Basahon sa Bibliya Numero 23​—Isaias

Magsusulat: Isaias

Dapit Gisulatan: Jerusalem

Sinulat Nahuman: Human sa 732 W.K.P.

Gikobrehang Panahon: k. 778–human sa 732 W.K.P.

1. Unsa ang situasyon sa Tungang Silangan, ug sa partikular sa Israel ug Juda, sa ikawalong siglo W.K.P.?

 ANG mahulgaong landong sa mapintas Asiryanhong monarka mikumbitay ibabaw sa ubang imperyo ug gagmay nga gingharian sa Tungang Silangan. Ang tibuok dapit buhi sa mga sultisulti sa daotang laraw ug panag-abin. (Isa. 8:9-13) Ang apostatang Israel sa amihanan sa dimadugay mahulog nga biktima niining internasyonal nga intriga, samtang ang mga hari sa Juda sa habagatan miharing waykasigurohan. (2 Hari, kap. 15-21) Ang bag-ong mga hinagiban sa gubat giugmad ug gigamit sa aksiyon, midugang sa kalisang sa panahon. (2 Cron. 26:14, 15) Diin man ang usa motutok alang sa proteksiyon ug kaluwasan? Bisan pa ang ngalan ni Jehova naa sa mga ngabil sa mga tawo ug sa mga saserdote sa diyotay nga gingharian sa Juda, ang ilang kasingkasing halayong miliso sa laing direksiyon, una sa Asirya ug unya kanaog sa Egipto. (2 Hari 16:7; 18:21) Awop na ang pagtuo sa gahom ni Jehova. Kon kini ditumang idolatriya, milungtad ang salingkapaw nga paagi sa pagsimba, base sa pormalismo ug dili sa matuod kahadlok sa Diyos.

2. (a) Kinsa ang mitubag sa pagtawag sa pagsulti alang kang Jehova, ug kanus-a? (b) Unsa ang hinongdanon mahitungod sa ngalan niining manalagna?

² Kinsa, nan, ang mosulti alang kang Jehova? Kinsa ang mopahayag sa iyang gahom sa pagluwas? “Nia ako! Ipadala ako,” miabot ang andam nga sanong. Ang mamomolong mao si Isaias, kinsa nanagna na una pa niini. Kini tuig kanus-a ang sanlahong Haring Usias namatay, mga 778 W.K.P. (Isa. 6:1, 8) Ang ngalan Isaias nagkahulogan “Kaluwasan ni Jehova,” nga samag kahulogan, bisan pa gisulat sa baliktad, sa ngalan Jesus (“Si Jehova ang Kaluwasan”). Gikan sa sinugdan hangtod kataposan, gipasiugda sa tagna ni Isaias kining kamatuoran, nga si Jehova ang kaluwasan.

3. (a) Unsa ang hibaloan mahitungod kang Isaias? (b) Latas sa unsang hugna sa panahon siya mitagna, ug kinsa ang ubang manalagna sa iyang adlaw?

³ Si Isaias anak ni Amos (dili si Amos, laing manalagna sa Juda). (1:1) Hilom ang Kasulatan mahitungod sa iyang pagkatawo ug kamatayon, bisan pa giingon sa Hudiyong tradisyon siya gipagabas sa daotan Haring Manases. (Itandi ang Hebreohanon 11:37.) Gipakita sa iyang mga sinulat nga didto siya naestasyon sa Jerusalem uban sa iyang manalagna-asawa ug dili momenos duha ka anak uban sa matagnaong ngalan. (Isa. 7:3; 8:1, 3) Mialagad siya sulod sa panahon sa dimomenos upat ka hari sa Juda: Usias, Jotam, Ahas, ug Hesekias; lagmit misugod sa mga 778 W.K.P. (sa dihang si Usias namatay, o posible mas sayo) ug padayon dimomenos hangtod human sa 732 W.K.P. (ika-14 ka tuig ni Hesekias), o dimomenos 46 ka tuig. Waydudang iyang gisulat usab ang iyang tagna niining ulahing petsa. (1:1; 6:1; 36:1) Ubang mga manalagna sa iyang adlaw mao si Miqueas sa Juda ug, sa amihanan, sila Oseas ug Oded.—Miq. 1:1; Ose. 1:1; 2 Cron. 28:6-9.

4. Unsa ang mipakita si Isaias ang magsusulat sa basahon?

⁴ Nga si Isaias gisugo ni Jehova sa pagsulat sa matagnaong mga hukom gilig-on sa Isaias 30:8: “Umari karon, isulat kini sa usa ka papan uban kanila, ug ikudlit kini bisan sa usa ka basahon, aron kini moalagad alang sa adlaw nga umaabot, alang sa pagsaksi hangtod sa panahon nga walay katinoan.” Giila sa karaan Hudiyong mga rabbi si Isaias ingon magsusulat ug gilakip ang basahon ingon unang basahon sa mayor nga mga manalagna (Isaias, Jeremias, ug Ezequiel).

5. Unsa ang testigo sa pagkausa sa basahon sa Isaias?

⁵ Bisan pa gipunting sa pipila ang kausaban sa estilo sa basahon gikan sa kapitulo 40 padayon ingon ilhanan sa lahing magsusulat, o “Ikaduhang Isaias,” ang kausaban sa ulohan gihisgotan supisyente na sa pagtin-aw niini. Dunay daghang ebidensiya gisulat ni Isaias ang tibuok basahon nga nagdala sa iyang ngalan. Pananglitan, ang pagkausa sa basahon gipasabot sa panultihon, “Usa nga Balaan sa Israel,” nga makita 12 ka beses sa kapitulo 1 hangtod 39, ug 13 ka beses sa kapitulo 40 hangtod 66, sa total 25 ka beses; samtang kini makita 6 ka beses lamang sa nahibilin sa Hebreohanong Kasulatan. Testigo usab si apostol Pablo sa pagkausa sa basahon pinaagi sa pagkutlo gikan sa tanang bahin sa tagna ug gipasidungog ang tibuok sinulat sa usa ka magsusulat, si Isaias.—Itandi ang Roma 10:16, 20; 15:12 uban sa Isaias 53:1; 65:1; 11:1.

