Kapitulo 35

Ang Labing Bantogang Wali nga Nahatag Sukad

ANG talan-awon mao ang usa sa labing halandomon sa kasaysayan sa Bibliya: Si Jesus naglingkod sa kilid sa bukid, nga naghatag sa iyang bantogang Wali sa Bukid. Ang lugar maoy duol sa Dagat sa Galilea, tingali kasikbit sa Capernaum. Human mag-ampo sa tibuok gabii, si Jesus bag-o pang nagpili sa 12 sa iyang mga tinun-an. Dayon, kauban nilang tanan, siya milugsong ning patag nga lugar sa bukid.

Sa pagkakaron, tingali maghunahuna ka, si Jesus gikapoy na ug gusto nang matulog. Apan nangabot ang dakong panon sa mga tawo, ang uban gikan pa gayod sa Judea ug Jerusalem, 100 ngadto sa 110 kilometros ang kalayo. Ang uban gikan pa sa kabaybayonan sa Tiro ug Sidon nga nahimutang sa amihanan. Sila nangabot sa pagpamati kang Jesus ug aron maayo ang ilang mga sakit. May mga tawo pa gani nga gisamok sa mga demonyo, ang daotang mga manulonda ni Satanas.

Dihang milugsong si Jesus, ang mga tawong masakiton nanuol aron mahikap siya, ug iyang giayo silang tanan. Tapos niana, dayag nga misaka si Jesus sa mas taas pa nga dapit sa bukid. Didto milingkod siya ug misugod sa pagpanudlo sa panon sa mga tawo nga nagkatag sa patag nga lugar sa iyang atubangan. Ug hunahunaa lang kana! Karon wala nay bisan usa ka tawo sa tibuok pundok ang nag-antos sa grabeng sakit!

Ang mga tawo naghinamhinam sa pagpamati sa magtutudlo nga naghimo niining katingalahang mga milagro. Apan, si Jesus, naghatag sa iyang wali ilabina alang sa kaayohan sa iyang mga tinun-an, nga tingali anaa nagpundok sa iyang duol. Aron kita makapahimulos, usab, girekord kini ni Mateo ug Lucas.

Ang asoy ni Mateo sa wali maoy upat ka pilo nga mas taas kay sa kang Lucas. Dugang pa, ang mga bahin nga girekord ni Mateo, gipresentar ni Lucas ingon nga gipamulong ni Jesus sa laing panahon sa iyang ministeryo, sumala sa makita kon itandi ang Mateo 6:9-13 sa Lucas 11:1-4, ug ang Mateo 6:25-34 sa Lucas 12:22-31. Apan kini dili angay ikatingala. Matin-aw nga gitudlo ni Jesus kining butanga dili lang makausa, ug si Lucas mipili sa pagrekord sa pipila niining mga pagtulon-ana sa lahi nga palibot.

Ang wali ni Jesus tinuod nga bililhon dili lamang sa kalalom sa espirituwal nga unod niini kondili sa pagkayano ug pagkatin-aw sa paagi sa iyang pagpadayag niining mga kamatuorana. Migamit siya ug ordinaryong mga eksperyensiya ug mga butang nga pamilyar ang mga tawo, busa ang iyang mga ideya labi pang masabtan sa tanang nagpangitag mas maayong kinabuhi sa paagi sa Diyos.

Kinsa ang Tinuod nga Malipayon?

Buot sa tanang magmalipayon. Kay nakaamgo niini, gisugdan ni Jesus ang iyang Wali sa Bukid pinaagi sa pagbatbat niadtong kinsa tinuod nga malipayon. Sumala sa atong mahanduraw, kadto nakadani dayon sa pagtagad sa daghan kaayong namati kaniya. Bisan pa niana ang iyang unang mga pulong mopatim-aw gayod nga nagkasumpaki alang sa daghan.

Sa pagtumong sa iyang mga gipahayag ngadto sa iyang mga tinun-an, si Jesus misugod: “Malipayon kamong mga kabos, tungod kay inyoha ang gingharian sa Diyos. Malipayon kamong gigutom karon, tungod kay kamo pagabusgon. Malipayon kamong nagahilak karon, tungod kay kamo mokatawa. Malipayon kamo dihang pagadumtan kamo sa mga tawo . . . Magmaya nianang adlawa ug lumukso, kay, tan-awa! ang inyong ganti maoy dako sa langit.”

