Basahon sa Bibliya Numero 19​—Mga Salmo

Mga Magsusulat: David ug uban pa

Sinulat Nahuman: k. 460 W.K.P.

1. Unsa ang basahon sa Mga Salmo, ug unsa ang unod niini?

 ANG basahon sa Mga Salmo mao ang dinasig awit-basahon sa matuod nga mga magsisimba ni Jehova sa karaang panahon, koleksiyon sa 150 ka sagradong awit, o salmo, gipahaluna sa musika ug gihikay alang sa publikong pagsimba kang Jehova nga Diyos sa iyang templo sa Jerusalem. Kining mga salmo mga awit sa pagdayeg kang Jehova, ug dili lamang kana, kini usab undan sa mga pag-ampo sa pagpangaliyupo alang sa kaluoy ug panabang, ingon man mga pagpahayag sa pagsalig ug kumpiyansa. Dagaya kini uban sa mga pagpasalamat ug mga pagbayaw ug mga pagtuaw sa dako, oo, superlatibo, nga kasadya. Ang uban mga sumada sa kasaysayan, nagpalandong sa mahigugmaong kalolot ni Jehova ug sa iyang dakong buhat. Kargado kini sa tagna, daghan niini kahibudnganang natuman na. Unod niini ang daghang instruksiyon nga mapuslanon ug makalig-on, tanan kini gisul-oban sa halangdong pinulongan ug kalarawanan nga mopalihok sa magbabasa ngadto sa mismong giladmon. Ang mga salmo makabuhong espirituwal nga pagkaon, nindot pagkaandam ug gibukad nga madanihon sa atong atubangan.

2. (a) Unsang mga titulo ang gipadapat sa Mga Salmo, ug uban sa unsang mga kahulogan? (b) Unsa ang salmo?

² Unsa ang kahulogan sa titulo sa basahon, ug kinsa ang misulat sa Mga Salmo? Sa Hebreohanong Bibliya, ang basahon gitawag Seʹpher Tehil·limʹ, nagkahulogan “Basahon sa mga Pagdayeg,” o yanong Tehil·limʹ, nga mao, “Mga Pagdayeg.” Kini dinaghang porma sa Tehil·lahʹ, nagkahulogan “Usa ka Pagdayeg” o “Awit sa Pagdayeg,” nga makaplagan sa superskripsiyon sa Salmo 145. Ang ngalan “Mga Pagdayeg” labing haom, sanglit gipasiugda sa basahon ang pagdayeg kang Jehova. Ang titulo “Mga Salmo” gikan sa Gregong Septuagint, nga gigamit ang pulong Psal·moiʹ, nagpasabot sa mga awit nga giawit uban sa duyog musikal. Ang pulong usab makaplagan sa pipila ka dapit sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ingon sa Lucas 20:42 ug Buhat 1:20. Ang salmo sagradong awit o balak nga gigamit sa pagdayeg ug pagsimba sa Diyos.

3. Unsa ang gitug-an sa mga superskripsiyon mahitungod sa mga magsusulat?

³ Daghan sa mga salmo dunay ulohan, o superskripsiyon, ug sagad kini mingalan sa magsusulat. Kapitoag-tulo duna sa ngalan ni David, “ang makapahimuot sa mga awit sa Israel.” (2 Sam. 23:1) Wayduhaduha ang Salmo 2, 72, ug Sal 95 gisulat usab ni David. (Tan-awa ang Buhat 4:25, Salmo 72:20, ug Hebreohanon 4:7.) Dugang pa, ang Salmo 10 ug 71 dayag sumpay sa Salmo 9 ug 70 ug busa mahimong ikaingon iya ni David. Napulog-duha ka salmo gipasidungog kang Asap, dayag mipunting sa balay ni Asap, sanglit ang uban niini namolong sa mga hitabong ulahi ra sa adlaw ni Asap. (Sal. 79; Sal 80; 1 Cron. 16:4, 5, 7; Esd. 2:41) Napulog-usa ka salmo ang direktang gipasidungog sa mga anak ni Kore. (1 Cron. 6:31-38) Ang Salmo 43 dayag sumpay sa Salmo 42, ug busa mahimong ikapasidungog sa mga anak ni Kore. Dugang sa paghinambit sa “mga anak ni Kore,” gipasidunggan usab sa Salmo 88 si Heman sa superskripsiyon niini, ug ginganlan sa Salmo 89 si Etan ingon magsusulat. Ang Salmo 90 gipasidungog kang Moises, ug ang Salmo 91 lagmit kang Moises usab. Ang Salmo 127 iya ni Solomon. Kapin sa duha-tulo sa mga salmo gipasidungog sa lainlaing magsusulat.

4. Unsang hugna sa panahon ang gikobrehan sa pagsulat?

⁴ Ang basahon sa Mga Salmo ang kinadak-an nag-inusarang basahon sa Bibliya. Ingon gimatud-an sa Salmo 90, 126, ug Sal 137, kini ang taas kaayong gisulat, dimomenos gikan sa panahon sa pagsulat ni Moises (1513-1473 W.K.P.) hangtod human sa pagpasig-uli gikan sa Babilonya ug lagmit sa adlaw ni Esdras (537–k. 460 W.K.P.). Busa, ang pagsulat nakitang mikabat sa kapin-kulang usa ka libo ka tuig. Ang gikobrehang panahon sa kaundan mas dako, bisan pa, gikan sa panahon sa paglalang ug gihugpong ang kasaysayan sa pagpakiglabot ni Jehova uban sa iyang mga alagad hangtod sa panahon sa komposisyon sa kataposan sa mga salmo.