6. Sa unsang paagi gihatag sa Linukot nga Basahon ni Isaias sa Patay nga Dagat ang makakumbensir nga pruweba (a) nga ang atong Bibliya karon girepresentahan sa orihinal dinasig nga sinulat ug (b) nga ang tibuok basahon gisulat sa usa ka Isaias?

⁶ Makapainteres, sukad sa tuig 1947, pipila ka karaang dokumento ang gidala gawas sa kangitngit sa mga langob dihalayo sa Khirbet Qumran, duol sa amihanan-kasadpang lapyahan sa Patay nga Dagat. Kini ang mga Linukot sa Patay nga Dagat, lakip ang tagna ni Isaias. Nindot kini pagkasulat sa maayo pagkatipig antes-Masoretikong Hebreohanon ug mga 2,000 ka tuig kanhi, gikan sa kataposan sa ikaduhang siglo W.K.P. Ang teksto niini mga usa ka libo ka tuig ang gidugayon kay sa labing karaan milungtad nga manuskrito  sa Masoretikong teksto, diin base ang modernong mga hubad sa Hebreohanong Kasulatan. Dunay pipila ka kalahian sa titik ug pipila ka kalahian sa katukoran sa gramatika, apan kini waykalahian sa doktrina sa Masoretikong teksto. Nia ang makakumbensir nga pruweba nga ang atong Bibliya karon undan sa orihinal dinasig nga mensahe ni Isaias. Dugang pa, kining karaang linukot mihimakak sa pangangkon sa mga kritiko sa duha ka “Isaias,” sanglit ang kapitulo 40 misugod sa kataposang linya sa lindog sa sinulat nga miunod sa kapitulo 39, ang mibukas nga tudlingpulong gikompleto sa sunod lindog. Busa, ang magkokopya dayag wala mahibalo sa bisan unsang giingong kausaban sa magsusulat o sa bisan unsang dibisyon sa basahon niining punto. a

7. Unsang dagayang pruweba ang naa mahitungod sa pagkakasaligan sa Isaias?

⁷ Dunay dagayang pruweba sa pagkakasaligan sa basahon ni Isaias. Gawas kang Moises, waylaing manalagna ang mas subsob gikutlo sa mga magsusulat sa Kristohanong Bibliya. Dunay bahandi usab sa kasaysayanhon ug arkiyolohikal nga ebidensiya nga nagmatuod niini nga lunsay, sama sa kasaysayanhong rekord sa mga monarkang Asiryanhon, lakip sa unom-kilid prisma ni Senakerib diin iyang gihatag ang iyang kaugalingong talaan sa paglikos sa Jerusalem. b (Isa., kap. 36, 37) Ang tapok sa mga gun-ob sa kanhi Babilonya sa gihapon saksi sa katumanan sa Isaias 13:17-22. c Naa ang buhing testigo sa matag usa sa mga linibo ka Hudiyo nga mimartsa balik gikan sa Babilonya, gipagawas sa hari kansang ngalan, Ciro, gisulat na ni Isaias duolan sa 200 ka tuig sa una. Mahimo ngani nga si Ciro sa ulahi gipakita niining matagnaong sinulat, kay, sa pagpagawas sa Hudiyong nahibilin, namolong siya nga gisugo ni Jehova sa pagbuhat niini.—Isa. 44:28; 45:1; Esd. 1:1-3.

8. Sa unsang paagi ang kadinasig gimatud-an sa katumanan sa Mesiyanikong mga tagna?

⁸ Talagsaon sa basahon sa Isaias ang Mesiyanikong mga tagna. Si Isaias gitawag “ang Ebanghelistang manalagna,” sa kadaghan sa tagnang natuman sa mga hitabo sa kinabuhi ni Jesus. Ang kapitulo 53, dugay na “misteryong kapitulo,” dili lamang sa Etiopiyanhon eunukong gihisgotan sa Mga Buhat kapitulo 8 apan usab sa Hudiyong katawhan sa linangkob, mitag-an sa tumang katin-aw sa pagtratar kang Jesus nga daw kini sama sa talaan sa saksing nakakita. Girekord sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang matagnaong katumanan niining talagsaong kapitulo sa Isaias, ingon sa gipakita sa mosunod nga pagtandi: 53 ber. 1—Juan 12:37, 38; 53 ber. 2—Juan 19:5-7; 53 ber. 3—Marcos 9:12; 53 ber. 4—Mateo 8:16, 17; 53 ber. 5—1 Pedro 2:24; 53 ber. 6—1 Pedro 2:25; 53 ber. 7—Buhat 8:32, 35; 53 ber. 8—Buhat 8:33; 53 ber. 9—Mateo 27:57-60; 53 ber. 10—Hebreohanon 7:27; 53 ber. 11—Roma 5:18; 53 ber. 12—Lucas 22:37. Kinsa kondili ang Diyos mao ang tinubdan sa maong sibung pagpanagna?

KAUNDAN SA ISAIAS

9. Sa unsang mga dibisyon ang kaundan sa Isaias nahulog?

⁹ Gihatag sa unang unom ka kapitulo 1-6 ang himutangan sa Juda ug Jerusalem ug giasoy ang sala sa Juda atubangan ni Jehova ug ang pagkomisyon kang Isaias. Ang kapitulo 7 hangtod 12 maylabot sa hulga sa mga pagsulong sa kaaway ug saad sa kahupayan pinaagi sa Prinsipe sa Pakigdait nga gikomisyon ni Jehova. Ang kapitulo 13 hangtod 35 serye sa mga pahayag batok sa daghang nasod ug tagna sa kaluwasan nga itagana ni Jehova. Ang kasaysayanhong mga hitabo sa paghari ni Hesekias gibatbat sa kapitulo 36 hangtod 39. Ang nahibiling mga kapitulo, 40 hangtod 66, duna sa ilang tema ang kagawasan sa Babilonya, pagbalik sa Hudiyong nahibilin, ug pagpasig-uli sa Sion.