Kini ang asoy ni Lucas sa introduksiyon sa wali ni Jesus. Apan sumala sa talaan ni Mateo, si Jesus nagaingon usab nga ang malumo, maluluy-on, putli sa kasingkasing, ug madaiton maoy malipayon. Kini sila malipayon, miingon si Jesus, kay ilang panundon ang yuta, sila pakitaag kaluoy, sila makakita sa Diyos, ug sila pagatawgong mga anak sa Diyos.

Ugaling, ang gipasabot ni Jesus sa pagkahimong malipayon dili lamang pagkamangayaon o masadyaon, sama sa dihang ang usa may gikahimut-an. Ang tinuod nga kalipay lalom pa, nga nagadala sa ideya sa pagkamatagbawon, pagbati sa katagbawan ug katagbawan sa kinabuhi.

Busa kadtong tinuod nga malipayon, gipakita ni Jesus, mao ang mga tawong nakaila sa ilang espirituwal nga panginahanglan, naguol sa ilang makasasalang kahimtang, ug nakaila ug nagaalagad sa Diyos. Unya, bisan pag sila pagadumtan o pagalutoson tungod sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, sila malipayon kay sila nahibalo nga sila nagapahimuot sa Diyos ug magadawat sa iyang ganti nga kinabuhing walay kataposan.

Bisan pa niana, daghan sa mga namati kang Jesus, nga sama gayod sa pila ka tawo karong adlawa, nagtuong ang pagkamauswagon, ug pagpahimulos sa mga kalingawan maoy mohimo sa tawo nga malipayon. Nahibalo si Jesus nga dili kana matuod. Sa paghimog pagtandi nga nakapatingala gayod sa daghang namati kaniya, siya miingon:

“Alaot kamong mga dato, tungod kay nabatonan ninyo ang bug-os ninyong balos. Alaot kamong nabusog karon, tungod kay kamo pagagutomon. Alaot kamo, kamong nagakatawa karon, tungod kay kamo magabalata ug magahilak. Alaot kamo, dihang kamo pagadayegon sa tanang tawo, kay ang mga butang sama niini mao ang gibuhat sa ilang mga katigulangan ngadto sa bakak nga mga manalagna.”

Unsay gipasabot ni Jesus? Nganong ang pagbatog bahandi, masadyaong pagpangagpas sa mga kalingawan, ug pagpahimulos sa mga pagdayeg sa mga tawo mopatunghag kaalaotan? Tungod kay dihang naangkon ug gimahal sa usa ka tawo kining mga butanga, unya ang pag-alagad sa Diyos, nga mao lamay mopatunghag tinuod nga kalipay, mapahigawas sa iyang kinabuhi. Sa samang panahon, si Jesus wala magpasabot nga ang yanong pagkahimong kabos, gigutom, ug masulob-on ang mohimo sa tawong malipayon. Ugaling, sa kadaghanan ang maong timawang mga tawo ang mahimong mosanong sa mga pagtulon-an ni Jesus, ug sila sa ingon mapanalanginan sa tinuod nga kalipay.

Sunod, sa pagpakigsulti sa iyang mga tinun-an, si Jesus miingon: “Kamo ang asin sa yuta.” Hinuon, wala niya ipasabot nga sila sa literal maoy asin. Hinunoa, ang asin maoy preserbatibo. Ang dakong tumpok niana nahimutang sa duol sa halaran sa templo ni Jehova, ug gigamit kana sa nag-alagad nga mga saserdote didto sa pag-asin sa mga halad.

Ang mga tinun-an ni Jesus mao “ang asin sa yuta” sa pagkaaging sila dunay preserbatibong impluwensiya sa katawhan. Sa pagkamatuod, ang mensaheng ilang ginadala mopreserbar sa kinabuhi sa tanang mosanong niana! Kini mopatungha sa mga hiyas sa pagkamalungtaron, pagkamaunongon, ug pagkamatinumanon diha sa mga kinabuhi nianang mga tawhana, nga mopugong sa espirituwal ug moral nga kadunotan diha kanila.

