Papua New Guinea

DAGHANG katuigan kanhi, ang mga tawo nanglalin sa habagatan agi sa Asia kay nangitag bag-ong kapuy-an. Sa sidlakan sa Malay Archipelago, ilang nakaplagan ang isla sa New Guinea, ang ikaduhang kinadak-an nga isla sa kalibotan. a Sila mibaktas sa kabaybayonan, mipuyo sa kalamakan, sa bagang kalasangan, ug sa ubang isla. Ang uban mipuyo sa kabukiran nga may dagkong walog ug tabunok ang yuta, diin ang klima dili kaayo init ug dili kaayo tugnaw.

Kapig usa ka libo ka gagmay ug sagad nag-awayayng mga tribo ang namuyo dinhi. Ang matag tribo dunay kaugalingong kostumbre, disenyo sa sinina, ug nagsultig kapin sa 800 ka pinulongan. Kadaghanang tribo nagpuyo sa protektadong mga baryo nga walay pagtagad sa modernong kalibotan. Daghan ang nagtuo nga atua sa kapunawpunawan ang mga demonyo ug ang nangamatay nilang katigulangan nga makahimog kadaot o kaayohan kanila. Importante kanila ang pagpahimuot sa maong mga espiritu.

Bisag lainlain silag panagway, aduna silay kaamgiran. Busa si Jorge de Meneses, nga opisyal sa Portugal nga mibisita dinhi sa 1526, nagtawag niining islaha nga Ilhas dos Papuas, buot ingnon “Yuta sa mga Tawong Kulong ug Buhok.” Namatikdan sa marinerong Katsila nga  si Ynigo Ortiz de Retes nga ang mga taga-isla kaamgid sa mga taga-Guinea sa West Africa, mao nga iyang ginganlan kinig Nueva Guinea, o New Guinea.

Sa ika-19 nga siglo, ang isla gibahin sa mga taga-Europe sa tulo ka seksiyon. Ang mga taga-Netherlands, nga maoy unang nangabot, ang nanag-iya sa kasadpang katunga sa isla, nga karon sakop sa Indonesia. Gibahin usab sa Britain ug Germany ang sidlakang katunga ngadto sa British New Guinea sa habagatan (sa ulahi mao ang Papua) ug German New Guinea sa amihanan (sa ulahi mao ang New Guinea). Human sa Gubat sa Kalibotan I, kining duha ka teritoryo gisakop sa Australia. Sa 1975, ang Papua ug New Guinea giusa ug nahimong nasod sa Papua New Guinea. b

Ang Papua New Guinea karon dili pa kaayo moderno. Ang uban nagpuyo sa mga siyudad nga may modernong kasangkapan. Apan 4 sa matag 5 ka tawo nagpuyo sa gagmayng baryo, diin kinaraan gihapon ang pagkinabuhi. Ang daghag baboy isipong dato, uso gihapon ang bugay, kaylap ang espiritismo, ug ang pag-unong sa kabanay maoy labing hinungdanon.

Apan sa di pa dugayng katuigan, kining nasora nakasinatig mas dakong kausaban nga nakapabag-o ug nakapauswag sa kinabuhi sa sinserong mga tawo. Kini maoy espirituwal nga kausaban tungod sa pagtuon ug pagpadapat sa kamatuoran sa Bibliya.—Roma 12:2.

UNANG MGA MAGWAWALI SA MAAYONG BALITA

Ang kamatuoran nakaabot sa Papua New Guinea sa 1932 sa dihang mihapit dinhi ang usa ka payunir nga taga-Britain nga si Peck sa iyang pagpaingon sa Malaya (karon Malaysia). Wala mag-usik ug panahon si Peck ug  misangyaw siya sa pipila ka semana. Nakapahimutang siyag ginatos ka literatura sa Bibliya una mipadayon sa iyang asaynment.

Tulo ka tuig sa ulahi, pito ka payunir nga sakay sa lantsa nga Lightbearer ang midunggo sa Port Moresby aron ayohon ang makina niini. Sa usa ka bulan nilang pagpondo, sila misangyaw sa tibuok Port Moresby ug sa sikbit nga mga lugar. Usa kanila, si Frank Dewar nga taga-New Zealand, mipailaya ug mga 50 kilometros ug nakapahimutang siyag daghang literatura sa mga tawo didto.

Ang uban niini nakaabot kang Heni Heni Nioki, usa ka albularyo sa tribong Koiari. Human niana, natisok ang binhi sa kamatuoran sa iyang kasingkasing, nga nagpaabot sa pagbalik sa mga Saksi ni Jehova aron bisbisan kini.—1 Cor. 3:6.

Sa ulahing bahin sa katuigan sa 1930, ang laing payunir misangyaw sa dagkong mga lungsod sa Papua New Guinea, lakip ang mga isla sa New Britain, New Ireland, ug Bougainville. Nakapahimutang siyag daghang  literatura. Apan sa wala pa mapadayon sa uban ang iyang nasugdan, kining dapita nagubot tungod sa Gubat sa Kalibotan II.

PAGSANGYAW SA “DAKONG BARYO”

Dose ka tuig sa ulahi, sa Septiyembre 22, 1951, usa ka Australiano ang miabot sa erport sa Port Moresby. Siya si Tom Kitto, ang 47 anyos nga Saksi nga misanong sa panawagan alang sa dugang magwawali sa Gingharian sa kaislahan sa Pasipiko. Unom ka semana sa ulahi, miapas ang iyang asawa nga si Rowena. Teritoryo nila ang tibuok Papua New Guinea.

Namatikdan sa magtiayong Kitto nga ang kadaghanang taga-Europe sa Port Moresby dili interesado sa mensahe. Apan ilang nahimamat ang isigka-Australiano nga si Geoff Bucknell, kinsa nahimulag sa kamatuoran sa batan-on pa. Miuyon si Geoff nga magtuon sa Bibliya ug sa ulahi siya nahimong matinumanong Saksi ug ang iyang asawa nga si Irene.

Si Tom ug Rowena mibalhin sa Hanuabada, nga sa pinulongang Motu, “Dakong Baryo.” Unahan sa Port Moresby Harbour, kining baryoha dunay ginatos  ka tag-as ug haliging kabalayan nga gikonektar ug kahoyng taytayan gikan sa baybayon. “Tapokan mi sa mga tawo aron maminaw sa maayong balita,” matod ni Rowena. “Tungod sa kadaghan sa interesado, kada gabii ming mobalik aron magdumalag mga pagtuon, ug nakapalta lag duha ka gabii sulod sa duha ka bulan.” Si Tom miingon: “Nainteres gayod ang mga tawo bahin sa pagkabanhaw ug sa paraisong yuta. Sa dihang ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan ug ang usa ka polis nagpahunong kanila sa pagtuon, sila wala mohunong. Ang kamatuoran nakagamot gayod sa ilang kasingkasing.”

Lakip niadtong mibarog sa kamatuoran mao si Raho ug Konio Rakatani, si Oda Sioni, si Geua Nioki ug iyang bana nga si Heni Heni, kinsa nakabatog literatura gikan sa mga payunir sa Lightbearer 16 ka tuig kanhi. Wala madugay mga 30 ka interesado ang tigtambongan sa mga tigom sa balay ni Heni Heni. “Diha sa lawak, ang mga lalaki lahig lingkoranan sa mga babaye,” nahinumdom si Oda Sioni, kinsa bata pa niadto. “Ang mga babaye nagsul-ob ug mga sayal nga gama sa kogon ug walay blaws. Pasusohon una nila ang ilang mga anak, dayon ibutang sa mabulokong mga panapton, ug duyanon hangtod makatulog.”

 Si Tom Kitto ang nagdumala sa mga tigom sa tabang sa usa ka tighubad. Siyempre dili kanunayng hapsay ang mga tigom. “May higayon nga si Badu Heni, igsoon ni Heni Heni, maoy naghubad,” matod ni Don Fielder, nga miabot sa 1953. “Daw maayo ra ang paghubad ni Badu sa gipanulti ni Tom, nga nagsundog pa sa iyang pagkompas. Sa ulahi mitug-an si Badu nga wala diay siya makasabot sa gipanulti ni Tom. Iya lang gipahayag ang mga kamatuoran nga iyang nakat-onan ug gisundog ang pagkompas ni Tom aron mora tuod siyag naghubad.” Bisan pa niini, ang grupo miuswag ug naporma ang ikaduhang grupo didto sa balay ni Raho Rakatani, sa Hanuabada gihapon.

“ADTOA UG TUDLOI ANG AKONG MGA KATRIBO”

Sayo sa 1952, ang lider sa tribong Koiari ug ang iladong albularyo nga si Bobogi Naiori mibisita kang Heni Heni, iyang wantok o katribo, ug mitambong sa tigom sa iyang balay. Nakadayeg si Bobogi sa iyang nakita ug nadungog, busa iyang gihangyo si Tom Kitto: “Palihog, adtoa ug tudloi ang akong mga katribo bahin sa kamatuoran!”

Dayon mibiyahe si Tom ug Rowena agi sa lapokong dalan sakay sa ilang karaang pik-ap paingon sa balay ni Bobogi sa Haima, usa ka gamayng baryo nga mga 32 kilometros sa amihanan sa Port Moresby. Gisangyawan ni Tom ang mga tagabaryo ug si Bobogi ang tighubad. Tungod niini, mga 30 ka tawo ang nagtuog Bibliya.

 Wala madugay, ang grupo sa Haima nagtukod ug gamayng tigomanan. “Ang tigomanan gama sa kahoy, kogon ug atop, ug amakan ang bungbong nga kutob sa hawak,” matod ni Elsie Horsburgh, nga sa ulahi nakatambong didto. “Sa sulod, anaay mga bangko nga kahoy, lamparilya, ug gamayng blakbord.” Kini ang unang Kingdom Hall sa Papua New Guinea.

Gusto ni Bobogi nga masangyawan usab ang iyang mga katribo sa kabukiran. Busa nanungas sila ni Tom agi sa titip nga dalan paingon sa Sogeri. Wala madugay, kapig 90 ka tawo ang ilang gidumalahag pagtuon sa tulo ka baryo didto.

Nahibaloan kini sa awtoridad. Sa Ioadabu, usa ka opisyal sa gobyerno ang misulod sa tigomanan ug nangutana kon kinsay nagtugot sa mga Saksi sa pagtudlo sa mga tagabaryo. Gisukitsukit usab sa kapolisan ang ubang interesado bahin sa among buluhaton. Nanghulga pa ang ubang mga pastor ug mga tag-iyag plantasyon diha sa baryo nga ilang dagmalan ang mga igsoon.

Tungod niini, ang ubang interesado miundang, apan may pipila nga mipadayon. Sa 1954, ang unang bawtismo sa Papua New Guinea gihimo sa Laloki River sa Haima, ug 13 ang nabawtismohan. Usa kanila si Bobogi,  kinsa miingon: “Bisag moundang ang tanang Koiari, ako mopadayon, kay kini ang kamatuoran.” Tuod man, si Bobogi matinumanong nag-alagad ingong ansiyano sa Haima Congregation hangtod sa iyang kamatayon sa 1974.

 HALANDOMONG MGA TIGOM

Sa Hulyo 1955, miabot sa Port Moresby ang taga-Canada nga misyonaryo sa Australia nga si John Cutforth. Siya ang unang magtatan-aw sa sirkito dinhi. Nagustohan dayon ni John ang kinabuhi sa tropiko ug ang buotang mga tawo dinhi. Wala siya magdahom nga makaalagad siyag kapig 35 ka tuig sa Papua New Guinea.

Gidala ni John ang pelikulang The New World Society in Action, nga nagpakita sa atong buluhaton ug mga kombensiyon. Sa iyang tulo ka semanang pagduaw, 14 ka beses niya kining gipasalida ngadto sa pipila ka gatos hangtod sa duolag 2,000 ka tawo. Dako kaayo kinig epekto sa mga tagadidto kay daghan ang wala pa sukad makakitag salida.

Ang duaw ni John gitapos pinaagig usa ka adlaw nga sirkitong asembliya sa Haima. “Sa gipatindog ang mga kandidato, . . . 70 ang mitindog!” matod ni Tom Kitto. “Nalipay kaayo ming nakakita sa 40 ka brader ug 30 ka sister nga naglinya sa suba aron magpabawtismo ingong simbolo sa ilang pagpahinungod kang Jehova.”

Pagkasunod tuig, nangandam ang mga igsoon para sa ikaduhang  sirkitong asembliya sa Haima. Si Bobogi ang giasayn sa pag-andam sa asembliyahanan ug sa paglutog pagkaon para sa manambong. Tulo ka adlaw una ang asembliya, si John (Ted) Sewell, ang bag-ong magtatan-aw sa sirkito nga taga-Australia, nakigkita kang Bobogi aron hisgotan ang mga preparasyon.

“Unsa nay imong nahimo?” nangutana si Ted.

“Wala pa,” mitubag si Bobogi.

“Apan Huwebes na Bobogi, ug Dominggo na ang asembliya!” miingon si Ted.

“Ayawg kabalaka brad,” tubag ni Bobogi. “Mahuman lagi ang tanan sa Sabado.”

Mabalak-ong mipauli si Ted sa Port Moresby ug nagtuo nga dili gyod magkadimao ang asembliya.

Pagka-Dominggo mibalik siya sa Haima nga mabalak-on kon unsa kahay iyang makita. Pagkadakong kausaban! Duna nay entablado ilalom sa dakong kahoy nga nag-atubang sa dakong hawan. Sa unahan, dunay mga batong sug-angan diin giasal ang mga baboy, kanggaro, binaw, tukmo, ug gisugba ang isda, ube, ug kamote. May mga takori usab nga may init nga tsa. Bibo ang mga tawo sa kapiterya. Didto iyang nakita si Bobogi nga relaks kaayo. Nahingangha gayod si Ted!

“Bobogi, diin ka man nakakat-on niini?” siya nangutana.

“Nakita ni nako sa gipasalida ni John Cutforth sa miaging tuig,” matod ni Bobogi.

Kapig 400 gikan sa walo ka tribo ang mitambong sa asembliya, ug 73 ang nabawtismohan. Sa ulahing katuigan, kini gitawag nga asembliya ni Bobogi.

 PAGSANGYAW PINAAGIG MGA HULAGWAY

Sa 1957, si John Cutforth mipuyo na sa Papua New Guinea ug nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw. Sukad sa una niyang duaw, naghunahuna na siya kon unsay kinamaayohang paagi sa pagsangyaw sa mga tawo, diin kadaghanan dili makamaong mobasa ug mosulat. Karon andam na niyang gamiton ang iyang mga ideya.

Sa mopakigpulong ug kongregasyon o grupo, isulat una ni John sa blakbord ang iyang ngalan ug ang sa tighubad. Dayon itudlo niya ang langit ug mangutana, “Unsay ngalan sa Diyos?” Iyang isulat ang ilang tubag, “Jehova” ug ang “Salmo 83:18” sa ibabawng bahin sa blakbord. Sa ubos, sa wala, iyang isulat ang “Daang Kalibotan” ug magdrowing siyag duha ka tawo nga nag-away, usa ka tawong naghilak, usa ka lubnganan, ug ang “Roma 5:12.” Sa tuo, iyang isulat ang “Bag-ong Kalibotan” ug magdrowing siyag duha ka tawo nga naglamanohay, usa ka nawong nga nagpahiyom, lubnganan nga giikisan, ug ang “Pinadayag 21:4.” Dayon, iya kining isaysay sa buhi nga paagi. Unya paadtoon niya sa atubangan ang pipila sa mamiminaw ug ipasubli ang iyang presentasyon. Kon masabtan na nila kini, iyang ipakopya ang mga hulagway diha sa papel ug gamiton kini sa pagsangyaw.

Ang gitawag ug “Hulagway nga Sermon Uno” epektibo gayod diha sa  pagsangyaw sa Papua New Guinea. Gihimo usab ang ubang hulagway nga sermon. “Daghang oras namong gikopya ang mga hulagway diha sa mga notbok. Ang matag estudyante hatagag kopya nga maoy iyang gamiton sa pagsangyaw,” matod ni Lena Davison, nga nakaalagad dinhi ug 47 ka tuig. Ang mga bata naghimog kaugalingon nilang kopya ug gikoloran kini.

Kini nga paagi gigamit usab diha sa mga tigom. “Ang mga drowing sa blakbord gigamit usab panahon sa Miting Publiko ug sa Pagtuon sa Bantayanang Torre, nga nakatabag dako niadtong dili makamaong mobasa,” matod ni Joyce Willis, taga-Canada nga nagpayunir ug kapig 40 ka tuig sa Papua New Guinea. Panahon sa asembliya, dagkong drowing ang gamiton. “Komon kaayong gigamit kining dagkong drowing aron mahinumdoman sa mamiminaw ang pangunang mga punto. Daghan niini ang gidekorasyon sa balay sa mga igsoon sa hilit nga mga dapit, ug ila kining gigamit sa pagsangyaw sa ilang mga bisita,” matod ni Mike Fisher, nga nakaalagad dinhi ingong magtatan-aw sa sirkito.

 Daghang tuig sa ulahi, sa nagkadaghan na ang makamaong mobasa ug mosulat ug mabatonan na ang mga literatura nga daghag hulagway, wala na gamita ang mga hulagway nga sermon.

PAGPALAPAD SA PAGSANGYAW

Sa ulahing katuigan sa 1950, daghang dasig nga mga igsoon sa Australia ang mibalhin sa Papua New Guinea aron sa pagsangyaw. Dugang pa, daghan niadtong nakakat-on sa kamatuoran sa Port Moresby ang namauli sa ilang baryo dala ang mensahe sa Gingharian. Busa kusog nga mikaylap ang maayong balita sa tibuok nasod.