5. (a) Sa unsang paagi gibanaag sa basahon sa Mga Salmo ang organisasyon? (b) Unsang dugang impormasyon ang gitagana sa mga superskripsiyon? (c) Nganong dili kinahanglanon ang paglitok sa pulong “Seʹlah” sa pagbasa sa mga salmo?

⁵ Gibanaag sa basahon sa Mga Salmo ang organisasyon. Gipunting ni David mismo ang “mga prusisyon sa akong Diyos, sa akong Hari, sa balaang dapit. Ang mga mag-aawit naa sa unahan, ang mga magtotogtog sa mga instrumento nga dekuwerdas sa likoran; taliwala nila ang mga dalagang nagpatunog sa tamborin. Sa gitigom nga mga panon dayega ang Diyos, si Jehova.” (Sal. 68:24-26) Kini mihatag sa katarongan alang sa subsob subliong pamolong “Ngadto sa direktor” sa mga superskripsiyon, ingon man sa daghan terminong balaknon ug musikal. Gitin-aw sa ubang superskripsiyon ang paggamit o katuyoan sa salmo o gitagana ang instruksiyon musikal.  (Tan-awa ang superskripsiyon sa Salmo 6, 30, 38, 60, 88, 102, ug Sal 120.) Dimomenos 13 sa mga salmo ni David, ingon sa Salmo 18 ug 51, mubong gipahayag ang mga hitabong mitukmod sa pagkomposo kanila. Katloag-upat ka salmo sa bug-os walay superskripsiyon. Ang diyotay nga pulong “Seʹlah,” makita 71 ka beses sa pangunang teksto, sagad giisip terminong teknikal alang sa musika o pamasa, bisan pa ang eksaktong kahinongdanon niini wala hiilhi. Gisugyot sa pipila nga hunong kadiyot ang gipasabot niini alang sa pagpalandong sa pag-awit o sa pag-awit ug musika instrumental. Busa, wala kinahanglana kining litokon sa pagbasa.

6. (a) Sa unsang separadong mga tomo ang basahon sa Mga Salmo gibahin? (b) Dayag kinsa ang mihikay sa basahon sa Mga Salmo sa pangataposang porma?

⁶ Sukad sa karaang panahon, ang basahon sa Mga Salmo gibahin sa lima ka separadong basahon, o tomo, ingon sa mosunod: (1) Salmo 1-41; (2) Salmo 42-72; (3) Salmo 73-89; (4) Salmo 90-106; (5) Salmo 107-150. Ang unang koleksiyon niining mga awit dayag gihimo ni David. Dayag si Esdras, saserdote ug “batid nga magkokopya sa kasugoan ni Moises,” mao ang gigamit ni Jehova sa paghikay sa basahon sa Mga Salmo ngadto sa pangataposang porma.—Esd. 7:6.

7. Unsang ubang kinaiya sa Mga Salmo ang matikdan?

⁷ Ang anam-anam nga pagtubo sa koleksiyon mahimong motin-aw ngano ang ubang salmo gisubli sa lainlaing seksiyon, ingon sa Salmo 14 ug 53; Sal 40:13-17 ug Sal 70; Sal 57:7-11 ug 108:1-5. Gitiklopan ang matag usa sa lima ka seksiyon uban sa panalangin nga gilitok kang Jehova, o doksolohiya—gilakip sa unang upat niini ang mga sanong sa katawhan ug ang kataposan mao ang tibuok Salmo 150.—Sal. 41:13, nota sa ubos.

8. Itin-aw ug iilustrar ang akrostikong estilo sa komposisyon.

⁸ Espesyal nga estilo sa komposisyon ang gigamit sa siyam ka salmo; kini gitawag akrostiko tungod sa alpabetong katukoran niini. (Salmo 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119, ug Sal 145) Niining katukoran ang unang berso o mga berso sa unang estansa gisugdan uban sa unang letra sa Hebreohanong alpabeto, ʼaʹleph (א), ang sunod berso uban sa ikaduhang letra, behth (ב), ug padayon, latas sa tanan o halos tanang letra sa Hebreohanong alpabeto. Kini mialagad isip tabang sa memorya—palandonga lamang ang mga mag-aawit sa templo kinahanglan mahinumdom sa mga awit sama kataas sa Salmo 119! Makapainteres, usa ka akrostiko sa ngalan ni Jehova makaplagan sa Salmo 96:11. Ang unang katunga niining berso sa Hebreohanon milakip sa upat ka pulong, ug ang inisyal nga mga letra niining mga pulong, kon basahon gikan sa tuo pa wala, mao ang upat ka Hebreohanong konsonante sa Tetragrammaton, YHWH (יחוח).

9. (a) Tungod sa unsang luyong impormasyon ang daghang salmo mihimog direktang pag-apelar sa hunahuna ug kasingkasing? (b) Unsa pa ang miamot sa ilang gahom ug katahom?

