Basahon sa Bibliya Numero 20—Mga Proverbio
Basahon sa Bibliya Numero 20—Mga Proverbio
Mga Mamomolong: Solomon, Agur, Lemuel
Dapit Gisulatan: Jerusalem
Sinulat Nahuman: k. 717 W.K.P.
1. Unsang kaalam ang makaplagan sa basahon sa Mga Proverbio?
SA DIHANG si Solomon, anak ni David, nahimong hari sa Israel sa 1037 W.K.P., iyang giampo kang Jehova ang “kaalam ug kahibalo” aron sa “paghukom niining dakong katawhan.” Ingon sanong, gihatag kaniya ni Jehova ang ‘kahibalo ug kaalam ug masinabtanong kasingkasing.’ (2 Cron. 1:10-12; 1 Hari 3:12; 4:30, 31) Ingon resulta, si Solomon nakahimo sa “pagsulti sa tulo ka libo ka proverbio.” (1 Hari 4:32) Pipila niining gilitok nga kaalam girekord sa basahon sa Mga Proverbio sa Bibliya. Sanglit ang iyang kaalam sa matuod “gibutang sa Diyos sa iyang kasingkasing,” nan sa pagtuon sa Mga Proverbio kita sa matuod nagtuon sa kaalam ni Jehova nga Diyos. (1 Hari 10:23, 24) Gisumada niining mga proverbio ang mga kamatuoran nga walay kataposan. Kini tukma sa panahon karon ingon sa panahon kini unang gilitok.
2. Ngano ang panahon ni Solomon haom nga panahon sa pagtagana sa langitnong giya diha sa Mga Proverbio?
2 Ang paghari ni Solomon haom nga panahon alang sa pagtagana niining langitnong giya. Giingon si Solomon “milingkod sa trono ni Jehova.” Ang teokratikong gingharian sa Israel diha sa kinapungkayan niini, ug si Solomon gipaboran sa labaw “harianong dignidad.” (1 Cron. 29:23, 25) Kini panahon sa kalinaw ug kadagaya, panahon sa kasigurohan. (1 Hari 4:20-25) Bisan pa, bisan ubos nianang teokratikong pagmando, ang katawhan sa gihapon duna sa ilang personal nga suliran ug kalisdanan gumikan sa tawhanong kadihingpit. Nga ang katawhan motutok sa maalamon Haring Solomon sa pagtabang kanila sulbad sa ilang mga suliran masabtan. (1 Hari 3:16-28) Sa dagan sa pagpakanaog sa hukom sa daghan niining kaso, gilitok niya ang sanglitanong panultihon haom sa daghang sirkumstansiya sa kinabuhi nga motunga adlaw-adlaw. Kining mubo apan madanihong panultihon dakong gibahandi niadtong mitinguha sa pagpaigo sa ilang kinabuhi sumala sa kabubut-on sa Diyos.
3. Sa unsang paagi gihipos ang Mga Proverbio?
3 Wala giingon sa rekord si Solomon misulat sa Mga Proverbio. Bisan pa, giingon niini siya ‘misulti’ sa mga proverbio, usab “iyang . . . gihimo ang bug-os nga pagsusi, aron iyang mahikay ang han-ay sa daghang proverbio,” busa gipakita siya dunay interes sa pagtipig sa mga proverbio alang sa ulahing kagamitan. (1 Hari 4:32; Eccl. 12:9) Sa panahon nila David ug Solomon dunay opisyal nga mga sekretaryo sa mga talaan sa mga opisyal sa korte. (2 Sam. 20:25; 2 Hari 12:10) Kon gisulat ug gikolekta sa mga eskriba sa iyang korte ang iyang mga proverbio, wala kita mahibalo, apan ang mga pahayag sa bisan kinsang magmamando sa iyang kalibre isipon ug taas ug sagad irekord. Sagad giuyonan kini nga ang basahon koleksiyon nga gihipos gikan sa ubang koleksiyon.
4. (a) Sa unsang paagi sagad gibahin ang basahon sa Mga Proverbio? (b) Kinsa ang tinubdan sa kadaghanan sa mga proverbio?
4 Ang basahon sa Mga Proverbio mahimong bahinon sa lima ka seksiyon. Kini ang: (1) Kapitulo 1-9, gibuksan sa mga pulong, “Ang mga proverbio ni Solomon nga anak ni David”; (2) Kapitulo 10-24, gibatbat nga “Mga Proverbio ni Solomon”; (3) Kapitulo 25-29, gisugdan kining dibisyon: “Kini usab ang mga proverbio ni Solomon nga gihulad sa mga tawo ni Hesekias nga hari sa Juda”; (4) Kapitulo 30, gipaila ingon “Ang mga pulong ni Agur nga anak ni Hake”; ug (5) Kapitulo 31, gilangkob “Ang mga pulong ni Lemuel nga hari, ang hinongdanong mensahe gihatag kaniya sa iyang inahan sa pagtul-id.” Busa si Solomon ang tinubdan sa kadaghanan sa mga proverbio. Mahitungod kang Agur ug Lemuel, walay butang tino ang hibaloan kon kinsa sila. Gisugyot sa ubang komentarista nga ang Lemuel mahimong laing ngalan ni Solomon.
