Basahon sa Bibliya Numero 40​—Mateo

Magsusulat: Mateo

Dapit Gisulatan: Palestina

Sinulat Nahuman: k. 41 K.P.

Gikobrehang Panahon: 2 W.K.P.–33 K.P.

1. (a) Unsang saad ang gihuptan ni Jehova atubangan sa katawhan gikan sa Eden padayon? (b) Sa unsang paagi ang paglaom sa Mesiyas nahimong lig-on pagkatukod taliwala sa mga Hudiyo?

 SUKAD sa panahon sa rebelyon sa Eden, gihuptan ni Jehova atubangan sa katawhan ang makalipay nga saad nga siya motaganag kaluwasan alang sa tanang mahigugmaon sa pagkamatarong pinaagi sa Binhi sa iyang “babaye.” Kining Binhi, o Mesiyas, iyang gituyo nga patunghaon gikan sa nasod sa Israel. Samtang milabay ang kasiglohan, iyang gipahinabo nga irekord ang kawhakawhaan ka tagna pinaagi sa mga dinasig Hebreohanong magsusulat, mipakita nga ang Binhi mahimong Magmamando sa Gingharian sa Diyos ug siya molihok sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova, sa paghinlo niini hangtod sa hangtod sa panamastamas nga gitapok niini. Daghang detalye ang gitagana pinaagi niining mga manalagna labot niining usa nga mahimong bindikador ni Jehova ug modala sa kaluwasan gikan sa kahadlok, pagdaogdaog, sala, ug kamatayon. Uban sa pagkakompleto sa Hebreohanong Kasulatan, ang paglaom sa Mesiyas lig-on nang gitukod taliwala sa mga Hudiyo.

2. Sa pagpadayag sa Mesiyas, sa unsang paagi ang mga sirkumstansiya haom alang sa pagpakaylap sa maayong balita?

² Sa kasamtangan ang esena sa kalibotan nagkabalhin. Gimaniobra sa Diyos ang kanasoran sa pag-andam alang sa pagpadayag sa Mesiyas, ug ang mga sirkumstansiya haom kaayo sa pagpakaylap sa balita nianang hitabo sa halayo ug halapad. Gitagana sa ikalimang gahom sa kalibotan, Gresya, ang kumong pinulongan, unibersohanong paagi sa komunikasyon taliwala sa kanasoran. Ang Roma, ikaunom nga gahom sa kalibotan, nakasolda sa sakop nga kanasoran ngadto sa usa ka imperyo sa kalibotan ug nakatagana sa kadalanan sa paghimo sa tanang bahin sa imperyo nga kaduolan. Daghang Hudiyo ang nakatag taliwala niining imperyo, sa pagkaagi nga ang uban nahibalo sa pagpaabot sa mga Hudiyo sa taliabot nga Mesiyas. Ug karon, kapin sa 4,000 ka tuig tapos sa Edenikong saad, ang Mesiyas mipadayag! Ang dugay nang gipaabot sinaad nga Binhi miabot na! Ang labing importante nga mga hitabo hangtod sa maong panahon sa kasaysayan sa katawhan mibukhad samtang matinumanong gituman sa Mesiyas dinhi sa yuta ang kabubut-on sa iyang Amahan.

3. (a) Unsang tagana ang gihimo ni Jehova sa pagrekord sa detalye sa kinabuhi ni Jesus? (b) Unsa ang mipalahi sa matag usa sa mga Ebanghelyo, ug ngano ang tanang upat kanila kinahanglanon?

³ Panahon na usab alang sa dinasig nga pagsulat nga himoon sa pagrekord niining hinongdanong mga hitabo. Gidasig sa espiritu ni Jehova ang upat ka matinumanong lalaki sa pagsulat sa independiyente nga talaan, sa ingon gitagana ang upat ka pilu nga saksi si Jesus ang Mesiyas, ang sinaad nga Binhi ug  Hari, ug mihatag sa detalye sa iyang kinabuhi, ministeryo, kamatayon, ug pagkabanhaw. Kining mga talaan gitawag mga Ebanghelyo, ang pulong “ebanghelyo” nagkahulogan “maayong balita.” Samtang ang upat paralelo ug sagad mikobre sa samang insidente, dili sila sa bisan unsang paagi yanong mga kopya sa usa ug usa. Ang unang tulo ka Ebanghelyo sagad gitawag sinoptiko, nagkahulogan, “samang panlantaw,” sanglit ilang gibatonan ang susamang pagduol sa sugilon sa kinabuhi ni Jesus sa yuta. Apan ang matag usa sa upat ka magsusulat—Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan—miasoy sa iyang kaugalingon nga sugilanon ni Kristo. Ang matag usa duna sa iyang kaugalingon partikular nga tema ug tumong, mibanaag sa iyang kaugalingon nga personalidad, ug gihuptan sa hunahuna ang iyang dihadihang magbabasa. Sa dugang mosusi kita sa ilang sinulat, dugang kita moapresyar sa kalahi sa kinaiya sa matag usa ug kining upat ka dinasig nga basahon sa Bibliya milangkob sa independiyente, komplementaryo, ug harmonya nga talaan sa kinabuhi ni Jesu-Kristo.

4. Unsa ang nahibaloan labot sa magsusulat sa unang Ebanghelyo?

⁴ Ang unang misulat sa maayong balita mahitungod kang Kristo mao si Mateo. Ang iyang ngalan lagmit pinamubong porma sa Hebreohanong “Mattithiah,” nagkahulogan “Gasa ni Jehova.” Siya usa sa 12 ka apostol nga gipili ni Jesus. Sulod sa panahon ang Agalon mipanaw latas sa yuta sa Palestina nga nagwali ug nagtudlo mahitungod sa Gingharian sa Diyos, si Mateo dunay duol, suod relasyon uban kaniya. Una pa nahimong disipolo ni Jesus, si Mateo maniningil sa buhis, trabahong bug-os gikapikalan sa mga Hudiyo, sanglit kini kanunay pahinumdom kanila nga sila dili libre apan ubos sa dominasyon sa imperyal nga Roma. Si Mateo hiilhan usab Levi ug anak ni Alpeo. Gilayon misanong siya sa imbitasyon ni Jesus sa pagsunod kaniya.—Mat. 9:9; Mar. 2:14; Luc. 5:27-32.

