Basahon sa Bibliya Numero 43​—Juan

Magsusulat: Apostol Juan

Dapit Gisulatan: Efeso o duol

Sinulat Nahuman: k. 98 K.P.

Gikobrehang Panahon: Human sa prologo, 29–33 K.P.

1. Unsa ang gipakita sa Kasulatan labot sa kasuod sa panag-uban ni Juan kang Jesus?

 ANG mga rekord sa Ebanghelyo nila Mateo, Marcos, ug Lucas gisirkular na kapin 30 ka tuig ug gibahandi sa unang-siglong mga Kristohanon ingon sinulat sa mga tawong dinasig sa balaang espiritu. Karon, samtang nagkahiduol ang pagtiklop sa siglo ug ang gidaghanon niadtong kinsa uban kang Jesus nagkadiyotay, ang pangutana lagmit mibangon, May butang pa ba nga ikasulti? May usa pa ba nga mahimo, gikan sa handomanang personal, nga makapuno sa bililhong detalye sa ministeryo ni Jesus? Oo, duna. Ang tigulang Juan talagsaong gipanalanginan sa iyang pagpakig-uban kang Jesus. Dayag siya lakip sa una sa mga disipolo ni Juan Bawtista nga gipaila sa Kordero sa Diyos ug usa sa unang upat nga gidapit sa Ginoo sa pagkuyog kaniya bug-os panahon sa ministeryo. (Juan 1:35-39; Mar. 1:16-20) Iyang gipadayon ang suod nga panag-uban kang Jesus sa iyang tibuok ministeryo ug mao ang disipolong “hinigugma ni Jesus” nga mipauraray sa dughan ni Jesus sa kataposang Paskuwa. (Juan 13:23; Mat. 17:1; Mar. 5:37; 14:33) Diha siya sa makaboong kasingkasing talan-awon sa pagpatay, diin gipiyal kaniya ni Jesus ang pag-atiman sa Iyang inahan sa unod, ug siya ang nakauna kang Pedro samtang sila midagan pa lubnganan aron sa pag-imbestiga sa report nga nabanhaw si Jesus.—Juan 19:26, 27; 20:2-4.

2. Sa unsang paagi si Juan gisangkapan ug gilig-on sa pagsulat sa iyang Ebanghelyo, ug sa unsang katuyoan?

² Nalumo sa halos 70 ka tuig sa aktibong ministeryo ug kargado sa panan-awon ug pagpalandong sa iyang bag-o pa masulub-ong pagkabilanggo sa pulo sa Patmos, si Juan maayong pagkasangkap sa pagsulat sa mga butang iyang dugay nang gibahandi sa iyang kasingkasing. Gipalagsik karon sa balaang espiritu ang iyang hunahuna sa paghinumdom ug pagsulat sa daghan niadtong bililhon, makahatag-kinabuhing mga pulong sa pagkaagi nga ang matag usa nga nagabasa ‘mahimong motuo si Jesus mao ang Kristo, ang Anak sa Diyos, ug nga, tungod sa pagtuo, mahimong siya makabaton sa kinabuhi pinaagi sa ngalan ni Jesus.’—20:31.

3, 4. Unsa ang ebidensiya sa gawas ug sulod alang sa (a) kanonisidad sa Ebanghelyo, ug sa (b) pagkamagsusulat ni Juan?

³ Gidawat sa mga Kristohanon sa sayo ikaduhang siglo si Juan ang magsusulat niining talaan ug gitrato kining sinulat ingon dili ikakwestiyong bahin sa kanon sa dinasig nga Kasulatan. Sila Clement sa Alejandria, Irenaeus, Tertullian, ug Origen, tanan sa ulahing  ikaduha ug sayo ikatulong siglo, testigo sa pagkamagsusulat ni Juan. Dugang pa, daghan sulod ebidensiya nga si Juan ang magsusulat makaplagan sa basahon mismo. Tataw ang magsusulat Hudiyo ug sinati kaayo uban sa batasan sa mga Hudiyo ug sa ilang yuta. (2:6; 4:5; 5:2; 10:22, 23) Gipakita sa mismong kasuod sa talaan nga siya dili lamang apostol apan usa sa kinasuorang sirkulo sa tulo—Pedro, Santiago, ug Juan—nga miuban kang Jesus sa espesyal nga mga okasyon. (Mat. 17:1; Mar. 5:37; 14:33) Niini, si Santiago (anak ni Sebedeo) gipapha tungod kay siya gimartir ni Herodes Agripa I sa mga 44 K.P., dugay na una pa kining basahon gisulat. (Buh. 12:2) Si Pedro gipapha kay siya gihisgotan uban sa magsusulat sa Juan 21:20-24.

