagwali sa pulong sa paborableng panahon ug sa masamok nga panahon.’ (2 Tim. 4:2) Niadtong 2008 ang 4,766 ka magmamantala nalipay sa pagdumalag 11,564 ka pagtuon sa Bibliya ug 16,644 ang mitambong sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo. Kanang mga numeroha, ug ang ratio nga 1 ka magmamantala sa 6,276 sa populasyon, nagpakita nga ang kaumahan dinhi “puti na aron anihon.”​—Juan 4:35.

Sa samang panahon, nahibalo ang atong mga igsoon sa Uganda gikan sa pait nilang kasinatian nga ang kahimtang mahimong kalit nga mausab ug makasagubang kitag mga pagsulay sa atong pagtuo. Bisan pa niana, ang ilang mga kasinatian nagtudlo kanila sa pagsalig kang Jehova ug sa giya sa iyang Pulong ug sa pagpaluyo sa atong mga kaigsoonan sa tibuok kalibotan.

Ang usa ka manulonda miingon sa matinumanon ug tigulang nga manalagnang si Daniel nga sa ‘panahon sa kataposan, ang matuod nga kahibalo modagaya.’ (Dan. 12:4) Tungod sa panalangin ni Jehova, ang matuod nga kahibalo midagaya gayod sa Uganda. Sa walay duhaduha, niining rehiyon diin nahimutang ang tuboran sa dakong Suba sa Nilo, ang dagayang tubig sa kamatuoran padayong modagayday sa pagtagbaw sa tanan nga giuhaw sa espirituwal nga kamatuoran. Samtang si Jehova padayong magpanalangin sa buluhaton sa tibuok yuta, kita mahinamong magpaabot sa panahon sa dihang ang tanan maghiusa sa pagpatugbaw ug mga pagdayeg kang Jehova hangtod sa kahangtoran.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 84]

‘Talagsaon kaayo nga madunggan ang pag-estoryahay sa usa ka Amerikano ug sa usa ka taga-Scotland diha sa Aprikanhong estasyon sa radyo’

[Blurb sa panid 92]

“Sa unsang paagi man nila idili ang ania sa akong kasingkasing?”

[Blurb sa panid 111]

“Unsaon nimo pag-ingong ‘Gingharian sa Diyos’ sa pinulongang Luganda?” “Obwakabaka bwa Katonda”

 [Kahon/Hulagway sa panid 72]

Katibuk-ang Larawan sa Uganda

Yuta

Ang Uganda gilangkoban ug baga nga kalasangan, halapad nga kapatagan, daghang suba ug lanaw, ug sa nagbuntaog nga Kabukirang Ruwenzori diin ang mga tumoy niini naputos ug yelo. Makapahingangha ang nagkalainlaing talan-awon sa maong nasod. Ang gilapdon niini maoy 241,551 kilometro kuwadrado ug naglakip sa halos katunga sa Lake Victoria, ang kinadak-ang lanaw sa Aprika.

Katawhan

Ang kapig 85 porsiyento sa populasyon, nga gilangkoban ug mga 30 ka tribo, nagpuyo sa kabanikanhan.

Pinulongan

Sa kapig 32 ka pinulongan sa Uganda, ang Luganda mao ang labing komon nga gigamit. Iningles ug Swahili ang opisyal nga mga pinulongan.

Panginabuhi

Ang Uganda maoy agrikultural nga nasod, nga may pananom nga kape, tsa, gapas, ug ubang tanom para baligya. Mag-uuma ang kadaghanan sa mga tawo nga nagsalig lang sa ilang pananom alang sa pagkaon, apan ang pipila nanginabuhi pinaagig pangisda o turismo.

Pagkaon

Ang Matooke (gihulagway), usa ka potahe nga giluto gamit ang saging sab-a, popular sa habagatang bahin sa nasod. Ang bugas mais, kamote, ug tinapay nga ginama sa harina sa dawa o balanghoy ginakaon kauban sa lainlaing utanon.