5. Sa unsang paagi si Mateo gilig-on ingon magsusulat sa unang Ebanghelyo?

⁵ Samtang ang Ebanghelyo nga gipasidungog kang Mateo wala mongalan kaniya ingon magsusulat, ang hinobrang pamatuod sa mga historyador sa sayong simbahan mipatik niini ingon niana. Hayan walay karaang basahon diin ang magsusulat niini gilig-on kapin ka tin-aw ug inuyonan sa tanan kay sa basahon sa Mateo. Gikan pa sa panahon ni Papias sa Hierapolis (sayo ikaduhang siglo K.P.) padayon, duna kita sa kutay sa sayong mga saksi sa kamatuoran nga gisulat ni Mateo kining Ebanghelyo ug kini kasaligang bahin sa Pulong sa Diyos. Gipahayag sa Cyclopedia nila McClintock ug Strong: “Ang mga pasahe gikan sa Mateo gikutlo ni Justin Martyr, sa awtor sa sulat ngadto kang Diognetus (tan-awa ang Justin Martyr ni Otto, tomo ii), ni Hegesippus, Irenæus, Tatian, Athenagoras, Theophilus, Clement, Tertullian, ug Origen. Dili lamang gikan sa butang, apan sa paagi sa pagkutlo, gikan sa kalmang pag-apelar ngadto sa nahalunang awtoridad, gikan sa pagkawala sa tanang timailhan sa duda, nga giisip nato kini ingon pamatuod ang basahon nga atong gipanag-iya wala nahimong ulohan sa bisan unsang hinanaling kausaban.” a Ang kamatuoran si Mateo apostol ug, ingon niana, duna sa espiritu sa Diyos kaniya pasalig kanato nga ang iyang gisulat matuod nga rekord.

6, 7. (a) Kanus-a ug sa unsang pinulongan unang gisulat ang Ebanghelyo ni Mateo? (b) Unsa ang mipakita kini labi na gisulat alang sa mga Hudiyo? (c) Pila ka beses makita sa New World Translation ang ngalan Jehova niining Ebanghelyo, ug ngano?

⁶ Gisulat ni Mateo ang iyang talaan sa Palestina. Ang eksaktong tuig wala hibaloi, apan ang mga pahayag sa kataposan sa pipila ka manuskrito (tanan ulahi sa ikanapulong siglo K.P.) miingon nga kini sa 41 K.P. Dunay ebidensiya sa pagpasabot nga orihinal gisulat ni Mateo ang iyang Ebanghelyo sa popular nga Hebreohanon sa maong panahon ug sa ulahi gihubad kini sa Grego. Sa iyang sinulat De viris inlustribus (Mahitungod sa Dungganong mga Tawo), kapitulo III, si Jerome miingon: “Si Mateo, kinsa si Levi usab, ug kinsa gikan sa pagkakobrador nahimong apostol, una sa tanan misulat sa Ebanghelyo ni Kristo sa Judea sa Hebreohanong pinulongan ug karakter alang sa kaayohan niadtong sa sirkumsisyon nga mituo.” b Gidugang ni Jerome ang Hebreohanong teksto niining Ebanghelyo gitipigan sa iyang adlaw (ikaupat ug ikalimang siglo K.P.) sa librarya nga gitigom ni Pamphilus sa Cesarea.

⁷ Sayo sa ikatulong siglo, si Origen, sa paghisgot sa mga Ebanghelyo, gikutlo ni Eusebius nga namolong nga ang “una gisulat . . . sumala ni Mateo, . . . nga nagmantala niini alang niadtong kinsa gikan sa Judaismo nga mituo, nga gisulat kini sa Hebreohanong pinulongan.” c Nga kini gisulat labi na uban sa mga Hudiyo sa hunahuna gipasabot sa henyalohiya, nga mipakita sa legal nga kagikanan ni Jesus gikan kang Abraham, ug pinaagi sa daghang reperensiya niini sa Hebreohanong Kasulatan, mipakita nga kini mipunting sa unahan sa pag-abot sa Mesiyas. Rasonable ang pagtuo nga gigamit ni Mateo ang balaang ngalan Jehova sa porma sa Tetragrammaton sa dihang iyang gikutlo ang mga bahin sa Hebreohanong Kasulatan nga duna sa ngalan. Mao kana ngano ang basahon sa Mateo sa New World Translation duna sa ngalan Jehova 18 ka beses, ingon sa Hebreohanong bersiyon sa Mateo nga orihinal nga gipatungha ni F. Delitzsch sa ika-19 ka siglo. Si Mateo duna sa samang tinamdan ni Jesus bahin sa balaang ngalan ug wala pugngi sa milungtad Hudiyong patuotuo labot sa dipaggamit nianang ngalan.—Mat. 6:9; Juan 17:6, 26.