5. Kanus-a gisulat ug gihipos ang Mga Proverbio?
5 Kanus-a gisulat ug gihipos ang Mga Proverbio? Ang kinadak-ang bahin wayduhaduha gisulat sa panahon sa paghari ni Solomon (1037–998 W.K.P.) una pa sa iyang pagtipas. Tungod sa kawalay katinoan kon kinsa sila Agur ug Lemuel, dili posible ang pagpetsa sa ilang materyal. Sanglit usa sa mga koleksiyon gihimo sa paghari ni Hesekias (745–717 W.K.P.), dimahimong una pa sa iyang paghari gihimo ang pangataposang koleksiyon. Kining duha ka kataposang dibisyon ba gikolekta ubos sa awtoridad ni Haring Hesekias? Sa pagtubag dunay midan-ag nga nota sa ubos sa Proverbio 31:31 sa New World Translation of the Holy Scriptures—With References: “Gipakita sa ubang ed[isyon] sa Heb[reohanong] teksto ang trigrammaton, o tulo ka letra, Chehth, Zaʹyin, Qohph (תזק) ingon pirma ni Haring Hesekias sa kopya-trabahong gihimo sa mga eskriba sa pagpaila nga ang trabaho kompleto na.”
6. Unsa ang proverbio, ug ngano ang Hebreohanong titulo sa basahon haom?
6 Sa Hebreohanong Bibliya ang basahon unang gitawag sa unang pulong sa basahon, mish·lehʹ, nagkahulogan “mga proverbio.” Ang mish·lehʹ mao ang dinaghan, pormang tinagik, sa Hebreohanong nombre ma·shalʹ, nombre nga sagad giisip gikan sa gamot pulong nagkahulogan “mahimong kasama” o “mahimong ikapanig-ingon.” Kining mga termino nindot mibatbat sa kaundan sa basahon, kay ang mga proverbio undanong panultihon nga sagad mogamit sa kasama o pagpanig-ingon ug gidesinyo sa pagpahinabo sa magpapatalinghog sa paghunahuna. Ang mubong porma sa mga proverbio mihimo kanilang sayon sundon ug makapawili, ug niining porma kini sayong itudlo, tun-an ug hinumdoman. Ang ideya mopabilin.
7. Unsa ang matikdan sa estilo sa Mga Proverbio?
7 Ang estilo sa pagpahayag sa basahon usab labing makapainteres. Kini sa Hebreohanon balaknong estilo. Ang katukoran sa kadaghanan sa basahon mao ang balak paralelo. Wala kini mohimo sa tumoy sa mga linya o berso nga samag garay, o samag lanog. Kini gilangkoban sa ganayong linya nga mihatag sa paralelong hunahuna o ideya. Ang katahom ug gahom niini sa pagtudlo naa niining ganay sa hunahuna. Ang hunahuna mahimong pareho o palahi, apan ang gahom sa paralelo naa sa paghatag lugway sa hunahuna, sa pagpadako sa ideya, ug sa pagpaneguro sa pagpasabot sa kahulogan sa hunahuna. Panig-ingnan sa parehong paralelismo makaplagan sa Proverbio 11:25; 16:18; ug 18:15, ug panig-ingnan sa mas dagaya palahing paralelismo naa sa Proverbio 10:7, 30; 12:25; 13:25; ug 15:8. Laing tipo sa katukoran makaplagan mismo sa kataposan sa basahon. (Prov. 31:10-31) Ang 22 ka berso didto gihikay sa pagkaagi nga sa Hebreohanon ang matag usa gisugdan uban sa sunodsunod letra sa Hebreohanong alpabeto, ingon akrostikong estilo nga gigamit usab sa pipila ka salmo. Alang sa katahom kining estilo waykasama sa karaang sinulat.
8. Sa unsang paagi ang paggamit sa Mga Proverbio sa unang mga Kristohanon testigo sa pagkakasaligan niini?
8 Ang pagkakasaligan sa Mga Proverbio gipakita usab sa kanat nga paggamit sa basahon sa unang mga Kristohanon sa pagpahayag sa mga lagda sa paggawi. Si Santiago dayag sinati sa Mga Proverbio ug gigamit ang sukaranang mga prinsipyo niini sa maayong tambag iyang gihatag sa Kristohanong paggawi. (Itandi ang Proverbio 14:29; 17:27 uban sa Santiago 1:19, 20; Proverbio 3:34 uban sa Santiago 4:6; Proverbio 27:1 uban sa Santiago 4:13, 14.) Ang direktang pagkutlo gikan sa Mga Proverbio makita usab sa mosunod: Roma 12:20—Proverbio 25:21, 22; Hebreohanon 12:5, 6—Proverbio 3:11, 12; 2 Pedro 2:22—Proverbio 26:11.