“Kamo mao ang kahayag sa kalibotan,” giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an. Ang usa ka lamparahan dili ibutang sa sulod sa basket kondili ibutang ibabaw sa tangkawan, mao nga si Jesus miingon: “Sa samang paagi ipadan-ag ang inyong kahayag atubangan sa mga tawo.” Ang mga tinun-an ni Jesus nagabuhat niini pinaagi sa ilang publikong pagsangyaw, maingon man pinaagi sa pagsilbing madan-agong mga panig-ingnan sa kagawian nga nahiuyon sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Usa ka Hataas nga Sukdanan Alang sa Iyang mga Sumusunod

Ang relihiyosong mga pangulo naglantaw kang Jesus nga usa ka maglalapas sa Kasugoan sa Diyos ug dili pa dugay nga nakigsabot sa pagpatay kaniya. Busa samtang nagpadayon si Jesus sa iyang Wali sa Bukid, siya misaysay: “Ayaw kamo paghunahuna nga mianhi ako aron sa pagbungkag sa Kasugoan o sa mga Manalagna. Ako mianhi, dili sa pagbungkag, kondili sa pagtuman niini.”

Dako kaayo ang pagtamod ni Jesus sa Kasugoan sa Diyos ug nagdasig sa uban sa pagtamod usab niini. Sa pagkatinuod, siya miingon: “Busa, ang bisan kinsa nga magalapas sa usa sa labing diyutay niining mga sugoa ug magatudlo sa mga tawo sa pagbuhat sa ingon, kini siya pagaisipon nga ‘labing diyutay’ didto sa gingharian sa langit,” nga nagkahulogan nga ang maong tawo dili makasulod sa Gingharian.

Nagatahod sa Kasugoan sa Diyos, gihukman ni Jesus bisan ang mga kaisipan nga makaamot sa paglapas sa usa ka tawo niana. Human sa paghisgot nga ang Kasugoan nagaingon, “Dili kamo magpatay,” si Jesus midugang: “Apan, magaingon ako kaninyo nga bisan kinsa nga magpadayon sa pagkasuko sa iyang igsoon mahiagom sa hukmanan sa katarongan.”

Sanglit ang padayong pagkasuko sa usa ka kauban seryoso man kaayo, nga tingali mosangpot sa pagpatay, giilustrar ni Jesus kon asa kutob ang usa makigdait. Siya nagsugo: “Busa, kon ikaw magdala sa imong [halad] gasa sa halaran ug diha mahinumdom ka nga ang imo diayng igsoon may gikasuk-an batok kanimo, biyai ang imong halad diha sa atubangan sa halaran, ug umadto ka; ug pakig-uli una sa imong igsoon, ug unya, inigbalik nimo, itanyag ang imong halad.”

Mibali sa pagtagad diha sa ikapito sa Napulo ka Sugo, si Jesus nagpadayon: “Nakadungog kamo sa giingon, ‘Ayaw panapaw.’” Apan, gihukman ni Jesus bisan ang padayon nga paghunahuna sa panapaw. “Sultihan ko kamo nga ang bisan kinsa nga magpadayon sa pagtan-aw sa usa ka babaye sa pagkaibog kaniya nakapanapaw na uban kaniya diha sa iyang kasingkasing.”

Wala lamang maghisgot si Jesus dinhi bahin sa lumalabay nga imoral nga hunahuna kondili sa ‘padayong pagtan-aw.’ Ang padayong pagtan-aw makapukaw sa kailibgon, diin, kon may higayon, modangat sa pagpanapaw. Sa unsang paagi mapugngan sa tawo kini nga mahitabo? Giilustrar ni Jesus kon nganong gikinahanglan ang mahigpit nga mga paagi, nga nagaingon: “Kon, ang imong tuo nga mata mao ang makaingon kanimo sa imong pagpakasala, lugita ug ilabay kini . . . Ug kon ang imong tuong kamot mao ang makaingon kanimo sa pagpakasala, putla ug ilabay kini.”

Ang mga tawo kasagaran andam nga mosakripisyo sa literal nga tiil nga daot aron maluwas ang ilang mga kinabuhi. Apan sumala kang Jesus, mas hinungdanon ang ‘paglabay’ sa bisan unsa, bisan sa usa ka butang nga sama ka bililhon sa mata o kamot, aron malikayan ang imoral nga hunahuna ug mga buhat. Kay kon dili, si Jesus miingon, kining mga tawhana matambog sa Gehenna (usa ka nagkalayong tapok sa basura duol sa Jerusalem), nga nagasimbolo sa walay kataposang kalaglagan.