8. Sa unsang paagi ang kamatuoran si Mateo maniningil sa buhis gibanaag sa kaundan sa iyang Ebanghelyo?

⁸ Sanglit si Mateo maniningil sa buhis kanhi, natural siya tino sa iyang hisgot sa salapi, numero, ug bili. (Mat. 17:27; 26:15, 27:3) Hait gipabilhan niya ang kaluoy sa Diyos sa pagtugot kaniya, tinamay nga maniningil sa buhis, nga mahimong ministro sa maayong  balita ug suod kauban ni Jesus. Busa, makaplagan nato si Mateo lamang sa mga magsusulat sa Ebanghelyo ang mihatag kanato sa sublisubling pag-insister ni Jesus nga ang kaluoy kinahanglanon dugang pa sa halad. (9:9-13; 12:7; 18:21-35) Gidasig ug dako si Mateo sa dili takos nga kalolot sa Diyos ug haom girekord ang pipila sa labing makapalipay nga mga pulong gilitok ni Jesus: “Umari kanako, kamong tanan nga nabudlay ug nabug-atan, ug papahulayon ko kamo. Isangon ang akong yugo diha kaninyo ug pagtuon gikan kanako, kay ako maaghop ug mapaubsanon sa kasingkasing, ug makakaplag kamo ug kapahulayan sa inyong mga kalag. Kay ang akong yugo maloloton ug ang akong luwan magaan.” (11:28-30) Makapahayahay kining lumong mga pulong alang niining kanhi maniningil sa buhis, kinsa, wayduda, gihan-okan sa insulto sa iyang katagilungsod!

9. Unsang tema ug estilo sa presentasyon mipaila sa Mateo?

⁹ Gipasiugda ni Mateo sa partikular nga ang tema sa pagtulon-an ni Jesus mao “ang gingharian sa mga langit.” (4:17) Kaniya, si Jesus usa ka Magwawali-Hari. Iyang subsob gigamit ang terminong “gingharian” (kapin sa 50 ka beses) nga ang iyang Ebanghelyo mahimong tawgon Ebanghelyo sa Gingharian. Si Mateo labi na nabalaka sa lohikal nga presentasyon sa mga diskurso publiko ug mga sermon ni Jesus kay sa estriktong han-ay kronolohikal. Alang sa unang 18 ka kapitulo, ang pagpasiugda ni Mateo sa tema sa Gingharian mitultol kaniya sa pagbiya sa kahikayang kronolohikal. Bisan pa, ang kataposan napulo ka kapitulo (19 hangtod 28) sagad misunod sa han-ay kronolohikal ingon man gipadayon ang pagpasiugda sa Gingharian.

10. Pila sa kaundan ang makaplagan lamang sa Mateo, ug unsang hugna sa panahon ang gikobrehan sa Ebanghelyo?

¹⁰ Kap-atag-duha ka porsiyento sa talaan sa Ebanghelyo ni Mateo dili makaplagan sa bisan hain sa uban tulo ka Ebanghelyo. d Lakip niini sa dimomenos ang napulo ka parabola, o ilustrasyon: Bunglayon sa uma (13:24-30), gilubong bahandi (13:44), perlas nga dako ug bili (13:45, 46), pukot (13:47-50), dimapinasayloon nga ulipon (18:23-35), mga mamomoo ug denario (20:1-16), amahan ug duha ka anak (21:28-32), kasal sa anak sa hari (22:1-14), napulo ka birhen (25:1-13), ug mga talanton (25:14-30). Sa katibuk-an, gihatag sa basahon ang talaan gikan sa pagkatawo ni Jesus, 2 W.K.P., hangtod sa iyang tagbo uban sa iyang mga disipolo dayon na sa iyang pagkayab, 33 K.P.

KAUNDAN SA MATEO

11. (a) Sa unsang paagi ang Ebanghelyo lohikal mibukas, ug unsang sayong mga hitabo gisugilon? (b) Unsa ang pipila sa matagnaong katumanan gidapit ni Mateo sa atong pagtagad?

¹¹ Pagpaila kang Jesus ug balita sa “gingharian sa mga langit” (1:1–4:25). Sa lohikal, si Mateo misugod uban sa henyalohiya ni Jesus, pamatuod sa legal nga katungod ni Jesus ingon manununod nila Abraham ug David. Sa ingon, gidakop ang pagtagad sa Hudiyong magbabasa. Unya atong mabasa ang talaan sa milagrong pagpanamkon kang Jesus, pagkatawo sa Betlehem, pagduaw sa mga astrologo, suko nga pagpatay ni Herodes sa tanang batang lalaki sa Betlehem ubos sa duha ka tuig ang panuigon, pagkagiw nila Jose ug Maria ngadto sa Egipto uban sa bata, ug ang ilang pagbalik sa pagpuyo sa Nasaret. Si Mateo maampingon sa pagdapit pagtagad sa katumanan sa tagna sa paglig-on kang Jesus ingon gitagnang Mesiyas.—Mat. 1:23—Isa. 7:14; Mat. 2:1-6—Miq. 5:2; Mat. 2:13-18—Ose. 11:1 ug Jer. 31:15; Mat. 2:23—Isa. 11:1, nota sa ubos.

12. Unsa ang nahitabo sa bawtismo ni Jesus ug dihadiha human niana?

¹² Karon ang talaan ni Mateo milukso latas sa duolan 30 ka tuig. Si Juan Bawtista miwali sa kamingawan sa Judea: “Paghinulsol, kay ang gingharian sa mga langit haduol na.” (Mat. 3:2) Iyang gibawtismohan ang mahinulsulong mga Hudiyo sa suba Jordan ug gipasidan-an ang mga Pariseo ug mga Saduseo sa umaabot nga kapungot. Miabot si Jesus gikan sa Galilea ug gibawtismohan. Dihadiha ang espiritu sa Diyos mikunsad kaniya, ug usa ka tingog gikan sa langit miingon: “Kini ang akong Anak, ang pinalangga, kinsa akong giuyonan.” (3:17) Unya si Jesus gitultolan pa kamingawan, diin, human sa 40 ka adlaw nga puasa, gitintal ni Satanas nga Yawa. Tulo ka beses iyang gitubag si Satanas pinaagi sa pagkutlo sa Pulong sa Diyos, sa kaulahian miingon: “Pahawa, Satanas! Kay kini nahisulat na, ‘Si Jehova nga imong Diyos ang imong simbahon, ug kaniya lamang mohatag ka sa balaang pag-alagad.’”—4:10.

