Basahon sa Bibliya Numero 41​—Marcos

Magsusulat: Marcos

Dapit Gisulatan: Roma

Sinulat Nahuman: k. 60–65 K.P.

Gikobrehang Panahon: 29–33 K.P.

1. Unsa ang hibaloan labot kang Marcos ug sa iyang panimalay?

 SA DIHANG si Jesus gidakop sa Getsemane ug mikagiw ang mga apostol, siya gisunod sa “usa ka batan-ong lalaki nga misul-ob ug bisti sa pinong lino nga gikalupo sa iyang lawas nga hubo.” Sa dihang ang panon misulay sa pagsakmit kaniya usab, “iyang gibilin ang iyang lino nga bisti ug nakabuhi nga hubo.” Kining batan-ong lalaki sagad gituohan si Marcos. Siya gibatbat sa Mga Buhat ingon “Juan nga ginganlan usab Marcos” ug mahimong gikan sa komportable pagkapahalunang pamilya sa Jerusalem, kay sila dunay ilang kaugalingong balay ug mga suluguon. Ang iyang inahan, si Maria, usa usab ka Kristohanon, ug gigamit sa unang kongregasyon ang iyang balay isip dapit sa miting. Sa okasyon siya giluwas sa manolonda gikan sa prisohan, si Pedro mianhi niining balaya ug nakaplagan ang mga igsoon nga mitigom didto.—Mar. 14:51, 52; Buh. 12:12, 13.

2, 3. (a) Unsa ang waydudang mipalihok kang Marcos sa pagsulod sa pag-alagad misyonero? (b) Unsang panag-uban ang iyang nabatonan sa ubang misyonero, labi na nila Pedro ug Pablo?

² Si Bernabe nga misyonero, usa ka Levita gikan sa Sipro, ig-agaw ni Marcos. (Buh. 4:36; Col. 4:10) Sa dihang si Bernabe miuban kang Pablo sa Jerusalem labot sa hinabang sa gutom, nakaila usab ni Marcos si Pablo. Kining panag-uban sa kongregasyon ug sa madasigon bisita nga mga ministro waydudang misilsil kang Marcos sa tinguha sa pagsulod sa pag-alagad misyonero. Busa atong nakaplagan siya nga kauban ug alagad nila Pablo ug Bernabe sa ilang unang panaw misyonero. Alang sa pipila ka katarongan, bisan pa, gibiyaan sila ni Marcos sa Perga, Pamphylia, ug mibalik  sa Jerusalem. (Buh. 11:29, 30; 12:25; 13:5, 13) Tungod niini, si Pablo midumili sa pagdala kang Marcos sa ikaduhang panaw misyonero, ug kini miresulta sa pagbulag nila Pablo ug Bernabe. Gidala ni Pablo si Silas, samtang gidala ni Bernabe ang iyang ig-agaw si Marcos ug milayag uban kaniya pa Sipro.—Buh. 15:36-41.

³ Gipamatud-an ni Marcos ang iyang kaugalingon sa ministeryo ug nahimong bililhong tabang dili lamang kang Bernabe apan sa ulahi usab nila apostol Pedro ug Pablo. Si Marcos uban ni Pablo (k. 60-61 K.P.) sulod sa iyang unang pagkabilanggo sa Roma. (Filem. 1, 24) Unya atong nakaplagan si Marcos uban kang Pedro sa Babilonya taliwala sa mga tuig 62 ug 64 K.P. (1 Ped. 5:13) Si Pablo nahimong bilanggo pag-usab sa Roma lagmit sa tuig 65 K.P., ug sa usa ka sulat iyang gihangyo si Timoteo sa pagkuha kang Marcos uban kaniya, nga miingon, “kay siya mapuslanon kanako sa pag-alagad.” (2 Tim. 1:8; 4:11) Kini ang kinaulahiang hisgot kang Marcos sa rekord sa Bibliya.

4-6. (a) Sa unsang paagi nahimo ni Marcos pagkuha ang suod detalye alang sa iyang Ebanghelyo? (b) Unsa ang mipakita sa iyang suod panag-uban kang Pedro? (c) Paghatag panig-ingnan sa mga kinaiya ni Pedro sa Ebanghelyo.

⁴ Ang komposisyon niining kinamub-an sa mga Ebanghelyo gipasidungog kang Marcos. Siya kaubang magbubuhat sa mga apostol ni Jesus ug usa kinsa mipahaluna sa iyang kaugalingong kinabuhi sa pag-alagad sa maayong balita. Apan si Marcos dili usa sa 12 ka apostol, ug siya dili suod kauban ni Jesus. Diin niya gikuha ang suod detalye nga mihimo sa iyang talaan sa ministeryo ni Jesus nga matuod buhi gikan sa sinugdan hangtod kataposan? Sumala sa kinasayohang tradisyon nila Papias, Origen, ug Tertullian, kining tinubdan mao si Pedro, kang kinsa si Marcos suod kauban. a Wala ba siya tawga ni Pedro “anak ko”? (1 Ped. 5:13) Si Pedro saksing-nakakita sa halos tanang girekord ni Marcos, busa mahimong nakat-onan niya gikan kang Pedro ang daghan mabatbatong punto nga kulang sa ubang Ebanghelyo. Pananglitan, si Marcos namolong labot sa “sinuholang mga tawo” nga mitrabaho alang kang Sebedeo, sa sanlahon nga nangaliyupo kang Jesus “nga miluhod,” sa gidemonyohang tawo “nga mibun-og sa iyang kaugalingon uban sa mga bato,” ug sa paghatag ni Jesus sa iyang tagna mahitungod sa ‘pag-abot sa Anak sa tawo uban sa dakong gahom ug himaya’ samtang siya milingkod sa Bukid sa mga Olibo “uban sa templo nga makita.”—Mar. 1:20, 40; 5:5; 13:3, 26.