9. Sa unsang paagi ang Mga Proverbio harmonya uban sa tibuok Bibliya?
9 Dugang pa, gipakita sa Mga Proverbio mismo nga kini harmonya uban sa tibuok Bibliya, pamatuod nga kini bahin sa “tibuok Kasulatan.” Gitanyag niini ang talagsaong hiusa sa hunahuna kon itandi uban sa Kasugoan ni Moises, pagtulon-an ni Jesus, ug sa mga sinulat sa mga disipolo ug mga apostol ni Jesus. (Tan-awa ang Proverbio 10:16—1 Corinto 15:58 ug Galacia 6:8, 9; Proverbio 12:25—Mateo 6:25; Proverbio 20:20—Exodo 20:12 ug Mateo 15:4.) Bisan kon mitandog sa mga punto sama sa pag-andam sa yuta alang sa tawhanong pagpuyo, dunay hiusa sa hunahuna uban sa ubang magsusulat sa Bibliya.—Prov. 3:19, 20; Gen. 1:6, 7; Job 38:4-11; Sal. 104:5-9.
10, 11. Unsa ang dugang testigo sa balaang kadinasig sa basahon?
10 Usab testigo sa langitnong pagdasig sa basahon mao ang siyentipikonhong katukma niini, bisan kon ang proverbio mihisgot sa prinsipyo kemikal, medikal, o kahimsog. Ang Proverbio 25:20 dayag mitug-an sa reaksiyon asido-alkali. Ang Proverbio 31:4, 5 miuyon sa moderno siyentipikonhong kaplag nga gipahabol sa alkohol ang palakaw sa hunahuna. Daghang doktor ug nutrisyonista miuyon ang dugos himsog nga pagkaon, mipahinumdom sa proverbio: “Anak ko, kaon ug dugos, kay kini maayo.” (Prov. 24:13) Ang modernong obserbasyon sa mga sikosomatiko dili bag-o sa Mga Proverbio. “Ang kasingkasing nga masadyaon maayo ingon tambal.”—17:22; 15:17.
11 Matuod, kompletong gikobrehan sa basahon sa Mga Proverbio ang tagsa ka tawhanong kinahanglanon ug situasyon nga usa ka awtoridad miingon: “Walay relasyon sa kinabuhi diin waytukmang instruksiyon, walay maayo o daotang hilig diin wayhustong insentibo o pagtul-id. Ang tawhanong kaamgohan bisan diin gidala ngadto sa dihadihang relasyon uban sa Diyos, . . . ug ang tawo milakaw sa daw presensiya sa iyang Magbubuhat ug Maghuhukom . . . Ang tagsa ka tipo sa katawhanon makaplagan niining karaang basahon; ug bisan pa gilaraw tulo ka libo ka tuig kanhi, sa gihapon matuod sa kinaiya nga daw kini karon gikuha gikan sa buhi nga hawas niini.”—Dictionary of the Bible ni Smith, 1890, Tomo III, panid 2616.
KAUNDAN SA MGA PROVERBIO
12. (a) Unsang konektadong balak milangkob sa unang seksiyon sa Mga Proverbio? (b) Unsa ang gitudlo niini maylabot sa kaalam ug tawhanong paggawi? (c) Sa unsang paagi gipahaluna sa Proverbio 1:7 ang sundanan alang sa tibuok basahon?
12 Unang Seksiyon (1:1–9:18). Kini konektadong balak nga gilangkoban sa mubong mga diskurso ingon sa amahan ngadto sa anak, maylabot sa panginahanglan sa kaalam sa paggiya sa kasingkasing, sa tibuok sulod persona, ug sa pag-agak sa tinguha. Gitudlo niini ang bili sa kaalam ug sa panalangin niini: kalipay, kahimuot, kalinaw, ug kinabuhi. (1:33; 3:13-18; 8:32-35) Kini mipalahi niini uban sa kakulang sa kaalam ug sa mga resulta niini: pag-antos ug sa kaulahian kamatayon. (1:28-32; 7:24-27; 8:36) Sa pagkonsiderar sa dimatapos nga mga situasyon ug mga posibilidad sa kinabuhi, gihatagan ang usa sa pasukaranang pagtuon sa tawhanong paggawi ug ang karon ug umaabot nga mga sangpotanan nianang paggawi. Gipahaluna sa mga pulong sa Proverbio 1:7 ang sundanan sa tibuok basahon: “Ang kahadlok kang Jehova mao ang sinugdanan sa kahibalo.” Ang tanang aksiyon kinahanglan mopakita nga si Jehova gikonsiderar. Naa ang kanunay sublisubli sa panginahanglan nga dimalimot sa kasugoan sa Diyos, pagpabiling suod sa iyang kabalaoran ug dili pagbiya kanila.