13. Unsang daw elektrika nga kampanya ang karon misugod sa Galilea?

¹³ “Paghinulsol, kamong katawhan, kay ang gingharian sa mga langit haduol na.” Kining daw elektrika nga mga pulong gimantala karon sa Galilea sa dinihogang Jesus. Iyang gitawag ang upat ka mananagat gikan sa ilang mga pukot sa pagsunod kaniya ug mahimong “mga mananagat sa mga tawo,” ug mipanaw siya uban kanila “latas sa tibuok Galilea, mitudlo sa ilang mga sinagoga ug miwali sa maayong balita sa gingharian ug miayo sa tanang klase sa balatian ug sa tanang klase sa sakit taliwala sa katawhan.”—4:17, 19, 23.

14. Sa iyang Sermon sa Bukid, unsang kalipay ang gipamolong ni Jesus, ug unsa ang iyang giingon labot sa pagkamatarong?

¹⁴ Ang Sermon sa Bukid (5:1–7:29). Samtang ang panon misugod sa pagsunod kaniya, mitungas si Jesus sa bukid, milingkod, ug misugod sa pagtudlo sa iyang mga disipolo. Iyang gibuksan kining makapahinam nga diskurso uban sa siyam ka ‘kalipay’: Malipayon ang mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan, ang nagbangotan, ang maaghop, ang gigutom ug giuhaw sa pagkamatarong, ang maluluy-on, ang putli sa kasingkasing, ang makidaiton, ang gilutos sa pagkamatarong, ug ang gipanamastamasan ug bakak nga gibutangbutangan. “Magmaya ug maglukso sa kasadya, sanglit ang inyong ganti dako sa mga langit.” Iyang gitawag ang iyang mga disipolo nga “asin sa yuta” ug “kahayag sa kalibotan” ug gitin-aw ang pagkamatarong, nga labihan ka lahi sa pormalismo sa mga eskriba ug mga Pariseo, nga kinahanglanon sa pagsulod  sa Gingharian sa mga langit. “Kinahanglan kamo mahimong hingpit, ingon nga ang inyong langitnong Amahan hingpit.”—5:12-14, 48.

15. Unsa ang giingon ni Jesus labot sa pag-ampo ug sa Gingharian?

¹⁵ Si Jesus mipasidaan batok sa salingkapaw nga mga gasa ug mga pag-ampo. Iyang gitudloan ang iyang mga disipolo sa pag-ampo alang sa pagbalaan sa ngalan sa Amahan, sa pag-anhi sa Iyang gingharian, ug sa ilang matag adlaw nga sustento. Sa tibuok sermon gihuptan ni Jesus ang Gingharian sa unahan. Iyang gipahimangnoan kadtong misunod kaniya nga dili mabalaka o yanong motrabaho alang sa materyal nga bahandi, kay ang Amahan nahibalo sa ilang aktuwal nga kinahanglanon. “Padayon, nan,” matod niya, “sa pagpangita una sa gingharian ug sa pagkamatarong niini, ug kining tanan ubang butang idugang ra kaninyo.”—6:33.

16. (a) Unsa ang tambag ni Jesus labot sa relasyon sa uban, ug unsa ang iyang giingon mahitungod niadtong misugot sa kabubut-on sa Diyos ug niadtong wala? (b) Unsa ang epekto sa iyang sermon?

¹⁶ Ang Agalon mitambag labot sa relasyon sa uban, miingon: “Tanang butang, busa, nga buot ninyo sa mga tawo nga buhaton kaninyo, kinahanglan usab buhaton ninyo kanila.” Ang pipila nga makakaplag sa dalan sa kinabuhi mao kadtong nagabuhat sa kabubut-on sa iyang Amahan. Ang mga magbubuhat sa kalapasan mailhan pinaagi sa ilang mga bunga ug isalikway. Gipakasama ni Jesus ang usa nga misugot sa iyang mga pulong ngadto sa “maalamong tawo, nga mitukod sa iyang balay ibabaw sa dakong bato.” Unsa ang epekto niining diskurso sa mga panon nga namati? Sila “nahibulong sa iyang paagi sa pagtudlo,” kay siya mitudlo “ingon sa tawo nga dunay awtoridad, ug dili ingon sa ilang mga eskriba.”—7:12, 24-29.

17. Sa unsang paagi gipakita ni Jesus ang iyang awtoridad ingon Mesiyas, ug unsang mahigugmaong kabalaka ang iyang gipahayag?

¹⁷ Pagwali sa Gingharian gipahalapad (8:1–11:30). Gihimo ni Jesus ang daghang milagro—pag-ayo sa sanlahon, paralitiko, ug gidemonyohan. Iya nganing gidemostrar ang awtoridad ibabaw sa hangin ug balod pinaagi sa pagpakalma sa unos, ug iyang gibanhaw ang batang babaye gikan sa minatay. Kadakong kaluoy ang gibati ni Jesus alang sa mga panon samtang iyang nakita kon sa unsang paagi sila gipanitan ug gilambalamba, “ingon sa karnero nga walay magbalantay”! Ingon sa iyang gipamolong sa iyang mga disipolo, “ang anihon dako, apan pipila ra ang mga mamomoo. Busa, hangyoa ang Agalon sa anihon sa pagpadala sa mga mamomoo sa iyang anihon.”—9:36-38.

18. (a) Unsang instruksiyon ug tambag ang gihatag ni Jesus sa iyang mga apostol? (b) Nganong alaot kini “niining kaliwatan”?