Klima

Ang Uganda maoy habog nga dapit nga nagpadulhog gikan sa gihabogong mga 1,500 metros sa habagatang bahin ngadto sa mga 900 metros sa amihanang bahin niini. Kini tropikanhon ug ang klima kasarangan. Ting-init ug ting-ulan ang panahon sa kadaghanang bahin sa nasod.

 [Kahon/Hulagway sa panid 77]

Ang Tinuod nga Kristohanong Gugma Nakatandog sa mga Kasingkasing

PETER GYABI

NATAWO 1932

NABAWTISMOHAN 1965

KAAGI SA KINABUHI Usa ka ansiyano nga mitabang paghubad sa mga basahon panahon sa pagbando. Siya ug ang iyang asawa, si Esther, may upat ka dagko nang mga anak.

◼ SA PAG-ABOT sa unang mga misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova sa Uganda, dihay hilabihang pagpihig sa rasa, ug ang kadaghanang mga puti nagpalayo ra sa itom nga mga Aprikano. Ang tinuod nga Kristohanong gugma sa mga misyonaryo nakatandog sa among kasingkasing, ug sila gimahal namo pag-ayo.

Sa katuigang 1970, napahimuslan sa among pamilya ang pagpakig-uban ug pagsangyaw uban sa mga misyonaryo nga nagpuyo sa Mbarara, mga 65 kilometros ang gilay-on. Usa niana ka adlaw, sa nagpaingon kami didto, gipara sa mga sundalo ang among sakyanan. “Kon mopadayon mo, basin unyag mangamatay mo,” matod sa usa sa mga sundalo. Kadto morag maayong tambag mao nga kami miliko na lang ug mibalik sa agi. Apan sa paglabay sa mga adlaw, kami nabalaka pag-ayo sa mga misyonaryo. Buot namong adtoon dayon ang puy-anan sa mga misyonaryo aron masusi ang ilang kahimtang. Estrikto kaayo ang mga guwardiya nga nagbantay sa lugar, apan akong gigamit ang akong katungdanan sa administrasyon sa ospital uban sa sticker sa sakyanan nga magpailang ako empleyado sa ospital aron makaagi kami sa mga tsekpoint. Nahuwasan mi sa pagkahibalo nga maayo rag kahimtang ang mga misyonaryo! Among gidugangan ang ilang suplay sa pagkaon ug miestar kamig pipila ka adlaw uban nila. Human niadto, amo silang ginaduaw kada semana hangtod nga dili na peligroso nga mobalhin sila sa Kampala. Samtang mas nagkalisod ang kahimtang, mas nasinati namo ang tinuod nga inigsoong gugma.

 [Kahon/Hulagway sa panid 82]

“Morag Di Ko Makasulti”

MARGARET NYENDE

NATAWO 1926

NABAWTISMOHAN 1962

KAAGI SA KINABUHI Siya ang unang sister nga taga-Uganda nga midawat sa kamatuoran. Nag-alagad ingong regular payunir sulod sa kapig 20 ka tuig. Usa gihapon ka aktibong magmamantala.

◼ NAGUSTOHAN sa akong bana ang mga pagtuon sa Bibliya nga gidumala ni Brader Kilminster uban niya ug iyang gihunahuna nga ako angay usab nga magtuon tungod sa akong dakong gugma sa Bibliya. Busa gihikay nga ang asawa ni John Bwali, nga si Eunice, mao ang modumalag pagtuon kanako.

Nagustohan nako ang akong nakat-onan, apan nahadlok ko nga mosangyaw sa uban. Ako may pagkaulawon ug morag di ko makasulti. Apan mapailobon kanako si Eunice, sa sinugdan iya ra kong gipabasa ug usa ka teksto. Unya, samtang kami mopaingon sa sunod nga balay, tudloan ko niya sa pagkomento bahin sa teksto. Sa tabang ni Jehova, nabuntog ko ang akong kahadlok.