13. Subaya ang bantaaw nga mga hilong mitadlas sa unang seksiyon sa Mga Proverbio.
13 Ang bantaaw nga mga hilong mitadlas sa panapton niining unang seksiyon mao ang praktikal nga kaalam, kahibalo, kahadlok kang Jehova, disiplina, ug pagsabot. Gihatag ang mga pasidaan batok sa daotang panagkauban, pagsalikway sa disiplina ni Jehova, ug dihustong relasyon uban sa daotang babaye. (1:10-19; 3:11, 12; 5:3-14; 7:1-27) Makaduha, ang kaalam gihubit diha sa mga dapit publiko, busa makab-ot, mabatonan. (1:20, 21; 8:1-11) Kini gipersonipikar ug misulti nga mapangaliyahon sa mga disinati, bisan sa paghatag kahayag sa paglalang sa yuta. (1:22-33; 8:4-36) Makapahinganghang basahon! Kining seksiyon mitiklop sa tema niini sa sinugdan, nga “ang kahadlok kang Jehova mao ang sinugdanan sa kaalam.” (9:10) Sa bug-os, giergo niini nga ang pag-ila kang Jehova sa atong tanang dalan, uban sa atong pagtapot sa iyang kamatarong, mao ang dalan sa kinabuhi ug mopanalipod kanato batok sa daghang ditilinguhaon.
14. Unsang palahing paralelismo mihimo sa praktikal nga pagtulon-an sa Mga Proverbio nga labaw?
14 Ikaduhang Seksiyon (10:1–24:34). Dinhi makaplagan nato ang daghang pinili, dikonektadong sanglitanan nga mipadapat sa kaalam sa makuting situasyon sa kinabuhi. Pinaagi sa pagtudlo kanato sa hustong pagpadapat, tumong niini ang pagpatunhay sa mas dakong kalipay ug kinabuhing makapahimuot. Ang kalahian sa mga paralelismo mihimo niining pagtulon-an nga mobantaaw sa atong hunahuna. Nia ang tipik nga talaan sa ulohang gikonsiderar sa kapitulo 10, 11, ug Prov. 12 lamang:
gugma batok dumot
kaalam batok kabuangan
kamatinud-anon batok limbong
kamatinumanon batok pakaulaw
kamatuoran batok kabakakan
kamahinatagon batok katihik
kakugi batok katapolan
paglakaw sa integridad batok kahiwian
maayong tambag batok wayhanas nga direksiyon
maantigong asawa batok makauulaw nga asawa
kamatarong batok kadaotan
kaligdong batok kamapangahason
Ang pagkonsiderar niining talaan maylabot sa matag adlaw nga kinabuhi mokumbensir kanato ang Mga Proverbio sa matuod praktikal nga basahon!
15. Hatag sa pipila ka panig-ingnan sa lainlain tawhanong situasyon gitagad sa Mga Proverbio.
15 Ang uban niining seksiyon (13:1–24:34) padayon sa pagpahinumdom niini sa mga sukdanan ni Jehova aron kita makabaton sa pagsabot. Ang talaan sa dakong kadaiya sa tawhanong situasyon gihisgotan mopakita sa kahalapad sa pagkobre nga gihatag niining basahon. Labing mapuslanon ang pagbaton niining tambag sa Bibliya maylabot sa paaron-ingnon, kamapangahason, pagtuman sa pulong sa usa, kaalisto, panag-uban, pagtul-id sa bata ug pagbansay, panlantaw sa tawo kon unsa ang husto, mahinay sa kasuko, pabor sa sinakit, limbong, pag-ampo, bugalbugal, katagbawan uban sa kinahanglanon sa kinabuhi, garbo, limbong ganansiya, hiphip, lalis, pagpugong sa kaugalingon, pagpalain, kahilom, dapigdapig, away-away, kamapaubsanon, kaluho, pag-atiman sa amahan ug inahan, makahubog nga ilimnon, tikas, hiyas sa asawa, gasa, paghulam, pagpahulam, kalolot, kumpiyansa, kabtangan, paglig-on sa panimalay, kasina, pagpanimalos, kakawangan, tubag nga malumo, pagpalandong, ug matuod nga panag-uban. Dakong bahandi sa tambag nga duolon alang sa maayong giya sa matag adlaw nga kalihokan! Sa uban, ang pipila niining mga butang daw dili importante, apan dinhi atong matikdan nga ang Bibliya wala mopasagad sa atong panginahanglan bisan sa daw diyotay nga mga butang. Niini, ang Mga Proverbio, dimasukod sa bili.
16. Unsang makapalig-ong tambag ang gihatag sa ikatulong seksiyon sa Mga Proverbio?
16 Ikatulong Seksiyon (25:1–29:27). Ang makapalig-ong tambag gihatag maylabot sa mga butang sama sa kadungganan, pailob, kaaway, pagpakiglabot sa buang mga tawo, tiaw, ulog-ulog, kasina, kasakit nga gipahinabo sa higala, kagutom, panamastamas, pagtagad sa responsabilidad, interes, pagkumpisal, resulta sa daotang pagmando, kamapahitas-on, panalangin sa matarong pagmando, delinkuensia sa kabataan, pagtratar sa mga suluguon, pagsabot, ug panan-aw.
17. (a) Unsang “hinongdanong mensahe” ang gihatag ni Agur? (b) Unsang lainlaing hugpong sa mga butang ang iyang gihubit?
