Kapitulo 1

Nganong Basahon ang Bibliya?

Nagkinabuhi kita sa usa ka kalibotan uban sa daghan kaayong mga suliran ug pipila ra ka tubag. Minilyon ang makanunayong gutom. Ang dugang gidaghanon nagiyan sa mga droga. Dugang ug dugang mga pamilya ang nagakabungkag. Ang pagpakighilawas uban sa duol nga kabanay ug ang kapintas sa pamilya anaa kanunay sa mga balita. Ang hangin nga atong gihanggab ug ang tubig nga atong giinom anam-anam nga gihiloan. Sa kasamtangan, dugang ug dugang kanato ang nahimong biktima sa krimen. Naghunahuna ka ba nga ang mga suliran sama niini mahimong masulbad ra?

1. (Ilakip ang introduksiyon.) Unsang modernong mga suliran ang nagpakita nga ang katawhan nanginahanglan ug giya?

 DUGANG pa, kita nagkinabuhi sa usa ka panahon nga malisod magpili. Daghan, pananglitan, ang dili malukmay nga supak sa aborsiyon, nga nagtawag niini nga pagbuno sa wala pa matawo. Ang uban susama ra nga nagbati nga makusganon nga ang kababayen-an kinahanglan may katungod sa ilang kaugalingong kalawasan ug kinahanglan maghukom sa maong butang alang sa ilang kaugalingon. Daghan ang nag-isip sa homoseksuwalidad, pagpanapaw, ug una-kasal nga sekso ingon nga tataw kaayong imoralidad. Ang uban nagtuo nga kining mga buhata usa ka butang sa personal nga pagpili. Kinsa ang makaingon kon kinsa ang husto ug kon kinsa ang sayop?

2, 3. Sa unsang paagi ang kadaghanan karon nag-isip sa Bibliya?

² Ang Bibliya naghatag ug giya sa mga butang maylabot sa moralidad, ug kini naghubit sa epektibong mga sulbad sa mga suliran sa krimen, gutom, ug kahugawan. Ang nakalisod mao, nga ang kadaghanan sa katawhan wala na mag-isip sa Bibliya ingon nga usa ka awtoridad sa maong mga  butang. Sa kanhi nga panahon, kini gipaminaw uban ang pagtahod​—bisan na lamang sa Kasadpan. Bisan pa ang Bibliya gisulat pinaagi sa mga tawo, sa miagi ang mayoria sa Kakristiyanohan midawat niini ingon nga Pulong sa Diyos ug mituo nga ang Diyos mismo mao ang midasig sa kaundan niini.

³ Karon, bisan pa, kini garbo nga mahimong matahapon mahitungod sa tanang butang: mga batasan, mga ideya, mga moral, bisan na sa paglungtad sa Diyos. Labi na, ang katawhan nagduda sa bili sa Bibliya. Ang kadaghanan daw nagpakaingon niini nga wala na sa panahon ug dili na haom. Ang pipila ka modernong intelektuwal nag-isip niini ingon nga Pulong sa Diyos. Ang kadaghanan sa katawhan hinoon mopalabi sa pag-uyon uban sa eskolar nga si James Barr, kinsa misulat: “Ang akong talaan sa pagkaporma sa biblikanhong tradisyon maoy usa ka talaan sa usa ka tawhanong kahimoan. Mao kiniy pagpahayag sa tawo sa iyang mga tinoohan.”¹

4, 5. Nganong hinongdanon nga mahibalo kon ang Bibliya ba gidasig sa Diyos o wala? Unsa ang katuyoan niining publikasyon?