Sa 1957, nahibaloan ni David Walker, 26-anyos nga Australianong brader nga nagpuyo sa Port Moresby, nga ang mga tagabaryo sa Manu Manu ug sa rehiyon sa Gabadi interesado sa kamatuoran. Busa miundang si David sa pagtrabaho, nag-espesyal payunir, ug usa ka tuig nga misangyaw sa maong mga dapit nga nag-inusara. Sa ulahi, gipadayon sa uban ang iyang nasugdan ug karon duna nay kongregasyon ug Kingdom Hall sa Manu Manu.

Sa nagsangyaw si Don Fielder sa merkado sa Koki, sa Port Moresby, nakahibalag siyag interesadong mga mangingisda. Sila taga-Hula, usa ka baryo nga daplin sa dagat nga mga 100 kilometros pasidlakan. Aron matabangan sila ug ang ilang pamilya,  si Don uban ni Athol (Dap) Robson ug sa pipila ka interesadong taga-Hula mipaingon didto sakay sa duhag-kasko nga otso-metros kataas nga bag-ong sakayan ni Don. Tulo ka adlaw sila sa Hula ug nakaporma silag gamayng grupo didto.

Wala madugay, si Don mibalhin sa Hula ingong espesyal payunir uban sa iyang asawa nga si Shirley ug sa ilang dos anyos nga anak nga si Debbie. “Nagtukod mig payag ug among gisangyawan ang lima ka baryo didto,” matod ni Don. “Nagbaktas mig mga 12 kilometros idabuwelta kada adlaw. Gikapoy mi apan nadasig, ilabina sa nakasugod mig daghang pagtuon sa Bibliya ug wala madugay walo ka bag-ong magmamantala ang nakig-uban namo sa pagsangyaw.”

Ang ministro sa United Church didto nasuko sa pagsangyaw ni Don ug Shirley, busa iyang gipugos ang tag-iya sa yuta nga ilang gitukorag payag sa pagbalhin niini. “Sa nahibaloan kini sa mga tawo sa duol nga baryo, nasuko sila kay dili nila gustong mamahawa mi,” matod  ni Don. “Duolag 20 ang mitabang namo sa pagbalhin sa among payag ngadto sa ilang baryo.”

Wala pa matagbaw ang ministro. Iyang gikombinsir ang mga opisyal sa Port Moresby nga did-an ang magtiayong Fielder sa pagbalhin sa ilang payag bisag asa. “Imbes mobiya sa among asaynment,” matod ni Don, “among gihangyo si Alf Green, nga usa ka karpintero, sa pagkuha sa mapuslan pang kahoy sa among payag ug gam-on kining kuwarto diha sa among sakayan. Dayon among gipondo ang sakayan diha sa bakhawan duol sa bokana sa suba. Duha ka tuig ug tunga ming nagpayunir ug nagpuyo dinhi uban sa daghang lamok ug mga buaya.” Pagkatawo sa ilang ikaduhang anak nga babaye, si Vicki, ang mga Fielder namalik sa Port Moresby. Sa ulahi sila nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw, ug si Don namembro sa Komite sa Sanga.

ANG UBAN NAKADUNGOG SA MAAYONG BALITA

Niadtong panahona, si Lance ug Daphne Gosson nagdumalag mga pagtuon sa Bibliya sa pipila ka batan-ong lalaki nga taga-Kerema, usa ka baryo nga daplin sa dagat, mga 225 kilometros kasadpan sa Port Moresby. Sa mibakasyon sa Kerema ang mga batan-on, giduaw sila ni Lance Gosson ug Jim Chambliss, ug duha ka semana silang nagsangyaw didto.

“Ang tibuok baryo mihugop aron sa pagpaminaw kanamo,” matod ni Lance. “Panahon sa among presentasyon, mikalit lag sulod ang pastor sa London Missionary Society ug gidabodabohan ang among tighubad sa wala pa mosalga ang mga tagabaryo. Miingon siya nga dili gusto kanamo ang mga tagabaryo ug gimandoan mi sa pagpahawa sa ‘iyang’ teritoryo. Mitubag mi nga kadtong gustong maminaw makauban namo ngadto sa pikas bahin sa baryo, ug ang uban makapabilin uban niya. Miuban namo ang tanan.

 “Pagkaugma among giadto ang usa ka opisyal sa gobyerno aron itaho kini. Sa among pagpaingon, nakahibalag mig masakitong babaye. Amo siyang giingnan nga ipaospital namo siya, apan siya nahadlok. Gikombinsir una namo siya ayha siya misugot. Sa nahatod na namo siya sa doktor, among giadto ang opisyal kinsa wala gayod malipay sa among pagbisita. Iya ming giakusar nga amo konong gitudloan ang mga tawo nga dili magpaospital! Apan niadtong tungora miabot ang doktor ug nakadungog sa iyang akusasyon. Giingnan siya sa doktor nga di pa dugay, may masakitong babaye nga among gikombinsir nga magpaospital. Busa nangayo dayog pasaylo kanamo ang opisyal. Iya ming giingnan nga gianha siya sa paring Katoliko ug gidaot ang among tinuohan. Dayon nag-asayn siyag duha ka polis aron sa pagpanalipod namo. Kadto pa mi nakaeksperyensiya nga giubanag armadong mga polis samtang nagdumalag mga pagtuon sa Bibliya!”

Wala madugay, duha ka batan-ong Australiano, si Jim Smith ug Lionel Dingle, giasayn sa Kerema ingong espesyal payunir. Gitun-an dayon nila ang lokal nga pinulongang Tairuma. “Among isulti ang matag pulong diha sa Motu, ug isulti sa among mga gitun-an sa Bibliya ang katumbas niana sa Tairuma, ug amo kanang isulat,” matod ni Jim. “Pinaagi niini anam-anam ming nakasultig Tairuma ug nakasag-ulog simpleng presentasyon sa Bibliya. Natingala ang mga tagadidto nga makasulti mi sa ilang pinulongan samtang ang ubang taga-Europe didto dili makamao. Paglabayg tulo ka bulan, nagdumala mig senemanang mga tigom sa pinulongang Tairuma sa duha ka bahin sa Kerema Bay.”

Sa ulahi, laing Australianong payunir nga si Glenn Finlay ang mipuli kang Jim ug Lionel ug misangyaw nga nag-inusara sa Kerema sulod sa 18 ka bulan. “Nalisdan  gyod ko, ug usahay nakapangutana ko kon duna ba koy nalampos,” matod ni Glenn. Apan may hitabo nga nakapausab sa akong panglantaw.

“Usa sa akong gitun-an sa Bibliya mao ang tigulang nga panadero sa baryo nga si Hevoko. Dili siya makamaong mobasa ug mosulat ug paglabayg daghang bulan pipila lang ka pangunang doktrina ang iyang nahinumdoman. Nakahunahuna ko nga ihunong na lang ang pagtuon kaniya. Dayon usa ka buntag niana, sa nagpadulong ko sa iyang balay, nadunggan nako si Hevoko nga tim-os nga nagpasalamat kang Jehova sa pagtudlo kaniya sa kamatuoran bahin sa Iyang ngalan ug sa Gingharian. Ang iyang sinserong pag-ampo nagpahinumdom kanako nga si Jehova nagtan-aw sa kasingkasing, dili sa kinaadman. Siya nahibalo gayod kon kinsa ang nahigugma kaniya.”—Juan 6:44.

NAKAHIBALAG UG “KULTO KARGAMENTO”

Sa 1960, duha ka Australianong espesyal payunir, si Stephen Blundy ug Allen Hosking, mibalhin sa baryo sa Savaiviri, mga 50 kilometros sidlakan sa Kerema. Human sa tulo ka bulan nga pagpuyo ug tolda, si Stephen  ug Allen mibalhin sa usa ka payag ilalom sa kalubihan nga gilibotag kalamakan.

Ang Savaiviri gidungog nga balwarte sa mga “kulto kargamento.” Unsay sinugdanan niini nga kulto? Sa Gubat sa Kalibotan II, nahingangha pag-ayo ang mga tagadinhi sa pagkakita sa daghang kargamento nga dala sa langyawng mga sundalo. Pagkahuman sa gubat, gidala sa mga sundalo ang ilang mga butang ug mibiya. Nagtuo ang ubang tagabaryo nga kay gikan man sa kapunawpunawan ang maong mga kargamento, diin nagpuyo ang mga espiritu, ang namatay nilang katigulangan maoy nagpadala niini para kanila apan giilog sa mga sundalo. Aron mahibalo ang mga espiritu sa ilang panginahanglan, ang mga tawo nagmartsa samag mga sundalo ug nagtukod ug lig-ong mga pantalan agig pagpangandam sa pag-abot sa bag-ong mga kargamento.

Wala madugay, si Stephen ug Allen nagdumalag pagtuon sa Bibliya sa mga 250 ka membro sa “kulto kargamento” lakip sa ilang lider ug sa pipila sa iyang “dose ka apostoles.” “Daghan kanila ang nakadangat sa kamatuoran,” matod ni Stephen. “Giingnan pa gani mi sa usa ka opisyal sa gobyerno nga ang among  pagsangyaw dakog natabang sa paghanaw sa ‘kulto kargamento’ sa Savaiviri.”

PAGPATIK UG MGA LITERATURA SA BIBLIYA

Nakita sa naunang mga payunir nga kinahanglang mahubad ang mga literatura sa Bibliya ngadto sa lokal nga mga pinulongan. Apan sa unsang paagi nila matagan-ag literatura ang 820 ka pinulongan?

Sa 1954, si Tom Kitto mihimog kahikayan nga hubaron sa lokal nga mga igsoon ang usa ka kapitulo sa librong “Let God Be True” c sa pinulongang Motu, ang pinulongan sa Port Moresby. Kapig 200 ka kopya sa maong kapitulo, nga nag-ulohang “The ‘New Earth,’” ang giimprenta pinaagig mimeograp ug gipanagtag. Nalipay pag-ayo niini ang daghang nagsultig Motu.

Samtang nabuksan ang bag-ong mga teritoryo, naningkamot usab ang mga payunir sa paghubad sa mga literatura ngadto sa ubang lokal nga pinulongan. Si Jim Smith miasoy: “Pinaagi sa paglista ug bag-ong mga pulong ug mga termino, nakagama kog diksiyonaryong Tairuma nga may giya sa gramarya. Kini ang akong gigamit sa paghubad ug tun-anang mga artikulo sa Bantayanang Torre. Sagad gabii na kaayo ko mahumag tayp sa akong gihubad aron iapod-apod sa mga manambong sa tigom. Sa ulahi naghubad kog tract ug pulyeto sa pinulongang Tairuma. Kini nga mga publikasyon nakatabang sa daghang taga-Kerema nga makakat-on sa kamatuoran.”

Aduna usay mga publikasyon nga gihubad sa pinulongang Hula ug Toaripi. Kay imposible man ang pag-imprentag publikasyon sa tanang pinulongan dinhi, gipaningkamotan na lang sa mga igsoon nga mahubad ang mga publikasyon sa Hiri Motu ug Tok Pisin, ang  mga pinulongang gigamit sa negosyo. Ang Hiri Motu maoy gipasimple nga Motu, ug kini ang gigamit sa daghang tawo sa kabaybayonan sa Papua. “Gipaningkamotan namo nga mapauswag ang sinulat nga porma niini nga pinulongan,” matod ni Don Fielder. “Nakatabang gayod ang Bantayanang Torre ug ang uban natong publikasyon sa Hiri Motu aron mabasa ug masabtan kini.” Ang Tok Pisin—kombinasyon sa English, German, Kuanua, ug uban pang pinulongan—sagad gigamit sa kabukiran, kabaybayonan, ug sa kaislahan sa amihanang Papua New Guinea. Sa unsang paagi nasangyawan ang maong mga teritoryo nga lainlaig pinulongan?

ANG MAAYONG BALITA NAKAABOT SA AMIHANAN

Sa Hunyo 1956, ang bag-ong magtiayong payunir nga si Ken ug Rosina Frame maoy unang mga Saksi nga mibalhin sa New Ireland, usa ka isla sa Bismarck Archipelago sa amihanan-sidlakan sa Papua New Guinea. Si Ken, nga usa ka accountant, nagtrabaho sa dakong kompaniya sa Kavieng, ang kinadak-ang lungsod sa isla. “Una mi mibiya sa Sydney,” matod ni Ken, “giingnan mi nga suoron una namo ang mga taga-isla ayha mi mosangyaw sa publiko. Si Rosina maayong manahi ug wala madugay daghan na siyag suki. Ang magpatahi among sangyawan ug sa ngadtongadto sekretong nagtigom diha sa among  balay ang gamayng grupo sa mga interesado matag semana.

“Desiotso ka bulan sa ulahi, miduaw ang magtatan-aw sa sirkito nga si John Cutforth, ug iya ming gipangutana kon iya bang ikapasalida ang The Happiness of the New World Society. Akong gihangyo ang tag-iya sa sinehan, ug misugot siya nga ipasalida ang among pelikula nga walay bayad. Lagmit gibalita usab kini sa iyang mga trabahante. Pag-abot namo sa sinehan, puno nag mga tawo ang entrada, ug nagpatabang mi sa mga polis aron makasulod. Kapig 230 ang mitan-aw, gawas pa niadtong nanan-aw sa bentana. Human niini, mas gawasnon na kaming makasangyaw.”

Sa Hulyo 1957, naporma ang kongregasyon sa Rabaul, New Britain, usa ka nindot nga lungsod nga may pantalan nga nataliwad-ag duha ka aktibong bolkan. Ang Rabaul Congregation nagtigom sa nataran sa giabangang balay sa mga espesyal payunir. “Kapig gatos ang moanha sa balay kada gabii aron magtuog Bibliya,” matod sa payunir nga si Norm Sharein. “Amo silang gigrupo nga mga tag 20 ug adto mi magtuon sa kakahoyan gamit ang lampara.”

Sa gipahigayon sa kongregasyon ang unang sirkitong asembliya, pito ang nabawtismohan diha sa dagat. Wala madugay, lima kanila ang nagpayunir. Apan asa sila iasayn? Ang sanga sa Australia nag-asayn kanila sa Madang.

Sa Madang, usa ka lungsod sa amihanan-sidlakang Papua New Guinea, ang “kaumahan” anihonon na. (Juan 4:35) Gani, ang gamayng grupo sa mga magmamantala dili makaato sa kadaghan sa interesado. Sa  miabot ang payunir nga taga-Canada nga si Matthew Pope uban sa iyang pamilya, nakapalit silag dakong balay, ug busa may kapuy-an na ang umaabot pang mga payunir.

Walo ka payunir ang miabot gikan sa Rabaul ug giasayn sa lainlaing dapit sa Madang. Usa kanila si Tamul Marung, nga mipalit ug bisikleta ug misakayg lantsa paingon sa Basken, ang iyang baryo nga 48 kilometros amihanan sa Madang. Humag sangyaw sa Basken, nagbisikleta siya balik sa Madang, nga nagsangyaw sa mga dapit nga iyang maagian. Dayon mibalik siya sa Basken, nagtukod ug kongregasyon didto, ug nagpayunir sulod sa 25 ka tuig. Siya naminyo ug nakabatog mga anak. Sa ulahi, ang iyang anak nga babaye ug ang anak nga babaye sa iyang pag-umangkon na-Bethelite.

Sa Madang, nahibalag ni John ug Lena Davison si Kalip Kanai, usa ka maestro sa Talidig nga gamayng baryo tali sa Basken ug Madang. Wala madugay, si John ug Lena nangadto sa Talidig aron tun-an sa Bibliya si Kalip ug ang iyang mga paryente. Tungod niini nasuko ang Katolikong inspektor sa eskuylahan ug iyang gisugo ang mga polis sa pagpapahawa kang Kalip ug sa iyang mga paryente sa ilang mga balay. Wala sila mahadlok apan mibalhin sila sa silingang  baryo sa Bagildig, ug didto sila nahimong mauswagong kongregasyon. Sa ulahi nagtukod silag dakong Kingdom Hall nga magamit sa mga asembliya ug kombensiyon. Karon duna nay pito ka kongregasyon ug duha ka grupo sa Madang.

Samtang nag-uswag ang buluhaton sa Madang, si Jim Baird ug John ug Magdalen Endor daghan usab ug natabangan sa Lae, usa ka dakong lungsod duol sa dagat, mga 210 kilometros pahabagatan-sidlakan. “Dagkong grupo ang among gitun-an diha sa among balay halos kada gabii. Sulod sa unom ka bulan, napulo kanila ang nakig-uban kanamo sa pagsangyaw,” matod ni John. Sa ulahing bahin nianang tuiga, kapig 1,200 ang mitan-aw sa gipasalida ang The New World Society in Action sa sinehan sa Lae. Ang kadaghanan kanila  mga trabahante ug ilang gidala ang maayong balita balik sa ilang mga baryo sa kabukiran.

Gikan sa Lae painteryor, mabungahon usab ang pagsangyaw sa mga magmamantala. Sa Wau, ang dakoong brader nga dasig sa pag-alagad nga si Jack Arifeae nakapormag mauswagong kongregasyon diha sa iyang balay. Mga 30 ka membro sa tribong Kukukuku, nga gikaintapang mga kanibal kaniadto, ang nagtuon usab sa Bibliya ug miuswag sa espirituwal.

Kasamtangan, sa silingang lungsod sa Bulolo, ang pagsangyaw ni Wally ug Joy Busbridge nakapasuko sa New Tribes Mission, nga nag-angkon niining dapita nga ilang teritoryo. Kay gihulga sa Mission, ang amo ni Wally mihatag kaniyag ultimatum, “Biyai nang imong relihiyon, kay kon dili potbolon ti ka.” Mibalhin si Wally ug Joy sa Lae ug padayong nagsangyaw. Sa ulahi sila nagpayunir ug nahimong nagapanawng magtatan-aw sa daghang tuig.