Gihisgotan usab ni Jesus kon unsaon sa pakiglabot sa mga tawong mopahinabog kadaot ug kasuko. “Ayaw pagsukli ang tawo nga daotan,” mao ang iyang tambag. “Hinunoa, kon may mosagpa kanimo sa imong tuong aping, itahan mo kaniya ang pikas usab.” Wala magpasabot si Jesus nga dili depensahan sa tawo ang iyang kaugalingon o ang iyang pamilya kon atakehon. Ang katuyoan sa pagsagpa dili aron sa pagsakit sa pisikal kondili, sa pag-insulto. Busa, ang gipasabot ni Jesus mao nga kon may tawo nga mohagit ug away o panaglalis, pinaagi sa literal nga pagsagpa sa bukas nga palad o sa pagsulti ug masakit mainsultohong mga pulong, daotan ang pagbalos.

Tapos gikuha ang pagtagad sa kasugoan sa Diyos sa paghigugma sa silingan, si Jesus miingon: “Apan, magaingon ako kaninyo: Padayong higugmaa ang inyong mga kaaway ug pag-ampo kamo alang sa magalutos kaninyo.” Mihatag ug kusganong katarongan sa pagbuhat sa ingon, siya midugang: “[Sa ingon] inyong mapamatud-an ang inyong kaugalingon nga mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit, kay siya nagapasubang sa iyang adlaw ibabaw sa mga daotan ug sa mga matarong.”

Gitapos ni Jesus kining bahina sa iyang wali pinaagi sa pagtambag: “Kinahanglang magmahingpit kamo, ingon nga hingpit ang inyong langitnong Amahan.” Wala magpasabot si Jesus nga ang tawo mahimong hingpit sa bug-os nga diwa. Hinunoa, sila mahimong hingpit, pinaagi sa pagsundog sa Diyos, sa pagpasangkad sa ilang gugma aron malakip bisan ang ilang mga kaaway. Ang katugbang nga asoy ni Lucas nagtala sa mga pulong ni Jesus: “Magmaluluy-on kamo kanunay, maingon nga maluluy-on man ang inyong Amahan.”

Pag-ampo, ug Pagsalig sa Diyos

Sa pagpadayon ni Jesus sa iyang wali, iyang gisaway ang pagkamaot sa mga tawong nagapasundayag sa ilang pagkadiyosnon kono. “Sa magahatag kamog mga gasa,” siya miingon, “ayaw pagpatingoga ang trompeta sa inyong unahan, sama sa ginahimo sa mga maot.”

“Usab,” si Jesus nagpadayon, “sa magaampo kamo, ayaw kamo pagpanig-ingon sa mga maot; tungod kay sila gustong moampo nga magatindog diha sa mga sinagoga ug sa mga likoanan sa haluag nga kadalanan aron makita sa mga tawo.” Hinunoa, siya mimando: “Sa magaampo ka, sumulod ka sa imong kaugalingong lawak ug, tapos sa pagtak-op sa imong pultahan, pag-ampo ngadto sa imong Amahan nga anaa sa tago.” Si Jesus mismo naglitok ug publikong mga pag-ampo, busa siya wala magsaway niini. Ang iyang gisaway mao ang mga pag-ampo nga gilitok sa pagpabilib sa mga mamiminaw ug pagdani sa ilang mga pagdayeg.

Si Jesus dugang mitambag: “Sa magaampo kamo, ayaw ninyo balikbalika pagsulti ang samang mga butang, sama sa ginahimo sa mga Hentil.” Si Jesus wala magpasabot nga ang pagsubli mismo sayop. Kas-a, iya mismong gigamit nga balikbalik “ang samang pulong” dihang nag-ampo. Apan ang wala niya uyoni mao ang paglitok sa sinag-ulo nga mga pulong nga “balikbalik,” sama niadtong nagagamit sa rosaryohan samtang ilang ginabalikbalik paglitok ang ilang mga pag-ampo.