⁹ Kining sagrado, lirikong mga balak gisulat sa digaray Hebreohanong berso ug mipasundayag sa dihilabwang katahom sa estilo ug ritmong agos sa hunahuna. Kini direktang misulti sa hunahuna ug kasingkasing. Gipintal niini ang buhing hulagway. Ang kahibudnganang gilapdon ug giladmon, sa ulohan ug sa kusganong emosyon nga gipahayag, gumikan bahin sa talagsaong kasinatian sa kinabuhi ni David, mitaganag luyong impormasyon sa daghan sa mga salmo. Pipila ra ka tawo ang nabuhi sa susama kadaiyang kinabuhi—ingon magbalantay-karnero, nag-inusarang manggugubat batok kang Goliat, musikero sa korte, ginukod sa balaod taliwala sa maunongong mga higala ug taliwala sa mga traidor, hari ug mananaog, mahigugmaong amahan nga gihasol sa pagkabahinbahin sa iyang kaugalingong panimalay, usa nga sa makaduha nasinati sa kapait sa seryosong sala ug sa gihapon madasigong magsisimba ni Jehova ug mahigugmaon sa Iyang Kasugoan. Batok sa maong luyong impormasyon, dili kahibudngan nga ang basahon sa Mga Salmo mitadlas sa tibuok eskala sa tawhanong pagbati! Miamot sa gahom ug katahom niini mao ang balaknong paralelismo ug kalahi nga kinaiya sa Hebreohanong berso.—Sal. 1:6; 22:20; 42:1; 121:3, 4.

10. Unsa ang testigo sa pagkakasaligan sa Mga Salmo?

¹⁰ Ang pagkakasaligan niining labing karaang mga awit sa pagdayeg kang Jehova dagayang gimatud-an sa ilang bug-os harmonya uban sa tibuok Kasulatan. Ang basahon sa Mga Salmo gikutlo sa makadaghan sa mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan. (Sal. 5:9 [Roma 3:13]; Sal. 10:7 [Roma 3:14]; Sal. 24:1 [1 Cor. 10:26]; Sal. 50:14 [Mat. 5:33]; Sal. 78:24 [Juan 6:31]; Sal. 102:25-27 [Heb. 1:10-12]; Sal. 112:9 [2 Cor. 9:9]) Si David mismo miingon sa iyang kataposang awit: “Ang espiritu ni Jehova namolong kanako, ug ang iyang pulong diha sa akong dila.” Mao kining espiritu ang milihok kaniya sukad sa adlaw sa pagdihog kaniya ni Samuel. (2 Sam. 23:2; 1 Sam. 16:13) Dugang pa, ang mga apostol mikutlo gikan sa Mga Salmo. Gipunting ni Pedro ang “kasulatan . . . nga gipamolong sa balaang espiritu sa una pinaagi sa baba ni David,” ug sa daghang pagkutlo gikan sa Mga Salmo, gipunting sa magsusulat sa Mga Hebreohanon sila ingon pahayag nga gipamolong sa Diyos o gipaila sila uban sa mga pulong, “ingon sa gipamolong sa balaang espiritu.”—Buh. 1:16; 4:25; Heb. 1:5-14; 3:7; 5:5, 6.

11. Sa unsang paagi ang suportang pamatuod gipurongpurongan sa kaugalingong mga pahayag ni Jesus?

¹¹ Alang sa labing kusganong pruweba sa pagkakasaligan, kita mokutlo kang Jesus, ang gibanhaw nga Ginoo, nga miingon sa iyang mga disipolo: “Kini ang akong mga pulong gipamolong kaninyo . . . aron ang tanang butang gisulat sa kasugoan ni Moises ug sa Mga Manalagna ug sa Mga Salmo mahitungod kanako kinahanglan matuman.” Dinhi gihugpong ni Jesus ang tibuok Hebreohanong Kasulatan sa paaging gisagop sa mga Hudiyo ug ilado kanila. Gilakip sa iyang paghisgot sa Mga Salmo ang tibuok ikatulong grupo sa Kasulatan, gitawag Hagiographa (o Balaang Sinulat), diin ang Mga Salmo mao ang unang basahon. Kini gikumpirmar sa iyang giingon pipila ka takna sayosayo sa duha sa ilang dalan pa Emaus, diin “iyang giinterpretar kanila ang butang maylabot kaniya sa tibuok Kasulatan.”—Luc. 24:27, 44.

 KAUNDAN SA MGA SALMO

12. Sa unsang paagi giigo dayon sa Mga Salmo ang tema sa kalipay, ingon man sa tema sa Gingharian?

¹² Unang Basahon (Salmo 1-41). Tanan kini direktang gipasidungog kang David gawas sa Salmo 1, 2, 10, ug Sal 33. Giigo sa Salmo 1 ang yawing nota sa sinugdan, samtang gilitok niining malipayon ang tawong nahimuot sa kasugoan ni Jehova, nga namalandong niini sa adlaw ug gabii aron sa pagsunod niini, kon itandi sa didiyosnong makasasala. Kini ang unang pahayag sa kalipay nga makaplagan sa Mga Salmo. Ang Salmo 2 gibuksan sa makahagit nga pangutana ug gisugid ang hiniusang baroganan sa tanang hari ug hataas opisyales sa yuta “batok kang Jehova ug batok sa usa nga iyang gidihogan.” Giyubit sila ni Jehova ug unya namolong kanila sa init nga kasuko, nga miingon: “Ako, bisan ako, mipahamutang na sa akong hari ibabaw sa Sion, ang akong balaang bukid.” Siya ang usa nga mobuak ug modugmok sa tanang oposisyon. Kamong tanan ubang hari ug magmamando, “alagara si Jehova uban ang kahadlok” ug ilha ang Iyang Anak basin kamo mahanaw! (2 Ber. 2, 6, 11) Busa sa gilayon gilanog sa Mga Salmo ang tema sa Gingharian sa Bibliya.