⁵ Si Pedro mismo tawo nga lalom ug emosyon ug busa makapabili ug makahubit kang Marcos sa pagbati ug emosyon ni Jesus. Busa si Marcos sagad mirekord kon giunsa pagbati ug pagsanong ni Jesus; pananglitan, siya mitan-aw “libot kanila uban ang kasuko, sa bug-os naguol,” siya “lawom nga mihupaw,” ug siya “lalom nga miagulo uban sa iyang espiritu.” (3:5; 7:34; 8:12) Si Marcos ang misulti kanato sa sentimiento ni Jesus sa dato batan-ong magmamando, miingon siya “mibati ug gugma alang kaniya.” (10:21) Ug unsang kainit ang atong makaplagan sa talaan nga si Jesus wala lamang mopatindog sa batang gamay taliwala sa iyang mga disipolo apan usab “giagbayan kini,” ug sa laing okasyon “iyang gikugos ang mga bata”!—9:36; 10:13-16.

⁶ Pipila sa mga kinaiya ni Pedro makita sa estilo ni Marcos, nga mapugsanon, buhi, kusgan, baskog, ug malarawon. Daw milisod siya sa pagsugilon sa mga hitabo sa igong katulin. Pananglitan, ang pulong “dihadiha” gigamit usab ug usab, midala sa sugilanon sa dramatikong estilo.

7. Unsa ang mipalahi sa Ebanghelyo ni Marcos nianang kang Mateo?

⁷ Bisan pa si Marcos makaduol sa Ebanghelyo ni Mateo ug ang iyang rekord undan lamang sa 7 porsiyento nga wala sa ubang Ebanghelyo, sayop ang pagtuo nga yanong gipamubo lamang ni Marcos ang Ebanghelyo ni Mateo ug gidugang ang pipila ka linaing detalye. Samtang gihulagway ni Mateo si Jesus ingon gisaad nga Mesiyas ug Hari, gikonsiderar ni Marcos karon ang iyang kinabuhi ug bulohaton sa laing anggulo. Iyang gihulagway si Jesus ingon nagbuhat-milagro nga Anak sa Diyos, ang mananaog nga Manluluwas. Gipasiugda ni Marcos ang kalihokan ni Kristo inay kay sa iyang sermon ug pagtulon-an. Diyotay nga bahin lamang sa mga parabola ug usa sa taastaas nga mga diskurso ni Jesus ang gireport, ug ang Sermon sa Bukid wala gilakip. Alang niining katarongan ang Ebanghelyo ni Marcos mas mubo, bisan pa kini undan sa susama ka daghang aksiyon sa uban. Dimomenos 19 ka milagro ang linaing gipunting.

8. Unsang mga kinaiya mipasabot nga ang Ebanghelyo ni Marcos gisulat labi na alang sa mga Romanhon?

⁸ Samtang gisulat ni Mateo ang iyang Ebanghelyo alang sa mga Hudiyo, si Marcos dayag misulat alang sa mga Romanhon. Sa unsang paagi atong nahibaloan kini? Ang Kasugoan ni Moises gihisgotan lamang kon mitaho sa kokabildo nga mipunting niini, ug ang henyalohiya ni Jesus gilaktawan. Ang ebanghelyo ni Kristo girepresentahan ingon may unibersohanong importansiya. Iyang gihimo ang mga saysay komento sa Hudiyong kustombre ug pagtulon-an diin ang mga di-Hudiyong magbabasa mahimong disinati. (2:18; 7:3, 4; 14:12; 15:42) Ang panultihong Aramaiko gihubad. (3:17; 5:41; 7:11, 34; 14:36; 15:22, 34) Iyang gibatbat ang geograpikanhong mga ngalan ug kinabuhing tanom sa Palestina uban sa pagpatin-aw. (1:5, 13; 11:13; 13:3) Ang bili sa Hudiyong salapi gihatag sa Romanhong kuwarta. (12:42, nota sa ubos) Iyang gigamit ang mas daghan Latin nga mga pulong kay sa ubang magsusulat sa Ebanghelyo, pananglitan speculator (bantay sundalo), praetorium (palasyo sa gobernador), ug centurio (opisyal sa kasundalohan).—6:27; 15:16, 39.

9. Diin ug kanus-a ang basahon sa Marcos gisulat, ug unsa ang milig-on sa pagkakasaligan niini?

⁹ Sanglit dayag si Marcos misulat labi na alang sa mga Romanhon, lagmit iyang gihimo ang iyang pagsulat sa Roma. Ang kinasayohang tradisyon ug kaundan sa basahon mitugot alang sa konklusyon nga kini gisulat sa Roma sulod sa una o sa ikaduhang pagkabilanggo ni apostol Pablo, ug busa sulod sa mga tuig 60-65 K.P. Niining mga tuig si Marcos didto sa Roma dimomenos makausa, ug lagmit makaduha. Ang tanan pangunang  awtoridad sa ikaduha ug ikatulong siglo mikumpirmar si Marcos ang magsusulat. Ang Ebanghelyo diha na sa sirkulasyon taliwala sa mga Kristohanon sa katunga sa ikaduhang siglo. Ang pagpadayag niini sa tanan sayong katalogo sa Kristohanon Gregong Kasulatan mikumpirmar sa pagkakasaligan sa Ebanghelyo ni Marcos.

