Basahon sa Bibliya Numero 3—Levitico
Basahon sa Bibliya Numero 3—Levitico
Magsusulat: Moises
Dapit Gisulatan: Kamingawan
Sinulat Nahuman: 1512 W.K.P.
Gikobrehang Panahon: 1 ka bulan (1512 W.K.P.)
1. (a) Ngano ang ngalan Levitico haom? (b) Unsang ubang ngalan ang gihatag sa Levitico?
ANG labing kumong ngalan sa ikatulong basahon sa Bibliya mao ang Levitico, gikan sa Leu·i·ti·konʹ sa Gregong Septuagint pinaagi sa Latin Vulgate nga “Leviticus.” Haom kining ngalan, bisan pa ang mga Levihanon labay lang gihisgotan (sa 25:32, 33), kay ang basahon labi na gilangkoban sa kalagdaan sa Levihanong saserdote, nga gipili gikan sa tribo ni Levi, ug sa kasugoan nga gitudlo sa saserdote sa katawhan: “Kay ang mga ngabil sa saserdote mao ang magatipig sa kahibalo, ug ang kasugoan mao ang pangitaon sa katawhan sa iyang baba.” (Mal. 2:7) Sa Hebreohanong teksto, ang basahon ginganlan gikan sa unang pulong niini, Wai·yiq·raʼʹ, sa literal, “Ug siya nagpadayon sa pagtawag.” Taliwala sa ulahing Hudiyo, ang basahon ginganlan usab Kasugoan sa Saserdote ug Kasugoan sa Halad.—Lev. 1:1, nota sa ubos.
2. Unsang ebidensiya misuporta si Moises ang misulat?
2 Walay kwestiyon si Moises ang misulat sa Levitico. Ang konklusyon, o kolophon, mipahayag: “Kini ang mga sugo nga gihatag ni Jehova kang Moises.” (27:34) Ang susamang pahayag makita sa Levitico 26:46. Ang ebidensiya sa una nga nagmatuod si Moises misulat sa Genesis ug Exodo misuporta usab sa iyang pagsulat sa Levitico, sanglit ang Pentateuko dayag sa orihinal usa ka linukot. Dugang pa, ang Levitico gisumpay sa unang mga basahon pinaagi sa panugtong “ug.” Ang kinakusgang pamatuod sa tanan mao nga sila Jesu-Kristo ug uban dinasig nga alagad ni Jehova sagad mikutlo ug mipunting sa kasugoan ug prinsipyo sa Levitico ug mipahinungod kanila kang Moises.—Lev. 23:34, 40-43—Neh. 8:14, 15; Lev. 14:1-32—Mat. 8:2-4; Lev. 12:2—Luc. 2:22; Lev. 12:3—Juan 7:22; Lev. 18:5—Roma 10:5.
3. Unsang hugna sa panahon ang gikobrehan sa Levitico?
3 Unsang hugna sa panahon ang gikobrehan sa Levitico? Ang basahon sa Exodo mitiklop uban sa pagtukod sa tabernakulo “sa unang bulan, sa ikaduhang tuig, sa unang adlaw sa bulan.” Ang basahon sa Numeros (misunod gilayon sa talaan sa Levitico) mibukas uban kang Jehova nga misulti kang Moises “sa unang adlaw sa ikaduhang bulan sa ikaduhang tuig sa ilang paggula sa yuta sa Egipto.” Masabtan, busa, nga wala dangti ug kapin sa bulan lunar ang milabay alang sa pipila ka hitabo sa Levitico, kadaghanan sa basahon gilangkoban sa kasugoan ug kalagdaan.—Ex. 40:17; Num. 1:1; Lev. 8:1–10:7; 24:10-23.
4. Kanus-a gisulat ang Levitico?
4 Kanus-a gisulat ni Moises ang Levitico? Rasonable ang pagtiklop nga siya mihupot ug rekord sa mga hitabo samtang kini nahitabo ug misulat sa instruksiyon sa Diyos samtang siya midawat niini. Gipasabot kini sa sugo sa Diyos kang Moises sa pagsulat sa kalaglagan sa mga Amalekanhon human dayon gipildi sila sa Israel sa away. Ang sayong petsa gisugyot usab sa pipila ka butang sa basahon. Pananglitan, ang mga Israelita gisugo sa pagdala sa mga mananap nga buot nilang gamiton sa pagkaon sa entrada sa balongbalong sa miting aron ihawon. Kining sugo gihatag ug girekord wala madugay tapos sa pag-instalar sa saserdote. Daghang instruksiyon ang gihatag sa paggiya sa mga Israelita sulod sa ilang panaw sa kamingawan. Tanan kini mipunting sa pagsulat ni Moises sa Levitico sulod sa 1512 W.K.P.—Ex. 17:14; Lev. 17:3, 4; 26:46.