Ang maayong balita nakaabot sa Popondetta, usa ka gamayng lungsod habagatan-sidlakan sa Lae, pinaagi kang Jerome ug Lavinia Hotota kinsa namauli dinhi gikan sa Port Moresby. Si Jerome dasig kaayo ug epektibong naggamit sa Kasulatan, samtang si Lavinia maoy buotan ug mahunahunaon kaayo sa uban. Ingon sa gidahom, sa nagsangyaw sila, nangabot sa ilang balay ang Anglikanong obispo uban sa iyang mga sakop ug gimandoan sila nga dili na mosangyaw. Apan wala mahadlok si Jerome ug Lavinia. Sila padayong nagsangyaw ug nakatukod ug gamay apan dasig nga kongregasyon didto.

 Sa 1963, ang maayong balita nakaabot sa Wewak, usa ka lungsod sa amihanang baybayon sa Papua New Guinea. Si Karl Teynor ug Otto Eberhardt, taga-Germany nga mga kontratista, nagtrabaho sa ospital sa Wewak sa maadlaw ug nagdumalag kapin sa 100 ka pagtuon sa Bibliya sa magabii ug sa Sabado ug Dominggo. Ang ilang pagsangyaw nakapasuko sa paring Katoliko didto, kinsa mitigom ug grupo sa mga tawo ug ilang gilabay sa dagat ang mga motorsiklo ni Karl ug Otto. Usa niadtong gikuha sa pari mao ang iladong lider sa baryo, kansang anak nga lalaki na-Saksi sa ulahi. Kay nakadayeg sa kausaban sa kinaiya sa iyang anak, nausab ang iyang tinamdan, ug iyang gitugotan ang mga Saksi sa pagsangyaw sa mga baryo nga iyang gidumala.

NATUKOD ANG SANGANG BUHATAN

Samtang naningkamot ang mga lider sa relihiyon sa pagwagtang sa mga Saksi, ang mga igsoon naningkamot usab nga ‘legal nga matukod ang maayong balita.’ (Filip. 1:7) Busa, sa Mayo 25, 1960, narehistro sa gobyerno ang International Bible Students Association, ang korporasyon nga gigamit sa mga Saksi diha sa daghang nasod. Tungod niini ang mga igsoon makapanag-iya nag yuta sa gobyerno nga katukorag Kingdom Hall ug ubang pasilidad para sa buluhaton sa Gingharian.

Sa ulahing bahin sa maong tuig, natukod usab ang sanga sa Watch Tower Society sa Papua New Guinea. Si John Cutforth maoy gitudlo nga alagad sa sanga. Apan asa man magtukod ug opisina nga wala man kaayoy kaabangang luna?

Natubag kini pag-abot sa magtiayong Jim ug Florence Dobbins. Si Jim nakaserbisyo sa U.S. Navy sa Papua New Guinea sa Gubat sa Kalibotan II. Sa ulahi na-Saksi sila ni Florence ug gusto nilang pauswagon ang ilang ministeryo. “Sa 1958, usa ka brader gikan sa  Port Moresby ang miduaw sa among balay sa Ohio ug gipakita niya ang slide sa pipila ka hulagway sa Papua New Guinea,” matod ni Jim. “Sa ulahi, among nakit-an ang usa ka slide nga iya diayng nalimtan. Nakita namo niini ang usa sa kinanindotang mga talan-awon nga among nakita sukad. ‘Ato ning ipadala niya pinaagig koreyo,’ miingon ang akong asawa. Apan ako mitubag, ‘Dili, kitay mohatod niini kaniya.’”

Usa ka tuig sa ulahi, si Jim ug Florence uban sa ilang mga anak nga si Sherry ug Deborah mipuyo sa konkretong balay sa baryo sa Six Mile sa Port Moresby. Wala madugay, si Jim nakig-estorya kang John Cutforth bahin sa posibleng katukorag sangang buhatan.

“Nalibot na nako ang tibuok Port Moresby sa pagpangitag luna nga katukoran ug sangang buhatan, apan wala koy nakita,” matod ni John.

“Sa among balay na lang!” mitubag si Jim. “Mahimo ninyong okupahon ang tulo ka kuwarto sa atubang, ug kami sa luyo.”

Wala madugay andam na ang tanan ug pagka-Septiyembre 1, 1960, ang balay sa mga Dobbins opisyal nga narehistro ingong unang sangang buhatan sa Papua New Guinea.

‘IDILI ANG MGA SAKSI’

Ang mga magsusupak wala malipay niini nga pag-uswag. Sugod sa 1960, ang mga relihiyon sa Kakristiyanohan, ang Returned Services League (RSL), ug ang lokal nga media nag-organisar ug hiniusang kampanya sa pagdaot ug pagdili sa mga Saksi ni Jehova.

Migrabe ang situwasyon sa dihang ang pulyeto nga nagpatin-aw sa atong baroganan bahin sa dugo gipatik ug gipang-apod-apod ngadto sa pipila ka doktor, lider sa relihiyon, ug mga opisyales sa gobyerno. Siyempre, ang  mga lider sa Kakristiyanohan maoy unang nasuko. Sa Agosto 30, 1960, kini ang headline sa mantalaang South Pacific Post, “Simbahan Nasuko sa Isyu Bahin sa Dugo.” Diha sa artikulo, ang mga lider sa relihiyon nagtawag sa mga Saksi ingong “mga anti-Kristo [ug] kaaway sa Simbahan.”

Ang misunod nga mga artikulo nagtawag usab sa mga Saksi ingong mga rebelde, nga nagdasig kono sa mga tawo sa dili pag-eskuyla, dili pagbayad ug buhis, pagkahugawan, ug pagsuportar sa “kulto kargamento.” Ang ubang taho nag-akusar kanila nga naggamit kono sa taliabot nga solar eclipse sa pagpanghadlok ug “pagkontrolar sa hunahuna sa mga nitibo.” Gidaot pa gani sa usa ka editoryal ang mga Saksi tungod sa ilang “pagpuyo, pagpangaon, ug pagtrabaho uban sa mga tagabaryo.” Ang South Pacific Post nagdaot sa mga Saksi tungod sa pagtudlo nga “ang tanang tawo patas” ug nga sila “peligroso pa kay sa mga Komunista.”

 Busa sa Marso 25, 1962, gihulhogan sa RSL ang awtoridad sa pagdili sa mga Saksi. Apan wala mouyon ang gobyerno sa Australia. “Kini nga balita may maayong epekto sa tibuok nasod,” matod ni Don Fielder. “Nakita sa dili mapihigong mga tawo nga walay basehanan ang akusasyon sa mga magsusupak.”

PAGSANGYAW SA KABUKIRAN

Nianang bulana, si Tom ug Rowena Kitto migikan sa Port Moresby ug mibiyaheg daghang semana aron masangyawan sa unang higayon ang kabukiran sa New Guinea.

Trayenta ka tuig kanhi, ang mga Australianong minero ug bulawan nakaabot dinhi ug nakadiskobreg mga usa ka milyong molupyo nga wala pa makalugsong sukad. Nagtuo ang mga tagabukid nga ang mga Australiano maoy namalik nga mga espiritu sa ilang katigulangan.

Wala madugay human niini, nangabot ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan. “Sa nakabalita ang mga misyonaryo nga taliabot mi, ilang gipasidan-an ang mga tagabaryo nga dili mi dawaton,” miingon si Rowena.  “Apan tungod niana, daghan hinuon ang mahinamong nagpaabot namo.”

Si Tom ug Rowena nagtukod ug gamayng tindahan sa Wabag, 80 kilometros amihanan-kasadpan sa lungsod sa Mount Hagen. “Gimandoan sa mga klero ang ilang mga membro nga dili mamalit, mamaligya, o makigsulti kanamo ug gipugos pa sila sa pagkanselar sa kontrata sa among giabangang yuta,” matod ni Tom. “Apan sa ngadtongadto nakita sa mga tagabaryo nga lahi mi sa mga taga-Europe nga ilang kaila ilabina kay maluloton namo silang gitratar. Ang among kaayo nakatandog kanila mao nga dili sila gustong mamahawa mi.”

NAGBUNGA ANG MAPAILOBONG PAGTUDLO

Sukad sa 1963, daghang Saksi gikan sa ubang nasod ang namuyo sa kabukiran aron sa pagsangyaw. Gikan sa sidlakan pakasadpan, anam-anam nga gikobrehan niini nga mga igsoon ang tibuok rehiyon, nga nagtukod ug mga grupo ug mga kongregasyon diha sa daghang dapit.

Sa Goroka, sa probinsiya sa Eastern Highlands, usa ka gamayng kongregasyon ang nagtigom una diha sa balay. Sa ulahi, nagtukod silag gamayng tigomanan nga gama sa kahoy ug kogon. Dayon sa 1967, nagtukod silag nindot nga Kingdom Hall nga may 40 ka lingkoranan. “Nangomedya ko nga basig sa Armagedon pa ni mapuno,” nahinumdom si George Coxsen, kinsa nakaalagad sa kabukiran sa napulo ka tuig. “Apan nasayop ko kay 12 pa lang ka bulan, daghan na ang nagtambong sa mga tigom ug kinahanglan nang bahinon ang kongregasyon!”

Sa sidlakan, duol sa Kainantu, si Norm Sharein nagdumalag pagtuon sa kapig 50 ka tawo diha sa iyang payag kada adlaw. Sa ulahi, ang mga payunir nga si Berndt ug Erna Andersson maoy nag-atiman niini  nga grupo sulod sa duha ka tuig ug tunga. “Ang mga tawo talagsa rang maligo, naghukas-hukas lang, dili makamaong mobasa ug mosulat, ug nalangkit sa demonismo,” matod ni Erna. “Apan tungod sa mapailobon ug mahigugmaong pagtudlo kanila, ang uban nakasag-ulo nag 150 ka teksto ug makasaysay niini.”

Si Berndt ug Erna nasuod sa ilang grupo. “Sa giasayn mi sa Kavieng, gitapokan ko sa mga babaye nga nanghilak pag-ayo!” matod ni Erna. “Nagpulipuli silag hikap sa akong bukton ug nawong samtang nagdagayday ang ilang mga luha. Kapila ko mibalik sa among payag aron mohilak samtang gihupay sila ni Berndt, apan nanghilak gihapon sila. Sa among paglarga, daghan ang nagdagan nga nagsunod sa among sakyanan, ug naghinilakay ang mga babaye. Makahilak gihapon ko nga mahinumdom niadtong adlawa. Nangandoy mi nga makita sila sa bag-ong kalibotan!” Gipadayon sa ubang payunir ang nasugdan ni Berndt ug Erna, ug may kongregasyon na karon sa Kainantu.

NAMUNGA ANG BINHI SA GINGHARIAN

Sayo sa katuigan sa 1970, natukod ang gamayng grupo sa mga Saksi didto sa Mount Hagen, mga  130 kilometros kasadpan sa Goroka. Ilado kining lungsora sa dakong senemanang tabo, diin libolibo ka tagabaryo ang manganha. “Nakapahimutang mig ginatos ka literatura diha sa merkado,” matod sa dasig nga payunir nga si Dorothy Wright. Pag-uli sa mga tawo sa ilang baryo, dala usab nila ang mensahe sa Gingharian ngadto sa hilit nga mga dapit nga dili maabot sa mga magmamantala.

Sa ulahi, ang anak ni Dorothy nga si Jim Wright, ug ang iyang kaubang payunir nga si Kerry Kay-Smith, giasayn sa Banz, sa Wahgi Valley sidlakan sa Mount Hagen. Ang Banz ilado sa plantasyon sa kape ug tsa. Dinhi gisupak sila pag-ayo sa mga relihiyon, kinsa nagsulsol sa mga bata sa pagbato ug pag-abog kanila gikan sa ilang mga baryo. Sa mibalhig laing asaynment si Kerry, si Jim na lay nabilin sa Banz. Siya nahinumdom: “Dugay kong matulog magabii diha sa akong payag nga mag-ampo, ‘Diyos nga Jehova, nag-unsa man ko ning dapita?’ Pila pa ka tuig ang milabay ayha ko natubag.

“Sa 2007, mibiyahe ko gikan sa Australia paingon sa Banz aron motambog kombensiyon,” matod ni Jim. “Duol sa akong karaang payag nagbarog ang nindot nga Kingdom Hall nga puwedeng himoong Assembly Hall nga kalingkorag 1,000. Sa akong pagsulod, may brader nga migakos kanako ug mihilak. Sa miundang na siyag hilak, iya kong giingnan nga siya si Brader Paul Tai ug  ako konoy nagdumalag pagtuon sa iyang amahan 36 ka tuig kanhi. Nabasa ni Paul ang mga libro sa iyang amahan ug siya na-Saksi. Iya kong giingnan nga ansiyano na siya karon.

“Panahon sa kombensiyon, giinterbiyo ko bahin sa paglutos nga among naagoman kaniadto sa Banz,” matod ni Jim. “Halos tanan nanghilak. Human sa programa, gigakos ko sa daghang igsoon nga naghilak ug nangayog pasaylo. Apil diay sila sa mga bata nga nagbato ug nagbiaybiay nako kaniadto. Usa kanila mao si Mange Samgar nga kanhi pastor sa Lutheran nga maoy naghulhog kanila. Si Mange ansiyano na karon. Pagkamakapatandog kadto nga panagkita!”

ANG BINHI MITUROK SA HILIT NGA MGA DAPIT

Samtang daghang taga-Papua New Guinea ang nakakat-on sa kamatuoran kay direktang nasangyawan sa mga Saksi, ang uban nakakat-on niana pinaagi sa binhi sa kamatuoran nga nakaabot sa hilit nga mga  dapit. (Eccl. 11:6) Pananglitan, sa mga 1970, ang sangang buhatan kanunayng makadawat ug taho sa pag-alagad gikan sa usa ka hilit nga baryo sa Sepik River. Apan ang tawo nga nagreport ug ang iyang kongregasyon wala sa listahan sa opisina. Gisugo dayon sa opisina ang magtatan-aw sa sirkito nga si Mike Fisher sa pagsusi niini.

“Aron makaabot sa baryo, ako mibiyaheg napulo ka oras gamit ang demakinang sakayan agi sa sigpit nga mga sapa latas sa daghag lamok nga lasang,” matod ni Mike. “Nakaabot ra gyod ko pagkahapon. Ako dayong gipakigkitaan ang tawong tigreport nga wala namo mailhi. Siya napalagpot diay sa laing lugar daghang tuig nang milabay. Mipauli siya sa iyang baryo, naghinulsol, ug nagsangyaw didto. Kapig 30 sa maong baryo ang nagpaila nga mga Saksi ni Jehova, nga ang uban kuwalipikado nang bawtismohan. Wala madugay, napasig-uli ang maong tawo, ug ang grupo opisyal nang giila sa opisina.”

Sa 1992, nakabalita ang laing magtatan-aw sa sirkito nga si Daryl Bryon nga dunay hilit nga baryo nga daghag interesado. “Aron makaabot sa baryo, ako mibiyaheg mga 80 kilometros painteryor, nagbaktas ug usa ka oras ug tunga diha sa lasang, ug dayon usa ka oras pang nagbugsay ug sakayan pasungsong sa suba,” matod ni Daryl. “Sa akong katingala, sa daplin sa suba nga nataliwad-ag habog nga mga bukid, nagbarog ang usa ka bag-ong Kingdom Hall.

“Mga 25 ka interesado ang nagtigom matag Dominggo sa pagtuon sa librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta. Kay nag-angkon man silang mga Saksi, ako silang gipangutana kon nagmamâ ba sila. Sila mitubag: ‘Wala na oy. Sa miaging tuig pa mi mihunong sa dihang nakakat-on mi sa kamatuoran!’  Nalipay gyod ko nga gidugang sa opisina kini nga grupo sa akong sirkito.”

NANGABOT ANG UBANG MISYONARYO

Sa katuigan sa 1980 ug 1990, ang buluhaton sa Papua New Guinea padayong miuswag sa tabang sa mga misyonaryo nga migraduwar sa Gilead ug sa Ministerial Training School, ug sa mga espesyal payunir gikan sa America, Australia, Canada, England, Finland, Germany, Japan, New Zealand, Pilipinas, Sweden, ug uban pang nasod. Sagad nagdala kinig dugang panalangin kay ang uban kanila naminyo sa ulahi ug giduyogan sa ilang madasigong mga kapikas.

Pag-abot nila dinhi, ang kadaghanan nagtuon unag Tok Pisin o Hiri Motu sulod sa duha o tulo ka bulan. Ang mga estudyante magtuon sa pinulongan matag buntag ug dayon ipadapat kini sa pagsangyaw inigkahapon.  Tungod niini daghan ang nakadumalag mauswagong mga pagtuon sa Bibliya ug nakahatag na ug pakigpulong sa pipila lang ka bulan.

Ang pagtuon ug bag-ong pinulongan nakatabang usab kanila nga mahimong mapailobon ug masinaboton sa pagtudlo sa mga dili makamaong mobasa ug mosulat. Tungod niini, daghang interesado ang nakakat-on sa pagbasa sa Bibliya. (Isa. 50:4) Busa, ang 2,000 ka magmamantala sa 1989 miabot ug mga 3,000 sa 1998, nga maoy 50 porsiyentong pag-uswag sulod lang sa siyam ka tuig!

Bisag daghang misyonaryo ang mibiya sa Papua New Guinea tungod sa problema sa panglawas ug uban pang hinungdan, sila dako gayod ug natabang. Dili gayod malimtan ang ilang pagkamatinumanon ug gugma.—Heb. 6:10.

ANG PAGPANUKOD NAKATABANG SA PAG-USWAG

Sa nagkadaghan ang magmamantala sa Gingharian, gikinahanglan usab ang dugang Kingdom Hall, Assembly Hall, ug dakong pasilidad sa sanga. Sa unsang paagi ikatagana kini?