13. Unsa pa ang gihimong prominente sa unang koleksiyon sa mga salmo?

¹³ Niining unang koleksiyon, ang pag-ampo, sa petisyon ug sa pasalamat, prominente. Gitandi sa Salmo 8 ang kadako ni Jehova uban sa kadiyotay sa tawo, ug giyagyag sa Salmo 14 ang kabuangan sa katawhan nga modumili sa pagpasakop sa awtoridad sa Diyos. Gipakita sa Salmo 19 kon sa unsang paagi gipahayag sa kahibudnganang kalalangan ni Jehova ang iyang himaya, ug gidayeg sa 19 bersikulo 7-14 ang magantihong kaayohan sa pagbantay sa hingpit nga kasugoan sa Diyos, sa ulahi gibanaag sa mas dakong gilapdon sa Salmo 119. Unibersohanong gidawat ang Salmo 23 isip usa sa mga obra maestra sa tanang literatura, apan kini mas halangdon pa sa yanong katahom sa pahayag niini sa maunongong pagsalig kang Jehova. O, unta kitang tanan ‘mopuyo sa balay ni Jehova, ang Dakong Magbalantay, hangtod sa gitas-on sa mga adlaw’! (23:1, 6) Gihatag sa Salmo 37 ang maayong tambag sa mahadlokon-Diyos nga katawhan nga nagpuyo taliwala sa mamumuhat-daotan, ug gipahayag sa Salmo 40 ang kalipay sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, ingon sa gibuhat ni David.

14. Unsa ang giingon mahitungod sa paglukat sa Ikaduhang Basahon sa Mga Salmo, ug unsang mga pag-ampo ni David ang gilakip?

¹⁴ Ikaduhang Basahon (Salmo 42-72). Gisugdan niining seksiyon ang walo ka salmong Korehanon. Gipasidungog ang Salmo 42 ug 43 sa mga anak ni Kore, sanglit sa tingob kini sa matuod balak sa tulo ka estansa, gilangkit pinaagi sa subling berso. (42:5, 11; 43:5) Gipasiugda sa Salmo 49 ang imposibilidad sa pagtagana sa tawo sa iyang kaugalingong manlulukat, ug gipunting niini ang Diyos isip usa nga igong kusganon sa paglukat sa tawo “gikan sa kamot sa Sheol.” (49 Ber. 15) Ang Salmo 51 pag-ampo ni David, gilitok human sa iyang terible nga sala uban kang Batseba, asawa ni Uria nga Hetihanon, ug gipakita ang iyang tinuod nga paghinulsol. (2 Sam. 11:1–12:24) Kining seksiyon gitiklopan sa salmo “maylabot kang Solomon,” pag-ampo alang sa iyang malinawong paghari ug alang sa panalangin ni Jehova nga mouban kaniya.—Sal. 72.

15. Unsa ang gipahayag sa Ikatulong Basahon maylabot sa kasaysayan sa Israel, mga hukom ni Jehova, ug sa iyang tugon sa Gingharian?

¹⁵ Ikatulong Basahon (Salmo 73-89). Dimomenos duha niini, Salmo 74 ug 79, gikomposo human sa kalaglagan sa Jerusalem sa 607 W.K.P. Nasubo kini niining dakong kalaglagan ug gihangyo si Jehova sa pagtabang sa iyang katawhan ‘alang sa himaya sa iyang ngalan.’ (79:9) Gisubli sa Salmo 78 ang kasaysayan sa Israel gikan sa panahon ni Moises hangtod si David “misugod sa pagbantay kanila sumala sa integridad sa iyang kasingkasing” (78 ber. 72), ug gipunting sa Salmo 80 si Jehova ingon matuod “Magbalantay sa Israel.” (80 Ber.  1) Ang Salmo 82 ug 83 kusganong pangaliya kang Jehova sa pagpakanaog sa iyang mga hukom batok sa iyang mga kaaway ug sa mga kaaway sa iyang katawhan. Inay kay madumtanon, kining mga petisyon alang sa katuyoan “nga ang katawhan mangita sa imong ngalan, O Jehova . . . , [ug] aron ang katawhan makaila kanimo, kansang ngalan mao si Jehova, ikaw lamang ang Hataas Uyamot sa tibuok yuta.” (83:16, 18) Ulahi niining seksiyon mao ang Salmo 89, gipasiugda ang “mga pahayag sa mahigugmaong-kalolot ni Jehova,” ingon gipakita labi na sa iyang tugon nga gihimo uban kang David. Kini alang sa walay kataposang manununod sa trono ni David, nga momando hangtod sa panahon nga walay katinoan sa atubangan ni Jehova!—89 Ber. 1, 34-37.

