Basahon sa Bibliya Numero 34​—Nahum

Magsusulat: Nahum

Dapit Gisulatan: Juda

Sinulat Nahuman: Una pa sa 632 W.K.P.

1. Unsa ang nahibaloan sa karaang Ninibe?

 “ANG pahayag batok sa Ninibe.” (Nah. 1:1) Gibuksan ang tagna ni Nahum uban niining tilimad-ong pulong. Nganong gihimo niya kining deklarasyon sa kalaglagan? Unsa ang nahibaloan sa karaang Ninibe? Ang iyang kasaysayan gisuma ni Nahum sa tulo ka pulong: “siyudad nga duguon.” (3:1) Duha ka bungdo sa silangang tampi sa Suba Tigris atbang sa modernong siyudad sa Mosul, amihanang Iraq, mitimaan sa dapit sa karaang Ninibe. Kini labihang gilig-on sa paril ug kanal sa tubig ug kabisera sa Asiryanhong Imperyo sa ulahing bahin sa kasaysayan niini. Bisan pa, ang sinugdan sa siyudad balik pa sa mga adlaw ni Nimrod, ang “‘gamhanang mangangayam batok kang Jehova.’ . . . Iyang gisulong ang Asirya ug gitukod ang Ninibe.” (Gen. 10:9-11) Sa ingon ang Ninibe dunay dimaayong sinugdan. Labi na siya nahimong bantogan sulod sa paghari nila Sargon, Senakerib, Esar-hadon, ug Asurbanipal, sa talitapos nga hugna sa panahon sa Asiryanhong Imperyo. Pinaagi sa gubat ug pagdaog, gipadato niya ang iyang kaugalingon uban sa inagaw ug nahimong bantogan tungod sa iyang mapintas, ditawhanong pagtratar nga gipadapat sa iyang mga magmamando sa panonpanon sa mga bihag. a Matod ni C. W. Ceram, sa panid 266 sa iyang basahon Gods, Graves and Scholars (1954): “Ang Ninibe gipasiugda sa hunahuna sa katawhan pinaagi sa pagpatay, paglungkab, pagdaogdaog, ug paglapas sa maluya; pinaagi sa gubat ug tanang matang sa pisikal nga kapintas; pinaagi sa mga buhat sa duguon nga dinastiya sa mga magmamando nga mikupot sa katawhan sa kalisang ug sagad gipatay sa mga ribal labi pang mapintas kay kanila.”

2. Unsang matang ang relihiyon sa Ninibe?

 ² Unsa na man ang relihiyon sa Ninibe? Iyang gisimba ang dakong panteyon sa mga diyos, kadaghanan kanila gikan sa Babilonya. Gisangpit kining mga diyos sa iyang mga magmamando samtang sila mopanaw sa paglaglag ug pagpuo, ug ang iyang mga kampanya sa pagdaog giagda sa iyang hakog nga mga pari, nga milaom sa dakong pahat sa inagaw. Sa iyang basahon Ancient Cities (1886, panid 25), si W. B. Albright miingon: “Ilang gisimba ang kusog, ug molitok lamang sa ilang mga pag-ampo sa dakong mga idolo sa bato, mga liyon ug mga torong baka kansang baga nga mga bahin sa lawas, mga pako sa agila, ug mga ulo sa tawo simbolo sa kusog, kaisog, ug kadaogan. Ang away mao ang naandang buhat sa nasod, ug ang mga pari wayhunong tigsiging sa gubat. Sila gisuportahan ug dako sa mga inagaw sa pagdaog, diin ang tinong porsiyento gitudlo kanila una pa bahinan ang uban, kay kining rasa sa mga tulisan labihan ka relihiyoso.”

3. (a) Sa unsang paagi ang kahulogan sa ngalan ni Nahum haom? (b) Sakop sa unsang hugna sa panahon ang tagna ni Nahum?