Antes sa 1975, ang Lands Department sa gobyerno naggahig bag-ong mga lote para sa relihiyosong katuyoan. Ang interesadong mga relihiyon makaaplay aron makakuha niini nga mga lote ug isumiter ang ilang aplikasyon sa Land Board. Ang uyonang aplikante hatagag libreng lote basta tukoran dayon kini sulod sa gitagal nga panahon.

Sa 1963, bisan pa sa grabeng pagsupak sa klero, ang International Bible Students Association nakakuhag maayong lote sa Port Moresby. Anaa kini sa kilid sa bungtod diin bantaaw kaayo ang merkado sa Koki ug ang asul nga Coral Sea. Sa ulahi natukod dinhi ang dos andanas nga sangang buhatan ug Kingdom Hall. Ang  ubang lote nga nakuha diha sa Port Moresby gitukorag mga Kingdom Hall para sa Sabama, Hohola, Gerehu, ug Gordon.

Ang lote sa Gordon duol sa sentro sa lungsod ug mao untay tukorag katedral sa mga Anglikano. “Sa miting sa Land Board, gisultihan sa tsirman ang Anglikanong ministro nga wala nila magustohi ang pagpanguhag yuta sa maong relihiyon nga sagad ilang gigamit sa negosyo,” matod ni Ron Fynn, kinsa nakaalagad sa Papua New Guinea sulod sa 25 ka tuig. “Miingon pa ang tsirman nga dili na nila hatagag lote ang mga Anglikano kon dili nila makombinsir ang Land Board nga gamiton gayod kini para sa relihiyon.

“Pagkahuman, ako na sab ang gipangutana sa tsirman bahin sa among gikinahanglang lote. Ako siyang giingnan nga gusto namo ang lote nga para sa ‘katedral’ sa Gordon. Mitindog ug mireklamo ang Anglikanong ministro, apan gipalingkod siya sa tsirman ug gipahuman kog sulti. Sa among katingala, ang lote gihatag sa among kongregasyon.”

Usa ka Kingdom Hall ug upat ka andana nga sangang buhatan ang natukod dinhi. Ang bag-ong pasilidad sa sanga gipahinungod niadtong Disyembre 12, 1987. Ang lote sa Koki gibaligya. Tali sa 2005 ug 2010, usa ka kuwatro andanas nga puy-anan, usa ka Kingdom Hall, ug usa ka translation office ang nadugang, ug kini gipahinungod sa Mayo 29, 2010.

Karon, duna nay 89 ka Kingdom Hall ug uban pang tigomanan sa tibuok nasod. Sa daghang baryo, ang mga tigomanan gama gihapon sa kahoy ug kogon. Apan sa dagkong lungsod, konkreto na ang mga tigomanan. Daghan sa bag-ong mga tigomanan ang gitukod ubos sa programa alang sa pobreng mga nasod, nga gisugdan sa Papua New Guinea sa 1999.

 NAGPADAYON BISAN PA SA PAGSUPAK

Ang mga relihiyon sa Papua New Guinea may giangkong teritoryo ug walay laing relihiyon ang ilang pasudlon niini. Siyempre, buot sa mga Saksi nga masangyawan ang tanang tawo sa tanang dapit. Tungod niini, nasuko ang klero kay daghan ang nainteres sa kamatuoran.

“Pag-abot nako sa gamayng isla sa Kurmalak, West New Britain, gianha kog paring Anglican,” miingon si Norm Sharein. “‘Wa moy katungod sa pagsangyaw sa akong parokya,’ matod niya. ‘Ang tanan dinhi Kristohanon na!’

“Sa ulahi, nakita nako ang usa sa akong gidumalahag pagtuon nga paspas kaayong nagbugsay paingon sa baybayon bisag unos. Peligroso gayod ang iyang gihimo. Pagdunggo niya, naghangak siyang nagpasidaan nako nga nagpaingon na ang grupo sa mga Katolikong nagsakayan nga gustong mokulata nako. Gipangulohan kinig usa ka katekista. Dili na ko makalikay, ug miampo ko kang Jehova alang sa kaalam ug kusog.

“Pagdunggo sa sakayan, dihay mga 15 ka lalaki nga gipinturahag pula ang mga nawong—timailhan nga daotan gyod silag tuyo. Ako nay misugat nila, ug niining tungora wala na ko mahadlok. Ila kong giyagayagaan ug gihagithagit, apan kalma ra ko.

“Didto usab ang lain nakong gidumalahag pagtuon, usa ka edarang lalaki nga maoy tag-iya sa isla. Kay gustong motabang nako, iyang giingnan ang mga lalaki: ‘Dili lagi makig-away ang mga Saksi. Sige sumbaga siya! Tan-awag mosukol ba!’

“‘Nganong iya na man hinuon kong ipasumbag?’ miingon ko sa akong kaugalingon, nga maayo pag naghilom na lang siya.

 “Human mangatarongan kanila sulod sa pipila ka minutos, ako silang giingnan nga molakaw na lang, ug gitunol nako ang akong tuong kamot sa ilang lider. Natingala siya ug nagtinan-away na lang sila. Dayon iya kong gilamano. Wala na sila masuko, ug naglamanohay ming tanan. Human niana, mibiya sila ug nahuwasan ko! Nahinumdom ko sa giingon ni Pablo kang Timoteo: ‘Ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglang makig-away, kondili kinahanglang magmalumo sa tanan, . . . nagapadayon sa pagpugong sa kaugalingon bisan ilalom sa daotan.’”—2 Tim. 2:24.

Si Berndt Andersson nahinumdom nga sa usa ka baryo sa bukid giabog ang mga Saksi sa pastor sa Lutheran, uban sa mga 70 ka lalaki gikan sa laing baryo, ug gidaot ang Kingdom Hall. Nakurat ang mga lalaki kay gisugat sila ni Berndt. Iyang giduol ang pastor ug gipangutana kon nganong ang mga Lutheran nagtudlo nga Anutu ang ngalan sa Diyos, nga maoy gitudlo usab sa ubang misyonaryo sa Kakristiyanohan. Ang pastor miingon nga kanay anaa sa Bibliya, busa gipangutana siya ni Berndt kon asa kana mabasa. Gipangita kana sa pastor sa iyang Bibliya apan wala gayod niya makita, mao nga giingnan siya ni Berndt nga basahon ang Salmo 83:18. Human tabangig pangita sa Salmo, gibasa kinig kusog sa pastor. Sa nabasa niya ang ngalang Jehova, iya dayong gisira ang Bibliya ug misinggit, “Bakak ni!” Apan iyang naamgohan nga iya diayng Bibliya ang iyang gisaway. Human niini, daghan sa iyang membro ang matinagdanon na sa mga Saksi.

May panahon nga gisunog sa mga magsusupak ang mga Kingdom Hall nga gama sa kahoy ug kogon, sama didto sa Agi, usa ka baryo sa probinsiya sa Milne Bay. Apan nagbasol ang usa sa mga arsonista,  kinsa hubog sa dihang ilang gisunog ang Kingdom Hall. Gani, iyang giadto ang mga igsoon sa ulahi, nagtuon sa Bibliya, ug nahimong payunir. Gipaestar usab siya sa puy-anan sa mga payunir nga tupad ra sa bag-ong Kingdom Hall. Busa siya na karon ang tig-atiman sa dapit diin nagbarog ang unang Kingdom Hall nga iyang gisunog!

Sa pagkakaron, halos wala nay pagsupak. “Kami nagmalinawon na,” matod ni Craig Speegle. “Apan adunay laing problema nga mitungha—ang kapintasan, nga sagad tungod sa mga kriminal ug kawatan nga gitawag ug mga raskol. Busa kon magsangyaw sa kritikal nga mga dapit, maggrupo ang mga igsoon nga dili maglay-anay.”

“Makatabang kon mailhan kang Saksi,” matod sa mga misyonaryo nga si Adrian ug Andrea  Reilly. “Maayong magdalag mga publikasyon dihang mamalit o magsangyaw,” matod ni Adrian. “Hinuon, dili kini garantiya nga walay manghilabot nimo, apan makatabang kini kay mailhan kang ministro ni Jehova. Usa ka higayon niana, nadaot ang akong sakyanan diha sa kritikal nga dapit sa Lae. Ako rang usa, ug giduol kog mga bugoy. Apan duha kanila ang nakaila nako kay bag-o ra nako silang nasangyawan. Imbes ila kong kawatan o pareglahan, natingala ko kay ila hinuong gitabangag tulod ang akong sakyanan ug mga tunga sa kilometro hangtod sa balay sa mga misyonaryo.”

Sa laing higayon, usa ka sister ang namalit sa merkado sa dihang ang armadog kutsilyo nga mga raskol mihunghong kaniya, “Ambi nang imong bag.” Iya dayon kining gihatag, ug misibat sila. Pagkataudtaod, namalik sila ug nangayog pasaylo ug giuli kaniya ang iyang bag nga walay nawala. Ngano? Kay sa ilang pag-abli niini, ilang nakita ang Bibliya ug librong Nangatarongan ug nakonsensiya sila.

LAINLAING PAAGI SA PAGSANGYAW

“Kami nagsangyaw bisan asa,” matod ni Elsie Thew nga nakaalagad kanhi sa Papua New Guinea sukad sa 1958 hangtod sa 1966 uban sa iyang banang si Bill. “Gisangyawan namo ang mga tawo diha sa ilang mga baryo, balay, garden, merkado, ug diha sa mga agianan sa kalibonan. Gisangyawan namo ang mga mangingisda diha sa daplin sa baybay ug suba. Kaniadto, magdala mig mapa sa kalibotan aron among ikatudlo sa mga tawo sa hilit nga dapit kon diin mi gikan. Hinungdanon kini kay usahay mag-ayroplano mi paingon sa  ilang baryo. Kay ignorante lagi, nagtuo sila nga gikan mi sa langit! Busa amo silang sultihan nga gikan gihapon mi niining kalibotana.”

Ang bugtong paagi aron maabot ang mga baryo diha sa kabaybayonan ug sa daplin sa suba sa Papua New Guinea maoy pinaagig sakayan. Nahinumdom si Steve Blundy: “Si Brader Daera Guba nga taga-Hanuabada, sa Port Moresby, edaran na ug eksperyensiyado sa mga sakayan. Duna siyay duha ka kasko nga gam-onong sakayan sa silong sa iyang balay, busa gitabangan namo siya pagpangitag tabla nga himoong puapua, o sakayang delayag. Uban kang Daera ug sa duha o tulo pa ka igsoon nga taga-Hanuabada, kadaghan namong gisangyawan ang mga baryo sa kabaybayonan duol sa Port Moresby.”

Sa ulahing katuigan sa 1960, si Berndt Andersson nag-alagad sa New Ireland, usa ka nindot nga isla sa Papua New Guinea nga mga 650 kilometros  sa amihanan-sidlakan. Si Berndt misulat: “Adtoon mi sa mga tawo gikan sa silingang gagmayng mga isla kay gusto nilang magpaduaw. Aron maduaw sila, nagkinahanglan mig sakayan. Apan daw imposible kini kay gamay ra ang among binulang alawans. Duna miy pipila ka tabla apan kulang kining gam-ong sakayan. Busa amo kining giampo kang Jehova. Wala damha, gipadad-an mig $200 sa brader nga taga-Lae aron gamiton sa pagduaw sa kaislahan. Busa nakagama mig sakayan nga among ginganlag Pioneer, apan wala pa kiniy makina. Gihatagan na usab mig kuwarta sa maong brader aron ipalit ug makina. Busa maduaw na namo ang maong maanindot nga mga isla!”

Sa mga 1990, ang magtatan-aw sa sirkito nga si Jim Davies, uban sa tulo pa ka brader, nagplano sa pagsangyaw sa kampo sa mga kagiw unahan pa sa  Fly River duol sa utlanan sa Indonesia. Gipaestar mi sa mga igsoon didto sa balay sa interesadong babaye kansang bana maoy luyoluyong tagdumala sa kampo. “Gidangtag halos duha ka oras ang among biyahe diha sa Fly River gamit ang demakinang sakayan,” matod ni Jim. “Sa mga alas nuybe sa buntag, nakaabot mi sa usa ka hawan nga luna sa lasang diin may lapokong karsada paingon sa kampo. Didto nagpaabot mig kasakyan.

“May miabot ra gyod nga sakyanan pagkaalas singko sa hapon. Busa gikarga namo ang among mga dala ug nanakay. Wa pa gani mi kalayo, nadaot ang mekanismo sa manibela! Kalma ra ang drayber nga misuong sa ilalom sa sakyanan ug gihigtag alambre ang mga piyesa. Nagtuo kong dali ra kining maputol. Apan nasayop ko. Wala kini madaot sa lima ka oras namong biyahe bisag gigamit ang duwal sa sakyanan. Gani, kadaghan mi nalubong sa lapok ug among gitulod ang sakyanan. Pagkaalas diyes sa gabii, nakaabot ra gyod mi nga gikapoy ug nagkalapok.

“Tulo ka adlaw namong gisangyawan ang kampo diha sa lasang, ug among napahimutang ang tanang literatura. Nakahibalag usab mig napalagpot nga lalaki nga gustong mapasig-uli. Among nahibaloan sa ulahi nga siya nakabalik na. Ang iyang asawa ug pipila ka anak na-Saksi usab. Ang interesadong magtiayon nga among giestaran nakadangat usab sa kamatuoran.”

MGA MAGTATAN-AW SA SIRKITO DIHA SA SEPIK RIVER

Ang Sepik River maoy kapig 1,100 kilometros kataas nga morag dakong brawon nga halas nga nag-ikis-ikis gikan sa kabukiran paingon sa dagat. Ang ubang bahin niini lapad kaayo nga halos dili makita  ang pikas tampi. Dinhi mag-agian ang mga igsoon, apil ang nagapanawng mga magtatan-aw uban sa ilang mga asawa. Atong ubanan ang usa ka magtatan-aw sa sirkito ug ang iyang asawa sa ilang pagbisita sa mga kongregasyon dinhi.

Si Warren Reynolds misulat: “Sayo sa buntag, migikan mi sa akong asawa nga si Leann sa lungsod sa Wewak dala ang among 12-piye nga aluminum nga sakayan ug gihigot kini sa atop sa among sakyanan. Human sa tulo ka oras nga biyahe, nga kadaghanan gigamitag duwal, among gibilin ang sakyanan sa daplin sa suba sa pipila ka adlaw samtang nagsakayan mi pasungsong sa suba aron duawon ang duolag 30 ka magmamantala sa upat ka baryo ubay sa gagmayng suba nga miagos sa Sepik River.

“Sa nakarga na ang among mga suplay diha sa sakayan, among gipaandar ang 25 kabalyos nga makina ug gisungsong ang suba. Paglabayg usa ka oras, misimang mi sa Yuat River, nga nag-agos sa Sepik, ug mibiyahe pag duha ka oras ayha nakaabot sa baryo sa Biwat. Didto giabiabi mi pag-ayo sa mga igsoon ug mga interesado, ug ilang gisaog ang among sakayan ug gibutang sa silong sa balay sa igsoon. Human makakaog tinunoang saging, nagbaktas mig duha ka oras diha sa lapokong lasang, nga gigiyahan sa mga igsoon nga nagbitbit sa among mga dala. Dayon nakaabot mi sa gamayng baryo sa Dimiri, diin nanginom mig tubig sa butong aron matagbaw ang among kauhaw ug nagplastar sa among moskitero ug higdaanan diha sa balay nga taas ug silong nga gama sa kahoy ug kogon. Human makapanihapon ug linung-ag nga kamote, nangatulog na mi.

“Katorse ka magmamantala ang nagpuyo sa tulo ka baryo dinhi. Sa misunod nga mga adlaw, among gisangyawan ang matag baryo ug nakakaplag mig daghang  interesado. Diha pay duha ka gitun-an sa Bibliya nga nagpalegal sa ilang kaminyoon aron mahimong magmamantala. Ang mga igsoon naghikay ug simpleng panihapon para sa kasal—mga kamote, sago, utanon, ug duha ka manok.

“Pagka-Dominggo, nalipay mi nga 93 ka tagabaryo ang mitambong sa pakigpulong publiko! Human sa tigom, nanghipos mi ug migikan pagkaudto balik sa Biwat diin among gibilin ang among mga gamit diha sa balay sa interesado ug dayon nagsangyaw didto. Ubay-ubay ang midawat sa mga literatura, ug ang uban nasugdag pagtuon sa Bibliya. Pagkagabii, sa balay sa gitun-an sa Bibliya, nangaon mi duol sa daob aron dili mi lamokon.

 “Sayo pagkaugma, namalik mi sa among sakayan, gisaog kini sa suba ug milawig nga naggabon pa nga giduyogan sa honi sa kalanggaman ug kisaw sa mga isda. Among gikasugat ang mga pamilya diha sa gakit nga punog mga igbabaligya sa merkado.

“Pag-abot namo sa sakyanan, amo kining gitubilan ug nagkuha usab mig tubig nga mainom ug uban pang suplay. Dayon milawig na sab mi paingon sa Kambot aron duawon ang 14 ka magmamantala didto. Naabot mi didto duha ka oras sa ulahi nga nahumod sa ulan. Gikan sa Kambot, misakay namo ang mga igsoon ug milawig mi paingon sa dakong baryo sa masigkatampi sa suba. Nagsangyaw mi dinhi hangtod sa hapon. Sa among pagpauli, among gisangyawan ang mga tawo diha sa ilang mga gakit. Kay nakita man mi nila nga  milabay pagkabuntag, sila nagpaabot sa among pagbalik. Wala kaayoy kuwarta ang mga tawo dinhi, busa ilang bayloag lubi, kalbasa, tinap-anan, ug saging ang mga literatura. Pagkagabii, amo kining lutoon didto sa among gisak-an sa Kambot.

“Sa Kambot, taas ug silong ang tigomanan sama sa ubang kabalayan. Sa ting-ulan maglunop dinhi, busa magsakayan ang mga igsoon paingon sa tigom. Sa kataposang adlaw sa duaw, dihay 72 nga mitambong sa pakigpulong publiko, nga ang uban nagbaktas ug lima ka oras aron makatambong.