17 Ikaupat nga Seksiyon (30:1-33). Kini “ang hinongdanong mensahe” nga gipasidungog kang Agur. Human ang mapaubsanong pag-admiter sa iyang kaugalingon kawalay importansiya, ang magsusulat mihimog reperensiya sa kawalay katakos sa tawo sa paglalang sa yuta ug sa mga butang niini. Gitawag niya ang Pulong sa Diyos inulay ug kalasag. Iyang gihangyo ang bakak nga pulong ipahilayo kaniya ug siya hatagan ni bahandi o kakabos. Iyang gibatbat ang dili putli, garboso, ug hakog nga kaliwatan nga mihimaraot sa mga ginikanan niini. Ang upat ka butang dimakaingon “Igo na!” giila, uban sa upat ka butang labihan ka lisod sabton. (30:15, 16) Gihatag ang paghukom sa kaugalingon nga waysala sa mananapaw nga babaye. Unya gibatbat ang upat ka butang diin ang yuta dimakaantos, upat ka gagmay butang nga sa kinaiya maalamon, ug upat ka butang milabaw sa ilang lihoklihok. Pinaagi sa tukmang pagtandi, gipasidaan sa magsusulat nga “ang pagpuga sa kasuko mao ang nagadalag away.”—30:33.
18. Unsa ang giingon ni Haring Lemuel mahitungod (a) sa daotang babaye ug (b) sa takos nga asawa?
18 Ikalimang Seksiyon (31:1-31). Niay laing “hinongdanong mensahe,” iya ni Lemuel nga hari. Kini sa duha ka estilo sa pagsulat. Gihisgotan sa unang bahin ang kalaglagan nga dangatan pinaagi sa daotang babaye, gipasidaan kon sa unsang paagi ang makahubog nga ilimnon motuis sa paghukom, ug gihangyo ang matarong paghukom. Ang akrostiko sa ulahing bahin gihalad sa klasikang hubit sa takos nga asawa. Sa pipila ka detalye gikonsiderar niini ang iyang bili, gipakita siya kasaligan ug magantihon sa iyang tag-iya. Gilakip sa iyang hiyas ang kakugihan, sayong mobangon, maampingong mopalit, maloloton sa kabos, may panan-aw daan ug maalamon manulti. Alisto usab siya, respetado sa iyang kabataan, ug gidayeg sa iyang bana. Labaw sa tanan, siya nahadlok kang Jehova.
NGANONG MAPUSLANON
19. Sa unsang paagi gipahibalo sa Mga Proverbio mismo ang mapuslanong katuyoan niini?
19 Ang mapuslanong katuyoan sa Mga Proverbio gipahayag sa unang mga bersikulo: “Aron ang usa mahibalo sa kaalam ug disiplina, sa pag-ila sa mga pulong sa pagsabot, sa pagdawat sa disiplina nga naghatag pagsabot, kamatarong ug katul-id, sa paghatag sa disinati sa kaalisto, sa batan-ong lalaki sa kahibalo ug katakos sa hunahuna.” (1:2-4) Harmonya nianang gipahayag nga katuyoan, gipasiugda sa basahon ang kahibalo, kaalam, ug pagsabot, matag usa mapuslanon sa iyang partikular nga paagi.
20. Unsa ang giingon sa Mga Proverbio mahitungod sa kahibalo?
20 (1) Ang kahibalo mao ang dakong panginahanglan sa tawo, kay dili maayo alang sa tawo nga mahulog sa ignoransiya. Ang usa bisan kanus-a dili makabaton sa hustong kahibalo kon walay kahadlok kang Jehova, kay ang sinugdanan sa kahibalo mao kanang kahadlok. Ang kahibalo palabihon kay sa piniling bulawan. Ngano? Pinaagi sa kahibalo ang matarong luwason; kini mopugong kanato sa pagdali sa sala. Kakinahanglanon natong pangitaon kini, sa pagbaton niini. Bililhon kini. Busa “ikiling ang imong igdulungog ug mamati sa mga pulong sa mga maalamon, aron mapadapat nimo ang imo mismong kasingkasing sa akong kahibalo.”—22:17; 1:7; 8:10; 11:9; 18:15; 19:2; 20:15.
21. Unsa ang balaang pagtulon-an maylabot sa kaalam?
21 (2) Ang kaalam, katakos sa paggamit sa kahibalo sa husto sa kadayegan ni Jehova, “mao ang unang butang.” Batoni kini. Si Jehova ang Tinubdan niini. Ang naghatag-kinabuhi nga kaalam duna sa sinugdanan niini sa pag-ila ug kahadlok kang Jehova nga Diyos—kana ang dakong sekreto sa kaalam. Busa kahadloki ang Diyos, dili ang tawo. Ang gipersonikar nga kaalam miluwat sa proklamasyon, nga miawhag sa tanan sa pagtul-id sa ilang dalan. Ang kaalam mituaw sa mismong kadalanan. Gitawag ni Jehova ang tanan niadtong walay kasinatian ug kadtong kulang sa kasingkasing sa pagliso ug pagpakaon sa ilang kaugalingon uban sa tinapay sa kaalam. Unya, uban sa kahadlok kang Jehova, sila malipayon bisan kon sila may diyotay ra. Daghan ang panalangin sa kaalam; mapuslanon ug dako ang mga epekto niini. Kaalam ug kahibalo—kini ang pangunang pasukaranan sa katakos sa hunahuna, ang matang mopanalipod kanato. Ingon ang dugos mapuslanon ug makapahimuot, mao man ang kaalam. Mas dako kini ug bili kay sa bulawan; kini kahoy sa kinabuhi. Ang mga tawo mahanaw kon walay kaalam, kay ang kaalam motipig kinabuhi; kini nagkahulogan sa kinabuhi.—4:7; 1:7, 20-23; 2:6, 7, 10, 11; 3:13-18, 21-26; 8:1-36; 9:1-6, 10; 10:8; 13:14; 15:16, 24; 16:16, 20-24; 24:13, 14.