⁴ Niining paniklop nga mga bersikulo, gihisgotan ang magsusulat ingon disipolong “hinigugma ni Jesus,” kini ug susamang panultihon gigamit sa makadaghan sa rekord, bisan pa ang ngalan ni apostol Juan bisan kanus-a wala hinambiti. Dinhi si Jesus gikutlo nga miingon labot kaniya: “Kon kini akong kabubut-on alang kaniya nga mopabilin hangtod sa akong pag-anhi, unsa may labot nimo niana?” (Juan 21:20, 22) Gisugyot niini nga ang disipolong gipasabot mopabiling buhi sa taas panahon human nila Pedro ug ubang apostol. Tanan kini haom kang apostol Juan. Makapainteres nga si Juan, human kahatagi sa panan-awon sa Pinadayag sa pag-anhi ni Jesus, mitiklop nianang talagsaong tagna uban sa mga pulong: “Amen! Umari, Ginoong Jesus.”—Pin. 22:20.

5. Kanus-a gituohan si Juan misulat sa iyang Ebanghelyo?

⁵ Bisan pa ang mga sinulat ni Juan mismo wala mohatag sa tinong impormasyon sa butang, kasagaran kini gitoohan si Juan misulat sa iyang Ebanghelyo human sa iyang pagbalik gikan sa pagkadistiyero sa pulo sa Patmos. (Pin. 1:9) Gipatawag balik sa Romanhong emperador Nerva, 96-98 K.P., ang daghang gidistiyero sa pagtiklop sa pagmando sa gisundan niya, si Domitian. Human gisulat ang iyang Ebanghelyo, mga 98 K.P., gitoohan si Juan namatay nga malinawon sa Efeso sa ikatulong tuig ni Emperador Trajan, 100 K.P.

6. Unsang ebidensiya mipasabot ang Ebanghelyo ni Juan gisulat gawas sa Palestina, sa o duol sa Efeso?

⁶ Labot sa Efeso o duol niini ingon dapit gisulatan, ang historyador Eusebius (k. 260-342 K.P.) mikutlo kang Irenaeus nga miingon: “Si Juan, ang disipolo sa Ginoo, nga mipauraray sa iyang dughan, mismo usab mihatag sa ebanghelyo, samtang siya buhi sa Efeso sa Asya.” a Nga ang basahon gisulat gawas sa Palestina gisuportahan sa daghang reperensiya niini sa mga kaatbang ni Jesus pinaagi sa kasagarang termino, “ang mga Hudiyo,” inay kay sa “mga Pariseo,” “pangulong mga saserdote,” ug uban pa. (Juan 1:19; 12:9) Usab, ang Dagat sa Galilea gitin-aw sa Romanhong ngalan niini, Dagat sa Tiberias. (6:1; 21:1) Alang sa mga di-Hudiyo, gihatag ni Juan ang makatabang saysay sa Hudiyong mga pista. (6:4; 7:2; 11:55) Ang dapit gidistiyerohan kaniya, Patmos, duol sa Efeso, ug ang iyang kasinati sa Efeso, ingon man sa ubang kongregasyon sa Asya Menor, gipasabot sa Pinadayag kapitulo 2 ug 3.