“Sa among pagbalik sa sakyanan, among gikarga ang sakayan ug mibiyaheg tulo ka oras sa pagpauli. Samtang nagbiyahe, among gihunahuna ang minahal nga mga igsoon sa Sepik River, ug gipamalandong usab ang gugma ni Jehova alang kanila pinaagi sa mga paningkamot sa iyang organisasyon sa pagtagana sa ilang espirituwal nga mga panginahanglan. Pagkadakong pribilehiyo nga mahimong bahin niini nga organisasyon!”

PAGSUKOL SA DAOTANG MGA ESPIRITU

Bisag daghan ang nag-angkong Kristohanon sa Papua New Guinea, kaylap gihapon ang pagsimba sa katigulangan ug kahadlok sa daotang mga espiritu. Di pa dugay, sumala sa usa ka basahon, “nauso na usab ang espiritismo ug pagpamarang.” Busa sagad nagtuo ang mga tawo nga ang mga barangan o ang espiritu sa ilang katigulangan maoy nakaingon sa mga sakit ug kamatayon.

Niini nga kahimtang, makatabang gayod ang kamatuoran sa Bibliya. Gani, ang ubang barangan miila sa gahom sa Pulong sa Diyos, mibiya sa pagpamarang, ug nakadangat sa kamatuoran.

 Pananglitan, si Soare Maiga, nga nagpuyo sa usa ka baryo mga 50 kilometros gikan sa Port Moresby, gikaintapan tungod sa iyang kalaki. Apan nainteres siya sa pagtulon-an sa mga Saksi ug nagtambongan sa ginurupong mga pagtuon sa Bibliya. Wala madugay, iyang gidawat ang kamatuoran ug gibiyaan ang iyang mga kalaki. Apan human niya ilabay ang iyang mga gamit sa espiritismo, katingalahang mobalik kini kaniya! Bisan pa niana, determinado si Soare sa ‘pagsukol sa Yawa.’ Busa iyang gisulod ug bag ang tanan niyang gamit sa espiritismo, gipabug-atan kinig bato ug gilabay sa lawod. (Sant. 4:7) Sukad niadto, wala na kini mobalik. Dayon kining maisog nga lalaki nahimong dasig nga Saksi sa matuod nga Diyos, si Jehova.

Si Kora Leke naggamit ug madyik ug mga hilba sa pag-ayog mga sakit. Apan sa nagtuon siyag Bibliya, nalisdan siya sa paglingkawas sa espiritu nga nagtabang niya sa pagpamarang. Sama kang Soare, si Kora determinado nga makalingkawas sa mga demonyo, ug sa tabang ni Jehova, siya nagmalamposon. Sa ulahi, siya nagregular ug naespesyal payunir. Bisag tigulang  ug luya nag tuhod, kining maunongong igsoon padayong nagpaambit sa maayong balita sa iyang mga silingan.

Unsaon man pag-adto ni Kora sa iyang paboritong sangyawanan? Isakay siya sa mga igsoon ug karetilya, ang labing praktikal nga kasakyan niya niadto. Sa ulahi, usa ka brader nga nagtrabaho sa sanga ang nag-asembol ug wheelchair para niya gamit ang puthaw sa lingkoranan, mga ligid sa bisikleta, ug lona alang sa lingkoranan. Pinaagi niini makasangyaw na si Kora nga mag-inusara! Pagkamakapadasig ang panig-ingnan sa maong mga tigulang, ug nalipay gayod si Jehova kanila!—Prov. 27:11.

PAGTUDLO SA MGA TAWO SA PAGBASA UG PAGSULAT

“Ang tanang butang nga gisulat kanhi gisulat alang sa pagtudlo kanato,” nag-ingon ang Roma 15:4. Buot gayod sa Diyos nga makamaong mobasa ug mosulat ang iyang katawhan. Busa, sama sa nahisgotan na, ang mga Saksi sa Papua New Guinea naningkamot sa pagtudlo sa mga tawo sa pagbasa ug pagsulat.

Ang pagtuon sa pagbasa ug pagsulat lisod gayod ilabina sa mga edaran, apan makakat-on gyod ang usa kon siya desidido. Mapalihok gayod sa Pulong sa Diyos ang mga mapainubsanon ug walay edukasyon.

Tagda ang kasinatian ni Save Nanpen, usa ka batan-ong lalaki duol sa tuboran sa Sepik River. Sa mibalhin si Save sa Lae, nabag-ohan siya sa  modernong pagkinabuhi didto. Nasangyawan usab siyag mga Saksi bahin sa paglaom sa Gingharian. Natandog si Save ug misugod siya pagtambong sa mga tigom ug wala madugay siya mikuwalipikar ingong dili bawtismadong magmamantala. Apan nagpanuko siyang magpabawtismo. Ngano man? Kay nanaad siya kang Jehova nga ayha lang siya magpabawtismo kon makamao na siyang mobasag Bibliya. Busa siya nagtuon pag-ayo ug nakakab-ot sa iyang espirituwal nga mga tumong.

Daghan gihapon ang dili makamaong mobasa ug mosulat, apan may mga eskuylahan na diha sa daghang dapit, ug nagtungha niini ang mga anak sa mga Saksi. Gani, sagad silay sulondan sa klase tungod sa maayong pagbansay kanila sa ilang ginikanan ug diha sa mga tigom, sama sa Teokratikanhong Tunghaan sa Ministeryo.

ANG KAMATUORAN MAKABAG-O SA MGA TAWO

Si apostol Pablo misulat: “Ang mga hinagiban sa among pagpakiggubat dili unodnon, kondili gamhanan tungod sa Diyos aron sa pagpukan sa lig-ong pagkatarok nga mga butang.” (2 Cor. 10:4) Usahay ang usa lang ka teksto dako nag epekto, sama sa kasinatian ni Elfreda. Sa nabasa ni Elfreda ang ngalan sa Diyos diha sa iyang Bibliya sa pinulongang Wedau, iyang gisusi ang ensiklopedia ug iyang natino nga tinuod kini. ‘Ang mga Saksi ni Jehova maoy nagtudlo sa kamatuoran,’ matod niya. Apan ang iyang bana nga si Armitage dili gusto sa mga Saksi. Siya palahubog, nagmamâ, hinabako, ug putong.

Human miretiro sa iyang trabaho sa Lae, si Armitage ug Elfreda mibalhin sa Alotau sa probinsiya sa Milne Bay, diin walay mga Saksi. Busa si Elfreda  nagsuskribir ug Bantayanang Torre ug Pagmata! ug nagtuon sa Bibliya uban sa payunir nga si Kaylene Nilsen pinaagig sulat. “Kada semanang ipadala ni Elfreda ang iyang mga tubag,” matod ni Kaylene.

Sa ulahi, ang mga graduwado sa Gilead nga si Geordie ug Joanne Ryle giasayn sa Milne Bay, ug ilang gibisita si Elfreda aron dasigon ug iuban siya sa pagsangyaw. “Gihangyo ko ni Armitage nga tun-an siyag Bibliya,” matod ni Geordie. “Nagduhaduha ko sa iyang motibo tungod sa iyang reputasyon. Apan paglabayg usa ka bulan nga pagtuon, nakaingon ko nga sinsero siya. Sa ulahi siya nabawtismohan ug nahimong ministeryal.” Karon, may tulo na ka henerasyon sa iyang pamilya nga nakadangat sa kamatuoran, ug ang iyang apong lalaki nga si Kegawale Biyama, nga gihisgotan sa miagi, membro karon sa Komite sa Sanga sa Port Moresby.

Samtang nagpayunir sa Hula, si Don ug Shirley Fielder nakasugod ug pagtuon sa Bibliya kang Alogi ug Renagi Pala. “Si Alogi kawatan ug kanunayng makakitag away,” matod ni Don. “Natakboyan siyag sakit sa panit mao nga ngilngig siyang tan-awon, ug gikaon na sa kagaw ang bahin sa iyang baba. Nagmamâ sila sa iyang asawa, busa pula kaayo ang gingi sa ilang itom nga mga ngipon. Wala gayoy magdahom nga madani si Alogi sa kamatuoran. Apan sila nainteres ug mitambong sa mga tigom, nga hilom nga naglingkod sa luyo.

“Paglabayg kapin sa unom ka bulan,” nahinumdom si Don, “nagbag-o gayod si Alogi. Wala na siya mangawat, makig-away, ug makiglalis. Gihinloan na ni Alogi ug Renagi ang ilang mga lawas ug nakigbahin sa mga tigom. Nagsangyaw na usab sila sa uban. Gani, apil sila sa unang mga na-Saksi sa Hula.”

 Si Abel Warak nga taga-New Ireland maoy sanlahon. Tungod niini, dili makabatyag ang iyang mga kamot ug tiil. Dihang nasangyawan siya, halos dili siya makalakaw ug dili na gustong mabuhi. Apan nabag-o sa kamatuoran ang iyang tinamdan ug siya malipayon ug lagsik na karon. Sa ulahi, siya nagpayunir. Aron duna siyay masud-an, mangisda si Abel, apan kay banhod man ang iyang mga tiil, dili siya makalakaw diha sa hunasan. Busa gipalitan siya sa mga igsoon ug botas nga kutob sa tuhod. Nakakat-on usab siya sa pagbisikleta ug makasangyaw na sa layo. Gani, magbisikleta siyag mga 100 kilometros aron magbalikduaw, ug may higayon nga nagbisikleta siyag 145 kilometros aron adtoon ang usa ka interesado ug dapiton sa pagtambong sa Memoryal.

Usahay, ang ‘kahibalo bahin kang Jehova’ nakatabang bisan sa mga tawong bangis sa paghimog dagkong kausaban. (Isa. 11:6, 9) Pananglitan, sa 1986, mga 60 ka tawo gikan sa duha ka baryo duol sa Banz ang mitambong sa kombensiyon sa Lae ug nanglingkod sa atubang. Kining mga tawhana dugay nang nagdumtanay. Apan human masangyawi sa mga espesyal payunir, sila nagdinaitay na. Ang maong kasinatian nagpahinumdom namo sa Zacarias 4:6: “‘Dili pinaagi sa kasundalohan, ni pinaagi sa gahom, kondili pinaagi sa akong espiritu,’ miingon si Jehova sa mga panon.” Ang maong espiritu  nagtukmod usab sa daghang sinserong tawo sa pagsunod sa sukdanan sa Bibliya bahin sa moralidad.

PAGTAHOD SA GASA SA DIYOS NGA KAMINYOON

Sa daghang nasod, ang lokal nga kostumbre ug ang mga relihiyon sa Kakristiyanohan sagad wala magsunod sa sukdanan sa Kasulatan bahin sa kaminyoon. (Mat. 19:5; Roma 13:1) Kini usab ang kahimtang sa Papua New Guinea. Busa aron mapahimut-an si Jehova, daghang nagpuyopuyo o kadtong daghag kapikas ang mihimog dagkong kausaban. Tagda pananglitan si Francis ug ang iyang asawa nga si Christine.

Dihang miresayn pagkasundalo si Francis, nagbulag sila sa iyang asawa. Si Christine ug ang duha nila ka anak mipauli sa ilang baryo sa Goodenough Island, sa probinsiya sa Milne Bay, ug si Francis mibalik sa Mount Hagen. Didto may gikapuyo si Francis nga laing babaye nga may mga anak. Tigtambongan sila sa Assemblies of God Church. Sa ulahi, ang puyopuyo ni Francis nasangyawan ug mga Saksi ug nagtuon sa Bibliya. Ngadtongadto, nainteres usab si Francis ug nagtambongan na sila sa mga tigom.

Gusto ni Francis nga mahimong magmamantala, apan kinahanglan niyang ayohon ang iyang kaminyoon. Human matimbangtimbang pag-ayo, iya kining gihisgotan uban sa iyang kapuyo. Dayon ang iyang kapuyo ug ang iyang mga anak mibalhig balay, ug gipakigkitaan ni Francis si Christine, nga unom ka tuig nang bulag kaniya. Natingala gayod si Christine ug ang iyang mga paryente sa pagkakita kang Francis. Pinaagi sa Kasulatan, malulotong gisaysay ni Francis kanila nga buot niyang buhaton kon unsay husto sa panan-aw ni Jehova. Dayon iyang gihangyo ang iyang asawa nga mag-uli sila ug mobalik sa Mount Hagen  ingong pamilya. Ang tanan nahingangha gayod sa pagbag-o ni Francis. Nakig-uli kaniya si Christine, ug gibayran ni Francis ang mga paryente ni Christine para sa tanan nilang nahimo sa iyang pamilya sulod sa milabayng unom ka tuig.

Pagbalik ni Christine sa Mount Hagen, siya usab nagtuon sa Bibliya, apan kinahanglang magtuon una siya sa pagbasa. Sa kadugayan, wala na siya magmamâ ug manabako. Kini nga magtiayon mga Saksi na karon.

KABATAAN NGA NAGPASIDUNGOG SA ILANG MAGLALALANG

Tungod sa pagsunod sa ilang tanlag nga nabansay sa Bibliya, daghang kabataan sa Papua New Guinea ang nakahatag ug maayong pamatuod. Pananglitan, sayo sa 1966, giingnan sa usa ka maestra sa elementarya ang pito ka anak sa mga Saksi nga kinahanglan silang mosaludar sa bandera panahon sa seremonyas nga himoon pagkasunod semana. Apan wala sila mosaludar atubangan sa mga 300 ka estudyanteng nagkatigom. Busa gipalagpot sila sa eskuylahan bisag mihangyo ang ilang mga ginikanan pinaagig sulat nga dili paapilon ang ilang mga anak sa seremonyas. Giapelar kini sa lokal nga ansiyano ngadto sa mga opisyales sa gobyerno sa Papua New Guinea ug Australia.

Sa Marso 23, giteleponohan sa Australian Administrator sa Papua New Guinea ang mga kawani sa eskuylahan nga pabalikon dayon sa pagtungha ang mga bata. Ang matuod nga pagsimba nakabatog gamayng legal nga kadaogan. Karon, ang gobyerno sa Papua New Guinea padayong nagtahod sa katungod sa mga bata nga dili mosaludar sa bandera tungod sa ilang tanlag.

 Ang ‘mga bata ug mga masuso’ makadayeg usab kang Jehova sa ubang paagi. (Mat. 21:16) Tagda pananglitan si Naomi nga nagpuyo sa bukid, kansang ginikanan nga si Joe ug Helen dili Saksi. Sa nag-tres anyos na si Naomi, mipuyo siyag mga usa ka tuig sa iyang iyaan didto sa Lae, kinsa usa ka masibotong Saksi. Kanunayng iuban si Naomi sa pagsangyaw nga sagad isulod sa bag ug ikabiba sa iyang iyaan. Busa nasinati si Naomi bahin sa paglaom sa Gingharian ilabina kay gigamit sa iyang iyaan ang mga hulagway sa librong Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya.

Sa miuli na si Naomi sa iyang ginikanan, nagdala siyag basahon sa mga Saksi, migawas sa balay, ug dayon nanuktok sa pultahan. “Balik diri sa sulod,” giingnan siya sa iyang ginikanan. Pagsulod niya, siya miingon: “Hello. Usa ko sa mga Saksi ni Jehova, ug gusto kong makig-estorya ninyo bahin sa Bibliya.” Samtang nahingangha nga nagtan-aw si Joe ug Helen, si Naomi mipadayon: “Ang Bibliya nag-ingon nga maparaiso ning atong lugar; ug si Jesus ang maghari kanato. Si Jehova maoy naglalang sa tanang butang.”

Nakurat si Joe ug Helen. “Unsa kahay hunahunaon sa atong mga silingan!” giingnan ni Joe si Helen. “Ugma, ayaw siyag pagawsa sa balay.”

Pagkaugma, samtang naglingkod ang iyang ginikanan sa gawas sa balay, gituktok ni Naomi ang bungbong sa iyang kuwarto. “Gawas diri,” matod ni Joe. Paggawas ni Naomi, nagsangyaw na sab siya gamit ang laing presentasyon: “Hello. Usa ko sa mga Saksi ni Jehova ug sangyawan ko kamo. Ang mga buotan mopuyo sa yuta sa walay kataposan. Apan ang mga tawong masuko ug mobuhat ug daotan dili makapuyo sa Paraiso.” Kay nabalaka sa ilang anak, mihilak si Helen ug si Joe misulod sa kuwarto.

 Nianang gabhiona, naikag si Joe ug gipakli-pakli ang iyang karaang King James nga Bibliya ug nakita ang ngalang Jehova. Pagkaugma, imbes motrabaho, iyang gisulatan ang mga Saksi ug mibiyaheg 40 kilometros ngadto sa Mount Hagen aron ibilin ang sulat diha sa Kingdom Hall.

Giduaw si Joe ug Helen sa mga igsoon ug gitanyagag pagtuon sa Bibliya. Gitudloan usab nila si Helen sa pagbasa. Sa ngadtongadto, si Joe ug Helen nabawtismohan, ug si Helen nakatabang sa ubang mga gitun-an sa Bibliya nga makakat-ong mobasa. Kining tanan maoy tungod sa kadasig sa gamayng bata sa pagdayeg kang Jehova!

 MGA PANINGKAMOT SA PAGTAMBONG UG TIGOM

Sa ubang bahin sa kalibotan, ang mga igsoon moagig trapik ug polyuted nga kadalanan o punog tawong mga estasyonan sa tren aron sa pagtambong ug tigom ug kombensiyon. Apan ang problema sa Papua New Guinea mao ang daot nga mga karsada ug kawalay kasakyan. Busa, daghang pamilya ang magbaktas o magsakayan. Pananglitan, ang mga igsoon uban sa ilang mga anak mobaktas ug kapig 160 kilometros agi sa danglog ug batoon nga kabukiran aron makatambong sa kombensiyon sa Port Moresby. Sa ilang usa ka semana nga pagbaktas, moagi sila sa Kokoda Trail, ang iladong dapit nga gigubatan panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Sila magdalag pagkaon, lutoanan, sinina, ug ubang kinahanglanon sa kombensiyon.