22. Unsang panalipod ang makaplagan sa pagsabot?
22 (3) Gawas sa kahibalo ug kaalam, ang pagsabot hinongdanon; busa, “uban sa tanan nimong nabatonan, batoni ang pagsabot.” Ang pagsabot mao ang katakos sa pagtan-aw sa butang sa konektadong bahin niini; kini nagkahulogan sa pag-ila, kanunay uban sa Diyos sa hunahuna, kay ang tawo dimakahimo sa pagsalig sa iyang kaugalingong pagsabot. Bug-os imposible ang pagbaton sa pagsabot kon ang usa mobuhat supak kang Jehova! Sa paghimo niini nga atong kaugalingon, kinahanglan hait mangita kita sa pagsabot ingon sa tinagong bahandi. Aron makasabot, kinahanglan duna kita sa kahibalo. Ang pagpangita sa kahibalo nga gihimo sa masinaboton gantihan, ug ang kaalam naa sa iyang atubangan. Gipanalipdan siya gikan sa dimaihap nga lit-ag sa kalibotan, gikan sa dimaisip daotang katawhan kinsa maningkamot sa paglit-ag sa usa sa paglakaw uban kanila sa dalan sa kangitngit. Salamat kang Jehova nga Diyos—ang Tinubdan sa naghatag-kinabuhing kahibalo, kaalam, ug pagsabot.—4:7; 2:3, 4; 3:5; 15:14; 17:24; 19:8; 21:30.
23. Unsang matang sa maalamong tambag ang sunod hisgotan?
23 Harmonya sa mapuslanong katuyoan sa Mga Proverbio, gipresentar sa basahon ang kadagaya sa maalamon, dinasig nga tambag sa pagtabang kanato pagbaton sa pagsabot ug pagpanalipod sa kasingkasing, “kay gikan niini mao ang mga tinubdan sa kinabuhi.” (4:23) Ang mosunod mao ang pinili maalamong tambag nga gipasiugda latas sa tibuok basahon.
24. Unsa ang gipahayag maylabot sa daotan ug matarong?
24 Ang daotan ug matarong gipalahi: Ang daotan hidakpan sa iyang hiwing dalan, ug ang iyang bahandi dili makaluwas kaniya sa adlaw sa kasuko. Ang matarong naa sa linya sa kinabuhi ug gantihan ni Jehova.—2:21, 22; 10:6, 7, 9, 24, 25, 27-32; 11:3-7, 18-21, 23, 30, 31; 12:2, 3, 7, 28; 13:6, 9; 14:2, 11; 15:3, 8, 29; 29:16.
25. Sa unsang paagi ang Mga Proverbio mipasidaan batok sa imoralidad?
25 Ang panginahanglan sa hinlong moral: Gipadayon ni Solomon ang pagpasidaan batok sa imoralidad. Ang mananapaw nga mga tawo makadawat ug hampak ingon man sa kawalay kadungganan, ug ang ilang kaulaw dimapapas. “Ang tubig nga kinawat” mahimong tam-is sa batan-on, apan ang bigaon mokanaog sa kamatayon ug dad-on ang iyang disinating biktima uban kaniya. Kadtong mahulog sa lalom nga gahong sa imoralidad isalikway ni Jehova.—2:16-19; 5:1-23; 6:20-35; 7:4-27; 9:13-18; 22:14; 23:27, 28.
26. Unsa ang giingon maylabot sa pagpugong sa kaugalingon?
26 Ang panginahanglan sa pagpugong sa kaugalingon: Gikondenar ang pagpahubog ug kalaog. Ang tanang buot sa pag-uyon sa Diyos kinahanglan mobatasan sa kasarangan sa pagkaon ug pag-inom. (20:1; 21:17; 23:21, 29-35; 25:16; 31:4, 5) Kadtong mahinay sa kasuko abunda sa pagsabot ug mas kusganon kay sa gamhanang tawo nga makabihag sa siyudad. (14:17, 29; 15:1, 18; 16:32; 19:11; 25:15, 28; 29:11, 22) Ang pagpugong sa kaugalingon kinahanglanon usab sa paglikay sa kaibog ug kasina, nga kadunotan sa mga bukog sa usa.—14:30; 24:1; 27:4; 28:22.
27. (a) Unsa ang dimaalamong paggamit sa pagsulti? (b) Ngano ang maalamong paggamit sa atong mga ngabil ug dila hinongdanon?