⁴ Mao ba kini ang imong opinyon? Naghunahuna ka ba nga ang Bibliya mao ang pulong sa Diyos, o sa tawo? Bisan kon unsa man ang imong tubag nianang pangutana, palandonga  kining punto: Kon ang Bibliya yanong pulong sa tawo, nan sa makatarunganon walay klaro nga tubag sa mga suliran sa katawhan. Sa kalibog ang mga tawo naningkamot na lamang sa labing maayo nga maarangan nila, nga manghinaot nga unta kalikayan ang paghilo sa ilang kaugalingon o sa pagpapha sa ilang kaugalingon sa usa ka nukleyar nga gubat. Apan kon ang Bibliya mao ang Pulong sa Diyos, mao kini ang mismong butang kinahanglanon nato sa pagsagubang niining malisod nga panahon.

⁵ Kining publikasyon magtanyag ug ebidensiya nga ang Bibliya sa pagkamatuod mao ang Pulong sa Diyos. Ug ang mga magpapatik naglaom nga tapos nimo mapalandong ang ebidensiya, maamgohan nimo nga ang Bibliya naundan sa bugtong balido nga mga tubag sa mga suliran sa katawhan. Una pa, hinoon, buot namong dapiton ang imong pagtagad sa pipila ka kamatuoran nga, sa ilang kaugalingon, naghimo sa Bibliya nga takos sa imong pagpalandong.

Labing Pinalit sa Tanang Panahon!

6, 7. Unsang talagsaong mga kamatuoran mahitungod sa Bibliya ang nagpangayo sa atong pagtagad?

⁶ Sa pagsugod, kini ang labing pinalit, ang labing katap gitagtag nga basahon sa tanang kasaysayan. Sumala sa 1988 nga edisyon sa Guinness Book of World Records, gibanabana nga 2,500,000,000 ka kopya ang gipatik taliwala sa 1815 ug sa 1975. Dako kaayo kana nga numero. Walay laing basahon sa kasaysayan ang sukad masukad nakaduol sa Bibliya sa gidaghanon sa sirkulasyon.

⁷ Gawas pa, walay laing basahon ang gihubad ngadto sa pagkadaghan kaayong pinulongan. Ang Bibliya karon mabasa, sa katibuokan niini o sa bahin, sa kapin sa 1,800 ka nagkalainlaing sinultihan. Ang American Bible Society nagtaho nga kini karon mabatonan na sa 98 porsiyento sa populasyon sa atong planeta. Handurawa lamang ang dako kaayong trabaho nga nalangkit sa pagpatungha sa pagkadaghang mga hubad! Duna ba ing laing basahon nga nakadawat sa maong pagtagad?

 Usa ka Basahon nga Makaimpluwensiya!

8, 9. Unsang mga pahayag ang gihimo sa pipila nga nagpakita sa impluwensiya nga gihuptan sa Bibliya?

⁸ Ang The New Encyclopœdia Britannica nagtawag sa Bibliya nga “tingali ang labing makaimpluwensiya nga katiguman sa mga basahon sa tawhanong kasaysayan.”² Ang Aleman nga magbabalak nga si Heinrich Heine sa ika-19 ka siglo miangkon: “Utang ko ang akong kahibalo sa yanong pagbasa sa usa ka basahon . . . ang Bibliya. Kini haom kaayong ginganlan nga Balaang Kasulatan. Siya kinsa nawad-an sa iyang Diyos mahimong makadiskobre usab Kaniya niining basahon.”³ Sulod nianang susamang siglo, ang batok-ulipon nga aktibista nga si William H. Seward nagpahayag: “Ang bug-os nga paglaom sa tawhanong kauswagan nag-agad sa kanunay-nagtubong impluwensiya sa Bibliya.”⁴

⁹ Si Abraham Lincoln, ang ika-16 nga presidente sa Tinipong Bansa, nagtawag sa Bibliya “ang labing maayong gasa nga sukad masukad gihatag sa Diyos sa tawo . . . Kon dili tungod niini dili kita makaila sa husto gikan sa sayop.”⁵ Ang Britanikong batid sa balaod si Sir William Blackstone nagpatugbaw sa impluwensiya sa Bibliya sa dihang siya miingon: “Ibabaw niining duha ka patukoranan, ang balaod sa kinaiya ug ang balaod sa pinadayag [ang Bibliya], nagdepende ang tanang tawhanong balaod, nga buot ingnon, nga walay tawhanong balaod ang tugotan nga mosupak niini.”⁶