³ Ang tagna ni Nahum, bisan mubo, kargado sa interes. Ang tanan atong nahibaloan maylabot sa manalagna mismo naa sa unang bersikulo: “Ang basahon sa panan-awon ni Nahum ang Elkosanhon.” Ang iyang ngalan (Hebreohanon, Na·chumʹ) nagkahulogan “Maglilipay.” Dili kalipay ang iyang mensahe sa Ninibe, apan sa matuod nga katawhan sa Diyos, kini nagkahulogan sa seguro ug dayong kahupayan gikan sa dimalukmay ug gamhanang kaaway. Kalipay, usab, nga wala hisgoti ni Nahum ang mga sala sa iya mismong katawhan. Bisan pa ang dapit sa Elkos wala hibaloi sa tino, lagmit ang tagna gisulat sa Juda. (Nah. 1:15) Ang pagkahulog sa Ninibe, nahitabo sa 632 W.K.P., umaabot pa sa dihang girekord ni Nahum ang iyang tagna, ug iyang gitandi kining hitabo sa pagkahulog sa No-amon (Tebes, sa Egipto) nga nahitabo di pa dugay una niini. (3:8) Busa, mahimong gisulat ni Nahum ang iyang tagna sulod niining hugna sa panahon.

4. Unsang hiyas sa pagsulat ang dayag sa basahon sa Nahum?

⁴ Ang estilo sa basahon lahi. Wala kini sa pinalab-anang pulong. Ang kusog ug realismo niini nunot sa pagkabahin niini sa dinasig nga kasulatan. Si Nahum labi na maayo sa mahubiton, emosyonal, ug dramatikong pinulongan, ingon man sa pahayag nga may dignidad, kaklaro sa kalarawanan, ug buhing kahan-ayan sa pulong. (1:2-8, 12-14; 2:4, 12; 3:1-5, 13-15, 18, 19) Kadaghanan sa unang kapitulo diha sa estilo sa balak akrostiko. (1:8, nota sa ubos) Ang estilo ni Nahum gipadato sa kainusara sa iyang tema. Naa kaniya ang labihang kaluod alang sa mabudhiong kaaway sa Israel. Walay iyang nakita kondili kalaglagan sa Ninibe.

5. Unsa ang nagmatuod sa kakasaligan sa tagna ni Nahum?

⁵ Ang pagkakasaligan sa tagna ni Nahum gimatud-an sa kasibu sa katumanan niini. Sa adlaw ni Nahum, kinsa pa gawas sa manalagna ni Jehova ang mangahas sa pagtagna ang garbosong kabisera sa Asiryanhong gahom sa kalibotan mabuslot sa “mga ganghaan sa mga suba,” matunaw ang iyang palasyo, ug siya mismo mahimong “waysulod ug kawang, ug siyudad nga biniyaan”? (2:6-10) Gipakita sa sunod nga hitabo nga ang tagna matuod dinasig sa Diyos. Gihubit sa kasaysayan sa Babilonyanhon haring Nabopolasar ang pagkabihag sa Ninibe pinaagi sa mga Medyanhon ug mga Babilonyanhon: “Ang siyudad [ilang gihimo] nga mga bungtod-ginuba ug mga tinapok (sa ginuba) . . . ].” b Labihan ka bug-os ang kalaglagan sa Ninibe nga bisan ang dapit niini hikalimtan sulod sa daghang kasiglohan. Pipila ka kritiko miyubit sa Bibliya niining punto, miingon ang Ninibe sukad wala milungtad.

6. Unsa ang nahiukban sa dapit sa karaang Ninibe nga mibindikar sa kasibu sa Nahum?

⁶ Bisan pa, dugang ebidensiya sa kakasaligan sa Nahum, ang dapit sa Ninibe nadiskobrehan, ug gisugdan didto ang pagkalot sa ika-19 ka siglo. Gibanabanang minilyon ka tonelada sa yuta ang habwaon sa pagkalot niini sa bug-os. Unsa ang nakalot na sa Ninibe? Kadaghanan suporta sa kasibu sa tagna ni Nahum! Pananglitan, ang iyang mga monumento ug mga kinulit testigo sa iyang kapintas, ug naa ang nahibilin sa labihan ka dakong estatuwa sa pakoan mga torong baka ug mga liyon. Dikahibudnganan si Nahum misulti kaniya ingon “lungib sa mga liyon”!—2:11. c

7. Unsa ang suporta sa kanonisidad sa basahon sa Nahum?

⁷ Ang kanonisidad sa Nahum gipakita sa pagdawat sa mga Hudiyo sa basahon ingon bahin sa dinasig nga Kasulatan. Bug-os kining harmonya uban sa Bibliya. Ang tagna gilitok sa ngalan ni Jehova, sa kang kansang hiyas ug supremasiya kini mihatag sa larinong pamatuod.