¹⁸ Gipili ug gikomisyon ni Jesus ang 12 ka apostol. Iyang gihatag kanila ang tinong instruksiyon unsaon sa pagbuhat sa ilang bulohaton ug gipasiugda ang sentral nga doktrina sa ilang pagtulon-an: “Samtang manlakaw kamo, pagwali, nga nagaingon. ‘Ang gingharian sa mga langit haduol na.’” Iyang gihatag kanila ang maalamon ug mahigugmaong tambag: “Nadawat ninyo nga waybayad, ihatag nga waybayad.” “Pamatud-i ang inyong kaugalingon nga maigmat ingon sa mga bitin ug inosente ingon sa mga salampati.” Sila dumtan ug lutoson, bisan sa suod paryente, apan gipahinumdoman sila ni Jesus: “Siya nga makakaplag sa iyang kalag mawad-an niini, ug siya nga mawad-an sa iyang kalag alang kanako makakaplag niini.” (10:7, 8, 16, 39) Ug miadto sila, sa pagtudlo ug pagwali sa ilang tinudlong mga siyudad! Gipaila ni Jesus si Juan Bawtista ingon mensahero nga gipadala una kaniya, ang gisaad nga “Elias,” apan “kining kaliwatan” wala modawat kang Juan ni kaniya, ang Anak sa tawo. (11:14, 16) Busa alaot kining kaliwatan ug kasiyudaran nga wala mohinulsol sa pagkakita sa iyang gamhanang mga buhat! Apan kadtong mahimong iyang mga disipolo makakaplag ug kapahulayan sa ilang mga kalag.

19. Sa dihang gikwestiyon sa mga Pariseo ang iyang gawi sa Igpapahulay, sa unsang paagi gisaway sila ni Jesus?

¹⁹ Gitubag ug gisaway ang mga Pariseo (12:1-50). Naningkamot ang mga Pariseo sa pagpangitag sayop kang Jesus sa isyu sa Igpapahulay, apan iyang gitubag ang ilang mga sumbong ug gilansad ang mahait nga pagkondenar sa ilang kasalingkapaw. Iyang gisultihan sila: “Kaliwat sa mga bitin, sa unsang paagi kamo makasulti sa maayong mga butang, sa dihang kamo daotan man? Kay gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang baba mosulti.” (12:34) Walay ilhanan ang ihatag kanila gawas nianang kang Jonas nga manalagna: Tulo ka adlaw ug gabii sa Anak sa tawo ilalom sa yuta.

20. (a) Nganong si Jesus misulti sa ilustrasyon? (b) Unsang mga ilustrasyon sa Gingharian ang iyang gihatag karon?

²⁰ Pito ka ilustrasyon sa Gingharian (13:1-58). Nganong si Jesus misulti sa ilustrasyon? Sa iyang mga disipolo iyang gitin-aw: “Kaninyo kini gitugot ang pagsabot sa sagradong mga sekreto sa gingharian sa mga langit, apan kanilang katawhan wala kini gitugot.” Iyang gilitok ang iyang mga disipolo malipayon tungod kay sila makakita ug makadungog. Kahayahay nga instruksiyon ang karon iyang gitagana kanila! Human niya ikapatin-aw ang ilustrasyon sa magpupugas, gihatag ni Jesus ang ilustrasyon sa mga bunglayon sa uma, liso sa mustasa, lebadura, gilubong bahandi, perlas nga dako ug bili, ug pukot—tanan mihulagway sa butang may koneksiyon sa “gingharian sa mga langit.” Bisan pa, ang katawhan napangdol kaniya, ug gisultihan sila ni Jesus: “Ang usa ka manalagna dungganan gawas sa iyang teritoryo nga gipuy-an ug sa iyang kaugalingon nga panimalay.”—13:11, 57.

21. (a) Unsang mga milagro ang gihimo ni Jesus, ug ingon unsa sila miila kaniya? (b) Unsang panan-awon ang gihatag labot sa pag-abot sa Anak sa tawo sa iyang Gingharian?

²¹ Dugang ministeryo ug mga milagro “ni Kristo” (14:1–17:27). Lalom apektado si Jesus sa report sa pagpunggot sa ulo ni Juan Bawtista sa sugo sa waybukobukong Herodes Antipas. Sa milagro iyang gipakaon ang panon sa 5,000 ug kapin pa; milakaw sa dagat; mitubag sa dugang pagpanaway sa mga Pariseo, kinsa, ingon niya, ‘milapas sa kasugoan sa Diyos tungod sa ilang tradisyon’; giayo ang gidemonyohan, “piang,  bakol, buta, amang, ug daghan pa”; ug sa makausa pa gipakaon ang kapin sa 4,000, gikan sa pito ka tinapay ug pipila ka gagmayng isda. (15:3, 30) Ingon sanong sa pangutana ni Jesus, giila siya ni Pedro, miingon: “Ikaw ang Kristo, ang Anak sa buhi nga Diyos.” Gidayeg ni Jesus si Pedro ug mipahayag: “Ibabaw niining bato tukuron ko ang akong kongregasyon.” (16:16, 18) Gisugdan karon ni Jesus paghisgot ang iyang taliabot nga kamatayon ug sa iyang pagkabanhaw sa ikatulong adlaw. Apan gisaad usab niya nga ang pipila sa iyang mga disipolo “dili makatilaw sa kamatayon hangtod una sila makakita sa Anak sa tawo nga moabot sa iyang gingharian.” (16:28) Unom ka adlaw sa ulahi, gidala ni Jesus sila Pedro, Santiago, ug Juan sa taas nga bukid aron makita siya nga mausab sa himaya. Sa panan-awon, ilang nakita sila Moises ug Elias nga nakigkabildo kaniya, ug sila nakadungog sa tingog gikan sa langit nga miingon: “Kini ang akong Anak, ang pinalangga, kinsa akong giuyonan; patalinghog kaniya.” Human makakanaog sa bukid, gisultihan sila ni Jesus ang gisaad nga “Elias” miabot na, ug sila nakasabot siya namolong mahitungod kang Juan Bawtista.—17:5, 12.

