Basahon sa Bibliya Numero 25​—Lamentaciones

Magsusulat: Jeremias

Dapit Gisulatan: Duol sa Jerusalem

Sinulat Nahuman: 607 W.K.P.

1. Ngano maayong pagkangalan ang basahon sa Lamentaciones?

 KINING basahon sa dinasig nga Kasulatan haom kaayong pagkangalan. Gipahayag niini ang lamento o kaguol sa lalom nga kasubo nianang kalamidad nga nahitabo sa kasaysayan sa piniling katawhan sa Diyos, sa kalaglagan sa Jerusalem sa 607 W.K.P. ni Nabukodonosor, hari sa Babilonya. Sa Hebreohanon kining basahon ginganlan sa unang pulong niini, ʼEh·khahʹ!, nagkahulogan “Naunsa!” Gitawag sa mga maghuhubad sa Gregong Septuagint ang basahon Threʹnoi, nagkahulogan “Mga Balak-kasubo; Mga Lamento o Kaguol.” Gigamit sa Babilonyanhong Talmud ang terminong Qi·nohthʹ, nagkahulogan “Mga Balak-kasubo; Pagbangotan.” Si Jerome, misulat sa Latin, mingalan niini Lamentationes, gikan diin ang titulong Cebuano.

2. Sa unsang paagi ang Lamentaciones gipundok ug gipahaluna sa Bibliya?

² Sa mga hubad Cebuano sa Bibliya, ang Lamentaciones gipahaluna sunod sa Jeremias, apan sa Hebreohanong kanon, kini sagad makaplagan sa Hagiographa, o Mga Sinulat, uban sa Awit ni Solomon, Ruth, Ecclesiastes, ug Ester—gamay nga grupo nga linangkob hiilhan lima ka Meghil·lohthʹ (Mga Rolyo). Sa pipila ka moderno Hebreohanong Bibliya, kini gipahaluna taliwala sa Ruth ug Ester ug Ecclesiastes, apan sa karaang kopya kini giingon sunod sa Jeremias, ingon sa atong Bibliya karon.

3, 4. Unsang ebidensiya ang naa si Jeremias ang misulat?

³ Wala nganli sa basahon ang magsusulat. Apan, diyotay ang duda si Jeremias kini. Sa Gregong Septuagint, gidala sa basahon kining pasiuna: “Ug kini nahitabo nga, tapos ang Israel gibihag ug ang Jerusalem gilaglag, milingkod si Jeremias nga mihilak ug mibangotan uban niining lamento tungod sa Jerusalem ug miingon.” Giisip ni Jerome kining mga pulong mini ug wala kini gilakip sa iyang bersiyon. Bisan pa, ang pag-angkon sa Lamentaciones nga iya ni Jeremias gidawat nga tradisyon sa mga Hudiyo ug gilig-on sa Syriac bersiyon, Latin Vulgate, Targum ni Jonatan, Babilonyanhong Talmud, ug uban pa.

⁴ Pipila ka kritiko naningkamot sa pagpamatuod dili si Jeremias ang misulat sa Lamentaciones. Bisan pa, gisitar ingon ebidensiya sa A Commentary on the Holy Bible sa pagkamagsusulat ni Jeremias “ang buhing hubit sa Jerusalem sa kap. 2 ug 4, dayag sinulat-hulagway sa saksing-nakakita; mao man ang kusganon simpatitikong temperamento ug matagnaong espiritu sa mga balak sa katibuokan, ingon man sa ilang estilo, han-ay sa pulong, ug hunahuna, nga kinaiya tanan ni Jeremias.” a Dunay daghan paralelong pahayag sa Lamentaciones ug Jeremias, ingon nianang sa hilabihang kasubo sa ‘mga tubig (mga luha) nga midaligdig sa mga mata’ (Lam. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Jer. 9:1; 13:17; 14:17) ug nianang kaluod sa mga manalagna ug mga saserdote tungod sa ilang kadunot. (Lam. 2:14; 4:13, 14; Jer. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14) Gipakita sa mga pasahe sa Jeremias 8:18-22 ug Jer 14:17, 18 nga si Jeremias may katakos sa masulub-ong estilo sa Lamentaciones.