5. Unsang katuyoan ang gialagaran sa kasugoan mahitungod sa halad ug seremonyal nga kahugawan?
5 Nganong gisulat ang Levitico? Gituyo ni Jehova nga magbaton ug usa ka balaang nasod, usa ka gibalaang katawhan, gipili alang sa iyang pag-alagad. Sukad sa panahon ni Abel, ang matinumanong mga tawo sa Diyos mitanyag ug mga halad kang Jehova, apan sa nasod sa Israel lamang si Jehova unang mihatag sa klarong instruksiyon mahitungod sa mga halad sala ug ubang halad. Kini, ingon sa gitin-aw sa detalye sa Levitico, nakapaamgo sa mga Israelita sa hinobrang kamakasasala sa sala ug mitisok sa ilang hunahuna kon unsa ka dimakapahimuot kini kang Jehova. Kining kalagdaan, isip bahin sa Kasugoan, mialagad isip magtutudlo nga mitultol sa mga Hudiyo ngadto kang Kristo, mipakita kanila sa panginahanglan sa usa ka Manluluwas ug sa samang panahon mialagad sa paghupot kanila isip katawhan nga bulag sa uban sa kalibotan. Labi na ang kasugoan sa Diyos maylabot sa seremonyal nga kahinlo mialagad sa ulahing katuyoan.—Lev. 11:44; Gal. 3:19-25.
6. Ngano karon ang detalyadong giya kang Jehova espesyal nga kinahanglanon?
6 Isip bag-ong nasod nga mipanaw pa bag-ong yuta, ang Israel nanginahanglan ug hustong direksiyon. Wala pa dangti kini ug tuig gikan sa Exodo, ug ang sukdanan sa kinabuhi sa Egipto ingon man sa relihiyosong buhat niini lab-as pa sa hunahuna. Ang pagminyoay sa mga igsoon batasan sa Egipto. Ang bakak nga pagsimba gisunod sa pagpasidungog sa daghang diyos, uban kanila mga diyos mananap. Karon kining dakong kongregasyon padulong sa Kanaan, diin ang kinabuhi ug relihiyosong buhat mas ngil-ad pa. Apan sud-onga usab ang kampo sa Israel. Mipadako sa kongregasyon mao ang daghan kinsa puro o mestiso Egiptohanon, sagol nga panon nga nagkinabuhi taliwala mismo sa mga Israelita ug natawo sa Egiptohanong mga ginikanan ug gimatuto ug gipatungha sa paagi, relihiyon, ug patriotismo sa mga Egiptohanon. Daghan niini sa wayduda minunot sa dulumtanang batasan sa ilang yutang puloy-anan dili pa dugay sa una. Kinahanglan sila karon makadawat sa detalyadong giya gikan kang Jehova!
7. Sa unsang paagi ang kalagdaan sa Levitico mipakitag patik sa langitnong pagkaawtor?
7 Ang Levitico duna sa bug-os patik sa langitnong pagdasig. Ang yanong tawo dili makamugna sa maalamon ug makataronganong kasugoan ug kalagdaan niini. Gibutyag sa balaod niini maylabot sa pagkaon, balatian, kwarentinas, ug pagtratar sa patay nga mga lawas ang kahibalo sa kamatuoran nga wala pabilhi sa mga tawo sa kalibotan sa medisina hangtod linibo ka tuig sa ulahi. Ang kasugoan sa Diyos maylabot sa mga mananap nga hugaw alang sa pagkaon mopanalipod sa mga Israelita samtang sila mipanaw. Mopanalipod kini kanila batok sa trichonosis gikan sa baboy, tipos ug hilanat-tipos gikan sa pipila ka isda, ug impeksiyon gikan sa mananap nga nakaplagang patay na. Kining praktikal nga kasugoan modirehir sa ilang relihiyon ug kinabuhi aron sila mopabilin nga balaang nasod ug makadangat ug makapuyo sa Yutang Saad. Gipakita sa kasaysayan nga ang kalagdaang gitagana ni Jehova mihatag sa mga Hudiyo sa tinong bintaha ibabaw sa ubang katawhan sa butang sa kahimsog.