Ang mga igsoon gikan sa layo kaayong Nukumanu Atoll sagad motambog kombensiyon sa Rabaul, nga 800 kilometros pakasadpan. “Aron untop silang makaabot,” matod ni Jim Davies, “sila mogikan nga abanteg unom ka semana kay dili regular ang biyahe sa barko. Dili pod sila makaseguro nga makauli dayon. Dihay higayon nga ang bugtong barko nga tigbiyahean sa Nukumanu milahos sa Australia kay dunay ayohon, ug dayon ang mga tag-iya sa barko wala nay ikagasto. Busa, gidangtag kapin sa unom ka bulan ayha nakauli ang mga igsoon! Hinuon, talagsa ra kining mahitabo, apan sagad madelatar gyod ug pipila ka semana ang mga igsoon ug adto na lang sila moestar sa ilang mga igsoon sa pagtuo o sa ilang mga paryente.”

ANG MAAYONG PANIG-INGNAN SA MGA MISYONARYO

Dili sayon alang sa mga misyonaryo ang pag-alagad sa langyawng dapit diin lisod ang kinabuhi. Apan mihimo silag mga pagpasibo ug naapresyar kini sa mga  tagadidto. Kini ang giingon sa usa ka babaye bahin sa mga misyonarya nga nagdumala kaniyag pagtuon, “Puti tuod ang ilang panit, apan sama ra silag pagbati kanamo.”

Ang ubang misyonaryo nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw. Aron maduaw ang mga kongregasyon, mogamit silag lainlaing matang sa transportasyon. Tinuod kini kang Edgar Mangoma, nga nagduaw sa mga sirkito nga anaa sa Fly River ug Lake Murray. “Sa duawon ko ang duha ka kongregasyon diha sa lanaw, ako magsakayan nga usahay demotor o mamugsay ra. Kon magbugsay ra, maabtan kog walo ka oras paingon sa laing kongregasyon. Sagad, ubanan kog tulo o upat ka brader nga mouli ra dayon human ko nila mahatod. Gipabilhan gyod nako ang ilang pagsakripisyo!”

Ang maayong pananglitan sa mga misyonaryo, lakip ang ilang kamapainubsanon ug gugma sa mga tawo, nakahatag ug maayong pamatuod. “Nahingangha ang mga tagabaryo sa pagkakita nga nakigsalo kog pangaon sa mga interesado,” miingon ang usa ka magtatan-aw sa sirkito. “Gani, giingnan ko sa ubang tagadidto: ‘Kamo ang matuod nga relihiyon. Lahi mo sa among mga pastor kay sila dili makig-uban namo.’”

Nalisdan ba ang langyawng mga sister sa pagpasibo sa kinabuhi sa Papua New Guinea? “Sa unang mga bulan, nalisdan gyod ko,” matod ni Ruth Boland, nga kauban sa iyang banang si David sa nagapanawng buluhaton. “Kadaghan ko mibati nga kaundangon na. Apan ako milahutay tungod sa akong pagpabili ug  gugma sa mga igsoon. Mas giuna namo ang kaayohan sa uban kay sa among kaugalingon. Mibati gyod mig tumang kalipay. Tinuod, naglisod mi sa pinansiyal, apan dato mi sa espirituwal. Ug among nakita ang pagsuportar ni Jehova dili lamang sa among buluhaton kondili sa among kinabuhi usab. Kon wala kay kuwarta, kinahanglang bug-os kang mosalig kang Jehova ug iya kang panalanginan.”

ANG GIYERA SIBIL SA BOUGAINVILLE

Sa 1989, mibuto ang giyera sibil sa Bougainville Island tungod sa mga rebelde. Sulod sa 12 ka tuig nga paggubatay, mga 60,000 ka tawo ang nawad-ag pinuy-anan ug 15,000 ang nangamatay. Naapektohan usab ang daghang igsoon, diin kadaghanan nila namakwet sa ubang bahin sa Papua New Guinea.

Sa wala pa mobiya sa isla, ang payunir nga si Dan Ernest gidakop sa Bougainville Revolutionary Army (BRA) ug gidala sa dakong bodega. Si Dan miingon: “Didto ang heneral sa BRA nga punog medalya ang uniporme ug nagtakin ug espada.

“‘Ikaw ba si Dan Ernest?’ siya nangutana.

“‘Oo,’ mitubag ko.

“‘Nakadungog ko nga espiya ka sa Papua New Guinea Defence Force,’ siya miingon.

“Ako siyang giingnan nga ang mga Saksi ni Jehova dili moapil sa panagbangi sa mga nasod, apan siya misagbat: ‘Nahibalo mi! Giobserbahan mo namo. Ang ubang relihiyon mosuportar sa gituohan nilang modaog. Kamo lang ang relihiyon nga neyutral.’ Dayon siya miingon: ‘Ang katawhan dinhi naguol pag-ayo tungod sa gubat ug gikinahanglan nila ang inyong makapahupay nga mensahe. Gusto namong magpabilin  mo sa Bougainville ug magpadayon sa pagsangyaw. Apan kon mobiya mo, paneguroon nako nga inyong madala ang tanan ninyong butang.’ Duha ka semana sa ulahi, sa dihang mibalhin mi sa akong asawa sa bag-o namong asaynment sa Manus Island, gituman gyod sa heneral ang iyang giingon.”

Naningkamot ang sangang buhatan sa pagkontak sa mga igsoon nga naapektohan sa gubat ug, bisan pag gibantayan sa mga sundalo ang kadagatan, nakaabot gihapon sa mga igsoon ang mga pagkaon, tambal, ug literatura. Ang miduawng magtatan-aw sa sirkito mitaho: “Ang mga epekto sa gubat makita bisan asa, apan ang mga igsoon padayong nagsangyaw ug nagtigom. Daghang pagtuon sa Bibliya usab ang gidumala.”

Sa kataposan, sa 2001, nagkasinabot ra ang naggubatay nga mga partido ug naestablisar ang Bougainville ug ang sikbit nga mga isla ingong nagkinaugalingon nga rehiyon. Wala pay Saksi sa Bougainville Island karon, apan duna nay kongregasyon nga may 39 ka magmamantala sa sikbit nga Buka Island.

ANG RABAUL GIPAYHAG SA BOLKAN

Ang siyudad sa Rabaul dunay dakong pantalan nga bahin sa baba sa karaang bolkan. Sa Septiyembre 1994, ang aktibong mga buho atbang sa pantalan mibuto nga nagpayhag sa Rabaul ug nag-usab sa kinabuhi sa mga tawo didto. Ang Kingdom Hall ug ang puy-anan sa mga misyonaryo nadaot, apan walay igsoon nga namatay. Hinuon, dihay brader nga namatay tungod sa sakit sa kasingkasing samtang mikalagiw. Ang tanang igsoon nangadto sa giandam daan nga  dapit nga distansiyag daghang kilometro, nga nagsunod sa giplanong pagbakwet nga gipaskin sa information board sa Kingdom Hall.

Naghikay dayon ang sangang buhatan sa pagtabang niadtong naapektohan ug nag-organisar ug mga hinabang. Gipadala dayon ang gidonar nga mga sinina, moskitero, tambal, gasolina, krudo, ug ubang butang, lakip ang bugas ug gabi gikan sa silingang kongregasyon. Gani, nakadayeg ang lokal nga mga opisyales sa gihimo sa mga Saksi.

Ngadtongadto ang Rabaul Congregation nahanaw. Duha ka adlaw human sa pagbuto, mga 70 ka magmamantala uban sa ilang mga anak ang nagtigom sa gibiyaang eskuylahan. Pag-abot sa mga ansiyano, nangutana sila: “Unsang orasa magsugod ang tigom?” Bisan pa sa mga kalisdanan, ang tigom ug pagsangyaw wala gayod mapasagdi. (Heb. 10:24, 25) Kadaghanan sa mga igsoon namalhin sa ubang grupo, ug nahimong kongregasyon ang usa niini.

 Ang gobyerno misaad nga ang tanang relihiyon nga nawad-ag propiedad hatagag lote didto sa lungsod sa Kokopo, mga 24 kilometros gikan sa Rabaul. Nahatagan nag lote ang ubang relihiyon apan ang mga Saksi wala pa. Dayon, pito ka tuig sa ulahi, may brader nga gikan sa Africa ang nagtrabaho sa planning department sa lungsod. Sa pagkahibalo nga gipihig ang mga Saksi, nangita dayon siyag lote sa Kokopo ug gitabangan ang mga igsoon maylabot sa aplikasyon, nga giaprobahan dayon. Usa ka tem sa konstruksiyon ang nagboluntaryo sa pagtukod sa Kingdom Hall ug puy-anan sa mga misyonaryo. Gani, ang inhustisya kaniadto nahimong panalangin. Sa unsang paagi? Ang lote nga gihatag ngadto sa ubang relihiyon atua sa bakilid. Apan ang lote nga gihatag ngadto sa mga igsoon anaa sa sentro sa lungsod.

PAG-USWAG SA PAGHUBAD

“Sa nasod diin kapig 800 ang pinulongan, hinungdanon nga adunay komon nga mga pinulongan aron makakomunikar ang mga tawo,” matod ni Timo Rajalehto, membro sa Komite sa Sanga ug magtatan-aw sa  Translation Department. “Ang mga pinulongang Tok Pisin ug Hiri Motu haom kaayo alang niini kay kini ang gigamit sa negosyo. Dili kaayo kini lisod tun-an ingong ikaduhang pinulongan, ug adlaw-adlaw kining gigamit. Apan lisod kining gamiton sa paghubad ug komplikadong mga ideya. Busa may mga termino nga malisdan ang among mga tighubad.

Pananglitan, among nahibaloan nga walay katumbas nga Tok Pisin para sa ‘prinsipyo.’ Busa, gikombinar sa among mga tighubad ang duha ka pulong nga Tok Pisin ug namugna ang pulong stiatok (giya nga mga pulong), nga naghubit kon sa unsang paagi magamit ang mga prinsipyo sa ‘paggiya’ sa mga tawo sa hustong direksiyon. Kining pulonga gigamit na sa media ug sa mga tawo nga nagsultig Tok Pisin.”

Ang Bantayanang Torre gisugdan pagpatik sa Motu sa 1958, ug sa Tok Pisin sa 1960. Ang tun-anang mga artikulo gipatik sa Sydney, Australia, sa inestipleran nga mga papel ug dayon ipadala sa Port Moresby. Sa 1970, ang magasin gihimo nang 24 ka panid, ug ang sirkulasyon niini miabot nag 3,500. Ang 24-panid nga edisyon sa Pagmata! unang gipatik sa Tok Pisin sa Enero 1972. Sa pagkakaron, ang sanga naghubad ug kaduha sa usa ka bulan nga Bantayanang Torre ug kas-a sa tulo ka bulan nga Pagmata! diha sa Tok Pisin. May binulan usab nga tun-anang edisyon ug kas-a sa tulo ka bulan nga edisyon para sa publiko nga Bantayanang Torre diha sa Hiri Motu.

“Di pa dugay, naghubad mig mga tract diha sa bag-ong mga pinulongan, sama sa Enga, Jiwaka, Kuanua, Melpa, ug Orokaiva,” matod ni Timo Rajalehto. “Nganong kinahanglan man kining himoon nga makasulti mag Tok Pisin o English ang maong mga tawo? Buot namong mahibaloan kon unsay reaksiyon sa mga  tawo sa mensahe sa Gingharian diha sa kaugalingon nilang pinulongan. Madani kaha sila sa kamatuoran ug makabatog maayong impresyon sa mga Saksi?

“Siyempre, oo! Gani, daghag maayong komento ang publiko. Nasugdan ang mga pagtuon sa Bibliya, ug maayo nag tinagdan sa mga Saksi ang ubang magsusupak kanhi. Dako kaayog epekto kon ang mga tawo makadawat ug basahon sa kaugalingon nilang pinulongan.”

Sa pagkakaron, may 31 ka boluntaryo ang Translation Department, lakip sa mga tem sa Hiri Motu ug Tok Pisin. Sa Disyembre 2009, nalipay sila sa pagbalhin sa bag-o nilang opisina.

 DAGHAN ANG NAKABENEPISYO SA PIONEER SERVICE SCHOOL

Alang sa daghang alagad ni Jehova, ang Pioneer Service School maoy usa ka hinungdanong okasyon sa ilang kinabuhi. Kini nakatabang sa mga payunir nga mouswag sa espirituwal ug mahimong mas epektibo sa ministeryo. Kini ang komento sa pipila nga nakatungha.

Lucy Koimb: “Ang tunghaan nagtudlo kanako nga ang usa sa kinamaayohan nakong mahimo sa akong kinabuhi mao ang pag-alagad nga bug-os panahon.”

Michael Karap: “Sa wala pa ko makatungha, daghan kog balikduaw apan walay mga pagtuon sa Bibliya. Apan karon daghan na!”

Ben Kuna: “Ang tunghaan nagtudlo kanako sa pagpahiuyon sa akong hunahuna sa hunahuna ni Jehova.”

Siphon Popo: “Karon pa gyod ko nagtuon ug maayo! Ug nakakat-on ko nga dili dalidalion ang pagtuon.”

Julie Kine: “Ang tunghaan nagtudlo kanako nga magmatimbang bahin sa materyal nga mga butang. Sa pagkatinuod, pipila ra ka butang ang atong gikinahanglan.”

Si Dan Burks, nga membro sa Komite sa Sanga, miingon: “Kon mas mabungahon ang mga payunir, sila mas malipayon ug mas madasigon usab. Masaligon kami nga ang Pioneer Service School padayong makatabang sa ginatos ka payunir niining nasora. Siyempre, ang mga magmamantala ug mga interesado makabenepisyo usab niini.”

NAG-USWAG TUNGOD SA GUGMA

Si Jesu-Kristo miingon: “Ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma  sa inyong taliwala.” (Juan 13:35) Sa Papua New Guinea, ang Kristohanong gugma maoy nakapahiusa sa mga tawo nga lainlaig pinulongan, rasa, kultura, ug kahimtang sa kinabuhi. Dihang makita sa sinserong mga tawo kini nga gugma, sila makaingon, “Ang Diyos nagauban kaninyo.”

Kini ang giingon ni Mange Samgar, usa ka tag-iyag bus ug kanhi pastor sa Lutheran nga taga-Banz, nga gihisgotan sa miagi. Nganong nakaingon man siya niini? Aron makatambong ug kombensiyon sa Lae, gipakyaw sa mga igsoon ang usa ka bus ni Mange. “Kay gustong mailhan ang mga Saksi, siya miuban,” matod ni Steve ug Kathryn Dawal, nga didto na sa asembliyahanan pag-abot sa bus. “Nakadayeg gyod si Mange sa pagkaorganisado ug panaghiusa sa katawhan ni Jehova. Pag-uli niya uban sa mga Saksi, kombinsido siya nga nakaplagan niya ang kamatuoran. Sa ulahi, siya ug ang iyang anak nahimong ansiyano.”

Si Sister Hoela Forova, nga usa ka batan-ong biyuda nga regular payunir nga nag-atiman sa iyang balo nga inahan, nanginahanglag bag-ong balay. Sa duha ka higayon, ilang gihatag ang tinigom nilang kuwarta sa usa ka paryente aron ipalit ug tabla, apan gisibat kini. Sa nasayran kini sa mga igsoon, ilang giayo ang iyang balay sa tulo lang ka adlaw. Tulo ka adlaw nga nagsigeg hilak si Hoela kay natandog sa gugma nga gipakita sa mga igsoon. Nakahatag usab kinig maayong pamatuod. Usa ka diakono ang natingala, “Sa unsang paagi nakatukod ug balay ning mga tawhana sa tulo lang ka adlaw nga wala man sila mangolektag kuwarta ug nagsige lag sangyaw!”

 Si apostol Juan misulat: “Minahal nga mga anak, maghigugmaay kita, dili pinaagi sa pulong ni sa dila, kondili sa buhat ug sa kamatuoran.” (1 Juan 3:18) Tungod sa gugma nga gipakita sa daghang paagi, ang buluhaton sa Papua New Guinea padayong nag-uswag. Gani, ang 3,672 ka magmamantala nagdumalag 4,908 ka pagtuon sa Bibliya, ug 25,875 ang mitambong sa Memoryal sa 2010—usa ka dakong pamatuod nga si Jehova padayong nagpanalangin!—1 Cor. 3:6.

Mga 70 ka tuig kanhi, ang gamayng grupo sa mga igsoon nangabot niining maanindot ug talagsaong yuta, dala ang kamatuoran nga nagpahigawas sa mga tawo. (Juan 8:32) Sa misunod nga katuigan, daghang ubang Saksi—langyaw ug lumad—ang miduyog kanila sa buluhaton. Gisagubang nila ang bagang kalasangan, punog malarya nga mga kalamakan, malisod nga mga dalan o wala gayoy karsada, maingon man ang kakabos, nanag-awayng mga tribo, kaylap nga espiritismo, ug usahay pisikal nga pag-atake sa mga lider sa relihiyon ug sa ilang mga tigpaluyo. Problema usab sa mga igsoon ang daghang dili makamaong mobasa ug mosulat ug ang pagsangyaw sa linibo ka tribo nga nagsultig kapin sa 800 ka pinulongan! Dili gayod malimtan sa mga igsoon ang pagsakripisyo sa naunang mga nagsangyaw dinhi.