16. Sa unsang paagi gituboy sa Ikaupat nga Basahon ang pagkahari ni Jehova ug sa iyang paghupot sa tugon?

¹⁶ Ikaupat nga Basahon (Salmo 90-106). Ingon sa Ikatulong Basahon, kini undan sa 17 ka salmo. Gisugdan kini uban sa pag-ampo ni Moises, gitataw ang kawalay kataposan sa paglungtad sa Diyos uban sa kamubo sa gitas-on sa kinabuhi sa mortal nga tawo. Gidayeg sa Salmo 92 ang superyor nga mga hiyas ni Jehova. Unya naa kanang dakong grupo, Salmo 93-100, nga gisugdan uban sa makapagimok nga pagtuaw, “Si Jehova mismo nahimong hari!” Busa “kamong tanang katawhan sa yuta” gisangpit sa “pag-awit kang Jehova, pagpanalangin sa iyang ngalan . . . , kay dako si Jehova ug angay nga dayegon ug dako.” “Dako si Jehova sa Sion.” (93:1; 96:1, 2, 4; 99:2) Gipasalamatan sa Salmo 105 ug 106 si Jehova alang sa iyang kahibudnganang mga buhat alang sa iyang katawhan ug alang sa iyang matinumanong paghupot sa iyang tugon uban kang Abraham sa paghatag sa iyang binhi sa yuta, walay sapayan sa ilang daghang bagulbol ug kadakin-as.

17. Sa unsa talagsaong makapainteres ang Salmo 104, ug unsang tema ang gisubli gikan niining punto padayon?

¹⁷ Ang Salmo 104 talagsaong makapainteres. Gidayeg niini si Jehova alang sa dignidad ug katahom uban diin iyang gibistihan ang iyang kaugalingon, ug gihubit niini ang iyang kaalam ingon gipasundayag sa iyang daghang buhat ug produksiyon sa yuta. Unya ang tema sa tibuok basahon sa Mga Salmo gipahaluna sa bug-os puwersa, samtang ang tuaw gipadayag sa  unang higayon: “Dayega si Jah, kamong katawhan!” (104 Ber. 35) Kining sangpit sa matuod nga mga magsisimba sa pagdayeg kang Jehova takos sa iyang ngalan, sa Hebreohanon, usa ka pulong lamang ha·lelu–Yahʹ o “Aleluya,” kining ulahing porma sinati sa katawhan sa tibuok yuta karon. Gikan niining bersikulo padayon, kining pahayag makita sa 24 ka beses, pipila ka salmo gibuksan ug gitiklopan niini.

18. (a) Unsang awit-balikbalikon ang gipasiugda sa Salmo 107? (b) Unsa ang giingong Mga Salmo Hallel?

¹⁸ Ikalimang Basahon (Salmo 107-150). Sa Salmo 107 duna kita sa hubit sa kaluwasan ni Jehova, duyog sa mananoy awit-balikbalikon: “O pasagdi ang katawhan mopasalamat kang Jehova alang sa iyang mahigugmanong-kalolot ug alang sa iyang katingalahang buhat sa mga anak sa mga tawo.” (107 Ber. 8, 15, 21, 31) Ang Salmo 113 hangtod 118 gitawag Mga Salmo Hallel. Sumala sa Misna, kini giawit sa mga Hudiyo sa Paskuwa ug sa kasaulogan sa Pentekostes, mga Balongbalong, ug Pagpahinungod.

19. Unsa ang kalahian sa Salmo 117 ug 119, ug unsa ang pipila sa kinaiya sa ulahi?

¹⁹ Ang Salmo 117 gamhanan sa kayano niini, kinamub-an sa tanang salmo ug kapitulo sa Bibliya. Ang Salmo 119 mao ang kinatas-an sa tanang salmo ug kapitulo sa Bibliya, undan sa total 176 ka bersikulo sa 22 ka alpabetong estansa niini sa 8 ka berso matag usa. Ang tanan gawas sa duha niining bersikulo (119:90 ug 122) mipunting sa pipila ka paagi sa pulong o kasugoan ni Jehova nga Diyos, gisubli ang daghan o tanang kapahayagan (kabalaoran, pahinumdom, kamandoan, kasugoan, hudisyal desisyon) sa Salmo 19:7-14 sa matag estansa. Ang pulong sa Diyos gipunting kapin sa 170 ka beses pinaagi sa usa o uban sa mosunod 8 ka pahayag: kasugoan, hudisyal desisyon, kabalaoran, kamandoan, kalagdaan, pahinumdom, panultihon, ug pulong.

20, 21. (a) Unsa ang Mga Awit sa Pagsaka? (b) Sa unsang paagi gipahayag niini ang pagpabili ni David sa panginahanglan alang sa hiniusang pagsimba?

²⁰ Sunod, atong makaplagan ang laing grupo sa mga salmo, ang 15 ka Awit sa Pagsaka, Salmo 120-134. Ang mga maghuhubad mihubad niining panultihon sa lainlaing paagi sanglit ang kahulogan niini wala sa bug-os masabti. Ang uban mipunting sa tinuboy nga kaundan sa mga salmo, bisan pa walay gipadayag klarong rason aron sa pagtuboy kanila labaw sa uban dinasig nga salmo. Daghang komentarista misugyot nga ang titulo gikan sa paggamit niining mga awit sa mga magsisimba sa panaw sa pagtungas, o “pagsaka,” sa Jerusalem alang sa tinuig nga kasaulogan, ang panaw sa kabisera giisip pagsaka sanglit ang siyudad nahimutang hataas sa kabukiran sa Juda. (Itandi ang Esdras 7:9.) Si David labi na duna sa lalom pagpabili sa panginahanglan alang sa katawhan sa Diyos sa paghiusa sa pagsimba. Nalipay siya sa pagkadungog sa imbitasyon: “Ngadto sa balay ni Jehova mangadto kita”; ug ang mga tribo manungas, “sa paghatag pasalamat sa ngalan ni Jehova.” Niana siya mahinangpong naningkamot alang sa kalinaw, kasigurohan, ug kadagaya sa Jerusalem, nga miampo: “Alang sa balay ni Jehova nga atong Diyos ako magapadayon sa pagpangitag kaayohan alang kanimo.”—Sal. 122:1, 4, 9.