5. Pinaagi sa unsang katarongan kita midangat sa panahon sa pagsulat?

⁵ Sagad giuyonan ang panahon sa pagsulat wala madugay human sa pagkahulog sa Jerusalem sa 607 W.K.P. Ang kalisang sa paglikos ug pagsunog sa siyudad lab-as pa sa hunahuna ni Jeremias, ug ang iyang kaguol buhing gipahayag. Usa ka komentarista miingon walay nawong sa kasubo ang bug-os gihulagway sa usa ka dapit ra, apan ang matag usa mobalik usab ug usab sa daghang balak. Unya mikanayon siya: “Kining kaguliyang sa hunahuna . . . usa sa labing kusganong ebidensiya nga ang basahon mibarog suod sa mga hitabo ug mga emosyon nga gituyo sa pagpasabot niini.” b

6. Unsa ang makapainteres sa estilo ug katukoran sa Lamentaciones?

⁶ Ang katukoran sa Lamentaciones dakong makapainteres sa eskolar sa Bibliya. Dunay lima ka kapitulo, nga mao, lima ka lirikong balak. Ang unang upat akrostiko, uban sa matag berso nga gisugdan sunodsunod  sa usa sa 22 ka letra sa Hebreohanong alpabeto. Sa laing bahin, ang ikatulong kapitulo dunay 66 ka bersikulo, sa pagkaagi nga 3 ka sunodsunod bersikulo gisugdan uban sa samang letra una pa mopadayon sa sunod letra. Ang ikalimang balak dili akrostiko, bisan pa kini dunay 22 ka bersikulo.

7. Unsang kasubo ang gipahayag ni Jeremias, apan unsang paglaom ang mipabilin?

⁷ Gipahayag sa Lamentaciones ang hinobrang kaguol sa paglikos, pagbihag ug paglaglag sa Jerusalem ni Nabukodonosor, ug kini dihilabwan sa bisan unsang literatura alang sa kahulagwayon ug kahinuklog niini. Gipahayag sa magsusulat ang lalom nga kasubo sa kalaglagan, kaalaot, ug kaguliyang iyang nakita. Gidala sa gutom, espada, ug ubang kalisang ang makuyaw nga pag-antos sa siyudad—tanan ingon direktang silot sa Diyos, tungod sa sala sa katawhan, manalagna, ug saserdote. Bisan pa, ang paglaom ug pagtuo kang Jehova mipabilin, ug ngadto kaniya ang mga pag-ampo alang sa pagpasig-uli.

KAUNDAN SA LAMENTACIONES

8. Unsang kalaglagan ang gihubit sa unang balak, apan sa unsang paagi gipahayag sa Jerusalem nga gipersonipikar ang iyang kaugalingon?

⁸ “O naunsa siya nga milingkod nga nag-inusara, siyudad nga kanhi abunda sa mga tawo!” Sa ingon gibuksan sa unang balak ang lamento niini. Ang anak-babaye sa Sion prinsesa, apan gibiyaan siya sa iyang mga hinigugma ug gidistiyero ang iyang katawhan. Giguba ang iyang mga ganghaan. Gisilotan siya ni Jehova tungod sa kadagaya sa iyang kalapasan. Nawad-an siya sa iyang katahom. Gikataw-an siya sa iyang mga kaaway sa iyang pagkahugno. Nahugno siya sa katingad-ang paagi ug waymaglilipay, ug ang iyang nahibiling katawhan gutom. Siya (Jerusalem gipersonipikar) misukna: “May kasakit ba ingon sa akong kasakit?” Iyang giisa ang iyang mga kamot ug miingon: “Si Jehova matarong, kay kini batok sa iyang baba nga ako mirebelde.” (1:1, 12, 18) Gihangyo niya si Jehova sa pagdalag kalamidad sa iyang nalipay nga mga kaaway, ingon sa iyang gibuhat kaniya.

9. (a) Gikan kang kinsa ang kalamidad sa Jerusalem? (b) Giunsa pagpamolong ni Jeremias ang pagyubit nga gihan-ok sa Jerusalem ug sa makalilisang kahimtang sa siyudad?