Sa hapit na akong mabawtismohan, ako nakurat pag-ayo sa dihang gisalikway sa akong bana ang kamatuoran ug ako ug ang among pito ka anak iyang gibiyaan. Bisan pa niadto, maayo kaayo ang mga igsoon kay sila mitaganag praktikal ug espirituwal nga tabang kanako ug sa akong mga anak. Usa ka langyawng magtiayon nga tigbiyahean paingon sa Kampala aron motambong sa mga tigom mohapit ug mopasakay kanamo sa ilang sakyanan. Ako mapasalamaton kaayo nga upat sa akong mga anak ug ang ilang mga pamilya mipili sa pag-alagad kang Jehova.

Sa ngadtongadto, ako nakaalagad ingong regular payunir. Sa dihang nalisdan ko sa paglakaw tungod sa artraytis, nagbutang kog lamesa ug mga literatura sa gawas sa balay ug nakigsulti sa mga lumalabay. Sa maong paagi ako nakapadayon sa bug-os-panahong ministeryo.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 98, 98]

Ang Diyos Nagpanalangin sa Among Espirituwal nga Pagpangani

SAMUEL MUKWAYA

NATAWO 1932

NABAWTISMOHAN 1974

KAAGI SA KINABUHI Sulod sa daghang katuigan si Samuel ang naghawas sa legal nga korporasyon sa organisasyon, ug siya nag-alagad usab ingong ansiyano ug payunir.

◼ DILI gayod nako malimtan ang nahitabo panahon sa usa ka pagduaw ngadto sa sangang buhatan sa Kenya didto sa Nairobi.

“Para unsa man ning dekolor nga mga dinagom?” nangutana ko samtang akong gitan-aw ang mapa sa Uganda.

“Mga lugar kana nga daghag interesado,” matod ni Robert Hart, usa ka membro sa Komite sa Sangang Buhatan sa Kenya.

“Kanus-a man mo magpadalag mga payunir dinhi?” nangutana ko, nga nagtudlo sa dekolor nga dinagom sa Iganga, nga mao ang akong lungsod nga natawhan.

“Wala pa kami makapadalag payunir dinha,” matod niya. Unya, siya mitan-aw nako ug iya kong gikiloan ug miingon, “Ikaw ang moanha dinha.”

Natingala ko sa tubag ni Brader Hart kay dili man ko payunir niadto, ug wala pod ko magpuyo sa akong lungsod nga natawhan. Apan natisok sa akong hunahuna kadtong hitaboa, ug human sa akong pagretiro sa akong trabaho sa gobyerno, mihukom ko sa pagbalik sa akong lungsod nga natawhan aron magregular payunir. Nalipay gyod ko sa pagkakita nga ang usa ka gamayng grupo sa mga magmamantala dali ra kaayong midaghan ug nahimong usa ka lig-ong kongregasyon nga may kaugalingong Kingdom Hall!

Sa pagkaasayn ni Patrick Baligeya sa Iganga ingong espesyal payunir, siya mipuyo uban kanako ug nag-uban mi sa pagpayunir. Nananom usab mig mais sa pagsuportar sa among kaugalingon. Sugdan  namo ang adlaw pinaagi sa paghisgot sa inadlawng teksto sayo sa buntag ug dayon motrabahog pipila ka oras sa among maisan. Sa mga alas nuybe sa buntag, kami moadto na sa teritoryo ug mosangyaw sa nahibiling bahin sa adlaw.

Sa nanagko na ang among tinanom, ang pipila sa among mga silingan miingon nga napasagdan namo ang among maisan tungod kono sa among pagsigeg sangyaw. Nasayod mi nga samtang mamuso ang mga mais, kinahanglan kining bantayan batok sa mga unggoy. Bisan pa niana, dili namo gustong mabalda ang among buluhatong pagsangyaw aron lang mangabog mig mga unggoy.