8. Sa unsang paagi ang matagnaong kaundan sa Levitico dugang nagmatuod sa kadinasig?
8 Ang katumanan sa mga tagna ug mga larawan sa Levitico dugang nagmatuod sa kadinasig niini. Girekord sa sagrado ug sekular nga kasaysayan ang katumanan sa mga pasidaan sa Levitico mahitungod sa sangpotanan sa dipagsugot. Apil sa ubang butang, gitagna niini nga ang mga inahan mokaon sa ilang kaugalingong kabataan tungod sa gutom. Gipasabot ni Jeremias nga kini natuman sa kalaglagan sa Jerusalem sa 607 W.K.P., ug giasoy ni Josephus nga kini nahitabo sa kalaglagan sa siyudad sa ulahi, sa 70 K.P. Ang matagnaong saad nga si Jehova mahinumdom kanila kon sila mohinulsol nakakaplag sa katumanan niini sa ilang pagbalik gikan sa Babilonya sa 537 W.K.P. (Lev. 26:29, 41-45; Lam. 2:20; 4:10; Esd. 1:1-6) Dugang nagmatuod sa kadinasig sa Levitico mao ang mga pangutlo sa ubang magsusulat sa Bibliya ingon dinasig nga Kasulatan. Dugang pa niadtong gihisgotan sa una sa paglig-on kang Moises isip magsusulat, palihog tan-awa ang Mateo 5:38; 12:4; 2 Corinto 6:16; ug 1 Pedro 1:16.
9. Sa unsang paagi gipadako sa Levitico ang ngalan ug kabalaan ni Jehova?
9 Konsistente nga gipadako sa basahon sa Levitico ang ngalan ug kasoberano ni Jehova. Dimomenos sa 36 ka beses ang kasugoan niini gipahinungod kang Jehova. Ang ngalan ni Jehova mismo makita, sa kasarangan, napulo ka beses matag kapitulo, ug sa makadaghan ang pagsugot sa kasugoan sa Diyos gisilsil pinaagi sa pahinumdom, “Ako si Jehova.” Ang tema sa kabalaan milatas sa tibuok Levitico, mihisgot niining kinahanglanon kapin ka subsob kay sa bisan unsa laing basahon sa Bibliya. Ang mga Israelita kinahanglan balaan kay si Jehova balaan. Ang pipila ka tawo, dapit, butang, ug hugna sa panahon gilain isip balaan. Pananglitan, ang Adlaw sa Pagtabon-sa-sala ug tuig sa Tinghugyaw gilain isip panahon sa espesyal nga kasaulogan sa pagsimba kang Jehova.
10. Unsa ang gipasiugda maylabot sa mga halad, ug unsang silot sa sala ang gihisgotan?
10 Subay sa pasiugda niini sa kabalaan, ang basahon sa Levitico mitataw sa papel nga gidula sa pag-ula sa dugo, nga mao, sa halad sa kinabuhi, sa kapasayloan sa sala. Ang mga halad mananap limitado sa linalang anad ug hinlo. Alang sa pipila ka sala ang kumpisyon, pagpasig-uli, ug pagbayad sa multa kinahanglanon dugang pa sa halad. Alang sa ubang sala, ang silot mao ang kamatayon.
KAUNDAN SA LEVITICO
11. Sa unsang paagi ang Levitico mahimong larawon?
11 Ang Levitico labi na gilangkoban sa lehislatibong sinulat, kadaghanan niini matagnaon usab. Sa kinadak-an ang basahon misunod sa laraw topikal ug mahimong bahinon sa walo ka seksiyon, nga lohikal nga misunod sa usa ug usa.
12. Unsang matang sa halad dugo ang naa, ug sa unsang paagi kini ihalad?
12 Kalagdaan sa mga halad (1:1–7:38). Ang lainlaing halad nahulog sa duha ka heneral nga kategoriya: dugo, nga milakip sa baka, karnero, kanding, ug langgam; ug waydugo, nga milakip sa lugas. Ang mga halad dugo itanyag isip halad nga (1) sinunog, (2) komunyon, (3) sala, o (4) sad-an. Ang tanang upat duna niining tulo ka butang kumon: Ang mohalad mismo modala niini sa entrada sa balongbalong sa miting, iyang ibutang ang iyang mga kamot niini, ug unya ang mananap ihawon. Human isablig ang dugo, ang lawas idispatsar sumala sa matang sa halad. Karon atong konsiderahon ang mga halad dugo.
13-16. (a) Larawa ang kinahanglanon sa (1) halad sinunog, (2) halad komunyon, (3) halad sala, ug (4) halad sad-an. (b) Maylabot sa halad dugo, unsa ang sublisubling gidili?