Sa pagtabang sa iyang mga mamiminaw sa pag-ampo, gihatag ni Jesus ang sulundang pag-ampo nga nagaapil sa pito ka hangyo. Ang nahaunang tulo tukma nga nagaila sa pagkasoberano sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan. Sila maoy mga hangyo nga mabalaan ang ngalan sa Diyos, moabot ang iyang Gingharian, ug matuman ang iyang kabubut-on. Ang nahibiling upat maoy personal nga mga hangyo, nga mao, alang sa matag-adlawng pagkaon, pagpasaylo sa mga sala, nga dili pagapanulayon nga labaw sa maantos sa usa, ug luwason gikan sa usang daotan.

Sa pagpadayon, gitumong ni Jesus ang lit-ag sa pagbutang ug hinobrang pasiugda sa materyal nga katigayonan. Siya miawhag: “Hunong na kamo sa pagtigom ug bahandi alang sa inyong kaugalingon sa yuta, diin ang tangkob ug taya magakutkot, ug ang mga kawatan magalungkab ug magapangawat.” Dili lamang nga mahimong mawala ang maong mga bahandi kondili kana dili bililhon uban sa Diyos.

Busa, si Jesus miingon: “Hinunoa, pagtigom kamo ug bahandi sa langit.” Kini mahimo pinaagi sa pagbutang sa pag-alagad sa Diyos nga una sa imong kinabuhi. Walay mausa ang makakuha sa dungog nga naugmad sa ingon uban sa Diyos o sa dakong ganti niana. Dayon si Jesus midugang: “Kon hain gani ang imong bahandi, atua usab didto ang imong kasingkasing.”

Dugang nagtumong sa lit-ag sa materyalismo, si Jesus mihatag sa ilustrasyon: “Ang suga sa lawas mao ang mata. Nan, kon ang imong mata yano, ang imong tibuok lawas masanag; apan kon ang imong mata daotan, ang imong tibuok lawas mangitngit.” Ang mata nga tukmang nagaobra alang sa lawas nahisamag dinagkotang suga sa mangitngit nga dapit. Apan aron makakita sa husto, ang mata kinahanglang yano, nga mao, kinahanglang kini itumong sa usa ka butang. Ang mata nga wala matumong sa tukma motultol sa sayop nga pagbanabana sa mga butang, sa pagbutang nga una sa materyal nga mga pangagpas kay sa pag-alagad sa Diyos, nga mosangpot sa pagkangitngit sa “tibuok lawas.”

Gitapos ni Jesus kining butanga pinaagig gamhanang ilustrasyon: “Walay makapaulipon sa duha ka agalon; kay mahimong dumtan niya ang usa ug higugmaon niya ang lain, o mounong siya sa usa ug tamayon niya ang lain. Dili kamo makapaulipon sa Diyos ug sa Bahandi.”

Tapos sa paghatag niining tambaga, gipasaligan ni Jesus ang iyang mga mamiminaw nga dili kinahanglang sila magmabalak-on sa ilang materyal nga mga panginahanglan kon ilang ibutang pag-una ang pag-alagad sa Diyos. “Tan-awa ninyo pag-ayo ang mga langgam sa langit,” siya miingon, “tungod kay sila wala magpugas o mag-ani o maghipos ngadto sa mga dapa; bisan pa niana sila ginapakaon sa inyong langitnong Amahan.” Unya siya nangutana: “Dili ba kamo labaw man ug bili kay kanila?”

Sunod, si Jesus mipunting sa mga liryo sa kapatagan ug miingong “bisan si Solomon sa tanan niyang himaya wala mabistihe sama sa usa niini kanila. Kon, karon,” siya mipadayon, “ang Diyos nagbiste sa ingon sa mga talamnon sa kapatagan, . . . dili ba labaw pa niyang bistehan kamo, kamong may diyutayng pagtuo?” Busa si Jesus mitapos: “Ayaw gayod kamo pagkabalaka ug magaingon, ‘Unsay atong kan-on?’ o, ‘Unsay atong imnon?’ o, ‘Unsay atong igasul-ob?’ . . . Kay ang inyong langitnong Amahan nahibalo nga inyong gikinahanglan kining tanang butanga. Nan, magpadayon sa pagpangita pag-una sa gingharian ug sa iyang pagkamatarong, ug kining tanang ubang butang igadugang ra kaninyo.”