22. Unsa ang tambag ni Jesus labot sa pagpasaylo?

²² Gitambagan ni Jesus ang iyang mga disipolo (18:1-35). Samtang didto sa Kapernaum gihisgotan ni Jesus sa iyang mga disipolo ang kamapaubsanon, dakong kasadya sa pagkaplag sa saag nga karnero, ug paghusay sa kalapasan taliwala sa mga igsoon. Nangutana si Pedro: ‘Makapila nga ako mopasaylo sa akong igsoon?’ ug gitubag ni Jesus: “Ako miingon kanimo, dili, Pito ka beses, kondili, Kapitoag-pito ka beses.” Sa pagdugang puwersa niini, gihatag ni Jesus ang ilustrasyon sa ulipon kansang agalon mipasaylo kaniya sa utang nga 60 ka milyon ka denario. Sa ulahi gipabilanggo niining ulipon ang kaubang ulipon tungod sa utang 100 ka denario lamang, ug ingon resulta, ang waykaluoy nga ulipon gitunol ngadto sa mga tigbilanggo. e Gihimo ni Jesus kining punto: “Sa ingon nga paagi ang akong langitnong Amahan motratar kaninyo kon kamo dili mopasaylo sa matag usa sa inyong igsoon gikan sa inyong kasingkasing.”—18:21, 22, 35.

23. Unsa ang gitin-aw ni Jesus labot sa diborsiyo ug labot sa dalan pa kinabuhi?

²³ Kataposang mga adlaw sa ministeryo ni Jesus (19:1–22:46). Ang kompas sa mga hitabo mitulin ug ang kakulba misulbong samtang ang mga eskriba ug mga Pariseo dugang napikal sa ministeryo ni Jesus. Mianha sila sa pagtakilpo kaniya sa butang labot sa diborsiyo apan napakyas; gipakita ni Jesus ang bugtong Kasulatanhong pasukaranan sa diborsiyo mao ang pakighilawas. Usa ka batan-on dato nga tawo mianha kang Jesus, nangutana sa dalan pa walay kataposang kinabuhi, apan subo nga milakaw sa dihang nakaplagan niya nga kinahanglan iyang ibaligya ang tanan nga iya ug mahimong sumusunod ni Jesus. Human ikahatag ang ilustrasyon sa mga mamomoo ug sa denario, gihisgotan usab ni Jesus ang iyang kamatayon ug pagkabanhaw, ug miingon siya: “Ang Anak sa tawo mianhi, dili aron alagaron, apan sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kalag ingon lukat alang sa daghan.”—20:28.

24. Samtang misulod si Jesus sa kataposang semana sa iyang tawhanong kinabuhi, unsang mga engkuwentro ang iyang nabatonan uban sa relihiyosong mga opositor, ug sa unsang paagi iyang gitagad ang ilang pangutana?

²⁴ Si Jesus karon misulod sa kataposang semana sa iyang tawhanong kinabuhi. Misulod siya nga madaogon sa Jerusalem ingon ‘Hari, nga nagkabayo sa nati sa usa ka asno.’ (21:4, 5) Iyang gihinloan ang templo sa mga mangingilis salapi ug ubang palabili, ug ang kasilag sa iyang mga kaaway mituybo samtang siya miingon kanila: “Ang mga maniningil ug buhis ug ang mga bigaon mag-una kaninyo pagsulod sa gingharian sa Diyos.” (21:31) Ang iyang idlot nga mga ilustrasyon sa parasan ug kumbira sa kasal misantop. Mahanason niyang gitubag ang pangutana sa mga Pariseo labot sa buhis pinaagi sa pagsulti kanila sa pagbayad balik “kang Cesar sa mga butang ni Cesar, apan sa Diyos sa mga butang sa Diyos.” (22:21) Ingon man iyang gitubag ang bitik nga pangutana sa mga Saduseo ug gituboy ang paglaom sa pagkabanhaw. Makausa pa ang mga Pariseo mianha kaniya sa kwestiyon sa Kasugoan, ug gisultihan sila ni Jesus nga ang kinadak-ang kasugoan mao ang bug-os paghigugma kang Jehova, ug ang ikaduha mao ang paghigugma sa silingan sa usa ingon sa kaugalingon. Unya si Jesus nangutana kanila, ‘Sa unsang paagi si Kristo mahimong anak ni David ug usab iyang Ginoo?’ Walay mausa ang mitubag, ug human niana wala nay nangahas sa pagpangutana kaniya.—22:45, 46.

25. Sa unsang paagi puwersadong gisaway ni Jesus ang mga eskriba ug mga Pariseo?

²⁵ ‘Alaot kamo, mga salingkapaw’ (23:1–24:2). Namolong sa mga panon sa templo, gihatag ni Jesus ang lain hait nga pagsaway sa mga eskriba ug mga Pariseo. Wala lamang nila himoa ang ilang kaugalingon nga dikalipikado sa pagsulod sa Gingharian apan ilang gipaningkamotan uban sa tanan nilang lansis sa pagpugong sa uban sa pagsulod. Ingon sa gipaputi nga mga lubnganan, dayag matahom sila sa gawas, apan sa sulod sila puno sa kadunot ug kadugta. Si Jesus mitiklop uban niining hukom batok sa Jerusalem: “Abandonahon ang inyong balay.” (23:38) Sa iyang pagbiya sa templo, gitagna ni Jesus ang kalaglagan niini.