27 Maalamon ug dimaalamon nga paggamit sa pagsulti: Ang sulti nga baliko, mabutangbutangon, saksing bakak, ug ang palsipikador ihikyad, kay sila dulumtanan kang Jehova. (4:24; 6:16-19; 11:13; 12:17, 22; 14:5, 25; 17:4; 19:5, 9; 20:17; 24:28; 25:18) Kon ang baba sa usa mosulti sa maayong butang, kini tinubdan sa kinabuhi; apan ang baba sa tawong buangbuang mopadali sa iyang kalaglagan. “Ang kamatayon ug kinabuhi naa sa gahom sa dila, ug siya nga nahigugma niini mokaon sa mga bunga niini.” (18:21) Gikondenar ang pagbutangbutang, sulting malimbongon, ulog-ulog, ug mga pulong dinalidali. Kurso sa kaalam ang pagsulti sa kamatuoran, sa pagpasidungog sa Diyos.—10:11, 13, 14; 12:13, 14, 18, 19; 13:3; 14:3; 16:27-30; 17:27, 28; 18:6-8, 20; 26:28; 29:20; 31:26.
28. Unsang kadaot ang dala sa garbo, apan unsang kaayohan ang resulta sa kamapaubsanon?
28 Ang kabuangan sa garbo ug panginahanglan sa kamapaubsanon: Gipataas sa garbosong tawo ang iyang kaugalingon sa gitas-on nga sa matuod wala niya mabatoni, sa pagkaagi nga siya mahagsa. Ang garboso sa kasingkasing dulumtanan kang Jehova, apan siya naghatag sa mapaubsanon sa kaalam, himaya, bahandi, ug kinabuhi.—3:7; 11:2; 12:9; 13:10; 15:33; 16:5, 18, 19; 18:12; 21:4; 22:4; 26:12; 28:25, 26; 29:23.
29. Sa unsang paagi isipon ang katapolan, ug unsa ang bili sa kakugihan?
29 Kugihan, dili taspokan: Daghan ang hubit sa tawong taspokan. Kinahanglan siya moadto sa olmigas alang sa leksiyon ug mahimong maalamon. A, apan ang kugihan—siya mouswag!—1:32; 6:6-11; 10:4, 5, 26; 12:24; 13:4; 15:19; 18:9; 19:15, 24; 20:4, 13; 21:25, 26; 22:13; 24:30-34; 26:13-16; 31:24, 25.
30. Sa unsang paagi gipasiugda sa Mga Proverbio ang hustong panag-uban?
30 Hustong panag-uban: Kabuangan ang pagpakig-uban niadtong wala mahadlok kang Jehova, uban sa daotan o sa buangbuang, uban sa init-temperamentong mga tawo, uban sa mga witwitan, o uban sa mga laog. Hinonoa, makig-uban sa maalamong mga tawo, ug mahimo kang mas maalamon.—1:10-19; 4:14-19; 13:20; 14:7; 20:19; 22:24, 25; 28:7.
31. Unsa ang maalamong tambag maylabot sa pagbadlong?
31 Panginahanglan sa badlong ug pagtul-id: “Ang usa nga gihigugma ni Jehova iyang gibadlong,” ug kadtong kinsa mopatalinghog niining disiplina naa sa dalan pa himaya ug kinabuhi. Siya kinsa modumot sa pagbadlong mahadangat sa kawalay kadungganan.—3:11, 12; 10:17; 12:1; 13:18; 15:5, 31-33; 17:10; 19:25; 29:1.
32. Unsang maayong tambag ang gitagana mahitungod sa maayong asawa?
32 Tambag maylabot sa maayong asawa: Subsob gipasidaan sa Mga Proverbio ang batok sa kapalaaway sa asawa ug lihok nga makapaulaw. Ang maalam, takos ug mahadlokon-Diyos nga asawa duna sa kasugoan sa mahigugmaong-kalolot diha sa iyang dila; bisan kinsa nga makakaplag sa maong asawa makabaton ug maayong-kabubut-on gikan kang Jehova.—12:4; 18:22; 19:13, 14; 21:9, 19; 27:15, 16; 31:10-31.
33. Unsang mapuslanong tambag ang gipresentar sa pagbansay sa bata?
33 Pagmatuto sa kabataan: Tudloi sila kanunay sa kasugoan sa Diyos aron sila “dimalimot.” Padakoa sila gikan sa pagkamasuso sa instruksiyon ni Jehova. Ayaw ihikaw ang bunal kon kini kinahanglanon; ingon pagpahayag sa gugma, ang bunal ug badlong mohatag sa bata sa kaalam. Kadtong momatuto sa kabataan sa dalan sa Diyos makabaton ug maalamong kabataan nga modalag kalipay ug dakong kahimuot sa amahan ug inahan.—4:1-9; 13:24; 17:21; 22:6, 15; 23:13, 14, 22, 24, 25; 29:15, 17.