Ang Dalan Padulong sa Kinabuhi

Ang dalan padulong sa kinabuhi mao ang pagsunod sa mga pagtulon-an ni Jesus. Apan dili kini masayong buhaton. Ang mga Pariseo, pananglit, daw hilig sa paghukom sa uban sa mabangison, ug tingali daghan ang misundog kanila. Busa samtang nagpadayon si Jesus sa iyang Wali sa Bukid, siya naghatag niini nga tambag: “Ayaw kamo pagpanghukom sa uban aron dili kamo pagahukman; kay ang hukom nga inyong ipakanaog, mao usab ang igahukom kaninyo.”

Peligrosong sundon ang pagpanguna sa sobra ka hinawayong mga Pariseo. Sumala sa asoy ni Lucas, giilustrar ni Jesus ang kapeligrohan niini pinaagi sa pag-ingon: “Makahimo ba ang usa ka buta sa pagguyod sa laing buta? Dili ba mangahulog silang duha ngadto sa gahong?”

Ang sobra nga pagpanaway sa uban, nagapadako sa ilang mga sayop ug manghilabot kanila, maoy usa ka seryoso nga sala. Busa nangutana si Jesus: “Unsaon man nimo sa pag-ingon sa imong igsoon, ‘Ambi kuhaon ko kanang puling sa imong mata’; nga dili ka man gani makakita sa troso nga anaa sa kaugalingon mong mata? Maot! Kuhaa una ang troso nga anaa sa imong mata, ug unya makakita ka na pag-ayo sa pagkuha sa puling gikan sa mata sa imong igsoon.”

Wala kini magkahulogan nga dili na gamiton sa mga tinun-an ni Jesus ang pagsabot maylabot sa ubang mga tawo, kay siya nag-ingon: “Ayaw ihatag sa mga iro ang mga butang balaan, ug ayaw iitsa ang inyong mga perlas ngadto sa mga baboy.” Ang mga kamatuoran sa Pulong sa Diyos maoy balaan. Kaamgid sila sa mahulagwayong mga perlas. Apan kon dunay mga tawo, nga samag mga iro ug baboy, nga walay pagpabili niining bililhong mga kamatuoran, biyaan sa mga tinun-an ni Jesus kining mga tawhana ug pangitaon kadtong mas masanongon.

Bisan pa nga gihisgotan ni Jesus ang pag-ampo nga sayosayo diha sa iyang Wali sa Bukid, iyang gipasiugda karon ang panginahanglan sa padayon nga pag-ampo. “Padayon kamo sa pagpangayo,” siya nag-awhag, “ug kini igahatag kaninyo.” Sa pag-ilustrar sa pagkamainandamon sa Diyos sa pagtubag sa mga pag-ampo, si Jesus nangutana: “Kinsa bang tawhana diha kaninyo nga kon ang iyang anak mangayog tinapay—hatagan hinoon niyag bato? . . . Busa, kon kamo, bisan sa inyong pagkadaotan mahibalo man ganing mohatag ug mga maayong gasa ngadto sa inyong mga anak, unsa pa kaha ang inyong Amahan nga anaa sa langit nga mohatag ug mga maayong butang ngadto sa mga nagapangayo kaniya?”

Sunod gihatag ni Jesus kanang nahimong bantogang lagda sa paggawi, nga kasagarang gitawag nga Bulawanong Lagda. Siya nag-ingon: “Busa, ang tanang butang nga buot ninyo nga maoy himoon sa tawo diha kaninyo, himoa usab ninyo diha kanila.” Ang pagsunod niining mga lagdaa diha sa kinabuhi nagkinahanglag positibong aksiyon sa paghimog maayo sa uban, sa pagtratar kanila sumala sa gusto nimong ilang itratar diha kanimo.

Nga ang dalan padulong sa kinabuhi dili masayon gipadayag diha sa instruksiyon ni Jesus: “Sulod kamo sa masigpit nga pultahan; kay dako ang pultahan ug sangkad ang dalan padulong sa kalaglagan, ug daghan ang nagasulod agi niini; samtang masigpit ang pultahan ug hiktin ang dalan padulong sa kinabuhi, ug diyutay ra ang mga nakatultol niini.”

Ang kapeligrohang mahisalaag dako kaayo, busa mipasidaan si Jesus: “Magbantay kamo sa mini nga mga manalagna nga moanha kaninyo nga managsapot sa pagkakarnero, apan diay sa sulod nila sila mga lobo nga manunukob.” Sama nga mailhan ang maayong kahoy ug daotang kahoy sa ilang mga bunga, miingon si Jesus, ang mini nga mga manalagna mailhan pinaagi sa ilang kagawian ug mga pagtulon-an.