7. Unsa ang importansiya sa Papiro Rylands 457?

⁷ Nagmatuod sa kakasaligan sa Ebanghelyo ni Juan mao ang importante nga mga kaplag sa manuskrito sa ika-20 ka siglo. Usa niini mao ang tipik sa Ebanghelyo ni Juan nga nakaplagan sa Egipto, karon hiilhang Papiro Rylands 457 (P⁵²), nga undan sa Juan 18:31-33, 37, 38, ug gitipigan sa Librarya John Rylands, Manchester, Inglaterra. b Mahitungod sa kalabotan niini sa tradisyon sa pagkamagsusulat ni Juan sa kataposan sa unang siglo, si anhing Sir Frederic Kenyon miingon sa iyang basahon The Bible and Modern Scholarship, 1949, panid 21: “Bisan pa diyotay kini, igo na kini sa pagmatuod nga ang manuskrito niining Ebanghelyo gisirkular, lagmit sa lalawigan sa Egipto diin kini nakaplagan, sa mga panahon A.D. 130-150. Gitugotan bisan ang minimo nga panahon alang sa sirkulasyon sa sinulat gikan sa dapit gisulatan niini, kini molabay balik sa petsa sa pagsulat duol kaayo sa tradisyonal nga petsa sa kataposang dekada sa unang siglo nga wala nay bisan unsang rason pa sa pagkwestiyon sa katinuod sa tradisyon.”

8. (a) Unsa ang talagsaon sa introduksiyon sa Ebanghelyo ni Juan? (b) Unsang pruweba ang gitagana niini nga ang ministeryo ni Jesus tulo ug tunga ka tuig sa gidugayon?

⁸ Ang Ebanghelyo ni Juan talagsaon sa introduksiyon niini, nga gibutyag ang Pulong, kinsa “sa sinugdan uban sa Diyos,” ingon Usa nga pinaagi kang kinsa ang tanang butang milungtad. (1:2) Human gipahibalo ang bililhong relasyon taliwala sa Amahan ug Anak, gilansad ni Juan ang mahanasong larawan sa buhat ug diskurso ni Jesus, labi na diha sa panlantaw sa suod gugma nga mibugkos sa paghiusa sa tanang butang sa dakong kahikayan sa Diyos. Kining talaan sa kinabuhi ni Jesus sa yuta mikobre sa hugna sa panahon 29-33 K.P., ug kini maampingon sa paghisgot sa upat ka Paskuwa nga gitambongan ni Jesus sulod sa iyang ministeryo, sa ingon gitagana ang usa sa mga linya sa pruweba nga ang iyang ministeryo tulo ug tunga ka tuig ang gidugayon. Tulo niining Paskuwa ang gihisgotan ingon niana. (2:13; 6:4; 12:1; 13:1) Usa kanila gipunting ingon “usa ka pista sa mga Hudiyo,” apan gipahaluna kini sa konteksto wala madugay human giingon ni Jesus nga dunay “upat ka bulan una pa sa ting-ani,” nga gipasabot ang pista ingon Paskuwa, nga nahitabo sa pagsugod sa ting-ani.—4:35; 5:1. c

9. Unsa ang mipakita ang Ebanghelyo ni Juan suplementaryo, ug kini ba mipuno sa tanang detalye sa ministeryo ni Jesus?

⁹ Ang maayong balita “sumala kang Juan“ sa dakong bahin suplementaryo; 92 porsiyento bag-ong materyal nga wala kobrehi sa ubang tulo ka Ebanghelyo. Bisan pa, si Juan mitiklop uban sa mga pulong: “Duna, sa matuod, daghan ubang butang usab nga gibuhat si Jesus, nga, kon kini sila isulat pa sa bug-os detalye, sa akong hunahuna, ang kalibotan mismo dili paigo kasudlan sa mga linukot nga isulat.”—21:25.

 KAUNDAN SA JUAN

10. Unsa ang giingon ni Juan mahitungod sa “ang Pulong”?

¹⁰ Prologo: “Ang Pulong” gipaila (1:1-18). Uban sa matahom nga kayano, gipahayag ni Juan nga sa sinugdan “ang Pulong uban sa Diyos,” nga ang kinabuhi mismo pinaagi kaniya, nga siya nahimong “kahayag sa mga tawo,” ug si Juan (Bawtista) misaksi mahitungod kaniya. (1:1, 4) Ang kahayag diha sa kalibotan, apan ang kalibotan wala makaila kaniya. Kadtong kinsa midawat kaniya nahimong mga anak sa Diyos, natawo gikan sa Diyos. Ingon ang Kasugoan gihatag pinaagi kang Moises, ingon man “ang dili takos nga kalolot ug kamatuoran miabot pinaagi kang Jesu-Kristo.”—1:17.