Gidumtan ug Gihigugma

10. Sa unsang paagi ang pagsupak sa Bibliya gipahayag?

¹⁰ Sa samang panahon, kinahanglan matikdan nato nga walay laing basahon ang sukad masukad nahimong tumong sa labihan ka mananapong pagsupak ug bisan pa sa pagdumot latas sa kasaysayan. Ang mga Bibliya gisunog sa publikong mga daub, gikan sa Katung-ang Katuigan ngadto na sa atong ika-20 ka siglo. Ug ang pagbasa o pagtagtag sa Bibliya gisilotan uban sa mga multa ug sa pagkabilanggo bisan sa modernong mga panahon. Sa miaging mga siglo, ang maong “mga krimen” sagad mosangko ngadto sa pagsakit ug kamatayon.

11, 12. Sa unsang paagi si Tyndale nagpasundayag sa iyang gugma sa Bibliya?

 ¹¹ Ambas niini mao ang debosyon nga gidasig sa Bibliya. Daghan ang nagpadayon sa pagbasa niini bisan pa sa walay lunga nga paglutos. Palandonga si William Tyndale, usa ka Ingles sa ika-16 ka siglo kinsa edukado sa Unibersidad sa Oxford ug nahimong usa ka respetado nga instruktor sa Unibersidad sa Cambridge.

¹² Si Tyndale nahigugma sa Bibliya. Apan sa iyang mga adlaw, ang relihiyosong mga awtoridad miinsister nga huptan kini sa Latin, usa ka patay nga pinulongan. Busa, aron kini mabatonan sa iyang mga isigka-lungsoranon, determinado si Tyndale sa paghubad sa Bibliya ngadto sa Ingles. Sanglit kay kini supak sa balaod, kinahanglan talikdan ni Tyndale ang iyang hamugaway nga karera sa akademya ug sa pagkagiw ngadto sa Kontinente. Nagkinabuhi siya sa malisod nga kinabuhi sa usa ka kagiw sa igoigong gidugayon aron mahubad ang Gregong Kasulatan (ang “Bag-ong Tugon”) ug ang pipila sa Hebreohanong Kasulatan (ang “Daang Tugon”) ngadto sa iyang nitibong pinulongan; apan sa kaulahian siya gidakop, gihukmang sad-an sa erehiya, giluok, ug ang iyang lawas gisunog.

13. Unsa ang usa ka butang nga naghimo sa Bibliya nga sa pagkamatuod talagsaon?

¹³ Si Tyndale usa lamang sa usa ka dakong gidaghanon sa katawhan kinsa nagsakripisyo sa tanang butang aron makabasa sa Bibliya o sa pagpahinabo niini nga mabatonan  sa uban. Walay laing basahon ang nakadasig sa pagkadaghan ordinaryo nga mga lalaki ug mga babaye sa pagbarog sa maong mga taluktok sa kaisog. Niining bahina, ang Bibliya sa pagkamatuod walay kasama.

Pangangkon nga Kini Mao ang Pulong sa Diyos

14, 15. Unsang pangangkon ang sagad himoon sa mga magsusulat sa Bibliya?

¹⁴ Ang Bibliya talagsaon usab tungod sa pangangkon nga gihimo sa daghan sa mga magsusulat niini. Mga 40 ka tawo, lakip na ang mga hari, mga magbalantay sa karnero, mga mananagat, mga alagad sibil, mga saserdote, sa dili momenos usa ka heneral, ug usa ka mananambal, ang maylabot sa pagsulat sa nagkalainlaing mga bahin sa Bibliya. Apan sa makadaghan, ang mga magsusulat mihimo sa samang pangangkon: nga sila nagsulat dili sa ilang kaugalingong hunahuna kondili sa iya sa Diyos.