10. (a) Nganong gisangpit ni Isaias ang nasod sa pagtul-id sa mga butang? (b) Unsa ang iyang gitagna alang sa kataposang bahin sa mga adlaw?

¹⁰ Mensahe ni Isaias “maylabot sa Juda ug Jerusalem” (1:1–6:13). Tan-awa siya didto sa bisti nga sako ug sandalyas nga mibarog sa Jerusalem ug misinggit: Mga diktador! Mga tawo! Pamati! Ang inyong nasod masakiton gikan sa ulo hangtod tudlo sa tiil, ug inyong gikapoy na si Jehova uban sa inyong mantsa-dugong mga kamot nga giisa sa pag-ampo. Umari, tul-ira ang mga butang uban kaniya, aron ang mga salang eskarlata mahimong maputi sama sa niyebe. Sa kataposang bahin sa mga adlaw, ang bukid sa balay ni Jehova ituboy, ug ang tanang nasod moganayan niini alang sa instruksiyon. Dili na sila motuon pa sa gubat. Si Jehova bayawon sa itaas ug balaanon. Apan karon ang Israel ug Juda, bisan pa gitanom ingon piniling paras, namunga sa ubas sa kamalapason. Gihimo nilang maayo ang daotan ug ang daotan maayo, kay sila maalamon sa ilang kaugalingong mata.

11. Uban sa unsang panan-awon gidawat ni Isaias ang iyang komisyon?

¹¹ “Ako, bisan pa, nakakita kang Jehova, nga milingkod sa trono nga hataas ug tinuboy,” matod ni Isaias. Uban sa panan-awon ang komisyon ni Jehova: “Lakaw, ug kinahanglan sultihan nimo kining katawhan, ‘Pamati usab ug usab.’” Hangtod kanus-a? “Hangtod ang mga siyudad sa aktuwal mahugno sa kagun-oban.”—6:1, 9, 11.

12. (a) Sa unsang paagi si Isaias ug ang iyang mga anak gigamit ingon matagnaong mga ilhanan? (b) Unsang talagsaong saad ang gihatag sa Isaias kapitulo 9?

¹² Hulga nga mga pagsulong sa kaaway ug saad sa kahupayan (7:1–12:6). Gigamit ni Jehova si Isaias ug ang iyang mga anak ingon matagnaong ‘mga ilhanan ug mga milagro’ sa pagpakita nga ang kombinasyon sa Sirya ug Israel batok sa Juda mapakyas apan sa igong panahon ang Juda bihagon uban sa nahibilin lamang nga mobalik. Usa ka dalaga manamkon ug manganak sa usa ka anak-lalaki. Ang iyang ngalan? Immanuel (nagkahulogan, “Uban Kanato ang Diyos”). Pasagdi ang magkakombuyang mga kaaway batok sa Juda magmatngon! “Baksi ang inyong kaugalingon, ug magkatibulaag!” Dunay malisod nga mga panahon, apan unya ang dakong kahayag modan-ag sa katawhan sa Diyos. Kay ang usa ka bata natawo kanato, “ug ang  iyang ngalan pagatawgon Kahibudnganang Magtatambag, Diyos nga Gamhanan, Amahan nga Walay Kataposan, Prinsipe sa Pakigdait.”—7:14; 8:9, 18; 9:6.

13. (a) Unsang sangpotanan ang gihulat sa mapangahasong Asiryanhon? (b) Unsa ang resulta sa pagmando sa “diyotay nga sanga” ni Isai?

¹³ “Aha, ang Asiryanhon,” mituaw si Jehova, “ang baras sa akong kasuko.” Human gamita kanang baras batok sa “apostatang nasod,” putlon sa Diyos mismo ang mapangahasong Asiryanhon. Sa ulahi, “usa ka yanong nahibilin mobalik.” (10:5, 6, 21) Tan-awa karon usa ka saha, usa ka diyotay nga sanga gikan sa tuod ni Isai (amahan ni David)! Kining “diyotay nga sanga” momando sa pagkamatarong, ug pinaagi kaniya dunay kalipay alang sa tanang kalalangan, nga walay kadaot o kalaglagan, “sanglit ang yuta sa tino mapuno sa kahibalo ni Jehova ingon sa tubig nga mitabon sa mismong dagat.” (11:1, 9) Uban niining usa ingon sinyal sa tanang kanasoran, usa ka dakong dalan migula gikan sa Asirya alang sa namalik nga nahibilin. Dunay kasadya sa pagkalos sa tubig gikan sa mga tuboran sa kaluwasan ug sa pag-awit kang Jehova.

14. Unsang pagkahugno ang gitagna sa Babilonya?

¹⁴ Paglitok sa kalaglagan sa Babilonya (13:1–14:27). Karon si Isaias mitan-aw luyo sa adlaw sa Asiryanhon ngadto sa panahon sa kinapungkayan sa Babilonya. Pamati! Ang lanog sa daghang katawhan, ang kaguliyang sa mga gingharian, sa mga nasod nga gitigom sa tingob! Gitigom ni Jehova ang kasundalohan sa gubat! Adlaw kini nga mangiob alang sa Babilonya. Ang nakuratang mga nawong misiga, ug mga kasingkasing natunaw. Ang waykaluoy nga Medyanhon mopuklid sa Babilonya, “ang dekorasyon sa mga gingharian.” Siya mahimong kagun-oban nga waymopuyo ug anhaan sa ihalas nga mga linalang “sulod sa kaliwatan tapos kaliwatan.” (13:19, 20) Milihok ang mga patay sa Sheol sa pagdawat sa hari sa Babilonya. Ang mga ulod mao ang iyang higdaan ug ang mga wati mao ang iyang habol. Kadakong kahugnoan niining ‘kabugason, anak sa kabuntagon’! (14:12) Gihandom niya ang pagpataas sa iyang trono apan nahimong sama sa patay nga lawas nga gisalibay, samtang gipapha ni Jehova ang Babilonya uban sa silhig sa kalaglagan. Wayngalan, waysalin, wayliwat, waypaabotong liwat, ang mabilin!