10. Unsaon pag-isip ang taas ug mubong konklusyon sa Marcos, ug ngano?

¹⁰ Bisan pa, ang taas ug mubong konklusyon nga usahay idugang human sa kapitulo 16, bersikulo 8, dili isipon ingon kasaligan. Wala kini sa kadaghanan sa karaang manuskrito, ingon sa Sinaitiko ug sa Batikano Num. 1209. Ang mga eskolar sa ikaupat nga siglo sila Eusebius ug Jerome miuyon nga ang kasaligang rekord mitiklop uban sa mga pulong “nahadlok sila.” Ang ubang konklusyon lagmit gidugang uban sa katuyoan sa pagpahamis sa kahinanali sa pagtapos sa Ebanghelyo.

11. (a) Unsa ang nagmatuod ang Ebanghelyo ni Marcos sibu, ug unsang awtoridad ang gipasiugda? (b) Ngano kini “maayong balita,” ug unsang hugna sa panahon ang gikobrehan sa Ebanghelyo ni Marcos?

¹¹ Nga ang talaan ni Marcos sibu makita sa bug-os harmonya sa iyang Ebanghelyo dili lamang sa ubang Ebanghelyo apan usab uban sa tibuok Balaang Kasulatan gikan sa Genesis hangtod Pinadayag. Dugang pa, si Jesus gipakita usab ug usab ingon usa nga dunay awtoridad dili lamang sa iyang gilitok nga pulong apan ibabaw sa mga puwersa sa kinaiya, ibabaw kang Satanas ug mga demonyo, ibabaw sa sakit ug balatian, oo, ibabaw sa kamatayon mismo. Busa gibuksan ni Marcos ang iyang asoy uban sa madanihong introduksiyon: “Ang sinugdan sa maayong balita mahitungod kang Jesu-Kristo.” Ang iyang pag-anhi ug ministeryo nagkahulogan “maayong balita,” ug busa ang pagtuon sa Ebanghelyo ni Marcos mapuslanon sa tanang magbabasa. Ang mga hitabo nga gihubit sa Marcos mikobre sa hugna sa panahon gikan sa tingpamulak 29 K.P ngadto sa tingpamulak 33 K.P.

KAUNDAN SA MARCOS

12. Unsa ang gidasok sa unang 13 ka bersikulo sa Marcos?

¹² Bawtismo ug tintasyon ni Jesus (1:1-13). Gisugdan ni Marcos ang maayong balita pinaagi sa pag-ila kang Juan Bawtista. Siya ang gitagnang mensahero, gipadala sa pagpahayag: “Andama ang dalan kang Jehova, kamong katawhan, himoang matul-id ang iyang mga dalan.” Mahitungod sa Usa nga sa dimadugay moabot, ang tigbawtismo miingon, ‘Siya kusganon kay kanako.’ Oo, siya mobawtismo, dili uban sa tubig, apan uban sa balaang espiritu. Karon si Jesus miabot gikan sa Nasaret sa Galilea, ug siya gibawtismohan ni Juan. Ang espiritu mikunsad kang Jesus ingon sa salampati, ug usa ka tingog nadunggan gikan sa mga langit: “Ikaw ang akong Anak, ang pinalangga; akong giuyonan ikaw.” (1:3, 7, 11) Si Jesus gitintal sa Yawa sa kamingawan, ug ang mga manolonda mialagad kaniya. Tanan kining dramatikong hitabo gidasok sa unang 13 ka bersikulo sa Marcos.

13. Sa unsang paagi sayong gidemostrar ni Jesus ang iyang awtoridad ingon “Usa nga Balaan sa Diyos”?

¹³ Gisugdan ni Jesus ang ministeryo sa Galilea (1:14–6:6). Human gidakop si Juan, si Jesus mipadayon sa pagwali sa maayong balita sa Diyos sa Galilea. Kamakapakugang ang iyang mensahe! “Ang gingharian sa Diyos haduol na. Paghinulsol, kamong katawhan, ug magbaton ug pagtuo sa maayong balita.” (1:15) Iyang gitawag sila Simon ug Andres ug Santiago ug Juan gikan sa ilang mga pukot aron mahimong iyang mga disipolo. Iyang gisugdan sa Igpapahulay ang pagtudlo sa sinagoga sa Kapernaum. Ang katawhan nahibulong, kay siya mitudlo “ingon usa nga dunay awtoridad, ug dili ingon sa mga eskriba.” Iyang gidemostrar ang iyang awtoridad ingon “Usa nga Balaan sa Diyos” pinaagi sa pagpahawa sa hugaw nga espiritu gikan sa gidemonyohan nga tawo ug pinaagi sa pag-ayo sa ugangan-babaye ni Simon, kinsa nasakit sa hilanat. Ang balita mikatap ingon sa kalayo, ug pagkagabii “ang tibuok siyudad” mitigom gawas sa balay ni Simon. Giayo ni Jesus ang daghang masakiton ug gipapahawa ang daghang demonyo.—1:22, 24, 33.