34. Unsa ang bintaha sa pagbaton sa responsabilidad sa pagtabang sa uban?
34 Responsabilidad sa pagtabang sa uban: Sagad kini gipasiugda sa Mga Proverbio. Ang usa nga maalamon kinahanglan mopakatap sa kahibalo alang sa kaayohan sa uban. Ang tawo kinahanglan usab magmahinatagon sa pagpakitag pabor niadtong diyotay ug kahinguhaan, ug sa pagbuhat niana, sa matuod iyang gipahulam si Jehova, nga naggarantiya sa bayad.—11:24-26; 15:7; 19:17; 24:11, 12; 28:27.
35. Mipuntirya sa mismong uyokan sa atong suliran, unsang tambag ang gihatag sa Mga Proverbio?
35 Pagsalig kang Jehova: Gipuntirya sa Mga Proverbio ang dugokan sa atong suliran sa pagtambag nga kita mobutang sa bug-os pagsalig sa Diyos. Kinahanglan tagdon nato si Jehova sa tanan natong dalan. Ang tawo mahimong moplano sa iyang kurso, apan si Jehova kinahanglan motultol sa iyang mga lakang. Ang ngalan ni Jehova kusganong torre, diin ang matarong modagan ug makabaton ug proteksiyon. Laom kang Jehova ug adto sa iyang Pulong alang sa giya.—3:1, 5, 6; 16:1-9; 18:10; 20:22; 28:25, 26; 30:5, 6.
36. Gikan sa unsang panlantaw mahimong ang Mga Proverbio hubiton ingon tukma sa panahon, praktikal, ug mapuslanon?
36 Kamapuslanon alang sa pagtudlo ug pagdisiplina sa atong kaugalingon ug sa uban ang basahon sa Mga Proverbio! Walay bahin sa tawhanong relasyon ang wala maalinggati. May tawo ba nga mopalain sa iyang kaugalingon sa iyang kaubanang magsisimba sa Diyos? (18:1) Ang usa ba naa sa taas katungdanan nga mohimog konklusyon sa dili pa makadungog sa duha ka kiliran sa butang? (18:17) Ang usa ba peligroso tinontong tigkomedya? (26:18, 19) Ang usa may kiling ba sa pagdapigdapig? (28:21) Ang tindero sa iyang tindahan, mag-uuma sa iyang umahan, bana ug asawa ug bata—tanan nakadawat sa maayong instruksiyon. Gitabangan ang mga ginikanan aron ilang mahikyad ang daghang lit-ag mipahipi sa dalan sa batan-on. Ang maalamon makatudlo sa disinati. Ang mga proverbio praktikal bisan diin kita nagpuyo; ang instruksiyon ug tambag sa basahon bisan kanus-a dili mawala sa petsa: “Ang basahon sa Mga Proverbio,” kausa miingon ang Amerikanong edukador William Lyon Phelps, “mas tukma sa panahon kay sa pamantalaan niining buntaga.” a Tukma sa panahon, praktikal, ug mapuslanon alang sa pagtudlo ang basahon sa Mga Proverbio sanglit kini dinasig sa Diyos.
37. Sa unsang paagi ang Mga Proverbio harmonya uban sa pagtulon-an sa Dakong Solomon?
37 Mapuslanon sa pagpahalunang tul-id sa mga butang, ang basahon sa Mga Proverbio, nga gipamolong ug dako ni Solomon, miliso sa mga tawo ngadto sa Diyos nga Labing Gamhanan. Mao man, usab, si Jesu-Kristo, gipunting sa Mateo 12:42 ingon “labaw pa kang Solomon.”
38. Sa unsang paagi gidugangan sa Mga Proverbio ang atong pagpabili sa Gingharian sa Diyos ug sa matarong prinsipyo niini?
38 Kamapasalamaton nato nga kining labaw Usa nga maalamon mao ang gipili ni Jehova ingon Binhi sa Gingharian! Iyang trono kini nga “lig-ong tukuron pinaagi sa pagkamatarong mismo,” alang sa malinawong pagmando nga labi pang mahimayaon kay nianang iya ni Haring Solomon. Mahitungod nianang pagmando sa Gingharian, kini giingon, “Ang mahigugmaong-kalolot ug kamatuod—kini mopanalipod sa hari; ug pinaagi sa mahigugmaong-kalolot siya mitukod sa iyang trono.” Kana mobukas sa walay kataposan matarong kagamhanan alang sa katawhan, mahitungod niini ang Mga Proverbio usab miingon: “Diin ang usa ka hari mihukom sa mga kabos sa kamatuoran, ang iyang trono lig-ong tukuron alang sa tanang panahon.” Busa, kita nakapabili uban sa kasadya nga ang Mga Proverbio wala lamang modan-ag sa atong dalan sa kahibalo, kaalam, ug pagsabot, ingon man sa kinabuhing walay kataposan, apan, mas importante, gipadako niini si Jehova isip Tinubdan sa matuod nga kaalam, nga gihatag niya pinaagi kang Kristo Jesus, ang Manununod sa Gingharian. Gidugangan ug dako sa Mga Proverbio ang atong pagpabili sa Gingharian sa Diyos ug sa matarong prinsipyo pinaagi niini kini karon nagmando.—Prov. 25:5; 16:12; 20:28; 29:14.
[Footnote]
a Treasury of the Christian Faith, l949, hinipos nila Stuber ug Clark, panid 48.
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