15. Mahitungod sa unsang internasyonal nga kalaglagan ang gitagna ni Isaias?

¹⁵ Internasyonal nga kalaglagan (14:28–23:18). Karon gipunting balik ni Isaias ang Pilistia subay sa Dagat Mediteranyo ug unya sa Moab, habagatan-silangan sa Patay nga Dagat. Iyang gitumong ang iyang tagna saka luyo sa amihanang utlanan sa Israel ngadto sa Siryanhong Damasko, kanaog sa lalom habagatan ngadto sa Etiopiya, ug padayon saka sa Nilo sa Egipto, uban sa mga hukom sa Diyos nga mipahinabog kalaglagan subay sa tibuok dalan. Iyang gisugilon mahitungod sa Asiryanhon haring Sargon, gipulihan ni Senakerib, nga mipadala ni kumander Tartan batok sa Pilistihanong siyudad sa Asdod, kasadpan sa Jerusalem. Niining panahon si Isaias gisultihan sa paghukas ug paglakaw nga hubo ug tiil nga waysapin sulod sa tulo ka tuig. Busa tataw iyang gihulagway ang kakawangan sa pagsalig sa Egipto ug Etiopiya, nga, uban sa “mga sampot nga wataboni,” dad-on nga bihag sa Asiryanhon.—20:4.

16. Unsang kalamidad ang nakita alang sa Babilonya, Edom, ug sa mga banhaan sa Jerusalem, ingon man alang sa Sidon ug Tiro?

¹⁶ Usa ka magbalantay sa iyang bantayanang torre nakakita sa pagkapukan sa Babilonya ug sa iyang mga diyos, ug iyang nakita ang kalisdanan sa Edom. Gisultihan mismo ni Jehova ang banhaang katawhan sa Jerusalem nga miingon, “Mokaon ug moinom kita, kay ugma mamatay kita.” ‘Mamatay kamo,’ matod ni Jehova. (22:13, 14) Ang mga sakayan sa Tarsis usab mouwang, ug ang Sidon maulaw, kay si Jehova mihatag tambag batok sa Tiro, sa “mayubitong pagtratar sa tanang halangdon sa yuta.”—23:9.

17. Unsang hukom ug unsang pagpasig-uli ang gitagna alang sa Juda?

¹⁷ Kaluwasan ug paghukom ni Jehova (24:1–27:13). Apan tan-awa karon ang Juda! Gihabwaan ni Jehova ang yuta. Tawo ug saserdote, suluguon ug agalon, mamamalit ug mamaligya—tanan mopahawa, kay ilang gilapas ang kasugoan sa Diyos ug gibungkag ang walay katinoan dayong tugon. Apan sa igong panahon iyang tagdon ang mga priso ug tigomon sila. Siya kuta ug dalangpanan. Mobangkete siya sa iyang bukid ug molamoy sa kamatayon hangtod sa hangtod, pahiran ang luha sa tanang nawong. “Kini ang atong Diyos” ikaingon. “Kini si Jehova.” (25:9) Ang Juda dunay siyudad uban sa kaluwasan ingon pader. Ang dayong kalinaw alang niadtong misalig kang Jehova, “kay kang Jah Jehova mao ang Bato sa panahon nga walay katinoan.” Apan ang daotan “yanong dimakakat-on sa pagkamatarong.” (26:4, 10) Ihawon ni Jehova ang iyang mga kaaway, apan iyang ipasig-uli si Jacob.

18, 19. (a) Unsang nagkalahing kaalaot ug kasadya ang giproklamar alang sa Epraim ug Sion? (b) Sa unsang kapasidad si Jehova moluwas ug mogahom sa iyang katawhan?

¹⁸ Kasuko ug panalangin sa Diyos (28:1–35:10). Alaot ang mga hubog sa Epraim, kansang “dekorasyon sa katahom” malawos! Apan si Jehova “mahimong korona sa dekorasyon ug girnalda sa katahom” sa nahibilin sa iyang katawhan. (28:1, 5) Apan ang mga andakan sa Jerusalem mitutok sa kabakakan ingon dalangpanan, inay kay sa sinulayan ug bililhon patukoranang bato sa Sion. Usa ka kalit nga lunop mobanlas kanilang tanan. Natulog ang mga manalagna sa Jerusalem, ug ang basahon sa Diyos sirado kanila. Haduol ang mga ngabil, apan halayo ang mga kasingkasing. Apan moabot ang panahon kanus-a ang bungol makadungog sa mga pulong sa basahon. Ang buta makakita ug ang maaghop magmalipayon.

¹⁹ Alaot kadtong manaog sa Egipto alang sa panalipod! Kining gahig-ulo nga katawhan buot sa hamis, limbong panan-awon. Putlon sila, apan ipasig-uli ni Jehova ang usa ka nahibilin. Ilang makita ang ilang Dakong Instruktor, ug ikatag nila ang ilang mga imahen, tawgon kining “yanong hugaw!” (30:22) Si Jehova mao ang matuod nga Tigpanalipod sa Jerusalem.  Usa ka hari momando sa kamatarong, uban sa iyang mga prinsipe. Dad-on niya ang kalinaw, kahilom, ug kasigurohan hangtod sa panahon nga walay katinoan. Ang pagluib mopahinabo sa mga mensahero sa kalinaw nga mohilak sa kapait, apan sa iya mismong katawhan ang Usa nga Halangdon, si Jehova, mao ang Maghuhukom, Maghahatag-Balaod, ug Hari, ug siya mismo moluwas kanila. Walay residente unya ang moingon: “Ako masakiton.”—33:24.