KAUNDAN SA NAHUM

8. Unsang kalaglagan ang gilitok alang sa Ninibe, apan unsang maayong balita alang sa Juda?

⁸ Pahayag ni Jehova batok sa Ninibe (1:1-15). “Si Jehova usa ka Diyos nga nangayo sa ekslusibong debosyon ug nagapanimalos.” Uban niining mga pulong gipahaluna sa manalagna ang esena alang sa “pahayag batok sa Ninibe.” (1:1, 2) Bisan pa si Jehova mahinay sa kasuko, tan-awa siya karon samtang iyang gipahayag ang panimalos pinaagi sa hangin ug unos. Miuyog ang kabukiran, natunaw ang kabungtoran, ug mibalod ang yuta. Kinsa ang makabarog sa kainit sa iyang kasuko? Bisan pa, si Jehova kuta niadtong nangitag panalipod kaniya. Apan ang Ninibe laglagon. Siya puohon sa lunop, ug ang “kalisdanan dili na motunga pa sa ikaduhang panahon.” (1:9) Papason ni Jehova ang iyang ngalan ug ang iyang mga diyos. Iyang ilubong siya. Sa makapahayahay  nga kalahi, naa ang maayong balita alang sa Juda! Unsa kini? Usa ka magmamantala sa kalinaw misangpit kanila sa pagsaulog sa ilang mga pista ug sa pagbayad sa ilang mga panaad, kay ang kaaway, ang “tawo nga waypulos,” gihukman na. “Sa iyang katibuokan siya putlon.”—1:15.

9. Unsang matagnaong sud-ong ang atong mabatonan sa kapildihan sa Ninibe?

⁹ Pasiunang pagsud-ong sa kalaglagan sa Ninibe (2:1–3:19). Giluwatan ni Nahum ang mayubitong hagit sa Ninibe sa paglig-on sa iyang kaugalingon batok sa taliabot nga mopatibulaag. Tigumon usab ni Jehova ang iya, ‘ang garbo sa Jacob ug Israel.’ Tan-awa ang kalasag ug pula nga bisti sa iyang mga tawo nga kusganon ug sa kidlap sa asiro sa iyang “karo sa gubat sa adlaw sa iyang pagpangandam”! Ang mga karo sa gubat “padayong misutoy daw buang” sa kadalanan, mikilab ingon sa kilat. (2:2-4) Karon atong mabatonan ang matagnaong sud-ong sa gubat. Nadugmo ang mga Ninibehanon ug midali sa pagpanalipod sa paril apan sa kakawangan. Nabuksan ang mga ganghaan sa suba, natunaw ang palasyo, ug ang mga ulipon-babaye midangoyngoy ug mipukpok sa ilang kasingkasing. Ang mikagiw nga mga lalaki gisultihan sa pagbarog nga waylihok, apan walay mausa ang miliso. Ang siyudad gilungkab ug gilaglag. Natunaw ang mga kasingkasing. Hain na man kining lungib sa mga liyon? Gipuno sa liyon ang iyang langub uban sa tukbonon alang sa iyang mga itoy, apan gipahayag ni Jehova: “Tan-awa! Ako batok kanimo.” (2:13) Oo, gisunog ni Jehova ang makinarya sa gubat sa Ninibe, gipadala ang espada sa paglamoy sa iyang mga itoy nga liyon, ug giputol ang iyang tukbonon gikan sa yuta.