13 (1) Ang mga halad sinunog mahimong molakip sa laking baka, laking karnero, kanding, o salampati o tukmo, depende sa kahimoan sa mohalad. Kini hiwaon ug, gawas sa panit, sunogon sa katibuokan niini sa altar. Sa kaso sa tukmo o salampati, ang ulo gulgulon apan dili putlon, ug ang pabalonan ug balhibo kuhaon.—1:1-17; 6:8-13; 5:8.
14 (2) Ang halad komunyon mahimong laki o baye, sa baka o sa mga hayop. Ang tambok lamang niini sunogon sa altar, ang pipila moadto sa saserdote ug ang uban kaonon sa mihalad. Gitawag kini halad komunyon, kay pinaagi niini ang mihalad misalo sa pagkaon, o dunay komunyon, ingnon ta, uban ni Jehova ug sa saserdote.—3:1-17; 7:11-36.
15 (3) Ang halad sala kinahanglanon alang sa watuyoang mga sala, mga salang nahimo tungod sa sayop. Ang matang sa mananap nga ihalad depende kon kinsang sala ang tabonan—sa saserdote, katawhan sa kinatibuk-an, pangulo, o ordinaryong tawo. Disama sa boluntaryong halad sinunog ug komunyon alang sa indibiduwal, ang halad sala minando.—4:1-35; 6:24-30.
16 (4) Ang halad sad-an kinahanglanon sa pagtabon sa personal nga sala gumikan sa pagluib, paglimbong, o pagpangawat. Sa pipila ka hitabo ang sad-an nanginahanglan sa pagkumpisal ug paghalad sumala sa kahinguhaan sa usa. Sa uban, kinahanglan ang pagpasig-uli tugbang sa nawala inubanan sa 20 porsiyento ug sa halad sa laking-karnero. Niining seksiyon sa Levitico maylabot sa halad, ang pagkaon sa dugo gitataw ug sublisubling gidili.—5:1–6:7; 7:1-7, 26, 27; 3:17.
17. Sa unsang paagi ang halad waydugo itanyag?
17 Ang mga halad waydugo milakip sa lugas ug mahimong ihalad nga tibuok sinanglag, dinugmok, o pinong harina; ug kini andamon sa lainlaing paagi, sama sa linuto sa hudno, linuto sa kalaha, o pinirito sa tambok. Ihalad kini uban sa asin ug lana ug usahay uban sa insenso, apan kini dili saktan sa lebadura o dugos. Uban sa pipila ka halad usa ka bahin ihatag sa saserdote.—2:1-16.
18. Uban sa unsang makapalig-on-pagtuong talan-awon misangko ang pag-instalar sa saserdote?
18 Pag-instalar sa saserdote (8:1–10:20). Miabot na ang panahon alang sa dakong okasyon sa Israel, ang pag-instalar sa saserdote. Gidumala ni Moises kini sa tanang detalye niini, ingon sa gisugo kaniya ni Jehova: “Ug si Aaron ug ang iyang mga anak nagpadayon sa pagbuhat sa tanang butang gisugo ni Jehova pinaagi kang Moises.” (8:36) Human sa pito ka adlaw nga okupado sa pag-instalar, miabot ang milagroso ug makapalig-on-pagtuong talan-awon. Ang tibuok asambliya presente. Ang mga saserdote bag-o pa mitanyag sa halad. Sila Aaron ug Moises nakapanalangin na sa katawhan. Unya, tan-awa! “Ang himaya ni Jehova mipakita sa tanang katawhan, ug ang kalayo migula gikan sa atubangan ni Jehova ug misugod paglamoy sa halad sinunog ug sa tambok ibabaw sa altar. Sa dihang nakita kini sa tanang katawhan, misinggit sila ug mihapa sa ilang mga nawong.” (9:23, 24) Sa matuod, si Jehova takos sa ilang pagsugot ug pagsimba!
19. Unsang kalapasan ang nahitabo, nga gisundan sa unsa?
19 Apan dunay kalapasan sa Kasugoan. Pananglitan, ang mga anak ni Aaron sila Nadab ug Abihu mihalad ug ilehitimong kalayo sa atubangan ni Jehova. “Niini ang kalayo migula gikan sa atubangan ni Jehova ug milamoy kanila, ug sila namatay sa atubangan ni Jehova.” (10:2) Aron makatanyag ug halad nga madawat ug tagamtamon ang pag-uyon ni Jehova, ang katawhan ug saserdote samang mosunod sa instruksiyon ni Jehova. Human niini, ang Diyos mihatag sa sugo nga ang mga saserdote kinahanglan dili moinom sa ilimnong makahubog samtang mialagad sa tabernakulo, mipasabot ang kahubog mahimong miamot sa sayop sa duha ka anak ni Aaron.
