Basahon sa Bibliya Numero 15​—Esdras

Magsusulat: Esdras

Dapit Gisulatan: Jerusalem

Sinulat Nahuman: k. 460 W.K.P.

Gikobrehang Panahon: 537–k. 467 W.K.P.

1. Unsang mga tagna mipasalig sa pagpasig-uli sa Jerusalem?

 ANG kataposan sa gitagnang 70 ka tuig nga kalaglagan sa Jerusalem ubos sa Babilonya haduol na. Matuod, dungog sa Babilonya nga siya bisan kanus-a dimopagawas sa iyang mga bihag, apan ang pulong ni Jehova mamatud-ang mas kusganon kay sa gahom sa Babilonya. Haduol na ang kagawasan sa katawhan ni Jehova. Ang templo ni Jehova nga gihugno tukoron usab, ug ang altar ni Jehova modawat usab sa mga halad tabon-sala. Ang Jerusalem makausa pa masinati sa singgit ug pagdayeg sa matuod nga magsisimba ni Jehova. Gitagna ni Jeremias ang gitas-on sa kalaglagan, ug gitagna ni Isaias sa unsang paagi ang kagawasan sa mga bihag mahinabo. Ginganlan ngani ni Isaias si Ciro sa Persiya ingon ‘magbalantay ni Jehova,’ nga mohagbong sa garbosong Babilonya gikan sa iyang puwesto ingon ikatulong gahom sa kalibotan sa kasaysayan sa Bibliya.—Isa. 44:28; 45:1, 2; Jer. 25:12.

2. Kanus-a ug ubos sa unsang sirkumstansiya nahulog ang Babilonya?

² Ang kalaglagan miabot sa Babilonya sa gabii sa Oktubre 5, 539 W.K.P. (Gregoryanhong kalendaryo), samtang ang Babilonyanhon haring Belsasar ug ang iyang dagkong mga tawo mitagay sa pagpasidungog sa ilang demonyong mga diyos. Dugang sa ilang paganong pagpatuyang, gigamit nila ang balaang mga sudlanan gikan sa templo ni Jehova ingon ilang mga kopa sa pagpahubog! Pagkahaom nga diha si Ciro gawas sa mga pader sa Babilonya nianang gabii sa pagtuman sa tagna!

3. Unsang proklamasyon ni Ciro ang mihimong posible sa pagpasig-uli sa pagsimba kang Jehova eksaktong 70 ka tuig human misugod ang kalaglagan sa Jerusalem?

³ Kining petsang 539 W.K.P. hinongdanong petsa, nga mao, petsang maharmonya uban sa sekular ug Biblikanhong kasaysayan. Sulod sa iyang unang tuig ingon magmamando sa Babilonya, si Ciro “mipahinabo sa usa ka pahibalo sa tibuok niyang gingharian,” nga miawtorisar sa mga Hudiyo sa pagtungas sa Jerusalem sa pagtukod usab sa balay ni Jehova. Kining dekreto dayag giluwatan ulahi sa 538 W.K.P. o sayo sa 537 W.K.P. a Usa ka matinumanong nahibilin mipanaw balik sa Jerusalem sa igong panahon sa pagtukod sa altar ug sa paghalad sa unang mga halad sa “ikapitong bulan” (Tisri, takdo sa Septiyembre-Oktubre) sa tuig 537 W.K.P.—70 ka tuig ngadto sa bulan human gilaglag ni Nabukodonosor ang Juda ug Jerusalem.—Esd. 1:1-3; 3:1-6.

4. (a) Unsa ang himutangan sa basahon sa Esdras, ug kinsa ang misulat niini? (b) Kanus-a gisulat ang Esdras, ug unsang panahon ang gikobrehan niini?