¹⁵ Busa, sa Bibliya sagad mabasa nato ang mga pahayag sama sa: “Ang espiritu ni Jehova namolong pinaagi kanako, ug ang iyang pulong diha sa ibabaw sa akong dila” o, “Mao kini ang giingon sa Soberanong Ginoo, si Jehova sa kasundalohan.” (2 Samuel 23:2; Isaias 22:15) Sa usa ka sulat nga gipadala ngadto sa usa ka isigka-ebanghelista, ang apostol Pablo misulat: “Ang tanang Kasulatan gidasig sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagpanudlo, alang sa pagpamadlong, alang sa pagpanul-id sa mga butang, alang sa pagmatoto sa pagkamatarung, aron ang tawo sa Diyos mahimong sa bug-os takos, bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong bulohaton.”​—2 Timoteo 3:​16, 17.

16. Unsang mga pangutana ang gihisgotan sa Bibliya?

¹⁶ Harmonya uban sa pangangkon nga kini maoy pulong sa Diyos, dili sa tawo, ang Bibliya nagtubag sa mga pangutana nga ang Diyos lamang ang makatubag. Kini nagpatin-aw, pananglitan, ngano ang tawhanong mga kagamhanan sukad wala makaarang sa pagdalag dayon nga kalinaw, sa unsang paagi ang mga tawo makakaplag sa labing lalom nga katagbawan sa kinabuhi, ug kon unsa ang anaa sa kaugmaon alang sa yuta ug sa katawhan ibabaw niini. Karon,  ingon nga usa ka tawo nga naghunahuna, mahimong nahibulong ka sa makadaghan mahitungod niini ug sa susamang mga pangutana. Nganong dili bisan na lamang palandongon ang posibilidad nga ang Bibliya mao ang Pulong sa Diyos ug sa ingon sa talagsaon makahatag sa kasaligang mga tubag?

17, 18. (a) Unsa ang pipila ka akusasyon nga gipunting batok sa Bibliya ang gihisgotan niining publikasyon? (b) Unsang dugang mga ulohan ang pagakobrehan?

¹⁷ Kami nagdasig kanimo sa pagsusi nga maampingon sa ebidensiya nga gitanyag niining basahon. Ang uban sa mga kapitulo niini maghisgot sa sagad-madunggan nga mga pagsaway sa Bibliya. Ang Bibliya siyentipikonhon ba? Nagsupak ba kini sa iyang kaugalingon? Nag-unod ba kini sa matuod nga kasaysayan o kaha tinumutumo ra? Ang mga milagro ba nga gitala sa Bibliya sa pagkamatuod nahitabo? Ang makatarunganon nga ebidensiya gitanyag sa pagtubag niining mga pangutana. Human niini, ang gamhanang mga pasundayag sa langitnong pagkadinasig sa Bibliya hisgotan: ang mga tagna niini, ang lalom nga kaalam niini, ug ang talagsaong epekto niini sa mga kinabuhi sa katawhan. Sa kaulahian, atong tan-awon kon unsa ang mahimong epekto sa Bibliya diha sa imong kinabuhi.

¹⁸ Una pa, hinoon, atong hisgotan kon sa unsang paagi kita nakabaton sa Bibliya. Bisan ang kasaysayan niining makapahinganghang basahon naghatag pamatuod nga kini duna sa labaw pa kay sa yanong tawhanon nga sinugdan.

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 4]

[Hulagway sa panid 6]

Ang Bibliya mao ang labing katap nga gitagtag ug ang labing gihubad nga basahon sa tanang kasaysayan

[Hulagway sa panid 9]

Ingon sa gipakita niining ika-15 ka siglo nga kinulit sa kahoy, daghan ang gisunog nga buhi alang sa “krimen” sa pagbasa sa Bibliya

[Hulagway sa panid 11]

Ang mga magsusulat sa Bibliya miangkon nga gidasig sa Diyos