²¹ Gitug-an sa Salmo 132 ang panumpa ni David sa dipaghatag sa iyang kaugalingon sa pahulay hangtod siya makakaplag sa haom dapit-pahulayan alang kang Jehova, ingon girepresentahan sa arka sa tugon. Human ang Arka gipahaluna sa Sion, si Jehova gihubit sa matahom balaknong prase nga miingon siya mipili sa Sion, “ang akong dapit-pahulayan hangtod sa kahangtoran; dinhi ako mopuyo, kay gipangandoy ko kini.” Giila niya kining sentrong dapit sa pagsimba, “kay didto gisugo ni Jehova ang panalangin.” “Hinaot si Jehova mopanalangin kanimo gikan sa Sion.”—132:1-6, 13, 14; 133:3; 134:3; tan-awa usab ang Salmo 48.

22. (a) Sa unsang paagi gibayaw ang katakos-dayegon ni Jehova? (b) Sa unsang paagi ang mahimayaong tema sa basahon misaka sa anam-anam kakusog sa mitiklop nga mga salmo?

²² Gidayeg sa Salmo 135 si Jehova ingon takos-dayegon nga Diyos nga nagbuhat sa tanang gikahimut-an niya, kon itandi uban sa kawang ug haw-ang mga idolo, kansang mga maghihimo mahimong sama kanila. Ang Salmo 136 alang sa tubagtubag nga awit, matag berso mitiklop: “Kay ang iyang mahigugmaong-kalolot hangtod sa panahon nga walay katinoan.” Ang maong tubagtubag gipakitang gigamit sa daghang okasyon. (1 Cron. 16:41; 2 Cron. 5:13; 7:6; 20:21; Esd. 3:11) Giasoy sa Salmo 137 ang pangandoy alang sa Sion nga mipuyo sa mga kasingkasing sa mga Hudiyo sa dihang gidistiyero sa Babilonya, ug testigo usab nga sila wala malimot sa mga awit, o mga salmo, sa Sion bisan pa sila halayo sa ilang yutang-puloy-anan. Gituboy sa Salmo 145 ang kaayo ug pagkahari ni Jehova, gipakita nga siya “nagbantay sa tanan niadtong nahigugma kaniya, apan ang tanang daotan iyang hanawon.” (145 Ber. 20) Unya, ingon maawhagong konklusyon, gilanog usab sa Salmo 146-150 ang mahimayaong tema sa basahon, matag usa gisugdan ug gitapos sa mga pulong, “Dayega si Jah, kamong katawhan!” Kining honi sa pagdayeg misaka sa anam-anam kakusog sa Salmo 150, diin 13 ka beses latas sa unom ka bersikulo gisangpit niini ang tanang kalalangan sa pagdayeg kang Jehova.

NGANONG MAPUSLANON

23. (a) Unsang buhing mensahe ang unod sa Mga Salmo? (b) Sa unsang paagi gituboy ang ngalan ug pagkasoberano ni Jehova?

²³ Tungod sa kahingpit sa katahom ug estilo, ang mga salmo sa Bibliya gilakip taliwala sa kinadagkoang literatura sa bisan unsang pinulongan. Bisan pa, kini labaw pa kay sa literatura. Kini buhing mensahe gikan sa Supremong Soberano sa tanang uniberso, si Jehova nga Diyos mismo. Gihatag niini ang lalom nga pagsabot sa pasukaranang pagtulon-an sa Bibliya, namolong una ug labaw sa tanan kang Jehova, ang Awtor niini. Tataw gipakita nga siya ang Maglalalang sa uniberso ug sa tanang butang niini. (8:3-9; 90:1, 2; 100:3; 104:1-5, 24; 139:14) Ang ngalan ni Jehova sa matuod gipadako sa basahon sa Mga Salmo, diin kini makita sa mga 700 ka beses. Dugang pa, ang pinamubong porma sa “Jah” makita 43 ka beses, sa pagkaagi nga tanantanan  ang balaang ngalan gihisgotan mga 5 ka beses, sa kasarangan, sa matag Salmo. Dugang pa, si Jehova gipamolong sa mga 350 ka beses ingon ʼElo·himʹ, o Diyos. Ang supremong pagkamagmamando ni Jehova gipakita sa mga reperensiya kaniya isip “Soberanong Ginoo” sa pipila ka salmo.—68:20; 69:6; 71:5; 73:28; 140:7; 141:8.

24. Unsa ang giingon sa Mga Salmo maylabot sa mortal nga tawo, ug unsang maayong tambag ang gihatag?

²⁴ Kon itandi uban sa walay kataposang Diyos, ang mortal nga tawo gipakitang natawo sa sala ug nanginahanglan sa manlulukat, ug siya gipakitang mamalatyon ug mobalik sa “abug,” manaog sa Sheol, sa kumong lubnganan sa katawhan. (6:4, 5; 49:7-20; 51:5, 7; 89:48; 90:1-5; 115:17; 146:4) Gipasiugda sa basahon sa Mga Salmo ang panginahanglan sa pagpatalinghog sa kasugoan sa Diyos ug sa pagsalig kang Jehova. (1:1, 2; 62:8; 65:5; 77:12; 115:11; 118:8; 119:97, 105, 165) Mipasidaan kini batok sa kamapangahason ug sa “tinagong mga sala” (19:12-14; 131:1) ug gidasig ang kamatinud-anon ug himsog nga panag-uban. (15:1-5; 26:5; 101:5) Gipakita niini nga dad-on sa hustong paggawi ang pag-uyon ni Jehova. (34:13-15; 97:10) Gituboy niini ang sanag nga paglaom sa pag-ingon nga “ang kaluwasan iya ni Jehova” ug sa kaso niadtong nahadlok kaniya, siya “moluwas sa ilang kalag gikan sa kamatayon mismo.” (3:8; 33:19) Niini gidala kita sa matagnaong aspeto.