⁴ Pagpasig-uli! Kini ang himutangan sa basahon sa Esdras. Ang paggamit sa primera persona sa asoy gikan sa kapitulo 7 bersikulo 27 hangtod sa kapitulo 9 klarong mipakita ang magsusulat si Esdras. Ingon “batid nga magkokopya sa kasugoan ni Moises” ug tawo sa praktikal nga pagtuo nga “giandam ang iyang kasingkasing sa pagkonsulta sa kasugoan ni Jehova ug sa pagbuhat niini ug sa pagtudlo” niini, si Esdras kalipikado kaayo sa pagrekord niining kasaysayan, ingon sa iyang pagrekord sa Cronicas. (Esd. 7:6, 10) Sanglit ang basahon sa Esdras sumpay sa Cronicas, sagad kini gituohang gisulat sa samang panahon, mga 460 W.K.P. Kini mikobre sa 70 ka tuig, gikan sa panahon kanus-a ang mga Hudiyo bungkag, katag nga nasod nga markado isip “mga anak sa kamatayon” hangtod sa pagkahuman sa ikaduhang templo ug sa paghinlo sa saserdote human sa pagbalik ni Esdras gikan sa Jerusalem.—Esd. 1:1; 7:7; 10:17; Sal. 102:20, nota sa ubos.

5. Unsa ang relasyon sa basahon sa Esdras uban sa basahon sa Nehemias, ug sa unsang mga pinulongan kini gisulat?

⁵ Ang Hebreohanong ngalan Esdras nagkahulogan “Tabang.” Ang basahon sa Esdras ug Nehemias orihinal usa ka linukot. (Neh. 3:32, nota sa ubos) Sa ulahi gibahin sa mga Hudiyo kining linukot ug gitawag kini Una ug Ikaduhang Esdras. Gitawag sa moderno Hebreohanong Bibliya ang duha ka basahon nga Esdras ug Nehemias, ingon sa uban modernong Bibliya. Bahin sa basahon sa Esdras (4:8 hangtod 6:18 ug 7:12-26) gisulat sa Aramaiko ug ang nahabilin sa Hebreohanon, kay si Esdras hanas niining duha ka pinulongan.

6. Unsa ang testigo sa kahusto sa basahon sa Esdras?

⁶ Karon ang kadaghanan sa mga eskolar midawat sa kahusto sa basahon sa Esdras. Mahitungod sa kanonisidad sa Esdras, si W. F. Albright misulat sa iyang pamatbat The Bible After Twenty Years of Archaeology: “Ang kasayorang arkiyolohikal nakademostrar sa lig-ong orihinalidad sa mga Basahon sa Jeremias ug Ezequiel, sa Esdras ug Nehemias luyo sa pagduda; sila mikumpirmar sa tradisyonal nga hulagway sa mga hitabo, ingon man sa ilang kahan-ayan.”

7. Sa unsang paagi gipakita ang basahon sa Esdras matuod nga bahin sa balaang rekord?

 ⁷ Bisan pa ang basahon sa Esdras wala direktang gikutlo o gipunting sa mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan, walay kwestiyon mahitungod sa dapit niini sa kanon sa Bibliya. Dala niini ang rekord sa pagpakiglabot ni Jehova uban sa mga Hudiyo hangtod sa panahon sa paghipos sa Hebreohanong katalogo, diin dako ang gihimo ni Esdras, sumala sa Hudiyong tradisyon. Dugang pa, ang basahon sa Esdras mibindikar sa tanang tagna maylabot sa pagpasig-uli ug busa mipamatuod kini kinahanglanong bahin sa balaang rekord, diin kini usab bug-os harmonya. Dugang pa, kini mipasidungog sa putling pagsimba ug mibalaan sa dakong ngalan ni Jehova nga Diyos.

KAUNDAN SA ESDRAS

8. Batbata ang kadena sa mga hitabo nga mitultol sa kataposan sa 70 ka tuig nga kalaglagan.

⁸ Usa ka nahibilin mibalik (1:1–3:6). Gipukaw ni Jehova ang iyang espiritu, si Ciro nga hari sa Persiya miluwat ug dekreto alang sa mga Hudiyo sa pagbalik ug pagtukod sa balay ni Jehova sa Jerusalem. Iyang giawhag ang mga Hudiyo nga mipabilin sa Babilonya sa kinabubut-ong pag-amot sa proyekto ug mihikay alang sa namalik nga mga Hudiyo sa pagdala balik sa mga sudlanan sa orihinal nga templo. Usa kinsa lider gikan sa harianong tribo ni Juda ug kaliwat ni Haring David, si Sorobabel (Sesbasar), gitudlo ingon gobernador sa pagpanguna sa mga gipagawas, ug si Jesua (Josue) mao ang hataas saserdote. (Esd. 1:8; 5:2; Zac. 3:1) Usa ka nahibilin nga moihap ug 42,360 ka matinumanong alagad ni Jehova, lakip sa kalalakin-an, kababayen-an, ug kabataan, mihimo sa halayong panaw. Sa ikapitong bulan, sumala sa Hudiyong kalendaryo, sila nakapahaluna na sa ilang mga siyudad, ug unya sila mitigom sa Jerusalem sa pagtanyag sa mga halad sa dapit sa altar sa templo ug sa pagsaulog sa Pista sa mga Balongbalong sa tinghunlak sa 537 W.K.P. Busa ang 70 ka tuig sa kalaglagan eksaktong natapos sa panahon! b