11. Ingon unsa giila ni Juan Bawtista si Jesus, ug ingon unsa gidawat sa mga disipolo ni Juan si Jesus?

¹¹ Pagpresentar sa “Kordero sa Diyos” sa mga tawo (1:19-51). Mikumpisal si Juan Bawtisa dili siya ang Kristo apan miingon nga dunay usa nga moanhi sunod kaniya, ug ang laso sa sandal nianang usa siya dili takos sa paghubad. Sunod adlaw, sa dihang si Jesus mipaingon kaniya, si Juan miila kaniya ingon “ang Kordero sa Diyos nga nagakuha sa sala sa kalibotan.” (1:27, 29) Sunod, iyang gipaila ang duha sa iyang mga disipolo kang Jesus, ug usa kanila, si Andres, midala sa iyang igsoon si Pedro kang Jesus. Gidawat usab nila Felipe ug Natanael si Jesus ingon ‘Anak sa Diyos, ang Hari sa Israel.’—1:49.

12. (a) Unsa ang unang milagro ni Jesus? (b) Unsa ang iyang gibuhat didto sa Jerusalem alang sa unang Paskuwa sulod sa iyang ministeryo?

¹² Mga milagro ni Jesus pamatuod siya “ang Usa nga Balaan sa Diyos” (2:1–6:71). Gihimo ni Jesus ang iyang unang milagro sa Kana sa Galilea, gihimo ang tubig ngadto sa kinamaayohang bino sa kumbira sa kasal. Kini “ang sinugdan sa iyang mga ilhanan, . . . ug ang iyang mga disipolo mituo kaniya.” (2:11) Mitungas si Jesus pa Jerusalem alang sa Paskuwa. Sa pagkakaplag sa mga mamaligya ug mga mangingilis salapi sa templo, mikuha siya ug latigo ug giabog sila pagawas uban sa kusog nga ang iyang mga disipolo nakaamgo sa katumanan sa tagna: “Ang kadasig alang sa imong balay magaut-ut kanako.” (Juan 2:17; Sal. 69:9) Iyang gitagna ang templo sa iyang kaugalingong lawas mahugno ug patindogon usab sa tulo ka adlaw.

13. (a) Unsa ang gipakita ni Jesus kinahanglanon alang sa pagbaton sa kinabuhi? (b) Sa unsang paagi si Juan Bawtista namolong sa iyang kaugalingon labot kang Jesus?

¹³ Ang mahadlokong Nikodemo mianha kang Jesus sa gabii. Iyang gikumpisal si Jesus gipadala sa Diyos, ug gisultihan siya ni Jesus ang usa kinahanglan igaanak sa tubig ug espiritu aron makasulod sa Gingharian sa Diyos. Ang pagtuo sa Anak sa tawo gikan sa langit kinahanglanon alang sa kinabuhi. “Kay gihigugma sa Diyos ang kalibotan sa hilabihan nga iyang gihatag ang iyang bugtong-inanak nga Anak, aron ang tanang motuo kaniya mahimong dili malaglag apan makabaton sa kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:16) Ang kahayag nga miabot sa kalibotan kabatok sa kangitngit, “apan siya nga nagabuhat sa matuod moanha sa kahayag,” tiklop ni Jesus. Unya nahibaloan ni Juan Bawtista ang kalihokan ni Jesus sa Judea ug mipahayag nga samtang siya mismo dili ang Kristo, apan “ang higala sa pamanhonon . . . dunay dakong kalipay tungod sa tingog sa pamanhonon.” (3:21, 29) Si Jesus karon kinahanglan mouswag, ug si Juan mokunhod.