14. Sa unsang paagi gihatag ni Jesus ang pruweba sa iyang awtoridad sa pagpasaylo sa mga sala?

¹⁴ Gipahayag ni Jesus ang iyang misyon: “Aron ako magwali.” (1:38) Sa tibuok Galilea siya nagmantala. Bisan asa siya miadto, iyang gipapahawa ang mga demonyo ug giayo ang masakiton, lakip ang sanlahon ug paralitiko kang kinsa siya miingon: “Gipasaylo na ang imong mga sala.” Ang uban sa mga eskriba nangatarongan sa ilang kasingkasing, ‘Pasipala kini. Kinsa ang makapasaylo sa mga sala gawas sa Diyos?’ Nakasabot sa ilang hunahuna, gipamatud-an ni Jesus nga “ang Anak sa tawo dunay awtoridad sa pagpasaylo sa mga sala” pinaagi sa pagsulti sa paralitiko sa pagtindog ug pagpauli. Gihimaya sa katawhan ang Diyos. Sa dihang ang maniningil sa buhis si Levi (Mateo) nahimong iyang sumusunod, gisultihan ni Jesus ang mga eskriba: “Ako mianhi sa pagtawag, dili sa matarong katawhan, apan sa makasasala.” Iyang gipakita ang iyang kaugalingon nga “Ginoo bisan sa igpapahulay.”—2:5, 7, 10, 17, 28.

15. Unsa ang gipahayag ni Jesus labot niadtong milimod sa iyang mga milagro, ug unsa ang iyang giingon labot sa mga bugkos sa panimalay?

¹⁵ Giporma karon ni Jesus ang grupo sa 12 ka apostol. Ang iyang mga paryente mipadayag sa pipila ka pagsupak, ug unya ang pipila ka eskriba gikan sa Jerusalem miakusar kaniya sa pagpahawa sa mga demonyo pinaagi sa magmamando sa mga demonyo. Nangutana si Jesus kanila, “Sa unsang paagi mapahawa ni Satanas si Satanas?” ug mipasidaan kanila: “Bisan kinsa nga mopasipala sa balaang espiritu walay kapasayloan hangtod sa hangtod, apan sad-an sa walay kataposang sala.” Sulod sa paghisgot, ang iyang inahan ug mga igsoon mianha sa pagpangita kaniya, ug si Jesus gipalihok sa pagpahayag: “Bisan kinsa nga nagabuhat sa kabubut-on sa Diyos, kining usa mao ang akong igsoon-lalaki ug igsoon-babaye ug inahan.”—3:23, 29, 35.

16. Pinaagi sa mga ilustrasyon, unsa ang gitudlo ni Jesus labot sa “gingharian sa Diyos”?

¹⁶ Gisugdan ni Jesus pagtudlo sa “sagradong sekreto sa gingharian sa Diyos” pinaagi sa mga ilustrasyon. Siya namolong labot sa tawo nga mipugas sa binhi nga nahulog sa lainlaing matang sa yuta (nagailustrar sa  lainlaing matang sa mga magpapatalinghog sa pulong) ug sa lamparahan nga midan-ag gikan sa kandelero niini. Sa laing ilustrasyon, ingon ni Jesus nga ang Gingharian sa Diyos ingon sa tawo nga mipugas sa binhi sa yuta: “Sa iyang kaugalingon ang yuta anam-anam mopaturok sa bunga, una ang dahon, unya ang uhay, ug sa kaulahian ang tibuok lugas.” (4:11, 28) Iyang gihatag usab ang ilustrasyon sa liso sa mustasa, nga, bisan kinadiyotayan sa tanang binhi, motubo ug dako uban sa dakong sanga alang sa kapasilongan.

17. Sa unsang paagi gidemostrar sa mga milagro ni Jesus ang gilapdon sa iyang awtoridad?

¹⁷ Samtang ilang gitabok ang Dagat sa Galilea, milagrong gipahinabo ni Jesus ang mabangis nga hangin sa paghunong, ug ang unosong dagat nahimong kalma sa iyang sugo: “Sst! Hilom!” (4:39) Didto sa yuta sa mga Gerasenhon, gihinginlan ni Jesus ang usa ka “Lehiyon” sa mga demonyo gikan sa usa ka tawo ug gitugtan sila sa pagsulod sa panon sa mga 2,000 ka baboy, nga, sa baylo, mihaguros pagpangambak sa pangpang ug nalumos sa dagat. (5:8-13) Human niini, mitabok si Jesus balik sa atbang lapyahan. Usa ka babaye nga gitalinug-an ang giayo, nga wamaayo sulod sa 12 ka tuig, pinaagi sa yanong paghikap sa panggawas nga bisti ni Jesus, samtang siya paingon sa pagbanhaw sa 12 ka tuig nga anak-babaye ni Jairo. Matuod ang Anak sa tawo duna sa awtoridad ibabaw sa kinabuhi ug kamatayon! Bisan pa, ang katawhan sa puloy-anang teritoryo ni Jesus milalis sa iyang awtoridad. Nahibulong siya sa ilang kakulang sa pagtuo apan mipadayon “sa paglibot sa kabalangayan sa sirkito, sa pagtudlo.”—6:6.

18. (a) Sa unsang paagi ang ministeryo ni Jesus gipahalapad? (b) Unsa ang mitukmod kang Jesus sa pagtudlo ug sa paghimog milagro?