Sa wala madugay, namatikdan namo ang duha ka dagkong iro nga nagsuroysuroy sa among maisan. Wala mi masayod kon diin gikan o kinsay tag-iya sa mga iro, apan imbes abogon sila, nagbutang kamig pagkaon ug tubig sa gawas kada adlaw. Natural lamang nga samtang ang mga iro nagsuroysuroy sa among maisan, wala usay mga unggoy nga makita. Unya, paglabay sa upat ka semana, ang mga iro nga kalit rang nangabot kalit ra sang nangawagtang, sa eksaktong panahon nga ang among maisan dili na madaot sa mga unggoy! Nagpasalamat mi kang Jehova tungod sa daghang mais nga among nasanggi nga nahimong among pagkaon imbes sa mga unggoy. Labaw sa tanan, mapasalamaton gayod kami nga ang Diyos nagpanalangin usab sa among espirituwal nga pagpangani!

 [Kahon/Hulagway sa panid 101, 102]

Gipaluyohan Bisag Anaa sa Prisohan

PATRICK BALIGEYA

NATAWO 1955

NABAWTISMOHAN 1983

KAAGI SA KINABUHI Misulod sa bug-os-panahong pag-alagad wala madugay human sa iyang bawtismo. Nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw uban sa iyang asawang si Symphronia.

◼ DIHANG mipuli ang usa ka bag-ong gobyerno niadtong 1979, gimandoan ang tanang nalangkit sa miaging gobyerno sa pagreport ngadto kanila. Gianunsiyo nga si bisan kinsa nga dili mokooperar niini pagaisipon nga kontra sa bag-ong gobyerno. Kay ako usa man ka musikero sa kasundalohan sa kanhing gobyerno, kinahanglan akong magpapriso.

Ako mapasalamaton nga bisan pag ako piniriso, nakahimo ko sa pagbasa sa Bibliya kada adlaw aron aktibo kanunay ang akong kaisipan. Gawas pa, nangita ko sa kamatuoran, ug gusto kong makigsulti sa kaubang mga piniriso bahin sa Bibliya. Usa ka Saksi ni Jehova nga si John Mundua ang didto usab sa samang prisohan kay siya empleyado man sa kanhing gobyerno ug sakop sa tribo nga giisip nga nagsuportar niini.

Maikagong gipaambit ni John kanako ang maayong balita, ug gidawat ko dayon kana. Kami aduna lamay 16 ka kopya sa magasing Ang Bantayanang Torre ug librong Good News​—To Make You Happy, c apan naamgohan dayon nako nga ang akong nakat-onan mao ang kamatuoran. Human sa akong tulo-ka-bulan nga pagtuon sa Bibliya, gibati ni John nga takos na kong mahimong magmamantala. Wala madugay human niadto, ang tanang akusasyon kang John nadismis ug siya  gipagawas, mao nga wala na koy kontak sa organisasyon ni Jehova. Bisan pa niana, gipadayon ko ang pagdumalag mga pagtuon uban sa mga interesado sulod sa prisohan kutob sa akong mahimo.

Ako gipagawas niadtong Oktubre 1981, ug mipauli ko sa akong baryo diin walay mga Saksi. Ang akong mga paryente mipugos kanako sa pag-apil sa ilang relihiyosong mga tulumanon. Apan nakita ni Jehova ang akong tinguha sa pag-alagad kaniya, ug iya akong gilig-on. Nahibalo ko nga angay kong mosunod sa panig-ingnan ni Jesus, busa gisugdan ko ang pagsangyaw, ug sa wala madugay nakadumala kog daghang pagtuon sa Bibliya. Usa ka adlaw gipakita sa usa ka tagbalay ang librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon, ug siya mikomento, “Ang imong gisulti susama gayod sa nabasahan ko niining libroha.” d Ang maong tawo wala kaayoy interes niana, apan ako interesado kaayong mobasa sa iyang libro ug sa iyang payl sa magasing Ang Bantayanang Torre. Busa sa maong kahimtang ang tagbalay na hinuoy nagpahimutang ug literatura kanako!

Apan wala pa gihapon ako makakitag mga Saksi niadtong panahona. Nahisgotan kaniadto ni Brader Mundua nga may mga Saksi sa Jinja. Busa, midesidir ko sa pagpangita sa mga igsoon didto. Human sa pag-ampo sa halos tibuok gabii, sayo kong migikan pagkabuntag nga wala na gani mamahaw. Ang unang tawo nga akong nahibalag nagdalag sihag nga plastik bag. Daw dili ako makatuo sa dihang akong nakita nga may magasing Pagmata! sa sulod niana. Nakita ko na gyod ang usa sa akong mga igsoon!