14. Unsa ang gitin-aw ni Jesus sa Samaryanhong babaye sa Sikar, ug unsa ang resulta sa iyang pagwali didto?

¹⁴ Si Jesus miadto na usab sa Galilea. Sa dalan, puno sa abug ug “gikapoy tungod sa panaw,” milingkod siya sa pagpahulay sa atabay ni Jacob sa Sikar, samtang ang iyang mga disipolo namalit ug pagkaon sa siyudad. (4:6) Udtong tutok kini, ikaunom nga takna. Usa ka Samaryanhong babaye miduol sa pagkalos ug tubig, ug si Jesus nangayo ug mainom. Unya, bisan pa siya gikapoy, gisugdan niya pagsulti kaniya mahitungod sa matuod nga “tubig” nga matuod makapabugnaw, nga mohatag sa kinabuhing walay kataposan niadtong mosimba sa Diyos “uban sa espiritu ug kamatuoran.” Mibalik ang mga disipolo ug miawhag kaniya sa pagkaon, ug siya mipahayag: “Ang akong pagkaon mao ang pagbuhat sa kabubut-on niya nga nagpadala kanako ug sa paghuman sa iyang bulohaton.” Gigugol niya ang duha pa ka adlaw sa maong dapit, sa pagkaagi nga daghan sa mga Samaryanhon ang mituo nga “kining tawo matuod mao ang manluluwas sa kalibotan.” (4:24, 34, 42) Pag-abot sa Kana sa Galilea, giayo ni Jesus ang anak sa dungganong tawo nga wala ngani miduol sa iyang higdaan.

15. Unsang mga sumbong ang gihimo batok kang Jesus sa Jerusalem, apan giunsa niya pagtubag ang iyang mga kritiko?

¹⁵ Mitungas na usab si Jesus sa Jerusalem alang sa pista sa mga Hudiyo. Iyang giayo ang masakitong tawo sa Igpapahulay, ug kini mibangon sa dakong unos sa kritisismo. Mitubag si Jesus: “Ang akong Amahan nagpadayon sa pagbuhat hangtod karon, ug ako nagpadayon sa pagbuhat.” (5:17) Giangkon karon sa Hudiyong mga lider nga si Jesus midugang sa pagpasipala, mihimo sa iyang kaugalingon nga kasama sa Diyos, ngadto sa krimen sa paglapas sa Igpapahulay. Gitubag ni Jesus ang Anak dili makahimo sa usa ka butang sa iyang kaugalingong inisyatiba apan bug-os depende sa Amahan. Iyang gihimo ang kahibulongang pahayag ang “tanan niadtong sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug mogula” sa pagkabanhaw. Apan sa iyang waypagtuong mamiminaw, miingon si Jesus: “Sa unsang paagi kamo makatuo, nga kamo nagadawat sa himaya gikan sa usa ug usa ug kamo wala mangita sa himaya gikan sa bugtong nga Diyos?”—5:28, 29, 44.

16. (a) Unsa ang gitudlo ni Jesus labot sa pagkaon ug kinabuhi? (b) Sa unsang paagi gipahayag ni Pedro ang pagtuo sa mga apostol?

¹⁶ Sa dihang milagro nga gipakaon ni Jesus ang 5,000 ka tawo uban sa lima ka buok tinapay ug duha ka gamay isda, gipalandong sa panon sa pagsakmit kaniya ug paghimo kaniya nga hari, apan siya mipahawa ngadto sa bukid. Sa ulahi, iyang gibadlong sila alang sa paghago sa “pagkaon nga mawagtang.” Hinonoa, sila kinahanglan mohago “alang sa pagkaon nga molungtad ngadto sa kinabuhing walay kataposan.” Iyang gipunting ang pagtuo kaniya ingon Anak mao ang pagpakig-ambit sa tinapay sa kinabuhi, ug midugang siya: “Gawas kon kamo mokaon sa unod sa Anak  sa tawo ug moinom sa iyang dugo, kamo walay kinabuhi sa inyong kaugalingon.” Daghan sa iyang mga disipolo nasilo niini ug mibiya kaniya. Gisukot ni Jesus ang 12: “Kamo dili buot mobiya usab, kamo ba?” ug gitubag ni Pedro: “Ginoo, kang kinsa kami moadto? Ikaw ang duna sa mga pulong sa kinabuhing walay kataposan; ug kami mituo ug miila nga ikaw ang Usa nga Balaan sa Diyos.” (6:27, 53, 67-69) Bisan pa, si Jesus, nahibalo nga si Judas mobudhi kaniya, miingon nga usa kanila yawa.