Nagpadayon, si Jesus miingon nga dili lamang ang isulti sa tawo ang mohimo kaniya nga Iyang tinun-an kondili ang iyang binuhatan. Ang ubang mga tawo nangangkon nga si Jesus mao ang ilang Ginoo, apan kon wala nila tumana ang kabubut-on sa iyang Amahan, siya nag-ingon: “Ako magaingon kanila: Wala ko gayod kamo igkaila! Palayo kamo kanako, kamong mga mamumuhat ug daotan.”

Sa kataposan, mihatag si Jesus ug halandomong panghinapos sa iyang wali. Siya nag-ingon: “Ang si bisan kinsa nga magapatalinghog niining akong mga pulong ug magatuman niini mahisama siya sa usa ka tawong maalamon, nga nagatukod sa iyang balay ibabaw sa bato. Ug unya mibundak ang ulan ug mibul-og ang mga baha ug mihuros ang mga hangin ug mihapak niadtong balaya, apan kadto wala malumpag, kay natukod man sa ibabaw sa bato.”

Sa laing bahin, si Jesus miingon: “Bisan kinsa nga magapatalinghog niining akong mga pulong ug dili magatuman niini mahisama sa usa ka tawong buangbuang nga nagtukod sa iyang balay ibabaw sa balas. Ug mibundak ang ulan ug mibul-og ang mga baha ug mihuros ang mga hangin ug mihapak niadtong balaya, ug kadto nalumpag, ug dako gayod ang iyang pagkahugno.”

Dihang nakatapos si Jesus sa iyang wali, natingala ang panon sa mga tawo sa paagi sa iyang pagpanudlo, kay siya nagtudlo kanila ingong usa ka tawo nga may awtoridad ug dili sama sa ilang mga pangulo sa relihiyon. Lucas 6:12-23; Mateo 5:1-12; Lucas 6:24-26; Mateo 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Lucas 6:27-49.

▪ Diin si Jesus sa dihang iyang gihatag ang iyang halandomong wali, ug kinsa ang atua didto, ug unsay nahitabo sa wala pa niya kini ihatag?

▪ Nganong dili katingalahan nga nagrekord si Lucas sa pipila ka pagtulon-an sa lahi nga kahimtangan?

▪ Unsa ang naghimo sa wali ni Jesus nga bililhon kaayo?

▪ Kinsa ang tinuod nga malipayon, ug ngano?

▪ Kinsay magadawat ug kaalaotan, ug ngano?

▪ Sa unsang paagi ang mga tinun-an ni Jesus mao “ang asin sa yuta” ug “ang kahayag sa kalibotan”?

▪ Sa unsang paagi gipakita ni Jesus ang iyang dakong pagtamod sa Kasugoan sa Diyos?

▪ Unsang instruksiyon ang gihatag ni Jesus aron maluka ang mga hinungdan sa pagpatay ug panapaw?

▪ Unsay gipasabot ni Jesus dihang naghisgot siya bahin sa pagtahan sa pikas aping?

▪ Sa unsang paagi kita mahimong hingpit sama sa Diyos nga hingpit?

▪ Unsang mga instruksiyon bahin sa pag-ampo ang gihatag ni Jesus?

▪ Nganong labaw ang langitnong mga bahandi, ug sa unsang paagi sila mabatonan?

▪ Unsang mga ilustrasyon ang gihatag sa pagtabang sa usa sa paglikay sa materyalismo?

▪ Nganong nag-ingon si Jesus nga dili na angay mabalaka pa?

▪ Unsay gipamulong ni Jesus bahin sa pagpanghukom sa uban; apan sa unsang paagi iyang gipakita nga kinahanglang gamiton sa iyang mga tinun-an ang pagsabot maylabot sa mga tawo?

▪ Unsa ang dugang gipahayag ni Jesus mahitungod sa pag-ampo, ug unsang lagda sa kagawian ang iyang gihatag?

▪ Sa unsang paagi gipakita ni Jesus nga ang dalan padulong sa kinabuhi dili masayon ug nga may kapeligrohang mahisalaag?

▪ Sa unsang paagi gitapos ni Jesus ang iyang wali, ug unsay epekto niadto?