20, 21. Unsang kalagdaan ang mikobre sa kahinlo ug hustong kahindikan?
20 Kasugoan sa kahinlo (11:1–15:33). Kining seksiyon maylabot sa kahinlo sa seremonyal ug kahindikan. Ang pipila ka mananap, anad ug ihalas, hugaw. Ang tanang patay nga lawas hugaw ug mopahinabo niadtong mohikap kanila nga hugaw. Ang pagpanganak sa bata usab modala sa kahugaw ug nanginahanglan lainon ug sa espesyal nga halad.
21 Ang pipila ka sakit sa panit, sama sa sanla, hinongdan usab sa seremonyal nga kahugaw, ug ang paghinlo mipadapat dili lamang sa tawo apan bisan sa bisti ug balay. Ang kwarentinas kinahanglanon. Ang regla ug awasan sa binhi mao man moresulta sa kahugaw, usab ang agasan. Ang paglain kinahanglan niining mga kaso, ug inigkaayo, dugang pa, ang paghugas sa lawas o pagtanyag sa halad o sa duruha.
22. (a) Ngano ang kapitulo 16 talagsaon? (b) Unsa ang palakaw sa Adlaw sa Pagtabon-sa-sala?
22 Adlaw sa Pagtabon-sa-sala (16:1-34). Kini talagsaong kapitulo, kay kini naundan sa instruksiyon sa labing importante nga adlaw sa Israel, ang Adlaw sa Pagtabon-sa-sala, nga nahulog sa ikanapulo ka adlaw sa ikapitong bulan. Kini adlaw sa pagsakit sa kalag (lagmit pinaagi sa pagpuasa), ug niini walay sekular nga bulohaton ang tugotan. Gisugdan kini uban sa halad sa laki nating baka alang sa sala nila Aaron ug sa iyang panimalay, sa tribo ni Levi, gisundan sa halad sa kanding alang sa tibuok nasod. Human sa pagsunog sa insenso, ang pipila sa dugo sa matag mananap dad-on, sa kapulihay, sa Labing Balaan sa tabernakulo, aron isablig sa atubangan sa tabon sa Arka. Sa ulahi ang mga lawas sa mananap dad-on sa gawas sa kampo ug sunogon. Niining adlawa usa ka buhing kanding ipresentar sa atubangan ni Jehova, ug niini ang tanang sala sa katawhan gilitok, human niini kini buhian sa kamingawan. Unya duha ka laking karnero ang itanyag isip halad sinunog, usa alang kang Aaron ug sa iyang panimalay ug usa alang sa tibuok nasod.
23. (a) Diin nato makaplagan ang usa sa labing tataw nga pahayag sa Bibliya mahitungod sa dugo? (b) Unsang ubang kalagdaan misunod?
23 Kalagdaan sa dugo ug ubang butang (17:1–20:27). Kining seksiyon mipahaluna sa daghang kalagdaan alang sa katawhan. Makausa pa ang dugo gidili sa usa sa labing tataw nga pahayag mahitungod sa dugo nga makaplagan bisan diin sa Kasulatan. (17:10-14) Ang dugo nagakaigong gamiton sa altar, apan dili sa pagkaon. Ang dulumtanang batasan, sama sa insesto, sodomiya, ug bestialidad, gidili. Naa ang kalagdaan alang sa proteksiyon sa sinakit, kabos, ug sa dumuluong, ug ang sugo gihatag, “Kinahanglan higugmaon mo ang imong isigkatawo ingon sa imong kaugalingon. Ako si Jehova.” (19:18) Ang sosyal ug ekonomikanhong kaayohan sa nasod gibantayan, ug ang espirituhanong kapeligrohan, sama sa pagsimba kang Molek ug espiritismo, gidili, uban sa kamatayon isip silot. Makausa pa gipasiugda sa Diyos ang pagbulag sa iyang katawhan: “Ug kamo magpamatuod sa inyong kaugalingon nga balaan kanako, tungod kay ako si Jehova balaan; ug ako magpadayon sa pagbulag kaninyo gikan sa ubang katawhan aron mamaako.”—20:26.