17. Unsa ang epekto sa pagtudlo ni Jesus sa templo sa Pista sa mga Tabernakulo?

¹⁷ “Ang kahayag” sukwahi sa kangitngit (7:1–12:50). Sekretong mitungas si Jesus sa Jerusalem ug mipadayag tungatunga sa Pista sa mga Tabernakulo, nga dayag mitudlo sa templo. Miergo ang katawhan kon siya ba gayod ang Kristo. Gisultihan sila ni Jesus: “Wala ako moanhi sa akong kaugalingong inisyatiba, apan siya nga nagpadala kanako matuod, . . . ug kanang Usa nagpadala kanako.” Sa usa ka okasyon misinggit siya sa panon: “Kon si bisan kinsa giuhaw, pasagdi siya nga moari kanako ug moinom.” Ang mga opisyal nga gipadala sa pagdakop kang Jesus miuli nga waydala ug mireport sa mga saserdote: “Sukad masukad walay laing tawo ang nakasulti ingon niini.” Nalagot, ang mga Pariseo mitubag walay usa sa mga magmamando ang mituo, ni dunay manalagna nga bangonon sa Galilea.—7:28, 29, 37, 46.

18. Unsang oposisyon ang gidala sa mga Hudiyo batok kang Jesus, ug giunsa niya pagtubag?

¹⁸ Sa dugang pakigpulong, miingon si Jesus: “Ako ang kahayag sa kalibotan.” Sa malisyosong mga sumbong siya bakak nga saksi, nga siya anak sa gawas, ug siya Samaryanhon ug gidemonyohan, kusgang mitubag si Jesus: “Kon akong himayaon ang akong kaugalingon, ang akong himaya waynada. Ang Amahan nako mao ang mohimaya kanako.” Sa dihang siya mipahayag, “Sa wala pa si Abraham milungtad, mao na ako,” ang mga Hudiyo misulay sa lain wala molampos nga pagkalas sa iyang kinabuhi. (8:12, 54, 58) Nahigawad, ilang gikwestiyon sa ulahi ang tawo kansang panan-aw milagrong giuli ni Jesus, ug ilang gipalagpot ang tawo sa gawas.

19. (a) Sa unsang paagi si Jesus namolong sa iyang relasyon uban sa iyang Amahan ug sa iyang pag-atiman alang sa iyang karnero? (b) Sa unsang paagi iyang gitubag ang mga Hudiyo sa dihang sila mihulga kaniya?

¹⁹ Makausa pa si Jesus misulti sa mga Hudiyo, niining panahona labot sa maayong magbalantay, nga mitawag sa iyang karnero pinaagi sa ngalan ug misurender sa iyang kalag alang sa karnero ‘aron sila makabaton sa kinabuhi sa kadagaya.’ Matod niya: “Ako dunay ubang karnero, nga wala niining torila; sila usab akong dad-on, ug sila mopatalinghog sa akong tingog, ug sila mahimong usa ka panon, usa ka magbalantay.” (10:10, 16) Iyang gisultihan ang mga Hudiyo nga walay usa ang mahimong makasakmit sa karnero gikan sa kamot sa iyang Amahan, ug miingon siya nga siya ug ang iyang Amahan usa ra. Makausa pa misulay sila sa pagbato kaniya sa kamatayon. Ingon tubag sa ilang sumbong sa pagpasipala, iyang gipahinumdom sila nga sa basahon sa Mga Salmo, ang pipila ka gamhanan sa yuta gipunting ingon “mga diyos,” samtang iyang gipunting ang iyang kaugalingon nga Anak sa Diyos. (Sal. 82:6) Iyang giawhag sila bisan na lang sa pagtuo sa iyang mga buhat.—Juan 10:34.