20. Unsang kasuko ang mosilaob batok sa kanasoran, apan unsang panalangin mihulat sa gipasig-uling nahibilin?

²⁰ Ang kasuko ni Jehova mosilaob batok sa mga nasod. Manimaho ang patay nga mga lawas, ug ang mga bukid matunaw uban sa dugo. Ang Edom maawaaw. Apan alang sa mga gitubos ni Jehova, ang kapatagan sa disyerto mamulak, ug “ang himaya ni Jehova, ang katahom sa atong Diyos,” mopadayag. (35:2) Ang buta, bungol, ug amang ayohon, ug ang Dalan sa Pagkabalaan buksan alang sa gilukat ni Jehova samtang sila mobalik sa Sion uban ang kasadya.

21. Unsang bugalbugal ang gilabog sa Asiryanhon sa Jerusalem?

²¹ Gipasibog ni Jehova ang Asirya sa adlaw ni Hesekias (36:1–39:8). Ang awhag ba ni Isaias sa pagsalig kang Jehova praktikal? Makabarog ba kini sa pagsulay? Sa ika-14 ka tuig sa paghari ni Hesekias, si Senakerib sa Asirya mihimog samag-sanggot nga pagpangharos latas sa Palestina ug gipatipas ang pipila sa iyang tropa sa pagsulay sa paghadlok sa Jerusalem. Ang iyang tigsultig-Hebreohanon nga tigpamulong, si Rabsases, milabog sa mabugalbugalong mga pangutana sa katawhan nga milinya sa pader sa siyudad: ‘Kinsa ang inyong gisaligan? Egipto? Pislat nga bagakay! Si Jehova? Waydiyos nga makahimo sa pagluwas gikan sa hari sa Asirya!’ (36:4, 6, 18, 20) Sa pagsugot sa hari, ang katawhan wala motubag.

22. Sa unsang paagi gitubag ni Jehova ang pag-ampo ni Hesekias, ug sa unsang paagi Iyang gituman ang tagna ni Isaias?

²² Miampo si Hesekias kang Jehova sa kaluwasan alang sa Iyang ngalan, ug pinaagi kang Isaias, mitubag si Jehova nga Iyang ibutang ang iyang kaw-it sa ilong sa Asiryanhon ug tultolan siya balik sa dalan diin siya agi. Gipatay sa manolonda ang 185,000 ka Asiryanhon, ug mikaratil si Senakerib pauli, diin sa ulahi gipatay siya sa iya mismong mga anak sa iyang paganong templo.

23. (a) Unsa ang nakaokasyon kang Hesekias sa pagkomposo ug salmo kang Jehova? (b) Unsang kadimaalamon ang iyang gihimo, nga miresulta sa unsang tagna ni Isaias?

²³ Si Hesekias grabeng nasakit. Bisan pa, gipahinabo ni Jehova sa milagroso ang landong gipatungha sa adlaw sa pagsibog, ingon ilhanan si Hesekias maayo, ug 15 ka tuig ang gidugang sa kinabuhi ni Hesekias. Sa kamapasalamaton mikomposo siya sa matahom nga salmo sa pagdayeg kang Jehova. Sa dihang gipadala sa hari sa Babilonya ang mga mensahero, sa salingkapaw nga pagpahalipay kaniya sa iyang pagkaayo, dimaalamon gipakita ni Hesekias kanila ang harianong bahandi. Ingon resulta, gitagna ni Isaias nga ang tanang butang sa balay ni Hesekias usa ka adlaw dad-on sa Babilonya.

24. (a) Unsang balita sa kalipay ang giproklamar ni Jehova? (b) Mahimo ba ikatanding ang mga diyos sa mga nasod sa kadako ni Jehova, ug unsang saksi ang iyang gipangayo?

²⁴ Gilipay ni Jehova ang iyang mga saksi (40:1–44:28). Ang unang pulong sa kapitulo 40, “Paglipay,” maayong mihubit sa nahibilin sa Isaias. Usa ka tingog sa kamingawan misinggit: “Andama ang dalan ni Jehova, kamong katawhan!” (40:1, 3) Dunay maayong balita alang sa Sion. Gibantayan ni Jehova ang iyang panon, gikugos ang mga nating karnero sa iyang dughan. Gikan sa hataas kalangitan iyang gisud-ong ang kalingin sa yuta. Sa unsa siya mahimong ikatanding alang sa kadako? Iyang gihatag ang bug-os gahom ug dinamikong enerhiya sa gikapoy ug gilapoy nga milaom kaniya. Iyang gipahayag ang tinunaw nga mga imahen sa kanasoran ingon hangin ug handurawan lamang. Ang usa nga iyang gipili mahimong tugon alang sa katawhan ug kahayag sa kanasoran sa pag-abli sa matang buta. Si Jehova miingon kang Jacob, “Ako mismo nahigugma kanimo,” ug iyang gitawag ang silangan, kasadpan, amihanan, ug habagatan: ‘Ayaw pugngi! Dad-a balik ang akong mga anak-lalaki ug mga anak-babaye.’ (43:4, 6) Uban sa korte nga misesyon, iyang gihagit ang mga diyos sa kanasoran sa pagpatunghag saksi sa pagpamatuod sa ilang pagkadiyos. Ang katawhan sa Israel mga saksi ni Jehova, ang iyang alagad, testigo nga siya Diyos ug Manluluwas. Kang Jesurun (“Usa nga Matul-id,” Israel) iyang gisaad ang iyang espiritu ug unya iyang gipakaulawan ang mga magbubuhat sa dimakakita, waykabangkaagang mga imahen. Si Jehova mao ang Manunubos sa iyang katawhan; ang Jerusalem puy-an usab ug ang templo niini tukuron usab.