⁹ “O naunsa nga si Jehova sa iyang kasuko mitabon sa panganod sa anak-babaye sa Sion!” (2:1) Gipakita sa ikaduhang balak si Jehova mismo milabog sa yuta sa katahom sa Israel. Iyang gipahinabo nga hikalimtan ang pista ug Igpapahulay, ug iyang gisalibay ang iyang altar ug santuaryo. O, makaluluoy nga talan-awon sa Jerusalem! Si Jeremias mituaw: “Ang akong mga mata nahalap sa mga luha. Ang akong mga ginhawaan naukay. Ang akong atay gibubo sa mismong yuta, tungod sa pagkalukapa sa anak-babaye sa akong katawhan.” (2:11) Sa unsa iyang ipakasama ang anak-babaye sa Jerusalem? Sa unsang paagi iyang lipayon ang anak-babaye sa Sion? Ang iyang mga manalagna mismo namatud-ang waypulos ug dimakatagbaw. Karon ang mga umaagi mayubitong mokatawa kaniya: “Mao ba kini ang siyudad nga giingon nila, ‘Kini ang kahingpitan sa katahom, ang kalipay sa tibuok yuta’?” (2:15) Gibuka sa mga kaaway ang ilang baba ug misitsit ug mikagot sa ilang ngipon, nga miingon, ‘Kini ang adlaw nga atong gilaoman sa paglamoy kaniya.’ Gikuyapan ang iyang mga anak sa gutom, ug gikaon sa mga babaye ang ila mismong mga bata. Ang patay nga mga lawas mikay-ag sa kadalanan. “Sa adlaw sa kasuko ni Jehova namatud-an nga waynakaikyas o naluwas.”—2:16, 22.

10. Ingon pasukaranan sa paglaom, unsang mga hiyas sa Diyos ang gihisgotan ni Jeremias?

¹⁰ Gipasiugda sa ikatulong balak, sa 66 ka bersikulo, ang paglaom sa Sion sa kaluoy sa Diyos. Sa daghang pasumbingay gipakita sa manalagna si Jehova ang midala sa pagkabihag ug kalaglagan. Sa kapait sa situasyon, gihangyo sa magsusulat ang Diyos sa paghinumdom sa iyang kasakit ug gipahayag ang pagtuo sa mahigugmaong-kalolot ug kaluoy ni Jehova. Tulo ka sunodsunod bersikulo misugod uban sa “Maayo” ug gipakita ang kaangayan sa paghulat sa kaluwasan kang Jehova. (3:25-27) Gipahinabo ni Jehova ang kasubo, apan iyang ipakita usab ang kaluoy. Apan karon, waysapayan sa pagkumpisal sa rebelyon, si Jehova wala mopasaylo; iyang gialihan ang mga pag-ampo sa iyang katawhan ug gihimo sila nga “yanong biya ug basura.” (3:45) Uban sa mapait nga mga luha nahinumdom ang manalagna nga giayam siya sa iyang mga kaaway ingon sa langgam. Bisan pa, si Jehova miduol kaniya sa gahong ug miingon: “Ayaw kahadlok.” Iyang gisangpit si Jehova sa pagtubag sa biaybiay sa kaaway: “Gukda sa kasuko ug puoha sila gikan sa silong sa mga langit ni Jehova.”—3:57, 66.

11. Sa unsang paagi gibubo ni Jehova ang iyang midilaab nga kasuko sa Sion, ug ngano?

¹¹ “O naunsa nga ang bulawan nga silaw nalubad, ang lunsay nga bulawan!” (4:1) Gihinogonan sa ikaupat nga balak ang nalawos nga himaya sa templo ni Jehova, kansang mga bato gibubo sa kadalanan. Ang bililhong mga anak sa Sion nahimong diyotay ug bili, ingon sa mga kulon sa yuta. Walay tubig ni tinapay, ug kadtong gipadako sa kaluho “mogakos sa mga tinapok nga abo.” (4:5) Ang silot mas dako kay nianang sa sala sa Sodoma. Ang mga Nasareo, niadto ‘mas puro kay sa niyebe ug mas puti kay sa gatas,’ nahimong “mas itom kay sa kangitngit mismo” ug kaging na. (4:7, 8) Mas maayo pa nga mamatay sa espada kay sa mamatay sa gutom, sa panahon kanus-a gilat-an sa mga babaye ang ila mismong mga anak! Gibubo ni Jehova ang iyang midilaab nga kasuko. Ang dikatoohan nahitabo—ang kaaway midangat sa mga ganghaan sa Jerusalem! Ug ngano? “Tungod sa mga sala sa iyang mga manalagna, sa mga sayop sa iyang mga saserdote,” nga mibubo sa matarong dugo. (4:13) Ang nawong ni Jehova wala nganha kanila. Bisan pa, ang sayop sa anak-babaye sa Sion midangat sa kataposan niini, ug dili na bisan kanus-a siya dad-on sa pagkadistiyero. Karon turno na nimo, O anak-babaye sa Edom, sa pag-inom sa mapait nga kopa ni Jehova!