20. (a) Unsang talagsaong milagro ang sunod gihimo ni Jesus? (b) Sa unsa kini mitultol?

²⁰ Gikan sa Betania duol sa Jerusalem miabot ang balita si Lasaro, igsoon nila Maria ug Marta, nasakit. Sa panahon miabot si Jesus didto, si Lasaro patay na ug upat ka adlaw na sa lubnganan. Gihimo ni Jesus ang dakong milagro sa pagtawag balik kang Lasaro sa kinabuhi, mipahinabo sa daghan sa pagtuo kang Jesus. Kini mipahinabo sa espesyal miting sa Sanhedrin, diin ang hataas saserdote, si Kaipas, napugos sa pagtagna si Jesus destinadong mamatay alang sa nasod. Samtang ang pangulong mga saserdote ug mga Pariseo misabotsabot sa pagpatay kaniya, temporaryong miretiro si Jesus sa publikong esena.

21. (a) Sa unsang paagi ang katawhan ug ang mga Pariseo misanong sa pagsulod ni Jesus sa Jerusalem? (b) Unsang ilustrasyon ang gihatag ni Jesus labot sa iyang kamatayon ug sa katuyoan niini, ug unsa ang iyang giawhag sa iyang mga magpapatalinghog?

²¹ Unom ka adlaw una pa sa Paskuwa, mianha pag-usab si Jesus sa Betania sa iyang dalan pa Jerusalem, ug giabiabi siya sa panimalay ni Lasaro. Unya, sa adlaw human sa Igpapahulay, Nisan 9, mikabayo sa nating asno, misulod siya sa Jerusalem taliwala sa pag-abiba sa dakong panon; ug ang mga Pariseo miingon sa usa ug usa: “Wala na gayod kamo ing mahimo. Tan-awa! Ang kalibotan misunod kaniya.” Pinaagi sa ilustrasyon sa lugas sa trigo, gipasabot ni Jesus nga siya kinahanglan itanom sa kamatayon aron mapatungha ang bunga sa kinabuhing walay kataposan. Iyang gisangpit ang iyang Amahan sa paghimaya sa Iyang ngalan, ug usa ka tingog nadunggan gikan sa langit: “Ako mihimaya niini ug mohimaya niini pag-usab.” Giawhag ni Jesus ang iyang mga magpapatalinghog nga likayan ang kangitngit ug molakaw sa kahayag, oo, mahimong “mga anak sa kahayag.” Samtang ang mga puwersa sa kangitngit milikos kaniya, iyang gihimo ang kusganong apelar sa publiko alang sa katawhan sa pagtuo kaniya ‘ingon kahayag nga mianhi sa kalibotan.’—12:19, 28, 36, 46.

22. Unsang sundanan ang gitagana ni Jesus sa panihapon sa Paskuwa, ug unsang bag-ong sugo ang iyang gihatag?

²² Panamilit nga tambag ni Jesus sa matinumanong mga apostol (13:1–16:33). Samtang padayon ang panihapon sa Paskuwa uban sa 12, mitindog si Jesus ug, mihukas sa iyang panggawas nga bisti, mikuha ug tuwalya ug palanggana alang sa tiil ug mipadayon sa paghugas sa mga tiil sa iyang mga disipolo. Si Pedro miprotesta, apan gisultihan siya ni Jesus nga siya usab kinahanglan pahugas sa iyang mga tiil. Gitambagan ni Jesus ang iyang mga disipolo sa pagsunod sa iyang sundanan sa kamapaubsanon, kay “ang ulipon dili labaw sa iyang agalon.” Mihisgot siya sa magbubudhi ug unya gipalakaw si Judas. Human makagula si Judas, si Jesus suod nakigsulti sa uban. “Ako mohatag kaninyo ug usa ka bag-ong sugo, nga kamo maghigugmaay sa usa ug usa; ingon nga ako nahigugma  kaninyo, nga kamo usab maghigugmaay sa usa ug usa. Pinaagi niini ang tanan makaila nga kamo akong mga disipolo, kon kamo may gugma taliwala sa inyong kaugalingon.”—13:16, 34, 35.