¹⁸ Ministeryo sa Galilea gipahalapad (6:7–9:50). Ang 12 gipadala nga tinag-2 uban sa instruksiyon ug awtoridad sa pagwali ug pagtudlo, pag-ayo sa katawhan, paghingilin sa mga demonyo. Ang ngalan ni Jesus nahimong ilado, ang uban mihunahuna siya si Juan Bawtista nga gibangon gikan sa minatay. Kining posibilidad nakapabalaka kang Herodes, sulod sa kang kansang salosalo sa adlaw-natawhan gipunggotan si Juan. Ang mga apostol mibalik sa ilang panaw sa pagwali ug mihimog report sa ilang kalihokan kang Jesus. Usa ka dakong panon sa katawhan misunod kang Jesus libot sa Galilea, ug siya ‘naluoy kanila, sanglit sila ingon sa karnero nga walay magbalantay.’ Busa gisugdan niya ang pagtudlo kanila sa daghang butang. (6:34) Mahigugmaong gitagana usab niya ang materyal nga pagkaon, gipakaon ang 5,000 ka lalaki uban sa lima ka buok tinapay ug duha ka isda. Wala madugay human niana, sa dihang ang mga disipolo diha sa ilang sakayan milisod sa pagpakigbugno batok sa unos-hangin samtang paingon sa Betsaida, mianha siya kanila nga milakaw sa dagat ug gipakalma ang hangin. Dili kahibulongan nga bisan ang iyang mga disipolo “labihang nahingangha”!—6:51.

19, 20. (a) Sa unsang paagi gihatag ni Jesus ang pagbadlong sa mga eskriba ug mga Pariseo? (b) Unsang mga sirkumstansiya ang mitultol sa pagbadlong usab kang Pedro?

¹⁹ Sa distrito sa Genesaret, si Jesus nakigdiskusyon uban sa mga eskriba ug mga Pariseo gikan sa Jerusalem labot sa pagkaon uban sa mga kamot nga wamakapanghunaw, ug iyang gibadlong sila kay ‘ilang gipasagdan ang kasugoan sa Diyos ug gihawiran ang tradisyon sa mga tawo.’ Matod niya dili ang misulod gikan sa gawas ang nagahugaw sa tawo, kondili ang migikan sa sulod, gikan sa kasingkasing, nga mao, ang “daotang pangatarongan.” (7:8, 21) Pa amihanan ngadto sa mga rehiyon sa Tiro ug Sidon, iyang gihimo ang milagro alang sa usa ka Hentil, gihinginlan ang demonyo gikan sa anak-babaye sa babaye nga Siropenisyanhon.

²⁰ Balik sa Galilea, gibati usab ni Jesus ang kaluoy alang sa panon nga misunod kaniya ug gipakaon ang 4,000 ka lalaki uban sa pito ka buok tinapay ug pipila ka gagmayng isda. Iyang gipasidan-an ang iyang mga disipolo labot sa lebadura sa mga Pariseo ug sa lebadura ni Herodes, apan sa maong panahon napakyas sila sa pagsabot sa punto. Unya laing milagro—ang pag-ayo sa buta nga lalaki sa Betsaida. Sa usa ka diskusyon sa dalan ngadto sa kabalangayan sa Cesarea Filipo, si Pedro makakumbensir nga miila kang Jesus ingon “ang Kristo” apan unya kusganong misupak sa dihang si Jesus namolong labot sa taliabot nga pag-antos ug kamatayon sa Anak sa tawo. Alang niini, gibadlong siya ni Jesus: “Pahawa kanako, Satanas, tungod kay naghunahuna ka, dili sa hunahuna sa Diyos, apan nianang sa mga tawo.” (8:29, 33) Giawhag ni Jesus ang iyang mga disipolo sa pagsunod kaniya kanunay alang sa maayong balita; kon sila maulaw kaniya, siya maulaw kanila sa dihang siya moabot sa himaya sa iyang Amahan.

21. (a) Kinsa ang nakakita sa “gingharian sa Diyos nga naggahom na,” ug sa unsang paagi? (b) Sa unsang paagi gipasiugda ni Jesus ang pagbutang una sa Gingharian?

²¹ Unom ka adlaw sa ulahi, sa habog nga bukid, sila Pedro, Santiago, ug Juan nakapribilihiyo sa pagkakita sa “gingharian sa Diyos nga naggahom na” samtang ilang nakita si Jesus nga nausab sa himaya. (9:1) Makausa pa gidemostrar ni Jesus ang iyang awtoridad pinaagi sa paghingilin sa amang espiritu gikan sa batang lalaki, ug sa ikaduhang panahon namolong siya labot sa iyang nagsingabot nga pag-antos ug kamatayon. Iyang gitambagan ang iyang mga disipolo nga dili tugtan ang bisan unsang butang sa pagbabag kanila sa pagsulod sa kinabuhi. Ang imong kamot nagpapangdol ba kanimo? Putla kini! Ang imong tiil? Putla kini! Ang imong mata! Lugita kini! Mas maayo pa ang mosulod sa Gingharian sa Diyos nga bakol kay sa itambog nga tibuok sa Gehenna.

22. Unsang tambag ang gipadako sa ministeryo ni Jesus sa Perea?

²² Ministeryo sa Perea (10:1-52). Si Jesus miadto sa mga prontera sa Judea ug “tabok sa Jordan” (ngadto sa Perea). Ang mga Pariseo karon misukna kaniya mahitungod sa diborsiyo, ug iyang gigamit ang oportunidad sa pagpahayag sa diyosnong mga prinsipyo sa kaminyoon. Usa ka dato batan-ong lalaki nangutana kaniya labot sa pagpanunod sa walay kataposang kinabuhi apan nasubo sa dihang nakadungog nga aron makabaton sa bahandi sa langit, kinahanglan iyang ibaligya ang iyang kabtangan ug mahimong sumusunod ni Jesus. Gisultihan ni Jesus ang iyang mga disipolo: “Mas sayon alang sa kamelyo sa paglusot latas sa mata sa  dagom kay sa datong tawo sa pagsulod sa gingharian sa Diyos.” Iyang gidasig ang tanang mibiya sa tanan tungod sa maayong balita, gisaad kanila “ang usa ka gatos ka pilu karon . . . uban sa paglutos, ug sa umaabot nga sistema sa mga butang walay kataposang kinabuhi.”—10:1, 25, 30.