12. Unsang mapaubsanong pag-apelar ang gihimo sa ikalimang balak?

¹² Gibuksan sa ikalimang balak uban sa pag-apelar  kang Jehova sa paghinumdom sa iyang ilong katawhan. Gihulagway ang mga pumuluyo sa Jerusalem ingon mao ang misulti. Ang ilang mga amahan mao ang nakasala, ug ang ilang sayop mao karon ang pas-anon sa katawhan. Ang yanong mga suluguon mimando kanila, ug gisakit sila sa kahapdos sa gutom. Ang pagmaya sa ilang kasingkasing nahanaw na, ug ang ilang sayaw nahimong bangotan. Sakit ang ilang kasingkasing. Sa kamapaubsanon sila miila kang Jehova: “Alang kanimo, O Jehova, hangtod sa panahon nga walay katinoan molingkod ka. Ang imong trono alang sa kaliwatan ngadto sa kaliwatan.” Sila mituaw: “Dad-a kami balik, O Jehova, sa imong kaugalingon, ug kami andam nga mamalik. Dad-a ang bag-ong mga adlaw alang kanamo ingon sa kanhing panahon. Bisan pa, positibong gisalikway nimo kami. Hilabihan ang imong kasuko kanamo.”—5:19-22.

NGANONG MAPUSLANON

13. Unsang kumpiyansa gipahayag sa Lamentaciones, ug ngano kini mapuslanon ang pagpakita sa kabangis sa Diyos?

¹³ Gipahayag sa basahon sa Lamentaciones ang bug-os kumpiyansa ni Jeremias sa Diyos. Sa mismong kahiladman sa kasubo ug dugmok nga kapildihan, uban sa absolutong kawalay paglaom gikan sa bisan unsang tawhanong tinubdan, gilantaw sa manalagna ang kaluwasan sa kamot sa dakong Diyos sa uniberso, si Jehova. Ang Lamentaciones modasig sa pagsugot ug integridad sa tanang matuod magsisimba, samtang sa samang panahon gitagana ang makalilisang pasidaan maylabot niadtong dimanumbaling sa kinadak-ang ngalan ug kon unsa ang gibarogan niini. Ang kasaysayan wala nakapakitag lain gilaglag nga siyudad nga gilamento o gikasub-an sa mao ka makapahinuklog ug makapatandog nga pinulongan. Pihong makaayo ang paghubit sa kabangis sa Diyos niadtong kinsa mopadayong rebelyoso, gahig-liog, ug dimahinulsulon.

14. Unsang langitnong pasidaan ug tagna ang gipakita sa Lamentaciones nga natuman, ug sa unsang paagi ang basahon nahiusa uban sa dinasig nga kasulatan?

¹⁴ Ang Lamentaciones mapuslanon usab sa pagpakita sa katumanan sa pipila ka langitnong pasidaan ug tagna. (Lam. 1:2—Jer. 30:14; Lam. 2:15—Jer. 18:16; Lam. 2:17—Lev. 26:17; Lam. 2:20—Deut. 28:53) Matikdi usab nga gitagana sa Lamentaciones ang buhing testimonyo sa katumanan sa Deuteronomio 28:63-65. Dugang pa, unod sa basahon ang pipila ka reperensiya sa ubang bahin sa sagradong Kasulatan. (Lam. 2:15—Sal. 48:2; Lam. 3:24—Sal. 119:57) Gimatud-an sa Daniel 9:5-14 ang Lamentaciones 1:5 ug 3:42 sa pagpakita ang kalamidad miabot tungod sa mismong kalapasan sa katawhan.

15. Sa unsang “bag-ong mga adlaw” mipunting sa unahan ang Lamentaciones?

¹⁵ Makawataswatas sa kasingkasing sa matuod ang masubong kahimtang sa Jerusalem! Taliwala niining tanan, gipalanog sa Lamentaciones ang kumpiyansa si Jehova mopakitag mahigugmaong-kalolot ug kaluoy ug mahinumdom sa Sion ug dad-on siya balik. (Lam. 3:31, 32; 4:22) Gipahayag niini ang paglaom sa “bag-ong mga adlaw” ingon sa mga adlaw sa kanhing panahon kanus-a sila Hari David ug Solomon mihari sa Jerusalem. Naa pa gihapon ang tugon ni Jehova uban kang David alang sa walay kataposan nga gingharian! “Ang iyang mga kaluoy tinong dili matapos. Sila bag-o matag buntag.” Ug kini mopadayon niadtong nahigugma kang Jehova hangtod, ubos sa iyang matarong pagmando sa Gingharian, ang matag linalang buhi motuaw sa kamapasalamaton: “Si Jehova ang akong panulondon.”—5:21; 3:22-24.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]