24. Unsa ang gilaraw sa Levitico mahitungod sa kalipikasyon sa saserdote ug sa panahonong pista?
24 Ang saserdote ug mga pista (21:1–25:55). Ang sunod tulo ka kapitulo maylabot labi na sa pormal nga pagsimba sa Israel: ang kalagdaan nga migahom sa mga saserdote, sa ilang pisikal nga kalipikasyon, kinsa ang ilang minyoan, kinsa ang mahimong mokaon sa balaang butang, ug ang kinahanglanon sa walay-ikasaway nga mananap nga gamiton sa halad. Tulo ka nasodnon panahonong pista ang gisugo, nga mitaganag okasyon sa “pagkasadya sa atubangan ni Jehova nga inyong Diyos.” (23:40) Isip usa ka tawo, ang nasod niining paagi moliso sa pagtagad, pagdayeg, ug pagsimba kang Jehova, nga milig-on sa relasyon uban kaniya. Kini mga pista kang Jehova, mga tinuig balaang kumbensiyon. Ang Paskuwa, uban sa Pista sa Tinapay nga Walay Lebadura, gipahaluna sa sayong tingpamulak; ang Pentekostes, o Pista sa mga Semana, mosunod sa ulahing tingpamulak; ug ang Adlaw sa Pagtabon-sa-sala ug sa walo ka adlaw nga Pista sa mga Balongbalong, o Pag-ani, sa tinghunlak.
25. (a) Sa unsang paagi kini gipakita nga “ang Ngalan” huptan sa kadungganan? (b) Unsang kalagdaan ang lakip sa numero “pito”?
25 Sa kapitulo 24, ang instruksiyon gihatag mahitungod sa tinapay ug lana nga gamiton sa pag-alagad sa tabernakulo. Misunod ang insidente diin si Jehova mibaod nga si bisan kinsang miabuso “sa Ngalan”—oo, sa ngalan ni Jehova—ipabato sa kamatayon. Unya siya mipahayag sa balaod sa angay nga silot, “mata sa mata, ngipon sa ngipon.” (24:11-16, 20) Sa kapitulo 25, ang kalagdaan makaplagan sa tuig-kataas nga Igpapahulay, o tuig sa pagpahulay, nga himoon matag ika-7 ka tuig ug sa Tinghugyaw matag ika-50 ka tuig. Niining ika-50 ka tuig, ang kagawasan imantala sa tibuok yuta, ug ang napanunod nga kabtangang nabaligya o nahural sulod sa miaging 49 ka tuig kinahanglan iuli. Ang kasugoan nga miprotekta sa katungod sa kabos ug sa ulipon gihatag. Niining seksiyon ang numero “pito” tataw nga makita—ikapitong adlaw, ikapitong tuig, mga pista sa pito ka adlaw, hugna sa pito ka semana, ug sa Tinghugyaw, nga moabot human sa pito ka tuig pil-on sa pito.
26. Sa unsa ang Levitico midangat sa kinatumyan niini?
26 Sangpotanan sa pagsugot ug dipagsugot (26:1-46). Ang basahon sa Levitico midangat sa kinatumyan niining kapitulo. Dinhi si Jehova mitala sa ganti sa pagsugot ug sa silot sa dipagsugot. Sa samang panahon, iyang gitanyag ang paglaom alang sa mga Israelita kon sila mopaubos sa ilang kaugalingon, nga nagkanayon: “Ako mahinumdom alang kanila sa tugon sa ilang mga amahan nga akong gikuha gikan sa yuta sa Egipto ubos sa mga mata sa mga nasod, aron sa pagpamatuod sa akong kaugalingon nga ilang Diyos. Ako si Jehova.”—26:45.
27. Sa unsang paagi ang Levitico mitiklop?
27 Ubang kalagdaan (27:1-34). Ang Levitico mitiklop uban sa instruksiyon sa pagdumala sa halad panaad, sa panganay alang kang Jehova, ug sa ikapulong bahin nga balaan kang Jehova. Unya ang mubong kolophon: “Kini ang mga sugo nga gihatag ni Jehova kang Moises isip mga sugo sa mga anak sa Israel sa Bukid Sinai.”—27:34.
NGANONG MAPUSLANON
28. Unsa ang kaayohan sa Levitico sa Kristohanon karon?
28 Isip bahin sa dinasig nga Kasulatan, ang basahon sa Levitico may dakong kaayohan sa Kristohanon karon. Kini kahibudnganang tabang sa pagpabili kang Jehova, sa iyang kinaiya, ug sa iyang paagi sa pagpakiglabot uban sa iyang linalang, sama sa klarong gidemostrar niya uban sa Israel ubos sa tugon sa Kasugoan. Gipahayag sa Levitico ang daghan pasukaranang prinsipyo nga kanunay nagpadapat, ug kini undan sa daghan matagnaong sundanan, ingon man sa mga tagna, nga makapalig-on pagtuong palandongon. Daghan sa prinsipyo niini gisubli pagpahayag sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang uban niini direktang gikutlo. Pito ka talagsaong punto ang gihisgotan sa ubos.