Apan daghan niining mga sulirana ang giatubang gihapon sa mga Saksi sa Papua New Guinea. Pinaagi sa tabang sa Diyos, ang tanang butang posible. (Mar. 10:27) Busa, masaligon ang mga igsoon dinhi nga ihatag ni Jehova ngadto sa matarong nga mga tawo “ang kausaban ngadto sa putli nga pinulongan, aron silang tanan magatawag sa ngalan ni Jehova, aron magaalagad kaniya abaga sa abaga.”—Sof. 3:9.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 88]

“Bobogi, diin ka man nakakat-on niini?”

[Blurb sa panid 100]

“Misugot siya nga ipasalida ang among pelikula nga walay bayad”

[Blurb sa panid 104]

“Biyai nang imong relihiyon, kay kon dili potbolon ti ka”

[Blurb sa panid 124]

Sa nakita nila ang sulod sa iyang bag, nakonsensiya sila

[Blurb sa panid 149]

“Puti tuod ang ilang panit, apan sama ra silag pagbati kanamo”

 [Kahon/Hulagway sa panid 80]

Katibuk-ang Larawan sa Papua New Guinea

Yuta

Ang Papua New Guinea mao ang sidlakang katunga sa isla sa New Guinea. Kini dunay 151 ka gagmayng isla ug dakodakog diyutay sa California, U.S.A. Kabukiran ang interyor niini; kalasangan ug kalamakan ang duol sa dagat.

Katawhan

Sa 6.7 milyones ka molupyo, 99 porsiyento maoy Papuan ug Melanesian. Ang uban maoy Polynesian, Chinese, ug European. Kadaghanan nag-angkong Kristohanon.

Pinulongan

Ang Papua New Guinea ang kinadaghanag pinulongan sa kalibotan. Kini dunay 820 ka pinulongan, nga 12 porsiyento sa tanang pinulongan sa kalibotan. Gawas sa ilang lumad nga mga pinulongan, ang kadaghanan nagsultig Tok Pisin, Hiri Motu, o English.

Panginabuhi

Mga 85 porsiyento sa populasyon nagkinabuhi nga tradisyonal, nga nananom ug mga utanon diha sa ilang baryo. Kape ug tsa ang gipananom diha sa kabukiran aron ibaligya. Ang mga minerales, gas, ug lana, maingon man ang mga produkto gikan sa lasang, nakatabang usab sa ekonomiya.

Pagkaon

Ang pangunang pagkaon mao ang kamote, gabi, balanghoy, sago, ug saging nga lung-agon o kaonong hilaw. Daghan usab ug utanon, prutas, ug delatang karne ug sardinas. Aduna usay karneng baboy panahon sa espesyal nga mga okasyon.

Klima

Duha ang panahon dinhi—ting-ulan ug dili kaayo ting-ulan. Kay duol man sa ekwetor ang Papua New Guinea, medyo init ang daplin sa dagat ug bugnaw ang kabukiran.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 83, 84]

“Dili na Ko Maulawon”

ODA SIONI

NATAWO 1939

NABAWTISMOHAN 1956

KAAGI Ang unang payunir nga taga-Papua New Guinea. Karon espesyal payunir sa Hohola Motu Congregation sa Port Moresby.

◼ SA NAKITA sa akong magulang nga babaye si Tom ug Rowena Kitto nga nagsangyaw diha sa mga kahoyng taytayan sa baryo Hanuabada, iya kong gipatambong sa ilang tigom aron magpakisayod bahin niining “bag-ong relihiyon.” Ang tigom gipahigayon niadto sa balay sa interesado nga si Heni Heni Nioki.

Trese anyos ko niadto ug maulawon kaayo. Miadto ko sa balay ni Heni Heni, diin mga 40 ang mitambong, ug didto ko milingkod sa luyo nga ang akong kamot nagtabon sa akong nawong. Nakagusto ko sa akong nadunggan ug kanunay kong mitambong. Wala madugay, gihangyo ko ni Heni Heni nga hubaron ang English nga pakigpulong ni Tom Kitto ngadto sa Motu, ang pinulongan sa kadaghanang nanambong.

Pipila ka tuig sa ulahi, nagtrabaho ko sa lokal nga ospital aron mahimong doktor. Gipakig-estoryahan ko ni John Cutforth ug maluloton akong giingnan, “Kon magdoktor ka, makatabang ka sa mga tawo sa pisikal nga paagi. Apan kon mahimo kang espirituwal nga ‘doktor,’ makatabang ka sa mga tawo nga makabatog kinabuhing dayon.” Nianang semanaha nagpayunir ko.

Ang una nakong asaynment mao ang Wau. Nakabisita na ko niining lungsora ug nakakitag mga interesado. Gidapit ko ni  Jack Arifeae sa pagsangyaw sa simbahan sa mga Lutheran. Ang akong gipili nga hisgotan mao ang balaod sa Diyos bahin sa dugo. Naminaw pag-ayo ang 600 ka nanambong, kay daghan kanila nagtuo nga mosulod sa ilang lawas ang espiritu sa tawo kansang dugo ilang gikaon. Nasuko ang pari ug giingnan ang iyang mga membro nga dili na makigsulti kanako. Apan daghan ang nakagusto sa ilang nadunggan ug miuswag sa kamatuoran.

Mga usa ka tuig sa ulahi, giasayn ko sa Manu Manu, mga 50 kilometros amihanan-kasadpan sa Port Moresby. Didto akong nahibalag ang lider sa baryo nga si Tom Surau, kinsa nagdapit nako sa pagsangyaw sa iyang baryo. Human madumalahig pagtuon ang mga tagabaryo sulod sa tulo ka adlaw, ilang gitadtad ang rebulto ni Birhen Maria ug gilabay kini sa suba.

Gipamunit sa mga namuyo sa ubos sa suba ang mga bahin sa rebulto ug gipakita kini sa mga paring Katoliko sa ilang baryo, ug miingon, “Ilang gipatay si Maria!” Giadto kog duha ka pari, ug gisumbag ko sa usa kanila, nga nagsamad sa akong aping tungod sa iyang singsing. Pag-abot sa mga tagabaryo nga milaban nako, mikaratil ang mga pari.

Miadto ko sa Port Moresby aron ipatahi ang samad sa akong aping ug sa pagpablater niini sa kapolisan. Sa ulahi, gipabayad silag danyos ug gitangtang sa pagkapari. Human niini, mibalik ko sa baryo ug nagpormag grupo didto. Sa tabang ni Jehova, dili na ko maulawon.

[Hulagway]

Ang unang mga tigom gipahigayon sa balay ni Heni Heni

[Kahon sa panid 86]

Ang Sistemang Wantok

Ang wantok sa pinulongang Tok Pisin nagkahulogang “usa ka sulti.” Kini nagpasabot sa usa ka lig-ong relasyon nga naghiusa sa mga tawo nga samag tribo ug pinulongan, ug kini may mga obligasyon ug mga pribilehiyo usab. Pananglitan, ang mga tawo gidahom sa pagsustento sa tigulang nang mga wantok (mga tawong nagsulti sa ilang pinulongan) o kadtong nawad-ag trabaho o dili makatrabaho. Dako kinig gikatabang ilabina kay ang nasod dili makataganag igong kapangabuhian.

Apan kini nga sistema nakahatag usab ug problema. Pananglitan, kon ang gitun-an sa Bibliya mobarog sa kamatuoran, mahimo siyang isalikway sa ubang membro sa pamilya. Sa maong situwasyon, ang mga bag-ohan kinahanglang mosalig kang Jehova kon sila mawad-ag trabaho o magkalisod. (Sal. 27:10; Mat. 6:33) “Maproblema usab ang mga igsoon sa sistemang wantok kay mapugos sila sa pagpakig-uban sa dili-Saksing mga paryente, nga ang uban napalagpot,” matod ni Kegawale Biyama, membro sa Komite sa Sanga. “Dugang pa, panahon sa eleksiyon masulayan usab ang neyutralidad sa mga Saksi nga may paryenteng kandidato.” Siyempre, wala sila mokompromiso.

 [Kahon/Hulagway sa panid 91]

Daghan ang Nagmahal Kaniya

Sa iyang pagmisyonaryo sa Papua New Guinea, daghan ang nagmahal kang John Cutforth. Aniay mga komento sa iyang mga isigkamisyonaryo ug sa ubang igsoon.—Prov. 27:2.

Erna Andersson: “Giingnan mi ni John: ‘Ang tinuod nga misyonaryo kinahanglang mopailin-ilin. Kon sa tuod ka palingkoron, lingkod niana, kay kanay kinamaayohan nilang ikatanyag. Kon pahigdaon kag gahing katre, higda niana, kay kana gihimo uban ang kalulot. Kon dalitan kag pagkaon nga wala nimo maandi, kan-a kana, kay gihikay kana uban ang gugma.’ Si John talagsaon gayong panig-ingnan sa usa ka misyonaryo nga may pagsakripisyo sa kaugalingon.”

Awak Duvun: “Panahon sa kolonyal nga pagmando, giwagtang ni John ang pagpihigpihig tali sa itom ug puti nga mga tawo! Siya kanunayng moingon: ‘Puti man o itom—wala ray kalainan!’ Gimahal niya ang tanan.”

Peter Linke: “Usa ka hapon niana, miabot si John sa among balay sa Goroka nga nagkaabog ug gikapoyg binaktas sa tibuok adlaw. Apan pagkahumag panihapon siya miingon, ‘Wala pa koy nahimo para sa uban karong adlawa.’ Busa iyang giduaw ang usa ka pamilya. Siya kanunayng nabalaka sa uban. Mahal namo siya.”

Jim Dobbins: “Gitudloan mi ni John kon unsaon pagkinabuhing yano ug sa pagpanudlo sa simpleng paagi gamit ang mga ilustrasyon nga daling masabtan, sama sa gihimo ni Jesus. Tungod niini among nasangyawan ang mga tawo nga dili makamaong mobasa o mosulat.”

 [Kahon/Hulagway sa panid 101]

‘Dili Gayod Nato Wad-on ang Atong Pagtuo!’

KALIP KANAI

NATAWO 1922

NABAWTISMOHAN 1962

KAAGI Usa sa unang mga na-Saksi sa Madang. Sumala sa giasoy sa iyang anak nga si Ulpep Kalip.

◼ SI Papa buotan ug tigpamalandong. Kon may problema, maminaw ug mamalandong una siyag maayo sa dili pa mohatag ug opinyon.

Sa 15 anyos na ko, naospital ko sa Madang kay gihangkab ug iho ang akong bitiis. Sa pagduaw ni Papa, iyang nahimamat si John Davison. Si John miingon: “Sa bag-ong kalibotan, hatagan ni Jehova ug bag-ong bitiis ang imong anak.” Nainteres niadto si Papa ug nagtuon sa Bibliya, ug wala madugay milig-on ang iyang pagtuo.

Kay mibiya man sa pagka-Katoliko si Papa ug ang iyang mga paryente, gisulsolan ang mga polis sa pag-abog kanamo sa among mga balay. Wala pay tuig nga natukod ang 12 namo ka balay nga gilibotag mga bulak, apan gidaoban kini sa mga polis. Nagdali mi kay basig may mga butang pa kaming masalbar, apan wala na miy nahimo kay dako na kaayo ang kalayo. Naghilak na lang ming nagtan-aw sa among mga balay nga anam-anam nga naugdaw.

Magul-anon ming nagbaktas paingon sa silingang baryo sa Bagildig, diin gipapuyo mi sa buotang lider sa baryo diha sa usa ka payag. Didto gipahinumdoman mi ni Papa niini, ‘Si Jesus gilutos. Busa lutoson usab kita sa mga tawo, apan dili gayod nato wad-on ang atong pagtuo!’

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 107, 108]

Nagpasalamat nga Nakatungha sa “Dili Mao” nga Eskuylahan

MICHAEL SAUNGA

NATAWO 1936

NABAWTISMOHAN 1962

KAAGI Nag-espesyal payunir sa Septiyembre 1964 ug siya ang kinadugayan niini nga pribilehiyo sa Papua New Guinea.

◼ SA 1959, mibalhin ko sa Rabaul aron mokuhag kurso. Sa nahibaloan nako nga dunay eskuylahan ang mga Saksi, miadto ko sa balay sa “maestro,” si Lance Gosson, kay nagtuo ko nga bokasyonal nga eskuylahan kadto. Gidapit ko ni Lance sa pagduyog sa pagtuon sa Bibliya kada Miyerkoles. Bisag dili kadto ang akong gidahom, akong gidawat ang imbitasyon. Nakagusto kaayo ko sa akong nakat-onan, ilabina bahin sa ngalan sa Diyos nga Jehova ug nga duna unyay ‘bag-ong langit ug bag-ong yuta.’ (2 Ped. 3:13) Nabawtismohan ko sa buntag sa Hulyo 7, 1962, nga nagpasalamat nga nakatungha ko sa “dili mao” nga eskuylahan.

Nianang adlawa, ako mitambong sa miting alang niadtong buot magpayunir. Gipasiugda sa magtatan-aw sa distrito nga si John Cutforth nga hinog na ang alanihon ug gikinahanglan ang daghang mangangani. (Mat. 9:37) Sa dihang makahimo na ko, nagpalista ko ingong bakasyon payunir, nga maoy pagtawag sa oksilyare payunir niadto. Sa Mayo 1964, nagregular payunir ko, ug naespesyal payunir pagka-Septiyembre.

Nahinumdom ko nga sa nagsangyaw ko duol sa Rabaul, dihay lalaki nga sakop sa tribong Tolai nga gustong  mohulam sa akong Bibliya kay iya konong basahon. Sa dihang akong gitunol ang Bibliya, iya kining gigisi ug gilabay. Imbes masuko, akong gireport kini sa hepe sa kapolisan, kinsa nagpadakop kaniya dihadiha. Giingnan siya sa hepe: “Daotan ka! Imong gilapas ang balaod sa Diyos ug sa gobyerno. Kinahanglang palitan nimog bag-ong Bibliya ning tawhana ugma, kay kon dili, prisohon ka namo.” Dayon giingnan ko sa hepe nga paadtoon sa presinto sa alas diyes sa buntag aron kuhaon ang kuwarta para sa Bibliya. Pag-abot nako, didto na ang kuwarta. Sukad niadto, daghang membro sa tribong Tolai ang na-Saksi.

Sa laing higayon, miduyog ko sa grupo sa mga Saksi nga nanagtag ug Kingdom News sa kasadpang bahin sa Wewak. Ang uban nauna na nako. Apan nahibaloan sa lider sa baryo ang maong pagpanagtag ug iyang gikolekta ang napanagtag nga Kingdom News. Nahibalo siya nga taliabot ko kay nag-atang na siya sa karsada nga nanighawak, ug bitbit ang mga tract. Ako siyang gipangutana kon duna bay problema. Iyang gitunol ang mga Kingdom News ug miingon, “Akoy lider dinhi ug di ko gustong managtag mo niini.”

Ako kining gikuha. Dayon nangabot ang mga tagabaryo. Ako silang gipangutana, “Kon manguma mo o managat, mananghid pa ba mo sa inyong lider?”

“Dili na!” mitubag ang usa ka babaye.

Dayon akong gipangutana sila, “Gusto ba mong mobasa niini?”

“Oo,” mitubag sila. Busa akong gipanagtag pag-usab ang mga Kingdom News. Sa ulahi, gipaatubang ko sa duolag 20 ka lider sa baryo. Maayo gani kay silang tanan, gawas lang sa duha, mitugot nga manangyaw mi sa ilang lugar.

 [Kahon/Hulagway sa panid 112]

‘Gikaon ba Nila ang Imong Kasingkasing?’

AIOKOWAN

NATAWO 1940

NABAWTISMOHAN 1975

KAAGI Usa sa unang mga taga-Enga nga nakakat-on sa kamatuoran.

◼ SA DIHANG miabot si Tom ug Rowena Kitto sa Wabag, sa probinsiya sa Enga, gidaot sila sa mga relihiyon didto. Pananglitan, miingon sila nga si Tom ug Rowena nangalot konog patayng lawas sa mga tawo ug gikaon kini. Nahadlok gyod ko niini.

Usa ka adlaw niana, gipangutana ni Tom si Papa kon may nailhan ba siyang batan-ong babaye nga makatabang sa iyang asawa sa balay. Akoy gitudlo ni Papa. Nahadlok ko, apan gipugos ko ni Papa.

Sa ulahi, gipangutana ko ni Tom ug Rowena, “Sa imong hunahuna, unsa kahay mahitabo sa mga tawo inigkamatay nila?”

“Mahilangit ang maayong mga tawo,” mitubag ko.

“Imo ba nang nabasa sa Bibliya?” sila nangutana.

“Wala ko makaeskuyla, mao nga dili ko makamaong mobasa,” mitubag ko.

Gitudloan ko nila sa pagbasa ug anam-anam kong nasabtan ang kamatuoran. Sa dihang miundang ko pagka-Katoliko, gipangutana ko sa usa ka lider sa simbahan: “Nganong wala na man ka mosimba? Gikaon na ba sa magtiayong puti ang imong kasingkasing?”

“Oo,” mitubag ko, “tua na nila ang akong kasingkasing kay nahibalo ko nga kamatuoran ang ilang gitudlo nako.”

 [Kahon/Hulagway sa panid 117]

“Bayloi Lang nag Manok”

AWAIWA SARE

NATAWO 1950

NABAWTISMOHAN 1993

KAAGI Nakakat-on sa kamatuoran sa hilit nga dapit. Karon ministeryal na sa Mundip Congregation.

◼ SA MIDUAW ko sa akong amigo, nakakita kog librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. Akong gibasa ang pila ka kapitulo ug ako kining gipangayo. “Bayloi lang nag manok,” siya miingon.

Ako siyang gihatagag manok, ug akong gidala ang libro ug gibasa kinig maayo. Wala madugay, akong gipaambit ang akong nakat-onan, bisag kaduha ko gipatawag ug gibaoran sa mga lider sa relihiyon nga dili na magsangyaw!