25. Unsa ang mahibaloan sa mga tawo sa mga hukom ni Jehova sa Babilonya ug sa iyang bakak nga mga diyos?

²⁵ Panimalos sa Babilonya (45:1–48:22). Alang sa Israel, ginganlan ni Jehova si Ciro sa pagpukan sa Babilonya. Ang mga tawo kinahanglan makaila si Jehova lamang mao ang Diyos, ang Maglalalang sa mga langit, yuta, ug sa tawo niini. Iyang gitamay ang mga diyos sa Babilonya sila Bel ug Nebo, kay Siya lamang ang makatug-an sa kataposan gikan sa sinugdanan. Ang birhen nga anak-babaye sa Babilonya molingkod sa abug, nahagbong sa trono ug hubo, ug ang panon sa iyang mga magtatambag sunogon ingon sa mga tuod sa balili. Gisultihan ni Jehova ang may ‘liog-puthaw, ulo-tumbaga’ Israelita nga mga magsisimba sa idolo nga sila makabaton lamang sa kalinaw, kamatarong, ug kauswagan pinaagi sa pagpatalinghog kaniya, apan ‘walay kalinaw alang sa mga daotan.’—48:4, 22.

26. Sa unsang paagi ang Sion lipayon?

²⁶ Gilipay ang Sion (49:1–59:21). Gihatag ang iyang alagad ingon kahayag sa kanasoran, gisangpit ni Jehova kadtong sa kangitngit: “Gula!” (49:9) Ang Sion lipayon, ug ang iyang kamingawan mahimong ingon sa Eden, tanaman ni Jehova, mobanaw sa kalipay, kasadya, pasalamat, ug sa tingog sa awit. Wagtangon ni Jehova ang mga langit sa aso, ang yuta magabok ingon sa bisti, ug ang mga pumuluyo niini mamatay ingon sa yanong pulgas. Busa nganong kahadlokan ang pagtamay sa mortal nga mga tawo? Ang mapait nga  kopa nga giinom sa Jerusalem karon ipasa sa kanasoran nga mitamak kaniya.

27. Unsang maayong balita ang giproklamar sa Sion, ug unsa ang gitagna maylabot sa ‘alagad ni Jehova’?

²⁷ ‘Pagmata, O Sion, ug bangon sa abug!’ Tan-awa ang mensahero, latas sa kabukiran uban sa maayong balita ug mitawag sa Sion, “Ang imong Diyos nahimong hari!” (52:1, 2, 7) Pahawa sa hugaw nga dapit ug hupti ang inyong kaugalingon hinlo, kamo diha sa pag-alagad kang Jehova. Gihubit karon sa manalagna ang ‘alagad ni Jehova.’ (53:11) Siya tawo nga gitamay, gilikayan, gipas-an ang atong kasakit ug giisip nga gihampak sa Diyos. Gisamaran siya alang sa atong kalapasan, apan iyang giayo kita pinaagi sa iyang samad. Ingon sa karnero nga gidala sa ihawan, wala siya mangusog ug wala siya misulti ug limbong. Iyang gihatag ang iyang kalag ingon halad sad-an sa pagpas-an sa sayop sa daghang katawhan.

28. Sa unsang paagi ang umaabot nga kabulahanan sa Sion gihubit, ug maylabot sa unsang tugon?

²⁸ Ingon bana nga tag-iya, gisultihan ni Jehova ang Sion sa pagtuaw nga masadyaon tungod sa iyang umaabot nga kamabungahon. Bisan pa gisakit ug gikusokuso sa unos, mahimo siyang siyudad uban sa patukoranang sapiro, salipdanan sa gubat nga rubi, ug ganghaan sa silaw nga bato. Ang iyang mga anak, gitudloan ni Jehova, mopahimulos sa abundang kalinaw, ug walay hinagiban nga pormahon batok kaniya ang molampos. “Ho diha, tanan kamong giuhaw!” misangpit si Jehova. Kon moanha sila, iyang himoon uban kanila ang iyang “tugon maylabot sa mahigugmaong-kalolot kang David”; iyang ihatag ang lider ug kumander ingon saksi sa nasodnong mga grupo. (55:1-4) Ang mga hunahuna sa Diyos sa hangtod mas taas kay sa iya sa tawo, ug ang iyang pulong mobaton ug tinong kalamposan. Ang mga eunuko nga mibantay sa iyang kasugoan, bisan unsang nasyonalidad, makabaton ug ngalan nga mas maayo kay sa mga anak-lalaki ug mga anak-babaye. Ang balay ni Jehova tawgon balay sa pag-ampo alang sa tanang katawhan.

29. Unsa ang gisulti ni Jehova sa mga magsisimbag-idolo, apan unsang pasalig ang iyang gihatag sa iyang katawhan?

²⁹ Ingon Usa nga Hataas ug Halangdon, kansang ngalan balaan, gisultihan ni Jehova ang buang-sekso nga mga magsisimbag-idolo nga dili siya makigtigi sa Israel hangtod sa panahon nga walay katinoan. Ang ilang relihiyosong mga puasa mga takuban sa kadaotan. Ang kamot ni Jehova dili tuman ka mubo aron sa pagluwas, ni ang iyang igdulungog tuman ka bug-at nga dimakadungog, apan kini ‘ang mismong mga sayop ninyong katawhan nga nahimong mga butang mipahinabo sa pagbulag taliwala kaninyo ug sa inyong Diyos,’ matod ni Isaias. (59:2) Mao kana ngano sila milaom sa kahayag apan mikapakapa sa kangitngit. Sa laing bahin, ang espiritu ni Jehova diha sa iyang matinumanon tugon nga katawhan garantiya nga ang iyang pulong mopabilin sa ilang baba hangtod sa tanan umaabot nga kaliwatan, nga dimatarog.