26. Unsang matagnaong ilhanan ang gitagana ni Jesus labot sa iyang presensiya sa harianong himaya?

²⁶ Gihatag ni Jesus ang ‘ilhanan sa iyang presensiya’ (24:3–25:46). Sa Bukid sa mga Olibo, gipangutana siya sa iyang mga disipolo mahitungod sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang.’ Sa pagtubag gipunting ni Jesus sa unahan ang usa ka panahon sa mga gubat, ‘nasod batok nasod ug gingharian batok gingharian,’ kakulang sa pagkaon, linog, pag-uswag sa kalapasan, tibuok-yuta nga pagwali “niining maayong balita sa gingharian,” pagtudlo sa “matinumanon ug maalamong ulipon,” ug uban pang bahin sa hugpong  ilhanan nga motimaan sa ‘pag-abot sa Anak sa tawo sa iyang himaya sa paglingkod sa iyang mahimayaong trono.’ (24:3, 7, 14, 45-47; 25:31) Si Jesus mitiklop niining importante nga tagna uban sa mga ilustrasyon sa napulo ka birhen ug sa mga talanton, mihupot sa masadyaong mga ganti sa alisto ug matinumanon, ug sa ilustrasyon sa mga karnero ug mga kanding, nga mipakita sa samag-kanding katawhan nga mobiya “ngadto sa walay kataposang pagputol, apan ang mga matarong ngadto sa walay kataposang kinabuhi.”—25:46.

27. Unsang mga hitabo mitimaan sa kataposang adlaw ni Jesus sa yuta?

²⁷ Mga hitabo sa kataposang adlaw ni Jesus (26:1–27:66). Human gisaulog ang Paskuwa, gisugdan ni Jesus ang butang bag-o uban sa iyang matinumanong mga apostol, gidapit sila sa pagpakig-ambit sa tinapay nga walay lebadura ug bino ingon mga simbolo sa iyang lawas ug sa iyang dugo. Unya miadto sila sa Getsemane, diin si Jesus miampo. Didto si Judas mianha uban sa armadong panon ug gibudhian si Jesus uban sa salingkapaw nga halok. Si Jesus gidala sa hataas saserdote, ug ang pangulong mga saserdote ug ang tibuok Sanhedrin nangitag bakak nga mga saksi batok kang Jesus. Matuod sa tagna ni Jesus, gilimod siya ni Pedro sa dihang gisulay. Si Judas, mibati nga gitulisok, milabay sa salapi sa pagbudhi sa templo ug milakaw ug gibitay ang iyang kaugalingon. Pagkabuntag si Jesus gidala atubangan sa Romanhong gobernador Pilato, kinsa mitunol kaniya aron ilansang ubos sa pagpig-ot gikan sa gihaling-saserdote nga panon nga misinggit: “Ang iyang dugo mahaanha kanamo ug sa among kaanakan.” Gibugalbugalan sa mga sundalo sa gobernador ang iyang pagkahari ug unya gidala siya sa Golgota, diin siya gilansang taliwala sa duha ka kawatan, uban sa karatula ibabaw sa iyang ulo nga mabasa, “Kini si Jesus ang Hari sa mga Hudiyo.” (27:25, 37) Human sa mga oras sa pagsakit, si Jesus sa kaulahian namatay sa mga alas tres sa hapon ug unya gipahaluna sa bag-o handomanang lubnganan nga iya ni Jose sa Arimatea. Kini ang labing puno-hitabo nga adlaw sa tibuok kasaysayan!

28. Uban sa unsang labing maayong balita gidala ni Mateo sa kinapungkayan ang iyang talaan, ug uban sa unsang komisyon siya mitiklop?

²⁸ Pagkabanhaw ni Jesus ug kataposang instruksiyon (28:1-20). Karon gidala sa kinapungkayan ni Mateo ang iyang talaan uban sa labing maayong balita. Ang patay nga Jesus gibanhaw—nabuhi usab siya! Sayo sa unang adlaw sa semana, si Maria Magdalena ug “laing Maria” mianha sa lubnganan ug nakadungog sa pahibalo sa manolonda niining masadyaong kamatuoran. (28:1) Sa pagkumpirmar niini, si Jesus mismo mipakita kanila. Ang mga kaaway bisan pa naningkamot sa pagpakigbisog sa kamatuoran sa iyang pagkabanhaw, sa paghiphip sa mga sundalo nga mibantay sa lubnganan sa pag-ingon, “Ang iyang mga disipolo mianha sa gabii ug gikawat siya samtang kami natulog.” Sa ulahi, sa Galilea, si Jesus dunay laing tagbo uban sa iyang mga disipolo. Unsa ang iyang panamilit nga instruksiyon alang kanila? Kini: “Panlakaw . . . paghimog mga disipolo sa katawhan sa tanang kanasoran, sa pagbawtismo kanila sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu.” Makabaton ba sila ug giya niining bulohaton sa pagwali? Ang kataposang pulong ni Jesus nga girekord ni Mateo mihatag niining pasalig: “Tan-awa! Ako mouban kaninyo sa tanang adlaw hangtod sa kataposan sa sistema sa mga butang.”—28:13, 19, 20.

NGANONG MAPUSLANON

29. (a) Sa unsang paagi ang Mateo tulay gikan sa Hebreohanon ngadto sa Gregong Kasulatan? (b) Unsang pribilihiyo ang gipahimudsan ni Jesus nga bukas pa sa mga Kristohanon karon?

²⁹ Ang basahon sa Mateo, una sa upat ka Ebanghelyo, matuod mitagana sa ekselente nga tulay gikan sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Sa waysayop, giila niini ang Mesiyas ug Hari sa gisaad nga Gingharian sa Diyos, gipahibalo ang kinahanglanon aron mahimong iyang mga sumusunod, ug gipahaluna ang bulohaton nga naa sa unahan alang niini sa yuta. Una si Juan Bawtista, unya si Jesus, ug sa kaulahian ang iyang mga disipolo mipadayon sa pagwali, “Ang gingharian sa mga langit haduol na.” Dugang pa, ang sugo ni Jesus mokanaog hangtod sa kataposan sa sistema sa mga butang: “Ug kining maayong balita sa gingharian iwali sa tanan gipuy-ang yuta alang sa usa ka pagpanaksi sa tanang kanasoran; ug unya moabot ang kataposan.” Matuod kini kaniadto, ug sa gihapon karon, usa ka dako ug kahibudnganang pribilihiyo sa pagpakig-ambit sa bulohaton sa Gingharian, lakip na sa ‘paghimog mga disipolo sa katawhan sa tanang kanasoran,’ nga nagbuhat sumala sa sundanan sa Agalon.—3:2; 4:17; 10:7; 24:14; 28:19.