Human niini, misulat ko sa sangang buhatan ug nangutana kon unsaon pagkontak ang mga Saksi sa among dapit. Ilang gipaduaw nako si Alfredo de Guzman, kinsa nagdapit nako sa pagtambong sa kombensiyon sa Madang.

Miabot ko sa kombensiyon nga lago ang sinina ug taas ang bungot, apan ang tanan buotan ug matinahorong nagtagad kanako. Panahon sa sesyon, natandog ko sa akong nadunggan. Pagkaugma, mitambong ko nga namarbas na.

Human sa kombensiyon, miadto si Alfredo sa akong baryo, nga duha ka oras ang biyahe sa trak ug lima ka oras nga baktason gikan sa Madang. Gipaulanan siyag pangutana sa akong pamilya ug mga higala, apan iyang gitubag ang tanan pinaagi sa Bibliya.

Karon ang Mundip Congregation adunay 23 ka magmamantala, ug kapin sa 60 ang tigtambongan sa mga tigom.

 [Kahon/Hulagway sa panid 125, 126]

“Unsay Imong Ikasulti?”

MAKUI MAREG

NATAWO 1954

NABAWTISMOHAN 1986

KAAGI Nag-inusarang payunir sa daghang tuig diha sa isla nga walay Saksi.

◼ SA 1980, nakadawat kog tract gikan sa usa ka payunir sa Madang ug ako ning gidala sa Bagabag Island, nga unom ka oras biyaheon ug barko. Nagustohan nako ang mensahe niini ug misulat ko sa sangang buhatan nga naghangyog dugang impormasyon. Wala madugay, nakadawat kog sulat gikan kang Badam Duvun, usa ka payunir sa Madang, nga nagdapit kanako sa pagtambong ug kombensiyon. Ako siyang giduaw sulod sa duha ka semana ug nagtuon kog Bibliya. Mitambong usab ko sa tanang tigom sa Kingdom Hall didto. Sa akong pagpauli, nagpadayon ko sa pagtuon pinaagig sulat.

Wala madugay, nakasugod kog mga pagtuon sa Bibliya uban sa 12 ka pamilya sa Bagabag Island. Regular ming nagtigom sa balay sa akong uyoan, nga nagsundog sa akong nakita sa grupo nga nagtuon sa Bibliya didto sa Madang. Tungod niini nasuko si Papa, nga usa ka iladong membro sa Lutheran Church. “Si Yahweh ang akong nailhan, dili si Jehova,” siya misinggit. Akong gibuksan ang akong Tok Pisin nga Bibliya ug gipakita kaniya ang potnot sa Exodo 3:15 nga naghisgot sa ngalan sa Diyos. Wala makatingog si Papa.

 Katulo ko niyang gipaatubang sa mga lider sa simbahan aron depensahan ang akong pagtuo. Ang usa ka higayon niini gihimo didto sa kinadak-ang simbahan sa isla diin kapig gatos ang naminaw. Gikulbaan ko niadtong tungora. “Unsay imong ikasulti?” miingon ang tsirman. “Gusto lang nakong sundon ang Mateo 6:33 ug unahon ang Gingharian sa Diyos,” mitubag ko nga nagkupot ug Bibliya. Mitindog ug kalit si Papa. “Kinsa god kang magtudlo-tudlo namo?” misingka siya. Sumbagon unta ko sa akong uyoan, apan gipanalipdan ko sa lain namong paryente. Nagkaguliyang mi sa simbahan. Sa kataposan, gipapahawa ko.

Apan dili kay kini ra. Ikasubo, ang usa ka babaye nga tigtambongan sa among mga tigom namatyag masakiton nga masuso. Gipasanginlan ko sa ubang tawo nga ang ako konong pagtudlog bag-ong relihiyon sa inahan maoy nakaingon sa kamatayon sa bata. Gihadlok ko ni Papa nga bunalag puthaw ug gipalayas ko sa balay. Ang akong iyaan nga si Lamit Mareg midawat usab sa kamatuoran, mao nga nanglayas mi ngadto sa Madang. Wala madugay, nabawtismohan mi.

Sa ulahi, grabeng nasakit si Papa. Ako siyang gidala sa akong balay sa Madang ug giatiman hangtod sa iyang kamatayon. Nianang panahona, nausab ang iyang tinamdan sa akong relihiyon. Antes siya namatay, iya kong gidasig sa pagpauli sa Bagabag Island aron sa pagsangyaw didto. Mao kiniy akong gihimo sa 1987. Gitukoran kog payag sa akong mga paryente, ug ako ray Saksi dinhi sulod sa 14 ka tuig, nga ang 12 niini akong gigugol sa pagregular payunir.

Sa ulahi, mibalik ko sa Madang aron sa pagpayunir uban kang Lamit. Sa 2009, unom ka taga-Bagabag Island ang mitambong sa Memoryal didto sa Madang. Ako malipayong naggamit sa akong pagkatagsaanon sa pag-alagad kang Jehova sa bug-os.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 141, 142]

Gisagop Ko ni Jehova

DORAH NINGI

NATAWO 1977

NABAWTISMOHAN 1998

KAAGI Nakakat-on sa kamatuoran sa bata pa ug gisalikway sa iyang pamilya. Sa ulahi, siya nagpayunir ug karon nag-alagad sa sangang buhatan.

◼ SA 17 anyos pa ko, nakakaplag kog librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta. Nainteres gyod ko niini. Nahibalo ko nga libro ni sa mga Saksi kay sa mga kuwatro anyos pa ko, gisangyawan kog duha ka Saksi bahin sa saad sa Diyos nga Paraisong yuta.

Wala magdugay human nako makaplagi ang maong libro, gipapauli ko sa magtiayong misagop nako ngadto sa akong pamilya sa lungsod sa Wewak, kay lima nay ilang anak. Pag-abot nako didto, mipuyo ko sa akong uyoan.

Gusto kong makighimamat sa mga Saksi, apan pag-abot nako sa Kingdom Hall, paniklop nga awit na lay akong naabtan. Apan okey lang kay dihay Amerikanang misyonarya nga si Pam ug iya kong gisabot nga magtuon mig Bibliya. Nainteres gyod ko sa akong nakat-onan, apan human sa among ikatulong pagtuon, naglalis mi sa akong uyoan.

Usa ka Dominggo niana, mitambong kog tigom ug sa hapit na kong moabot sa balay, nakakita kog daob sa tugkaran sa akong uyoan. Ang ako diay tong mga gamit ug mga basahon sa Bibliya nga iyang gisunog. Pagkakita niya nako, siya misinggit, “Kon gusto kang mosulod sa relihiyon nianang  mga tawhana, hala, adto pabuhi nila.” Kay iya man kong gipapahawa, napugos kog uli sa akong mga ginikanan, kinsa tua sa baryo nga mga duha pa ka oras sakyon gikan sa Wewak.

Sa nagkita mi sa akong amahan, nakadungog kong giingnan niya ang akong mga manghod: “Kinsa ning bataa? Wa mi makaila niya. Amo na siyang gihatag sa tres anyos pa siya.” Busa nasabtan nako nga di ko nila gustong papuy-on uban nila. Mibiya ko ug nagkadiindiin kog pangitag kapuy-an.

Mga duha ka tuig sa ulahi, dihay duha ka espesyal payunir nga mibisita sa among baryo. Ako silang giingnan, “Palihog ingna si Pam nga wa gyod nako kalimti ang iyang gitudlo nako, apan di na tingali mi magkita.” Apan wala madugay, nagkita ra mi ni Pam sa Wewak ug gipadayon namo ang pagtuon. Niining panahona, mipuyo ko sa tulo ka lainlaing pamilya, apan kay nagtuon man ko sa mga Saksi, ila kong gipalayas. Gipangitaan ko ni Pam ug Saksing pamilya sa Wewak aron akong kapuy-an. Nabawtismohan ko sa 1998 ug nagregular payunir sa Septiyembre 1999. Gitawag ko sa Bethel sa tuig 2000 ug usa ko sa mga tighubad sa Tok Pisin.

Bisag sakit hunahunaon nga gisalikway ko sa akong pamilya, nalipay ko nga ang mga igsoon sa kongregasyon nahimo nakong espirituwal nga pamilya. Usa sa akong paboritong teksto ang Salmo 27:10, nga nag-ingon: “Kon ugaling biyaan ako sa akong amahan ug sa akong inahan, si Jehova mismo magsagop kanako.”

[Hulagway]

Mga magasing Tok Pisin

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 147, 148]

“Si Jehova ang Atong Kinamaayohang Magtutudlo”

JOHN TAVOISA

NATAWO 1964

NABAWTISMOHAN 1979

KAAGI Sa bata pa, siya grabeng gilutos sa iyang mga magtutudlo ug mga klasmet maong duha ka tuig lang siyang nakaeskuyla. Karon usa na ka magtatan-aw sa sirkito.

◼ NATAWO ko sa baryo sa Govigovi sa probinsiya sa Milne Bay. Ang akong amahan nagtuon ug Bibliya sa siyete anyos pa ko, ug gitudlo usab niya kanako ang iyang nakat-onan.

Niadtong panahona, mao poy pagsugod nakog eskuyla. Sa nasayran sa akong duha ka maestrong Anglican nga nakig-uban mi sa mga Saksi, ila kong gilutos. Gilutos sab ko sa akong mga klasmet, gani gibunalan pa. Tungod niini, duha ka tuig lang kong nakaeskuyla.

Mga usa ka tuig sa ulahi, nakita nako ang usa sa akong magtutudlo sa merkado. “Brayt unta kang bataa ka,” siya miingon. “Apan tungod sa imong relihiyon, mahimo ka ra unyang sulugoon sa imong mga klasmet.” Dihang gisuginlan ko si Papa bahin niini, nahupayan ko sa iyang tubag. Matod niya: “Kon dili ka edukahon sa kalibotan, si Jehova maoy moedukar nimo.”

Si Papa ug ang usa ka espesyal payunir nga brader ang mitabang nako nga makabaton ug labing bililhong edukasyon—ang kahibalo nga motultol sa kinabuhing dayon.  (Juan 17:3) Ang akong lumad nga pinulongan maoy Dawawa, apan Hiri Motu ang among gigamit sa pagtuon, ug makamao sab kog Tok Pisin. Nabawtismohan ko pag-edad nakog 15 ug duha ka tuig sa ulahi, nagregular payunir ko.

Sa 1998, gidapit kong moeskuyla sa Ministerial Training School. Niining panahona, dili pa kaayo ko makamaog English. Agig preparasyon, ang sanga nag-asayn kanako sa English nga kongregasyon sa Port Moresby. Busa English ang ikaupat nakong pinulongan.

Sa among graduwasyon, giasayn ko sa Alotau Congregation sa probinsiya sa Milne Bay. Unom ka bulan sa ulahi, nalipay kaayo kong gitudlo ingong magtatan-aw sa sirkito. Ang sakop sa akong unang sirkito mao ang New Britain, New Ireland, Manus Island, ug uban pang kasikbit nga isla. Naminyo ko kang Judy sa 2006 ug nag-espesyal payunir mig usa ka tuig ug dayon nag-uban sa sirkitong buluhaton.

Sa mobisita kog mga kongregasyon, kanunay nakong ingnon ang mga batan-on: “Si Jehova ang atong kinamaayohang Magtutudlo. Busa patudlo kamo kaniya, ug iya kamong giyahan nga magmalamposon sa kinabuhi.” Kini ang hinungdanong leksiyon nga akong nakat-onan.

[Hulagway]

Uban sa akong asawang si Judy

 [Chart/Mga hulagway sa panid 156, 157]

HINUNGDANONG PANGHITABO Sa Papua New Guinea

 1930

1935 Mga payunir nga nagsangyaw sa Port Moresby sakay sa Lightbearer nga gipanag-iya sa Sosyedad.

1940

1950

1951 Si Tom ug Rowena Kitto miabot sa Port Moresby.

1956 Mga payunir mibalhin sa New Ireland ug sa New Britain.

1957 Si John Cutforth naggamag hulagway nga mga sermon.

1960

1960 Girehistro ang International Bible Students Association.

1962 Si Tom ug Rowena Kitto mibalhin sa kabukiran sa New Guinea.

1965 Ang sangang buhatan gitukod sa Koki, Port Moresby.

1969 “Peace on Earth” nga Internasyonal nga Asembliya sa Haima, Papua.

1970

1975 Ang Papua ug New Guinea giusa ug nahimong Papua New Guinea.

1977-1979 Gidaot sa mga bugoy ang mga Kingdom Hall sa probinsiya sa Milne Bay.

1980

1987 Gipahinungod ang bag-ong sangang buhatan.

1989 Mibuto ang giyera sibil sa Bougainville Island.

1990

1991 Ang Bantayanang Torre gipatik sa Tok Pisin ug Hiri Motu nga dungan sa English.

1994 Nagsugod ang Hospital Liaison Committee.

1994 Ang pagbuto sa bolkan nagpayhag sa Rabaul, New Britain.

1999 Giporma ang Kingdom Hall Construction Desk sa sanga.

2000

2002 Assembly Hall nga gitukod sa Gerehu, Port Moresby.

2010

2010 Gipahinungod ang bag-ong ekstensiyon sa sanga.

2020

[Graph/Hulagway sa panid 118]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Magmamantala

Payunir

3,500

2,500

1,500

500

1955 1965 1975 1985 1995 2005

 [Mga mapa sa panid 81]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

PAPUA NEW GUINEA

PORT MORESBY

Wewak

Sepik River

Kambot

Dimiri

Biwat

Yuat River

Wabag

Mount Hagen

Banz

Wahgi Valley

NEW GUINEA HIGHLANDS

Lake Murray

Fly River

Basken

Talidig

Bagildig

Madang

Goroka

Kainantu

Lae

Bulolo

Wau

Kerema

Savaiviri

Gulf of Papua

Popondetta

Kokoda Trail

Hula

Agi

Govigovi

Alotau

CORAL SEA

Manus Island

Bismarck Archipelago

BISMARCK SEA

Bagabag Island

New Britain

Rabaul

Kokopo

Kurmalak Island

New Ireland

Kavieng

SOLOMON SEA

Goodenough Island

Buka Island

Bougainville Island

Nukumanu Atoll

Equator

Haima

Six Mile

Hanuabada

Port Moresby Harbour

Koki Market

Sogeri Plateau

Ioadabu

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 74]

[Hulagway sa panid 77]

Ang “Lightbearer”

[Hulagway sa panid 78]

Ang unang lokal nga mga magmamantala, gikan sa wala: si Bobogi Naiori, Heni Heni Nioki, Raho Rakatani, ug Oda Sioni

[Hulagway sa panid 79]

Ang baryo sa Hanuabada diin malantaw sa layo ang sentro sa Port Moresby

[Hulagway sa panid 82]

Si Shirley ug Don Fielder una pa sa ilang pag-abot

[Hulagway sa panid 85]

Ang unang Kingdom Hall sa nasod, sa Haima, Port Moresby

[Hulagway sa panid 87]

Si John Cutforth

[Hulagway sa panid 89]

Kopya sa usa ka hulagway nga sermon

[Mga hulagway sa panid 90]

Tuo: Si John Cutforth nagtudlo pinaagig mga hulagway; ubos: usa ka brader nagkabiba ug hulagway nga gamiton sa pagsangyaw sa kabaryohan

[Hulagway sa panid 92]

Si Alf Green, David Walker, ug Jim Smith

[Mga hulagway sa panid 93]

Wala: Si Shirley, Debbie, ug Don Fielder; tuo: si Don ug ang iyang sakayan

[Hulagway sa panid 96]

Si Jim Smith ug Glenn Finlay

[Hulagway sa panid 97]

Si Stephen Blundy nga mitabok sa Kerema Bay

[Hulagway sa panid 99]

Si Rosina ug Ken Frame

[Hulagway sa panid 102]

Si Matthew ug Doris Pope

[Mga hulagway sa panid 103]

Ang balay ni Magdalen ug John Endor mao ang unang tigomanan sa Lae

[Hulagway sa panid 109]

Kabukiran

[Hulagway sa panid 110]

Si Tom ug Rowena Kitto atubangan sa ilang gamayng tindahan ug balay sa Wabag

[Hulagway sa panid 113]

Si Erna ug Berndt Andersson

[Hulagway sa panid 114]

Si Kerry Kay-Smith ug Jim Wright

[Hulagway sa panid 115]

Si Mike Fisher diha sa Sepik River

[Mga hulagway sa panid 123]

Ang Kingdom Hall sa Agi nga gisunog apan gitukod pag-usab ug gipadak-an

[Hulagway sa panid 127]

Si Elsie ug Bill Thew

[Hulagway sa panid 128]

Naglawig nga “puapua”

[Hulagway sa panid 128]

Ang sakayang “Pioneer,” nga gigama ni Berndt Andersson

[Hulagway sa panid 131]

Naglawig diha sa Sepik River

 [Mga hulagway sa panid 132, 133]

Wala: Ang magtatan-aw sa sirkito nga si Warren Reynolds ug iyang asawang si Leann miduaw sa baryo sa Biwat; ibabaw: pakigpulong publiko panahon sa duaw sa baryo sa Dimiri

[Hulagway sa panid 135]

Si Soare Maiga

[Hulagway sa panid 135]

Si Kora Leke

[Hulagway sa panid 136]

Si Save Nanpen

[Hulagway sa panid 139]

Si Geordie ug Joanne Ryle

[Hulagway sa panid 145]

Ang pipila niining mga bataa gipalagpot sa eskuylahan kay wala mosaludar sa bandera

[Mga hulagway sa panid 152, 153]

Wala: Ang Rabaul ug ang bolkang Tavurvur sa layo; ubos: ang Kingdom Hall sa Rabaul nga naguba niadtong 1994

[Hulagway sa panid 155]

Grupo sa mga tighubad, 2010

 [Mga hulagway sa panid 161]

Sanga sa Papua New Guinea

Komite sa Sanga: Dan Burks, Timo Rajalehto, Kegawale Biyama, Craig Speegle