10. Ingon sa unsa giyagyag ang Ninibe, ug sa unsang paagi dugang gihubit ang iyang kataposan?

¹⁰ “Alaot ang duguon nga siyudad . . . puno sa limbong ug tikas.” Pamatii ang latus sa latigo ug ang kagalkal sa ligid. Tan-awa ang luksolukso sa kabayo, untol-untol sa karo, nagatungtong na nga magkakabayo, kidlap sa espada, ug kilat sa bangkaw—ug unya, ang mabagang masa sa patay. “Walay kataposan ang patay nga mga lawas.” (3:1, 3) Ug ngano? Tungod kay iyang gilit-agan ang kanasoran sa iyang pagpamuta ug ang kabanayan uban sa iyang pamarang. Sa ikaduha gipahayag ni Jehova: “Tan-awa! Ako batok kanimo.” (3:5) Ang Ninibe iyagyag ingon mananapaw ug siya laglagon, ang iyang dadangatan susama ra nianang iya sa No-amon (Tebes), nga gibihag sa Asirya. Ang iyang mga kuta ingon sa hinog nga igera, “nga, kon uyogon, pihong matagak sa baba sa kumakaon.” (3:12) Ang iyang mga manggugubat ingon sa mga babaye. Waybutang makaluwas sa Ninibe gikan sa kalayo ug espada. Ang iyang mga magbalantay mokagiw ingon sa duot sa dulon sa adlaw nga mahayag, ug ang iyang katawhan tibulaagon. Ang hari sa Asirya makaila nga walay kahupayan, ni kaayohan alang niining kalaglagan. Tanan nga makadungog sa report mopakpak sa ilang kamot, kay ang tanan miantos sa kadaotan sa Asirya.

NGANONG MAPUSLANON

11. Unsang pasukaranang prinsipyo sa Bibliya ang giilustrar sa Nahum?

¹¹ Giilustar sa basahon sa Nahum ang pipila ka pasukaranang prinsipyo sa Bibliya. Gisubli sa unang mga pulong sa panan-awon ang katarongan sa Diyos sa paghatag sa ikaduha sa Napulo ka Sugo: “Si Jehova usa ka Diyos nga nangayo sa ekslusibong debosyon.” Dihadiha human niana iyang gipahibalo ang kapiho sa iyang “pagpanimalos batok sa iyang mga kaaway.” Ang mapintas nga garbo sa Asirya ug ang iyang paganong mga diyos dimakaluwas kaniya gikan sa pagpahamtang sa hukom ni Jehova. Makasalig kita nga sa igong panahon si Jehova usab mopakanaog sa hustisya sa tanang daotan. “Si Jehova mahinay sa kasuko ug dako sa gahom, ug sa bisan unsang paagi si Jehova dili mopugong sa pagsilot.” Sa ingon ang hustisya ug supremasiya ni Jehova gibayaw batok sa iyang pagpuo sa gamhanang Asirya. Ang Ninibe nahimong “waysulod ug kawang, ug siyudad nga biniyaan!”—1:2, 3; 2:10.

12. Unsang pagpasig-uli ang gipahibalo ni Nahum, ug sa unsang paagi ang iyang tagna mahimong ilangkit sa paglaom sa Gingharian?

¹² Kasukwahi sa ‘bug-os nga pagkaputol’ sa Ninibe, gipahibalo ni Nahum ang pagpasig-uli sa ‘garbo ni Jacob ug Israel.’ Gipadala usab ni Jehova ang malipayong balita sa iyang katawhan: “Tan-awa! Ibabaw sa kabukiran ang mga tiil sa usa nga nagadala sa maayong balita, usa nga nagamantala sa kalinaw.” Kining balita sa kalinaw may koneksiyon sa Gingharian sa Diyos. Sa unsang paagi kita nahibalo niini? Dayag kini tungod sa paggamit ni Isaias sa samang pahayag, diin iyang gidugang ang mga pulong: “Ang usa nga nagadala sa maayong balita sa butang mas maayo, sa usa nga nagamantala sa kaluwasan, sa usa nga nagaingon sa Sion: ‘Ang imong Diyos nahimong hari!’” (Nah. 1:15; 2:2; Isa. 52:7) Sa kapulihay, gipadapat sa apostol Pablo sa Roma 10:15 ang pahayag niadtong gipadala ni Jehova ingon Kristohanong mga magwawali sa maayong balita. Kini sila nagamantala sa “maayong balita sa gingharian.” (Mat. 24:14) Matuod sa kahulogan sa iyang ngalan, gitagana ni Nahum ang kalipay alang sa tanang nangita sa kalinaw ug kaluwasan nga nagaabot uban sa Gingharian sa Diyos. Tanan kini seguradong makaamgo nga ‘si Jehova maayo, usa ka kuta sa adlaw sa kalisdanan alang niadtong nangitag dangpanan kaniya.’—Nah. 1:7.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]