23. Unsang kokabildo ug milagro ang nahitabo sa dalan pa Jerusalem?

²³ Karon si Jesus ug ang 12 mipadayon pa Jerusalem. Gisultihan sila ni Jesus sa ikatulong panahon mahitungod sa pag-antos sa atubangan niya ug usab sa iyang pagkabanhaw. Nangutana siya kanila kon sila ba makaarang sa pag-inom sa samang kopa nga iyang giinom, ug iyang gisultihan sila: “Si bisan kinsa nga buot mahimong una taliwala kaninyo kinahanglan mahimong ulipon sa tanan.” Sa ilang dalan pagawas sa Jerico, usa ka buta nga makililimos misangpit gikan sa daplin sa dalan: “Anak ni David, Jesus, kaluy-i ako!” Gihimo ni Jesus ang buta nga tawo nga makakita—ang iyang kataposan milagro nga pag-ayo ingon sa girekord ni Marcos.—10:44, 47, 48.

24, 25. (a) Pinaagi sa unsang mga aksiyon gisaksihan ni Jesus ang iyang awtoridad? (b) Uban sa unsang mga argumento iyang gitubag ang iyang mga kaaway? (c) Unsang pasidaan ang gihatag ni Jesus sa panon, ug unsa ang iyang gidayeg sa iyang mga disipolo?

²⁴ Si Jesus sulod ug libot sa Jerusalem (11:1–15:47). Ang talaan tuling milihok! Si Jesus mikabayo sa usa ka asno ngadto sa siyudad, ug gidayeg siya sa katawhan ingon Hari. Sunod adlaw iyang gihinloan ang templo. Ang pangulong mga saserdote ug mga eskriba nahadlok kaniya ug naningkamot sa iyang kamatayon. “Pinaagi sa unsang awtoridad imong gibuhat kining mga butang?” nangutana sila. (11:28) Si Jesus mahanasong miliso sa pangutana balik kanila ug gisugilon ang ilustrasyon sa mga saop nga mipatay sa manununod sa parasan. Nakita nila ang punto ug mibiya kaniya.

²⁵ Sunod ilang gipadala ang pipila ka Pariseo sa pagdakop kaniya sa kwestiyon sa buhis. Nangayo ug denario, siya nangutana: “Kansang imahen ug inskripsiyon kini?” Ilang gitubag: “Kang Cesar.” Unya si Jesus miingon kanila: “Bayri si Cesar sa mga butang ni Cesar, apan ang Diyos sa mga butang sa Diyos.” Dikahibulongan nga sila natingala kaniya! (12:16, 17) Karon ang mga Saduseo, nga wala motuo sa pagkabanhaw, naningkamot sa pagdakop kaniya uban sa pangutana: ‘Kon ang usa ka babaye dunay sunodsunod pito ka bana, kang kinsang asawa siya sa pagkabanhaw?’ Gilayon gitubag ni Jesus nga kadtong mobangon gikan sa minatay mahimong “ingon sa mga manolonda sa mga langit,” kay sila dili maminyo. (12:19-23, 25) “Unsa man ang sugo nga una sa tanan?” nangutana ang usa sa mga eskriba. Gitubag ni Jesus: “Ang una mao, ‘Pamati, O Israel, si Jehova nga atong Diyos usa ka Jehova, ug higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos uban sa imong tibuok kasingkasing ug uban sa imong tibuok kalag ug uban sa imong tibuok hunahuna ug uban sa imong tibuok kusog.’ Ang ikaduha mao kini, ‘Higugmaon mo ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.’” (12:28-31) Human niini, wala nay laing nangahas sa pagpangutana kaniya. Ang awtoridad ni Jesus ingon hingpit nga magtutudlo gilig-on. Ang dakong panon namati uban sa kahimuot, ug gipasidan-an sila ni Jesus batok sa garbosong mga eskriba. Unya iyang gidayeg sa iyang mga disipolo ang usa ka kabos balo nga babaye kinsa mibutang ug daghan pa sa kaban sa bahandi sa templo kay sa tanan uban, kay ang iyang duha ka diyotay nga sensilyo mao “ang tanan nga iyang nabatonan, ang iyang tibuok kabuhian.”—12:44.

26. Unsa ang bugtong taas nga diskurso ang girekord ni Marcos, ug uban sa unsang tambag gitapos kini?

²⁶ Milingkod sa Bukid sa mga Olibo uban sa templo nga makita, gisultihan ni Jesus ang upat sa iyang mga disipolo sa pribado sa “ilhanan” sa kataposan niining mga butang. (Mao lamang kini ang bugtong taas nga diskurso nga girekord ni Marcos, ug kini paralelo nianang sa Mateo kapitulo 24 ug 25.) Kini mitiklop uban sa tambag ni Jesus: “Mahitungod nianang adlaw o takna walay mausa ang nahibalo, ni ang mga manolonda sa langit ni ang Anak, gawas sa Amahan. Apan ang akong giingon kaninyo giingon ko sa tanan, Padayon sa pagtukaw.”—13:4, 32, 37.