Nalipay ko nga nakatungha sa unang klase sa Tunghaan sa Payunir nga Pag-alagad sa Uganda niadtong 1984. Ug kinsa bay nakauban ko sa klase? Walay lain kondili ang minahal kong igsoon sa pagtuo nga si John Mundua. Bisan hangtod karon, sa edad nga 74, siya matinumanon gihapong nag-alagad ingong regular payunir.

[Mga footnote]

 [Kahon/Hulagway sa panid 113]

Nakaplagan ra Gyod Niya ang Matuod nga Relihiyon

Gihangyo sa usa ka sister ang misyonaryo nga si Mats Holmkvist sa pagpakigkita kang Mutesaasira Yafesi, nga usa ka pastor kanhi sa Sabadista. Nianang panahona, siya interesado na sa mga Saksi ni Jehova ug siya adunay giandam nga 20 ka pangutana nga iyang gisulat. Sa dihang nagkita na sila ni Mats, iyang gipakita ang listahan sa iyang mga pangutana.

Human sa duha ka oras nga panaghisgot bahin sa Bibliya, si Mutesaasira miingon: “Morag nakaplagan ra gyod nako ang matuod nga relihiyon! Palihog duawa ako sa among baryo. Aduna pay ubang mga tawo nga interesadong makakat-on ug dugang bahin sa mga Saksi ni Jehova.”

Lima ka adlaw sa ulahi, si Mats ug ang laing misyonaryo misakayg motorsiklo aron moduaw kang Mutesaasira sa Kalangalo, nga sila mibiyaheg 110 kilometros latas sa lisod ug lapokong mga dalan agi sa mga plantasyon sa tsa. Sila natingala sa dihang gidala sila ni Mutesaasira ngadto sa usa ka ginama sa kogon nga payag nga may karatulang “Kingdom Hall.” Oo, nakaandam na siyag usa ka dapit nga magamit alang sa pagtuon sa Bibliya ug sa mga tigom!

May napulo pa ka laing tawo nga nahimong interesado tungod sa mga kamatuorang gipaambit ni Mutesaasira kanila. Nasugdan ang mga pagtuon sa Bibliya, ug si Mats nagdumalag pagtuon kanila kaduha sa usa ka bulan bisan pag layo kaayo ang ilang dapit. Nagmauswagon ang mga pagtuon sa Bibliya. Kapig 20 ka tawo ang nahimong magmamantala sa Kalangalo, ug ang usa ka kongregasyon sa haduol nga lungsod sa Mityana nagmauswagon. Sa maong panahon, kusog ang pag-uswag ni Mutesaasira ug siya nabawtismohan. Siya karon 70 anyos na ug nag-alagad nga ansiyano sa kongregasyon.

 [Chart/Graph sa panid 108, 109]

TALAAN SA HINUNGDANONG MGA PANGHITABO—Uganda

1930

1931 Si Robert Nisbet ug David Norman misangyaw sa Silangang Aprika.

1940

1950

1950 Si Brader ug Sister Kilminster namalhin sa Uganda.

1952 Unang kongregasyon naporma.

1956 Unang pagbawtismo gihimo.

1959 Langyawng mga igsoon naghatag ug espirituwal nga tabang.

1960

1963 Mga misyonaryo sa Gilead nangabot.

 1972 Unang distritong kombensiyon gihimo.

1973 Mga Saksi ni Jehova gibando ug mga misyonaryo gipapahawa.

1979 Pagbando giwagtang.

1980

1982 Mga misyonaryo gipasulod na usab sa nasod.

1987 Ang Bantayanang Torre regular nga gihubad sa pinulongang Luganda.

1988 Unang permanenteng Kingdom Hall gipahinungod.

1990

2000

2003 Sangang buhatan naestablisar.

2007 Bag-ong mga pasilidad sa sangang buhatan gipahinungod.

2010

[Graph]