30. Sa unsang paagi gipatahom ni Jehova ang Sion, ingon sa giilustrar sa unsang bag-ong mga ngalan?

³⁰ Gipatahom ni Jehova ang Sion (60:1–64:12). “Bangon, O babaye, sidlak, kay . . . ang mismong himaya ni Jehova misubang.” Sa kasukwahi, giputos sa bagang kangitngit ang yuta. (60:1, 2) Nianang panahon iyahat sa Sion ang iyang mga mata ug mahimong dan-ag, ug ang iyang kasingkasing mokubakuba samtang iyang makita ang mga bahandi sa kanasoran nga moanha kaniya sa panon sa mga kamelyo. Ingon sa mga panganod sa milupad nga mga salampati, mopanon sila kaniya. Ang mga dumuluong motukod sa iyang mga pader, ang mga hari moalagad kaniya, ug ang iyang mga ganghaan bisan kanus-a dili sirahan. Ang iyang Diyos mahimong iyang katahom, ug siya sa katulin mopadaghan sa usa ngadto sa usa ka libo ug sa diyotay ngadto sa gamhanang nasod. Gipahayag sa alagad sa Diyos nga ang espiritu ni Jehova diha kaniya, gidihogan siya sa pagsulti niining maayong balita. Ang Sion nakabaton ug bag-ong ngalan, Ang Kahimuot Ko Diha Kaniya (Hepsiba), ug ang iyang yuta gitawag Gipanag-iya Ingon sa Asawa (Beula). (62:4, nota sa ubos) Ang sugo gipagula sa pag-andam sa dalan balik gikan sa Babilonya ug sa pagbangon ug sinyal sa Sion.

31. Kinsa ang gikan sa Edom, ug unsang pag-ampo ang gilitok sa katawhan sa Diyos?

³¹ Gikan sa Bosra sa Edom miabot ang usa sa mga bisti nga pula-dugo. Sa iyang kasuko iyang gitamakan ang katawhan ingon sa pigsanan sa bino, nga misirit ang dugo. Gibati ug dako sa katawhan ni Jehova ang ilang hugaw nga kahimtang ug gitanyag ang makapahinuklog nga pag-ampo, nga miingon, ‘O Jehova, ikaw ang among Amahan. Kami ang yutang kulonon, ug ikaw ang among Magkukulon. Ayaw kasuko, O Jehova, sa hilabihan. Kaming tanan imong katawhan.’—64:8, 9.

32. Kon itandi uban niadtong mibiya kang Jehova, sa unsa ang mismong katawhan ni Jehova momaya?

³² “Bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta”! (65:1–66:24). Ang katawhan nga mibiya kang Jehova alang sa mga diyos sa “Maayong Suwerte” ug “Kapalaran” gutumon ug moantos sa kaulaw. (65:11) Ang mismong mga alagad sa Diyos magmalipayon sa kaabunda. Tan-awa! Gilalang ni Jehova ang bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta. Kadakong kasadya ug kalipay ang makaplagan sa Jerusalem ug sa iyang katawhan! Ang mga balay tukuron ug ang mga parasan itanom, samtang ang lobo ug kordero moipon sa pagkaon. Wala nay kadaotan o kalaglagan.

33. Unsang kasadya, himaya, ug kapermanente ang gitagna alang sa mga mahigugmaon sa Jerusalem?

³³ Ang mga langit mao ang iyang trono ug ang yuta mao ang tumbanan sa iyang tiil, busa unsang balay ang mahimong tukuron sa tawo alang kang Jehova? Ang nasod matawo sa usa ka adlaw, ug ang tanang mahigugmaon sa Jerusalem gidapit sa pagkasadya samtang gipalambo ni Jehova ang iyang kalinaw ingon sa suba. Batok sa iyang mga kaaway siya moabot ingon mismong kalayo—mga karo sa unos-hangin nga manimalos sa iyang kasuko batok sa tanan dimasinugtanong unod, uban sa tumang kapungot ug mga siga sa kalayo. Ang mga mensahero moadto taliwala sa tanang kanasoran ug sa halayong kapuloan sa pagsugilon  sa iyang himaya. Ang iyang bag-ong mga langit ug yuta permanente. Mao man, kadtong moalagad kaniya ug ang ilang kaliwat mopabiling mobarog. Mahimong kini o kamatayon nga walay kataposan.

NGANONG MAPUSLANON

34. Unsa ang pipila sa buhing ilustrasyon nga midugang gahom sa mensahe ni Isaias?

³⁴ Gilantaw sa tanang anggulo, ang matagnaong basahon ni Isaias labing mapuslanong gasa gikan kang Jehova nga Diyos. Misilak kini sa hataas nga mga hunahuna sa Diyos. (Isa. 55:8-11) Ang mga mamomolong publiko sa kamatuoran sa Bibliya makakuha sa Isaias sa balay-bahandi sa buhing mga ilustrasyon nga moigo sa punto uban sa puwersa susama nianang sa mga parabola ni Jesus. Gamhanang gisilsil kanato ni Isaias ang kabuangan sa tawo nga migamit sa samang kahoy alang sa sugnod ug sa paghimog idolo sa pagsimba. Iyang gipabati kanato ang kalisod sa tawo sa higdaanan nga tuman ka mubo uban sa habol nga tuman ka hiktin, ug iyang gipadungog kita sa lalom nga hinanok sa mga manalagna ingon sa amang mga iro, tuman ka tapolan sa pagpaghot. Kon kita sa atong kaugalingon, ingon sa giawhag ni Isaias, ‘mosusi sa basahon ni Jehova ug mobasa sa makusog,’ atong mapabilhan ang gamhanang mensahe nga naa sa Isaias alang niining adlaw.—44:14-20; 28:20; 56:10-12; 34:16.