27. Batbata ang mga hitabo nga mitultol sa pagbudhi kang Jesus sa Getsemane.

²⁷ Sa haduol nga Betania gidihogan sa usa ka babaye si Jesus sa mahalon pahumot nga lana. Ang uban miprotesta niini ingon usik, apan ingon ni Jesus kini maayong buhat, pagpangandam alang sa iyang lubong. Sa tinudlong panahon, si Jesus ug ang 12 mitigom sa siyudad alang sa Paskuwa. Iyang giila ang mobudhi kaniya ug gisugdan ang handomanang panihapon uban sa iyang matinumanong disipolo, ug sila mibiya pa Bukid sa mga Olibo. Sa dalan gisultihan sila ni Jesus nga silang tanan mapangdol. “Dili ako,” pahayag ni Pedro. Apan miingon si Jesus kaniya: “Niining gabhiona, sa dili pa ang manok motogaok sa makaduha, bisan ikaw molimod kanako sa makatulo.” Pag-abot sa dapit nga ginganlan Getsemane, mipalayo si Jesus aron sa pag-ampo, mihangyo sa iyang mga disipolo sa pagtukaw. Natapos ang iyang pag-ampo uban sa mga pulong: “Abba, Amahan, ang tanang butang posible kanimo; kuhaa kining kopa gikan kanako. Apan dili sa akong pagbuot, apan sa imong pagbuot.” Tulo ka beses si Jesus mibalik sa iyang mga disipolo, ug tulo ka beses nakaplagan niya sila nga natulog, bisan “sa panahon ingon niini”! (14:29, 30, 36, 41) Apan miabot na ang takna! Tan-awa!—ang mobudhi!

28. Unsa ang mga sirkumstansiya sa pagdakop kang Jesus ug sa pagpadayag atubangan sa hataas saserdote?

²⁸ Miduol si Judas ug mihalok kang Jesus. Kini ang ilhanan alang sa armadong mga tawo sa pangulong mga saserdote sa pagdakop kaniya. Ilang gidala siya sa korte sa hataas saserdote, diin daghan ang misaksi ug bakak batok kaniya, apan ang ilang testigo wala magkauyon. Si Jesus hilom sa iyang kaugalingon. Sa kaulahian, nangutana ang hataas saserdote kaniya: “Ikaw ba ang Kristo ang Anak sa Usa nga Dalayegon?” Gitubag ni Jesus, “Mao ako.” Misinggit ang hataas saserdote, ‘Pasipala!’ ug ilang tanan gikondenar siya nga takos sa kamatayon. (14:61-64) Sa hawanan sa ubos, gilimod ni Pedro si Jesus sa tulo ka beses. Usa ka manok mitogaok sa ikaduhang panahon, ug si Pedro, nahinumdom sa mga pulong ni Jesus, nahugno ug mihilak.

29. Unsang rekord ang gihimo ni Marcos sa kataposang husay ug pagpatay kang Jesus, ug sa unsang paagi gipakita ang Gingharian mao ang isyu?

 ²⁹ Dihadiha sa banagbanag gikonsulta ug gipadala sa Sanhedrin si Jesus nga ginapos kang Pilato. Gilayon iyang naamgohan nga si Jesus dili kriminal ug naningkamot sa pagpagawas kaniya. Bisan pa, sa pag-insister sa magubotong panon nga gihulhogan sa pangulong mga saserdote, sa kaulahian iyang gitunol si Jesus aron ilansang. Si Jesus gidala sa Golgota (nagkahulogan, “Dapit sa Kalabera”) ug gilansang, uban sa sumbong batok kaniya nga gisulat sa ibabaw: “Ang Hari sa mga Hudiyo.” Ang mga lumalabay nanamastamas kaniya: “Ang uban giluwas niya; siya dimakaluwas sa iyang kaugalingon!” Pagkaudto (ikaunom nga takna) ang kangitngit mitabon sa tibuok yuta hangtod alas tres. Unya si Jesus mituaw uban sa makusog nga tingog, “Diyos ko, Diyos ko, nganong gibiyaan nimo ako?” ug namatay. Pagkakita niining mga butang, usa ka opisyal sa kasundalohan miingon: “Dayag na lamang kining tawhana Anak sa Diyos.” Si Jose sa Arimatea, usa sa Sanhedrin apan mituo sa Gingharian sa Diyos, nangayo kang Pilato sa lawas ni Jesus ug gipahaluna kini sa lubnganan nga gikubkub sa bato.—15:22, 26, 31, 34, 39.

30. Sa unang adlaw sa semana, unsa ang nahitabo sa lubnganan?

³⁰ Mga hitabo tapos sa kamatayon ni Jesus (16:1-8). Sayo kaayo sa unang adlaw sa semana, tulo ka babaye miadto sa lubnganan. Sa ilang kahingangha nakaplagan nila ang dakong bato sa entrada giligid na. “Usa ka batan-ong lalaki” kinsa milingkod sa sulod misulti kanila nga si Jesus gibanhaw na. (16:5) Wala na siya didto apan mipaingon una kanila sa Galilea. Mikagiw sila gikan sa lubnganan, mikurog sa kahadlok.

NGANONG MAPUSLANON

31. (a) Sa unsang paagi gisaksihan ni Marcos ang pagka Mesiyas ni Jesus? (b) Unsa ang pruweba sa awtoridad ni Jesus ingon Anak sa Diyos, ug unsa ang iyang gipasiugda?