25. (a) Uban sa unsa ang basahon sa Mga Salmo halos kargado? (b) Sa unsang paagi gigamit ni Pedro ang Mga Salmo sa pag-ila sa Dakong David?

²⁵ Ang basahon sa Mga Salmo halos kargado sa mga tagnang mipunting kang Jesu-Kristo, “anak ni David,” ug sa papel nga iyang dulaon isip Usa nga Dinihogan ug Hari ni Jehova. a (Mat. 1:1) Samtang ang Kristohanong kongregasyon milansad sa kinabuhi sa adlaw sa Pentekostes 33 K.P., gisugdan sa balaang espiritu paglamdag sa mga apostol mahitungod sa katumanan niining mga tagna. Niana mismong adlawa, si Pedro subsob mikutlo gikan sa Mga Salmo sa pag-ugmad sa tema sa iyang nabantog nga pakigpulong. Kini maylabot sa usa ka indibiduwal: “Si Jesus Nasareno.” Ang ulahing bahin sa iyang argumento gibase halos bug-os sa mga kinutlo gikan sa Mga Salmo nga nagmatuod si Kristo Jesus mao ang Dakong David ug si Jehova dili mobiya sa kalag ni Jesus sa Hades apan mobangon kaniya gikan sa mga patay. Wala, “si David wala mosaka sa mga langit,” apan ingon sa iyang gitagna sa Salmo 110:1, ang iyang Ginoo mao. Kinsa ang Ginoo ni David? Miabot si Pedro sa iyang dakong kulba-hinam ug puwersadong mitubag: “Kining Jesus nga inyong gilansang”!—Buh. 2:14-36; Sal. 16:8-11; 132:11.

26. Sa unsang paagi ang pakigpulong ni Pedro namatud-ang mapuslanon?

²⁶ Ang pakigpulong ni Pedro, gibase sa Mga Salmo, mapuslanon ba? Ang bawtismo sa mga 3,000 nga gidugang sa Kristohanong kongregasyon sa samang adlaw namolong alang sa iyang kaugalingon.—Buh. 2:41.

27. Sa unsang paagi giinterpretar sa “balaang espiritu” ang Salmo 2?

²⁷ Wala madugay, sa espesyal nga tigom, ang mga disipolo miapelar kang Jehova ug gikutlo ang Salmo 2:1, 2. Matod nila kini natuman sa hiniusang oposisyon sa mga magmamando batok sa “balaang alagad” sa Diyos, “si Jesus, nga gidihogan [sa Diyos].” Ug gipadayon sa talaan ang pag-ingon nga silang “tanan napuno sa balaang espiritu.”—Buh. 4:23-31.

28. (a) Pinaagi sa paggamit sa Mga Salmo, unsang argumento ang giugmad ni Pablo sa Hebreohanon kapitulo 1 ngadto 3? (b) Sa unsang paagi gitagana sa Salmo 110:4 ang pasukaranan sa paghisgot ni Pablo sa pagkasaserdote ni Melkisidek?

²⁸ Tan-awa, karon, ang sulat sa Mga Hebreohanon. Sa unang duha ka kapitulo, makaplagan nato ang pipila ka pagkutlo gikan sa Mga Salmo maylabot sa kasuperyor ni Jesus, ingon langitnon gipalingkod sa tronong Anak sa Diyos, ibabaw sa mga manolonda. Gipakita ni Pablo gikan sa Salmo 22:22 ug ubang reperensiya nga si Jesus dunay kongregasyon sa “mga igsoon,” bahin sa binhi ni Abraham ug “mga umalambit sa langitnong pagkatinawag.” (Heb. 2:10-13, 16; 3:1) Unya, gikan sa Hebreohanon 6:20 padayon sa Heb kapitulo 7, gipadako sa apostol ang dugang katungdanan giokupar ni Jesus isip “hataas saserdote sumala sa paagi ni Melkisidek hangtod sa kahangtoran.” Kini maylabot sa saad nga gipanumpa sa Diyos sa Salmo 110:4, nga gipunting ni Pablo sa makadaghan sa pagpamatuod sa kasuperyor sa pagkasaserdote ni Jesus kay sa kang Aaron. Gitin-aw ni Pablo nga pinaagi sa panumpa ni Jehova si Jesu-Kristo usa ka saserdote, dili sa yuta, apan sa langit ug “siya mopabiling saserdote hangtod sa kahangtoran”—ang kaayohan sa iyang pag-alagad saserdote hangtod sa kahangtoran.—Heb. 7:3, 15-17, 23-28.

29. Unsang talagsaong panig-ingnan sa debosyon ang atong sundon, ingon gipahayag sa Mga Salmo ug gitin-aw sa Hebreohanon 10:5-10?