35. Sa unsang paagi gisentro ni Isaias ang pagtagad sa Gingharian pinaagi sa Mesiyas, ug sa mag-uuna, si Juan Bawtista?

³⁵ Labi na gisentro sa tagna ang Gingharian sa Diyos pinaagi sa Mesiyas. Si Jehova mismo mao ang supremong Hari, ug siya ang miluwas kanato. (33:22) Apan unsa na man ang Mesiyas mismo? Gipakita sa pahibalo sa manolonda kang Maria maylabot sa bata nga matawo nga ang Isaias 9:6, 7 matuman sa iyang pagdawat sa trono ni David; “ug siya momando ingon hari ibabaw sa balay ni Jacob hangtod sa hangtod, ug ang iyang gingharian walay kataposan.” (Luc. 1:32, 33) Gipakita sa Mateo 1:22, 23 nga ang pagkatawo ni Jesus sa usa ka birhen katumanan sa Isaias 7:14 ug gipaila siya ingon “Immanuel.” Mga 30 ka tuig sa ulahi, si Juan Bawtista miwali nga “ang gingharian sa mga langit haduol na.” Gikutlo sa tanang upat ka magsusulat sa Ebanghelyo ang Isaias 40:3 sa pagpakita nga kining Juan mao ang ‘misinggit sa kamingawan.’ (Mat. 3:1-3; Mar. 1:2-4; Luc. 3:3-6; Juan 1:23) Sa iyang bawtismo si Jesus nahimong Mesiyas—Dinihogan ni Jehova, ang diyotay nga sanga o gamot ni Isai—nga momando sa kanasoran. Kaniya sila mobutang sa ilang paglaom, sa katumanan sa Isaias 11:1, 10.—Roma 15:8, 12.

36. Unsang dato matagnaong katumanan ang klarong miila sa Mesiyas nga Hari?

³⁶ Tan-awa kon giunsa ni Isaias padayong gipaila ang Mesiyas nga Hari! Gibasa ni Jesus ang iyang komisyon gikan sa linukot ni Isaias sa pagpakita nga siya ang Dinihogan ni Jehova, ug unya iyang gipadayon ang “pagpahayag sa maayong balita sa gingharian sa Diyos, tungod kay,” matod niya, “alang niini ako gipadala.” (Luc. 4:17-19, 43; Isa. 61:1, 2) Ang mga talaan sa upat ka Ebanghelyo puno sa mga detalye mahitungod sa yutan-ong ministeryo ni Jesus ug ang iyang paagi sa kamatayon gitagna sa Isaias kapitulo 53. Bisan pa sila nakadungog sa maayong balita sa Gingharian ug nakita ang katingalahang mga buhat ni Jesus, ang mga Hudiyo wala makasabot sa kahulogan tungod sa ilang dimatinoohong kasingkasing, sa katumanan sa Isaias 6:9, 10; 29:13; ug 53:1. (Mat. 13:14, 15; Juan 12:38-40; Buh. 28:24-27; Roma 10:16; Mat. 15:7-9; Mar. 7:6, 7) Si Jesus usa ka batong kapangdolan alang kanila, apan siya nahimong patukoranan batong pamag-ang nga gipahaluna ni Jehova sa Sion ug ibabaw niini Iyang gitukod ang iyang espirituwal nga balay sa katumanan sa Isaias 8:14 ug 28:16.—Luc. 20:17; Roma 9:32, 33; 10:11; 1 Ped. 2:4-10.

37. Sa unsang paagi gikutlo ug gipadapat sa mga apostol ni Jesus ang Isaias?

³⁷ Gipahimudsan ug maayo sa mga apostol ni Jesu-Kristo ang tagna ni Isaias, gipadapat kini sa ministeryo. Pananglitan, sa pagpakita nga ang mga magwawali kinahanglanon sa paglig-on sa pagtuo, gikutlo ni Pablo si Isaias sa pag-ingon: “Katahom sa mga tiil niadtong mipahayag sa maayong balita sa maayong mga butang!” (Roma 10:15; Isa. 52:7; tan-awa usab ang Roma 10:11, 16, 20, 21.) Gikutlo usab ni Pedro si Isaias sa pagpakita sa kapermanente sa maayong balita: “Kay ‘ang tanang unod ingon sa balili, ug ang tanang himaya niini ingon sa bulak sa balili; ang balili malaya, ug ang bulak matagak, apan ang pulong ni Jehova mopabilin hangtod sa hangtod.’ Buweno, mao kini ang ‘pulong,’ kining gipahayag kaninyo ingon maayong balita.”—1 Ped. 1:24, 25; Isa. 40:6-8.

38. Unsang mahimayaong tema sa Gingharian ang gipintal sa Isaias, nga hisgotan sa ulahi sa ubang magsusulat sa Bibliya?

³⁸ Gipintal nga mahimayaon ni Isaias ang paglaom sa Gingharian alang sa umaabot! Tan-awa! Kini ang “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta,” diin “usa ka hari mohari sa kamatarong mismo” ug mga prinsipe momando sa hustisya. Kadakong hinongdan sa kasadya ug kalipay! (65:17, 18; 32:1, 2) Makausa pa, gihisgotan ni Pedro ang malipayong mensahe ni Isaias: “Apan dunay bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta nga atong gipaabot sumala sa saad [sa Diyos], ug niini ang pagkamatarong mopuyo.” (2 Ped. 3:13) Kining kahibulongang tema sa Gingharian mosangko sa bug-os himaya sa kataposang mga kapitulo sa Pinadayag.—Isa. 66:22, 23; 25:8; Pin. 21:1-5.

39. Gipunting ni Isaias ang unsang matahom nga paglaom?

³⁹ Busa, ang basahon sa Isaias, samtang undan sa hait nga mga pagsaway sa mga kaaway ni Jehova ug niadtong salingkapaw nga miangkon iyang mga alagad, mipunting sa taas tono sa matahom nga paglaom sa Gingharian sa Mesiyas diin ang dakong ngalan ni Jehova balaanon. Dako ang nahimo niini sa pagtin-aw sa kahibulongang kamatuoran sa Gingharian ni Jehova ug sa pagdasig sa atong kasingkasing sa masadyaong pagpaabot sa “kaluwasan pinaagi kaniya.”—Isa. 25:9; 40:28-31.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]