30. Unsang partikular nga bahin sa Mateo ang nakabaton ug pag-ila alang sa praktikal nga bili niini?

³⁰ Ang Ebanghelyo ni Mateo matuod “maayong balita.” Ang dinasig nga mensahe niini “maayong balita” niadtong mipatalinghog niini sa unang siglo sa Kumong Panahon, ug giseguro ni Jehova nga kini tipigan ingon “maayong balita” hangtod niining adlaw. Bisan ang mga di-Kristohanon napugos sa pag-ila sa gahom niining Ebanghelyo, ingon, pananglitan, sa Hindu lider si Mohandas (Mahatma) Gandhi, kinsa miingon: “Kon ang imong nasod ug ang ako magkausa sa mga pagtulon-an nga gipahaluna ni Kristo niining Sermon sa Bukid, atong masulbad ang mga suliran dili lamang sa atong mga nasod apan niadtong sa tibuok kalibotan.” Sa laing okasyon si Gandhi miingon: “Sa tanang paagi inom ug lalom sa mga tuboran nga gihatag kaninyo sa Sermon sa Bukid . . . Kay ang pagtulon-an sa Sermon gituyo alang sa matag usa kanato.” f

31. Kinsa ang mipakita sa matuod pagpabili sa tambag sa Mateo, ug ngano kini mapuslanon ang pagtuon niining Ebanghelyo usab ug usab?

³¹ Bisan pa, ang tibuok kalibotan, lakip kanang  parte nga miangkon Kristohanon, mipadayon uban sa mga suliran niini. Gibilin sa diyotay nga minoriya sa matuod nga mga Kristohanon ang pagbahandi, pagtuon, ug pagpadapat sa Sermon sa Bukid ug sa tanan uban maayong tambag sa maayong balita sumala kang Mateo ug busa nakabaton sa dimaestima nga kaayohan. Mapuslanon ang pagtuon usab ug usab sa maayong tambag ni Jesus sa pagkaplag sa matuod nga kalipay, ingon man sa moral ug kaminyoon, gahom sa gugma, madawat nga pag-ampo, espirituwal batok materyal nga mga bili, pagpangita una sa Gingharian, pagtahod sa balaang butang, ug pagtukaw ug pagsugot. Gihatag sa Mateo kapitulo 10 ang mga instruksiyon sa pag-alagad ni Jesus niadtong kinsa mowali sa maayong balita sa “gingharian sa mga langit.” Ang daghang parabola ni Jesus midalag hinongdanong mga leksiyon alang sa tanang ‘dunay mga igdulungog sa pagpatalinghog.’ Dugang pa, ang mga tagna ni Jesus, ingon sa iyang detalyadong tagna sa ‘ilhanan sa iyang presensiya,’ mitukod sa kusganong pagtuo ug kumpiyansa sa umaabot.—5:1–7:29; 10:5-42; 13:1-58; 18:1–20:16; 21:28–22:40; 24:3–25:46.

32. (a) Iilustrar sa unsang paagi ang natumang tagna pamatuod sa pagka Mesiyas ni Jesus. (b) Unsang kusganong pasalig ang gihatag kanato karon niining katumanan?

³² Ang Ebanghelyo ni Mateo dagaya uban sa natumang tagna. Daghan sa iyang pagkutlo gikan sa dinasig Hebreohanong Kasulatan alang sa katuyoan sa pagpakita niining katumanan. Gitagana nila ang dimalalis nga ebidensiya nga si Jesus ang Mesiyas, kay bug-os imposible ang paghikay daan sa tanang detalye niini. Itandi, pananglitan, ang Mateo 13:14, 15 uban sa Isaias 6:9, 10; Mateo 21:42 uban sa Salmo 118:22, 23; ug Mateo 26:31, 56 uban sa Zacarias 13:7. Ang maong katumanan mihatag kanato sa kusganong pasalig, usab, nga ang tanang tagna ni Jesus mismo, nga girekord ni Mateo, sa dagan sa panahon mamatuod samtang ang mahimayaong katuyoan ni Jehova labot sa “gingharian sa mga langit” makadangat sa kalamposan.

33. Sa unsang kahibalo ug paglaom ang mahigugmaon sa kamatarong karon mahimong momaya?

³³ Kaeksakto sa Diyos sa pagtagna sa kinabuhi sa Hari sa Gingharian, bisan ngadto sa gagmay nga detalye! Kaeksakto sa dinasig nga Mateo sa matinumanong pagrekord sa katumanan niining mga tagna! Samtang sila misumbaliksilaw sa tanan matagnaong katumanan ug saad nga girekord sa basahon sa Mateo, ang mahigugmaon sa kamatarong matuod makamaya sa kahibalo ug paglaom sa “gingharian sa mga langit” ingon instrumento ni Jehova sa pagbalaan sa iyang ngalan. Kining Gingharian pinaagi ni Jesu-Kristo modala sa dili ikasugilong panalangin sa kinabuhi ug kalipay sa maaghop ug gutom sa espirituwal “sa paglalang-usab, kanus-a ang Anak sa tawo molingkod ibabaw sa iyang mahimayaong trono.” (Mat. 19:28) Tanan kini naa sa makapasibot maayong balita “sumala kang Mateo.”

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]