(Tan-awa ang publikasyon)

Total nga mga Magmamantala

Total nga mga Payunir

5,000

3,000

1,000

1930 1940 1950 1960 1980 1990 2000 2010

 [Mga mapa sa panid 73]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

DEMOKRATIKONG REPUBLIKA SA CONGO

SUDAN

KENYA

UGANDA

KAMPALA

Arua

Gulu

Lira

Soroti

Lake Kyoga

Masindi

Hoima

Mbale

Tororo

Namaingo

Iganga

Jinja

Seta

Kajansi

Entebbe

Mityana

Kalangalo

Fort Portal

Rusese

Lake Albert

Kbkrn. Ruwenzori

Ekwetor

Lake Edward

Masaka

Mbarara

Kabale

KENYA

LAKE VICTORIA

TANZANIA

BURUNDI

RWANDA

UGANDA

KAMPALA

KENYA

NAIROBI

Meru

Mt. Kenya

Mombasa

TANZANIA

DAR ES SALAAM

Zanzibar

[Mapa/Hulagway sa panid 87]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

UGANDA

KAMPALA

Arua

Gulu

Lira

Soroti

Masindi

Hoima

Fort Portal

Masaka

Mbarara

Kabale

LAKE VICTORIA

[Hulagway]

Gibiyahe ni Brader Hardy ug sa iyang asawa ang kinadak-ang bahin sa Uganda sa unom ka semana

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 66]

[Hulagway sa panid 69]

Si David Norman ug Robert Nisbet nagdala sa maayong balita sa Silangang Aprika

[Hulagway sa panid 71]

Si George ug Robert Nisbet ug si Gray ug Olga Smith dala ang ilang mga van, nagsakay ug balsa sa pagtabok sa usa ka suba

[Hulagway sa panid 75]

Si Mary ug Frank Smith, dayon na sa ilang kasal niadtong 1956

[Hulagway sa panid 78]

Si Ann Cooke ug iyang mga anak uban ni Brader ug Sister Makumba

[Hulagway sa panid 80]

Si Tom ug Bethel McLain maoy mga misyonaryo nga gibansay sa Gilead nga unang naasayn sa Uganda

[Hulagway sa panid 81]

Ang unang puy-anan sa mga misyonaryo sa Jinja

[Hulagway sa panid 83]

Mga misyonaryong graduwado sa Gilead nga si Barbara ug Stephen Hardy

[Hulagway sa panid 85]

Si Mary Nisbet (tunga) kauban sa iyang mga anak nga si Robert (wala), George (tuo), ug si William ug iyang asawa, si Muriel (luyo)

[Hulagway sa panid 89]

Si Tom Cooke nagpakigpulong sa “Pagmando sa Diyos” Distritong Kombensiyon sa Kampala

[Hulagway sa panid 90]

Si George ug Gertrude Ochola

[Hulagway sa panid 94]

Bisan pa sa pagbando, ang atong mga igsoon padayong nagtigom

[Hulagway sa panid 95]

Si Fred Nyende

[Hulagway sa panid 96]

Si Emmanuel Kyamiza

[Hulagway sa panid 104]

Si Stanley Makumba ug iyang asawa, si Esinala, niadtong 1998

[Hulagway sa panid 107]

Si Heinz ug Marianne Wertholz mitungha sa unang klase sa Gilead Extension School sa Alemanya

 [Mga hulagway sa panid 118]

Tem sa mga Maghuhubad

Luganda

Acholi

Lhukonzo

Runyankore

[Mga hulagway sa panid 123]

Ang modernong mga Kingdom Hall lahi gayod kay sa naunang mga tinukod (wala)

 [Mga hulagway sa panid 124]

Sangang Buhatan sa Uganda

Komite sa Sangang Buhatan: Si Mats Holmskvist, Martin Lowum, Michael Reiss, ug si Fred Nyende; bilding sa opisina (ubos) ug puy-anan (tuo)