29-31. Sa unsang paagi gipasiugda sa Levitico ang pagtahod sa (a) kasoberano, (b) ngalan, ug (c) kabalaan ni Jehova?
29 (1) Pagkasoberano ni Jehova. Siya ang Maghahatag-balaod, ug kita isip iyang linalang may tulobagon kaniya. Nagakaigo siya misugo kanatong mahadlok kaniya. Isip Unibersohanong Soberano, dili siya motugot sa panagribal, bisan kana sa porma sa idolatriya, espiritismo, o ubang aspeto sa demonismo.—Lev. 18:4; 25:17; 26:1; Mat. 10:28; Buh. 4:24.
30 (2) Ngalan ni Jehova. Ang iyang ngalan huptang balaan, ug dili kita mangahas sa pagdalag kaulawan niini pinaagi sa pulong o aksiyon.—Lev. 22:32; 24:10-16; Mat. 6:9.
31 (3) Kabalaan ni Jehova. Tungod kay siya balaan, ang iyang katawhan kinahanglan balaan, nga mao, gibalaan, o gibulag alang sa iyang pag-alagad. Lakip niini ang pagpabiling bulag sa waydiyos nga kalibotan libot kanato.—Lev. 11:44; 20:26; San. 1:27; 1 Ped. 1:15, 16.
32-34. Unsang prinsipyo ang gilaraw maylabot sa (a) sala, (b) dugo, ug (c) relatibong sala?
32 (4) Ang hinobrang kamakasasala sa sala. Ang Diyos mao ang motino kon unsa ang sala, ug kinahanglan kita maningkamot batok niana. Ang sala kanunay nanginahanglan sa nagtabong halad. Dugang pa, kini nanginahanglan kanato sa pagkumpisal, paghinulsol, ug pagbayad sa gilapdong posible. Alang sa pipila ka sala walay kapasayloan.—Lev. 4:2; 5:5; 20:2, 10; 1 Juan 1:9; Heb. 10:26-29.
33 (5) Kabalaan sa dugo. Tungod kay ang dugo sagrado, dili kini pasudlon sa lawas sa bisan unsang porma. Ang bugtong gamit nga gitugot alang sa dugo mao ang pagtabon sa sala.—Lev. 17:10-14; Buh. 15:29; Heb. 9:22.
34 (6) Karelatibo sa sala ug silot. Dili ang tanang sala ug makasasala giisip sa samang kahayag. Mas taas ang katungdanan, mas dako ang responsabilidad ug silot sa sala. Ang tinuyong sala mas bug-at silotan kay sa watuyoang sala. Ang silot lagmit sumala sa katakos sa pagbayad. Ang prinsipyo sa karelatibo usab mipadapat sa ubang natad gawas sa sala ug silot, sama sa seremonyal nga kahugaw.—Lev. 4:3, 22-28; 5:7-11; 6:2-7; 12:8; 21:1-15; Luc. 12:47, 48; San. 3:1; 1 Juan 5:16.
35. Sa unsang paagi gisumada sa Levitico ang atong katungdanan sa atong isigkatawo?
35 (7) Hustisya ug gugma. Agig sumada sa atong katungdanan sa atong isigkatawo, ang Levitico 19:18 miingon: “Kinahanglan higugmaon mo ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.” Kini milakip sa tanang butang. Mipugong kini sa pagpihigpihig, pagpangawat, pagpamakak, o pagbutangbutang, ug kini nanginahanglan sa pagpakitag konsiderasyon sa hinikawan, kabos, buta, ug bungol.—Lev. 19:9-18; Mat. 22:39; Roma 13:8-13.
36. Unsa ang nagmatuod nga ang Levitico mapuslanon sa Kristohanong kongregasyon?
36 Nagmatuod usab nga ang Levitico talagsaong “mapuslanon alang sa pagpanudlo, alang sa pagpamadlong, alang sa pagpanul-id sa mga butang, alang sa pagmatuto sa pagkamatarong” sa Kristohanong kongregasyon mao ang sublisubling reperensiyang gihimo niini nila Jesus ug sa iyang mga apostol, labi na nila Pablo ug Pedro. Sila midapit pagtagad sa daghan matagnaong sundanan ug landong sa mga butang umaabot. Sama sa giingon ni Pablo, “ang Kasugoan dunay landong sa maayong mga butang umaabot.” Kini mipahaluna sa “mahulagwayong representasyon ug landong sa langitnong mga butang.”—2 Tim. 3:16; Heb. 10:1; 8:5.