³¹ Pinaagi niining buhi sinulat nga hulagway ni Jesu-Kristo, ang tanang magbabasa sa Marcos, gikan sa sayo Kristohanong panahon hangtod karon, nakahimo sa pag-ila sa katumanan sa daghang tagna sa Hebreohanong Kasulatan labot sa Mesiyas. Gikan sa mibukas nga pagkutlo, “Tan-awa! Akong gipadala ang akong mensahero sa atubangan sa imong nawong,” ngadto sa mga pulong ni Jesus sa pagpinal sa estaka, “Diyos ko, Diyos ko, nganong gibiyaan nimo ako?” ang tibuok talaan sa iyang madasigong ministeryo, ingon sa girekord ni Marcos, takdo sa gitagna sa Hebreohanong Kasulatan. (Mar. 1:2; 15:34; Mal. 3:1; Sal. 22:1) Dugang pa, ang iyang mga milagro ug katingalahang mga buhat, himsog nga pagtulon-an, waysayop nga mga tubag, bug-os nga pagsalig sa Pulong ug espiritu ni Jehova, malumong pagbantay sa karnero—tanan kini mitimaan kaniya ingon Usa kinsa mianha uban sa awtoridad sa Anak sa Diyos. Siya mitudlo “ingon usa nga dunay awtoridad,” awtoridad nga gidawat gikan kang Jehova, ug iyang gipasiugda ang “pagwali sa maayong balita sa Diyos,” nga mao, “ang gingharian sa Diyos haduol na,” ingon iyang pangunang bulohaton dinhi sa yuta. Ang iyang pagtudlo napamatud-ang may dimaestimang kaayohan sa tanan kinsa mopatalinghog niini.—Mar. 1:22, 14, 15.

32. Pila ka beses gigamit ni Marcos ang panultihon “gingharian sa Diyos,” ug unsa ang pipila ka giyang prinsipyo ang iyang gipahaluna alang sa pagbaton sa kinabuhi pinaagi sa Gingharian?

³² Si Jesus miingon sa iyang mga disipolo: “Kaninyo ang sagradong sekreto sa gingharian sa Diyos gihatag.” Gigamit ni Marcos kining panultihon “gingharian sa Diyos” 14 ka beses ug gipahaluna ang daghan giyang mga prinsipyo alang niadtong kinsa buot makabaton sa kinabuhi pinaagi sa Gingharian. Gipahayag ni Jesus: “Bisan kinsa nga mawad-an sa iyang kalag alang kanako ug sa maayong balita moluwas niini.” Ang tanang ali sa pagbaton sa kinabuhi kinahanglan wagtangon: “Mas maayo alang kaninyo sa pagsulod nga usa-mata sa gingharian sa Diyos kay sa duha ka mata nga itambog sa Gehenna.” Dugang pa gipahayag ni Jesus: “Bisan kinsa nga dili modawat sa gingharian sa Diyos ingon sa gamay nga bata sa bisan unsang paagi dili makasulod niini,” ug, “Kalisod nga butang kini alang niadtong may salapi sa pagsulod sa gingharian sa Diyos!” Giingon niya nga ang makasabot nga ang pagbantay sa duha ka dakong sugo labaw pa ug bili kay sa tanan tibuok halad nga sinunog ug mga halad “dili halayo sa gingharian sa Diyos.” Kini ug ubang pagtulon-an sa Gingharian sa Ebanghelyo ni Marcos undan sa daghan maayong tambag nga atong mapadapat sa atong matag adlaw nga kinabuhi.—4:11; 8:35; 9:43-48; 10:13-15, 23-25; 12:28-34.

33. (a) Sa unsang paagi kita mopulos sa Ebanghelyo ni Marcos? (b) Sa unsang kurso ang Marcos modasig kanato, ug ngano?

³³ Ang maayong balita “sumala kang Marcos” lagmit mahimong mabasa sa bug-os sa usa o duha ka takna, nga nagahatag sa magbabasa sa makapahinam, tulin, ug dinamikong repaso sa ministeryo ni Jesus. Ang maong deretsong pagbasa niining dinasig nga talaan, ingon man sa mas suod nga pagtuon ug pagpalandong niini, kanunay mapamatud-ang mapuslanon. Ang Ebanghelyo ni Marcos may kaayohan sa gilutos nga mga Kristohanon karon sa samang paagi kini sa unang siglo, kay ang matuod nga mga Kristohanon karon miatubang sa “kritikal nga mga panahon lisod sagubangon” ug duna sa panginahanglan alang sa maong dinasig nga giya ingon sa makaplagan niining rekord sa atong Ehemplo, si Jesu-Kristo. Basaha kini, kahinami ang dramatikong aksiyon niini, ug kalosa ang pagdasig sa pagsunod sa mga lakang sa Pangulong Ahente ug Maghihingpit sa atong pagtuo, si Jesus, uban sa samang dimabuntog nga kasadya nga iyang gipakita. (2 Tim. 3:1; Heb. 12:2) Oo, tan-awa siya ingon tawo sa aksiyon, matakdan sa iyang kadasig, ug kopyaha ang iyang dimokompromisong integridad ug kaisog taliwala sa pagsulay ug pagsupak. Batoni ang kahupay gikan niining bahandianong bahin sa dinasig nga Kasulatan. Pasagdi kini mopulos kanimo sa imong tinguha sa walay kataposang kinabuhi!

[Footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]