9. Sa unsang paagi gisugdan ang bulohaton sa templo, apan unsa ang nahitabo sa mga tuig nga misunod?

⁹ Pagtukod usab sa templo (3:7–6:22). Gitigom ang materyales, ug sa ikaduhang tuig sa ilang pagbalik, ang patukoranan sa templo ni Jehova gipahaluna taliwala sa mga singgit sa kasadya ug taliwala sa paghilak sa tigulang kalalakin-an nga nakakita sa kanhing balay. Ang silingang mga tawo, mga kaaway, mitanyag ug tabang sa pagtukod, nga miingon nga sila nangita sa samang Diyos, apan ang Hudiyong nahibilin prangkang midumili sa bisan unsang alyansa uban kanila. Ang mga kaaway padayong naningkamot sa pagpahuyang ug pagpaluya sa mga Hudiyo ug sa pagbalda sa ilang bulohaton, gikan sa paghari ni Ciro hangtod kang Dario. Sa kaulahian, sa mga adlaw ni “Artaherhes” (Bardiya o posible Magiano nga hiilhan Gaumata, 522 W.K.P.), ang trabaho ilang puwersadong gipahunong pinaagi sa harianong sugo. Kining bando mipadayon “hangtod sa ikaduhang tuig sa paghari ni Dario nga hari sa Persiya” (520 W.K.P.), kapin sa 15 ka tuig human sa pagpahaluna sa patukoranan.—4:4-7, 24.

10. (a) Sa unsang paagi ang pagdasig gikan sa mga manalagna sa Diyos mikombinar uban sa sugo sa hari sa paghuman sa bulohaton? (b) Unsang kasadya ang mitimaan sa pagpahinungod niining ikaduhang templo?

¹⁰ Gipadala karon ni Jehova ang iyang mga manalagna Hageo ug Zacarias sa pagpukaw kang Sorobabel ug Jesua, ug ang bulohaton sa pagtukod gipadayon uban sa bag-ong kadasig. Makausa pa ang mga kaaway mireklamo sa hari, apan ang bulohaton mipadayon uban sa wayhunong kalagsik. Si Dario I (Hystaspis), human mipunting sa orihinal nga dekreto ni Ciro, mibaod nga ang bulohaton padayonon nga waysamok ug gisugo bisan ang mga magsusupak sa pagtagana sa materyales aron sa pagpadali sa pagtukod. Uban sa padayong pagdasig gikan sa mga manalagna ni Jehova, ang mga magtutukod mihuman sa templo kubos sa lima ka tuig. Kini sa bulan sa Adar sa ikaunom ka tuig ni Dario, o duol sa tingpamulak sa 515 W.K.P., ug ang tibuok pagtukod mikabat lamang ug mga 20 ka tuig. (6:14, 15) Ang balay sa Diyos karon giinagurar uban sa dakong kasadya ug uban sa haom nga mga halad. Unya ang katawhan misaulog sa Paskuwa ug mipadayon sa paghimo sa “pista sa tinapay nga waylebadura sa pito ka adlaw uban ang kalipay.” (6:22) Oo, ang kasadya ug kalipay mitimaan sa pagpahanungod niining ikaduhang templo sa pagdayeg kang Jehova.