37. Unsang katumanan sa landong ang gihubit sa Hebreohanon?
37 Ang tabernakulo, saserdote, halad, ug labi na ang tinuig nga Adlaw sa Pagtabon-sa-sala dunay mahulagwayong kahinongdanon. Si Pablo, sa iyang sulat sa Mga Hebreohanon, mitabang kanato sa pag-ila sa espirituwal nga katugbang niining butang maylabot sa “matuod nga balongbalong” sa pagsimba kang Jehova. (Heb. 8:2) Ang pangulong saserdote si Aaron mihulagway kang Kristo Jesus “isip hataas saserdote sa maayong mga butang miabot na, pinaagi sa mas halangdon ug mas hingpit nga balongbalong.” (Heb. 9:11; Lev. 21:10) Ang dugo sa halad nga mananap milandong sa dugo ni Jesus, mipahinabo sa “walay kataposang kaluwasan alang kanato.” (Heb. 9:12) Ang labing sulod nga lawak sa tabernakulo, ang Labing Balaan, diin ang hataas saserdote misulod lamang sa tinuig nga Adlaw sa Pagtabon-sa-sala sa pagpresentar sa halad dugo, “usa ka hulad sa tinuod,” sa “langit mismo,” diin si Jesus misaka “sa atubangan sa persona sa Diyos alang kanato.”—Heb. 9:24; Lev. 16:14, 15.
38. Sa unsang paagi ang mahulagwayong halad natuman kang Jesus?
38 Ang aktuwal halad biktima—maayong-lawas, walay-ikasaway nga mananap nga gihalad isip halad sinunog o sala—mirepresentar sa hingpit walay-ikasaway nga halad sa tawhanong lawas ni Jesu-Kristo. (Heb. 9:13, 14; 10:1-10; Lev. 1:3) Makapainteres, si Pablo usab mihisgot sa kinaiya sa Adlaw sa Pagtabon-sa-sala diin ang lawas sa mananap alang sa halad sala gidala gawas sa kampo ug gisunog. (Lev. 16:27) “Busa si Jesus usab,” misulat si Pablo, “miantos sa gawas sa ganghaan. Pasagdi, nan, nga mangadto kita kaniya sa gawas sa kampo, nga magpas-an sa kaulawan niya.” (Heb. 13:12, 13) Pinaagi sa maong dinasig nga interpretasyon, ang seremonyal nga palakaw nga gilaraw sa Levitico nakabaton sa dugang kahinongdanon, ug kita sa matuod makasugod sa pagsabot kon sa unsang paagi si Jehova didto mihimog makapahibulong landong mipunting sa kamatuoran nga mahimong matin-aw lamang pinaagi sa balaang espiritu. (Heb. 9:8) Ang maong hustong pagsabot hinongdanon niadtong kinsa magpulos sa tagana sa kinabuhi nga gihimo ni Jehova pinaagi ni Kristo Jesus, ang “dakong saserdote nga nagadumala sa balay sa Diyos.”—Heb. 10:19-25.
39. Sa unsang paagi ang Levitico nahiusa sa “tibuok Kasulatan” sa pagpahibalo sa mga katuyoan sa Gingharian ni Jehova?
39 Sama sa saserdote nga panimalay ni Aaron, si Jesu-Kristo isip Hataas Saserdote dunay luyoluyong mga saserdote uban kaniya. Kini giingon “harianong saserdote.” (1 Ped. 2:9) Ang Levitico klarong mipunting ug mitin-aw sa nagtabon-salang bulohaton sa dakong Hataas Saserdote ug Hari ni Jehova ug sa kinahanglanong gipahaluna sa mga membro sa Iyang panimalay, nga giingon “malipayon ug balaan” ug isip ‘saserdote sa Diyos ug ni Kristo ug magamando ingon mga hari uban kaniya sulod sa usa ka libo ka tuig.’ Kadakong panalangin ang himoon nianang saserdote nga bulohaton sa pagtuboy sa masinugtanong katawhan ngadto sa kahingpitan, ug kadakong kalipay ang dad-on nianang langitnong Gingharian sa pagpasig-uli sa kalinaw ug kamatarong sa yuta! Dayag, nga kitang tanan kinahanglan magpasalamat sa balaang Diyos, si Jehova, sa iyang paghikay sa Hataas Saserdote ug Hari ug sa harianong saserdote sa pagmantala sa halayo sa Iyang kahalangdon sa pagbalaan sa Iyang ngalan! Matuod, ang Levitico kahibudnganang nahiusa sa “tibuok Kasulatan” sa pagpahibalo sa mga katuyoan sa Gingharian ni Jehova.—Pin. 20:6.
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