²⁹ Dugang pa, sa Hebreohanon 10:5-10, gitug-anan kita sa maayong pagpabili ni Jesus alang sa kurso sa halad nga mao ang kabubut-on sa Diyos alang kaniya ug sa iyang determinasyon sa pagtuman nianang kabubut-on. Gibase kini sa mga pulong ni David sa Salmo 40:6-8. Kining talagsaong espiritu sa debosyon may kinadak-ang kaayohan alang kanatong tanan nga konsiderahon ug kopyahon aron mabatonan ang pag-uyon sa Diyos.—Tan-awa usab ang Salmo 116:14-19.

30. Sa unsang paagi gitagna sa detalye sa Mga Salmo ang kurso ni Jesus, ug sa unsang paagi siya nakabaton ug kahupayan kanila?

³⁰ Ang kursong gikuha ni Jesus, nga misangko nianang terible nga kapait nga iyang giantos sa kahoy sa pagsakit, gitagna sa Mga Salmo sa kahibudnganang detalye. Lakip niini ang pagtanyag kaniya sa suka aron imnon, ripa sa iyang panggawas nga bisti, pintas nga pagtratar sa iyang mga kamot ug mga tiil, bugalbugal, ug mas mapait mental nga kasakit nianang tiyabaw sa pagpinal: “Diyos ko, Diyos ko, nganong gitalikdan mo ako?” (Mat. 27:34, 35, 43, 46; Sal. 22:1, 7, 8, 14-18; 69:20, 21) Ingon gipasabot sa Juan 19:23-30, bisan niadtong mga taknaa, si Jesus nakabaton ug dakong kahupayan ug giya gikan sa Mga Salmo,  nahibalo nga tanan niining kasulatan kinahanglan matuman hangtod sa kataposang detalye. Si Jesus nahibalo usab nga ang Mga Salmo namolong mahitungod sa iyang pagkabanhaw ug pagtuboy. Walay duhaduha naa kanang mga butanga sa iyang hunahuna sa dihang nanguna sa “pag-awit sa mga pagdayeg,” o mga salmo, uban sa iyang mga apostol sa kataposang gabii dayon na sa iyang kamatayon.—Mat. 26:30.

31. Unsa ang gitagna sa basahon sa Mga Salmo maylabot sa Binhi sa Gingharian ug sa kongregasyon ni Jesus?

³¹ Busa klarong gipaila sa Mga Salmo nga ang “anak ni David” ug Binhi sa Gingharian mao si Kristo Jesus, karon gibayaw isip Hari ug Saserdote sa langitnong Sion. Ang luna dimotugot sa hubit sa detalye sa tanang pasahe gikan sa Mga Salmo nga gikutlo sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga natuman niining Usa nga Dinihogan ni Jehova, apan ang pipila pa ka panig-ingnan gilista dinhi: Sal. 78:2—Mat. 13:31-35; Sal. 69:4—Juan 15:25; Sal. 118:22, 23—Mar. 12:10, 11 ug Buh. 4:11; Sal. 34:20—Juan 19:33, 36; Sal. 45:6, 7—Heb. 1:8, 9. Usab, ang kongregasyon sa matuod nga mga sumusunod ni Jesus gitagna sa Mga Salmo, dili ingon mga indibiduwal, apan ingon grupo nga gikuha ngadto sa pabor sa Diyos gikan sa tanang kanasoran sa pagpakig-ambit sa bulohaton sa pagdayeg sa ngalan ni Jehova.—Sal. 117:1—Roma 15:11; Sal. 68:18—Efe. 4:8-11; Sal. 95:7-11—Heb. 3:7, 8; 4:7.

32. (a) Unsa ang gibutyag sa pagtuon sa Mga Salmo maylabot sa bindikasyon ni Jehova ug sa mga saad sa Gingharian? (b) Sa pagpabili sa iyang pagkahari, sa unsang paagi atong ikapahayag ang kamaunongon ug kamapasalamaton?

³² Ang atong pagtuon sa Mga Salmo midugang ug dako sa atong pagpabili sa pagkahari ni Jehova nga Diyos, nga Iyang lihokon pinaagi sa gisaad nga Binhi ug Manununod sa Gingharian, ngadto sa Iyang himaya ug bindikasyon. Hinaot unta kita mahilakip kanunay taliwala niadtong maunongon kinsa nagmaya sa ‘mahimayaong katahom sa dignidad ni Jehova’ ug kinsa gipamolong sa Salmo 145, nga gipunting “usa ka pagdayeg, ni David”: “Mahitungod sa himaya sa imong pagkahari sila manulti, ug mahitungod sa imong pagkagamhanan sila mamolong, sa pagpahibalo sa mga anak sa mga tawo sa iyang gamhanang mga buhat ug sa himaya sa katahom sa iyang pagkahari. Ang imong pagkahari usa ka pagkahari alang sa mga panahon nga walay katinoan, ug ang imong dominyo sa tanan sunodsunod nga kaliwatan.” (Sal. 145:5, 11-13) Matuod sa matagnaong salmo, ang katahom sa natukod nang Gingharian sa Diyos pinaagi ni Kristo karon gipahibalo sa mga anak sa mga tawo sa tanang kanasoran. Kamapasalamaton nato nianang Gingharian ug sa Hari niini! Haom, sa matuod, ang mitiklop nga mga pulong sa Mga Salmo: “Ang tanang butang may gininhawa—pasagdi kini modayeg kang Jehova. Dayega si Jah, kamong katawhan!”—150:6.

[Footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]