11. Sa unsang paagi gihatag sa hari kang Esdras ang “tanan niyang hangyo,” ug unsa ang sanong ni Esdras?

¹¹ Si Esdras mibalik sa Jerusalem (7:1–8:36). Halos 50 ka tuig ang milabay, nga midala kanato sa 468 W.K.P., ang ikapitong tuig sa Persiyanhon haring Artaherhes (hiilhan Longimanus tungod kay ang iyang tuong kamot mas taas kay sa iyang wala). Ang hari mihatag sa batid nga magkokopya si Esdras sa “tanan niyang hangyo” maylabot sa panaw pa Jerusalem aron sa paghatag sa kinahanglanong tabang didto. (7:6) Sa pag-awtorisar kaniya, gidasig sa hari ang mga Hudiyo sa pagkuyog kaniya ug mihatag kang Esdras sa mga sudlanang pilak ug bulawan alang sa paggamit sa templo, ingon man sa mga tagana sa trigo, bino, lana, ug asin. Gilibre niya sa buhis ang mga saserdote ug mga magbubuhat sa templo. Gihimo sa hari si Esdras nga responsable sa pagtudlo sa katawhan ug mipahayag niining sala nga takos sa kamatayon alang sa bisan kinsang dimahimong magbubuhat sa kasugoan ni Jehova ug sa kasugoan sa hari. Uban sa kamapasalamaton kang Jehova alang niining kapahayagan sa iyang mahigugmaong-kalolot pinaagi sa hari, si Esdras milihok gilayon sa komisyon.

12. Sa unsang paagi namatud-ang si Jehova uban sa grupo ni Esdras sulod sa panaw?

¹² Niining punto, gisugdan ni Esdras ang iyang saksi-mata nga talaan, misulat sa primera persona. Iyang gitigom ang mibalik nga mga Hudiyo sa suba Ahaba alang sa pangataposang instruksiyon, ug iyang  gidugang ang pipila ka Levihanon sa grupo sa mga 1,500 ka hamtong lalaking gitigom na. Naamgohan ni Esdras ang mga peligro sa ruta nga kuhaon apan wala mangayo sa hari ug kumboy, basin badbaron kining pagpakitag kakulang sa pagtuo kang Jehova. Hinonoa, giproklamar niya ang pagpuasa ug nanguna sa kampo sa pagpangaliyupo sa Diyos. Kining pag-ampo gitubag, ug ang kamot ni Jehova namatud-ang diha kanila latas sa taas nga panaw. Busa, nakahimo sila sa luwas nga pagdala sa ilang bahandi (balor kapin sa $43,000,000 sa modernong bili) sa balay ni Jehova sa Jerusalem.—8:26, 27, ug mga nota sa ubos.

13. Sa unsang paagi milihok si Esdras sa pagwagtang sa kahugawan taliwala sa mga Hudiyo?

¹³ Paghinlo sa saserdote (9:1–10:44). Apan dili ang tanan mipadayong maayo sulod sa 69 ka tuig sa pagpuyo sa napasig-uling yuta. Nahibaloan ni Esdras ang makapatugaw nga kahimtang, sa pagkaagi nga ang katawhan, mga saserdote, ug mga Levihanon naminyo uban sa paganong mga Kanaanhon. Ang matinumanong Esdras napugwat. Iyang gipahaluna ang butang sa atubangan ni Jehova sa pag-ampo. Ang katawhan mikumpisal sa ilang sala ug mihangyo kang Esdras nga “magmakusganon ug molihok.” (10:4) Gibulag niya ang mga Hudiyo sa ilang dumuluong mga asawa nga ilang gipangasawa sa pagsupak sa kasugoan sa Diyos, ug ang kahugawan nawagtang sulod sa mga tulo ka bulan.—10:10-12, 16, 17.

NGANONG MAPUSLANON

14. Unsa ang gipakita sa basahon sa Esdras maylabot sa mga tagna ni Jehova?

¹⁴ Ang basahon sa Esdras mapuslanon, primera lugar, sa pagpakita sa waysipyat nga katukma sa katumanan sa mga tagna ni Jehova. Si Jeremias, tukmang mitagna sa kalaglagan sa Jerusalem, mitagna usab sa pagpasig-uli niini human sa 70 ka tuig. (Jer. 29:10) Takdo sa panahon, gipakita ni Jehova ang iyang mahigugmaong-kalolot sa pagdala sa iyang katawhan, sa matinumanong nahibilin, balik sa Yutang Saad sa pagpadayon sa matuod nga pagsimba.

15. (a) Sa unsang paagi ang gitukod usab nga templo mialagad sa katuyoan ni Jehova? (b) Sa unsang bahina kini kulang sa himaya sa unang templo?

¹⁵ Ang gitukod usab nga templo mibayaw sa pagsimba ni Jehova taliwala sa iyang katawhan, ug kini mibarog ingon pamatuod nga siya sa kahibudnganan ug kaluoy nanalangin niadtong miliso kaniya uban sa tinguha sa matuod nga pagsimba. Bisan pa kini kulangan sa himaya sa templo ni Solomon, kini mialagad sa katuyoan niini harmonya sa balaang kabubut-on. Ang materyal nga katahom wala na didto. Ubos usab kini sa bahanding espirituwal, kulang, lakip sa ubang butang, sa arka sa tugon. c Ni ang inagurasyon sa templo ni Sorobabel ikatandi uban sa inagurasyon sa templo sa adlaw ni Solomon. Ang halad nga baka ug karnero wala ngani usa ka porsiyento sa halad sa templo ni Solomon. Walay himayang samag-panganod ang mipuno sa ulahing balay, sama sa una, ni dunay kalayong mikunsad gikan kang Jehova sa pag-ut-ut sa halad sinunog. Ang duha ka templo, bisan pa, mialagad sa importanteng katuyoan sa pagbayaw sa pagsimba kang Jehova, ang matuod nga Diyos.

16. Apan unsang laing templo labaw pa sa himaya sa yutan-ong mga templo?

¹⁶ Ang templong gitukod ni Sorobabel, ang tabernakulong gitukod ni Moises, ug ang templong gitukod ni Solomon ug Herodes, uban sa kinaiya niini, mahulagwayon, o malarawanon. Kini mirepresentar sa “matuod nga balongbalong, nga gitukod ni Jehova, ug dili sa tawo.” (Heb. 8:2) Kining espirituwal nga templo mao ang kahikayan sa pagduol kang Jehova sa pagsimba sa pasukaranan sa halad lukat ni Kristo. (Heb. 9:2-10, 23) Ang dako espirituwal nga templo ni Jehova labaw kaayo sa himaya ug dili ikatandi sa katahom ug katilinguhaon; ang katahom niini dili malawos ug labaw sa bisan unsang materyal nga tinukod.

17. Unsang bililhong mga leksiyon ang makaplagan sa basahon sa Esdras?

¹⁷ Ang basahon sa Esdras undan sa mga leksiyong dunay kinatas-ang bili alang sa mga Kristohanon karon. Niini atong mabasa ang kinabubut-ong paghalad sa katawhan ni Jehova alang sa iyang bulohaton. (Esd. 2:68; 2 Cor. 9:7) Gidasig kita sa pagkat-on sa waykapakyasang tagana ni Jehova ug sa iyang panalangin sa mga asambliya alang sa kadayegan niya. (Esd. 6:16, 22) Atong nakita ang maayong panig-ingnan sa Netinhanon ug ubang dumuluong nga mituo samtang sila mitungas uban sa nahibilin sa paghatag sa tibuok kasingkasing suporta sa pagsimba kang Jehova. (2:43, 55) Palandonga, usab, ang mapaubsanong paghinulsol sa katawhan sa dihang gibadlong sa ilang sayop nga kurso sa pagminyo uban sa paganong mga silingan. (10:2-4) Ang daotang panagkauban mitultol sa balaang dipag-uyon. (9:14, 15) Ang masadyaong kadasig alang sa iyang bulohaton midala sa iyang pag-uyon ug panalangin.—6:14, 21, 22.

18. Ngano ang pagpasig-uli sa katawhan ni Jehova importanteng lakang nga mitultol sa pagpadayag sa Mesiyas, nga Hari?

¹⁸ Bisan pa ang hari wala na molingkod sa trono ni Jehova sa Jerusalem, ang pagpasig-uli mipukaw sa pagpaabot nga si Jehova sa igong panahon mopatungha sa iyang gisaad nga Hari sa linya ni David. Ang gipasig-uling nasod karon naa sa kahimtang sa pagbantay sa sagradong mga pahayag ug pagsimba sa Diyos hangtod sa panahon sa pagpadayag sa Mesiyas. Kon kining nahibilin wala pa misanong sa pagtuo sa pagbalik sa ilang yuta, kang kinsa ang Mesiyas moanha? Matuod, ang mga hitabo sa basahon sa Esdras importanteng bahin sa kasaysayan nga motultol sa pagpadayag sa Mesiyas ug Hari! Tanan kini labing mapuslanon alang sa atong pagtuon karon.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]