23. Ingon paglipay, unsang paglaom ug unsang gisaad nga magtatabang ang gihisgotan ni Jesus?

²³ Gilitok ni Jesus ang kahibulongang mga pulong sa paglipay sa iyang mga sumusunod niining kritikal nga takna. Kinahanglan sila motuo sa Diyos ug usab kaniya. Sa balay sa iyang Amahan, dunay daghang puy-anan, ug siya mobalik pag-usab ug dawaton sila nganha sa iyang kaugalingon. “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi,” matod ni Jesus. “Walay mausa ang makaanha sa Amahan gawas pinaagi kanako.” Makapalipay iyang gisultihan ang iyang mga sumusunod nga pinaagi sa pagtuo, sila mobuhat ug mas dakong mga buhat kay kaniya ug siya mohatag sa bisan unsa nga hangyoon nila sa iyang ngalan, aron ang iyang Amahan mahimong mahimaya. Iyang gisaad ang laing magtatabang, “ang espiritu sa kamatuoran,” nga motudlo kanila sa tanang butang ug modala balik sa ilang hunahuna sa tanang iyang gisulti kanila. Angay malipay sila nga siya moadto sa iyang Amahan, kay, matod ni Jesus, “ang Amahan labaw kay kanako.”—14:6, 17, 28.

24. Sa unsang paagi gihisgotan ni Jesus ang relasyon sa mga apostol uban sa iyang kaugalingon ug sa Amahan, ug uban sa unsang panalangin alang kanila?

²⁴ Gisulti ni Jesus ang iyang kaugalingon ingon matuod nga paras ug ang iyang Amahan ang tig-atiman. Iyang giawhag sila sa pagpabiling nahiusa uban kaniya, miingon: “Ang akong Amahan gihimaya niini, nga kamo mopadayon nga mamungag daghan ug pamatud-an ang inyong kaugalingon nga akong mga disipolo.” (15:8) Ug sa unsang paagi ang ilang kasadya mahimong bug-os? Pinaagi sa paghigugma sa usa ug usa ingon sa iyang paghigugma kanila. Iyang gitawag sila mga higala. Kabililhong relasyon! Ang kalibotan modumot kanila ingon nga kini midumot kaniya, ug kini molutos kanila, apan si Jesus mopadala ug magtatabang sa pagsaksi mahitungod kaniya ug sa paggiya sa iyang mga disipolo sa tanang kamatuoran. Ang ila karong kasubo mohatag lugar sa kasadya sa dihang siya makigkita kanila pag-usab, ug walay mausa ang makaagaw sa ilang kasadya gikan kanila. Makapakonsuelo ang iyang mga pulong: “Ang Amahan mismo nahigugma kaninyo, tungod kay kamo nahigugma kanako ug mituo nga ako mianhi ingon hawas sa Amahan.” Oo, sila katagon, apan, ingon ni Jesus, “Ako misulti niining mga butang kaninyo nga pinaagi kanako kamo may kalinaw. Sa kalibotan kamo may kagul-anan, apan magmaisogon! Gidaog ko na ang kalibotan.”—16:27, 33.

25. (a) Unsa ang giila ni Jesus sa pag-ampo sa iyang Amahan? (b) Unsa ang iyang gihangyo labot sa iyang kaugalingon, sa iyang mga disipolo, ug kadtong motuo pinaagi sa ilang pulong?

²⁵ Pag-ampo ni Jesus alang sa iyang mga disipolo (17:1-26). Sa pag-ampo, giila ni Jesus sa iyang Amahan: “Kini nagkahulogan sa kinabuhing walay kataposan, ang ilang pagbaton ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa kinsa imong gipadala, si Jesu-Kristo.” Nakatapos sa iyang tinudlong bulohaton sa yuta, si Jesus karon mihangyo nga himayaon tapad sa iyang Amahan uban sa himaya nga iyang nabatonan una pa sa kalibotan. Iyang gipadayag ang ngalan sa Amahan sa iyang mga disipolo ug gihangyo ang Amahan sa pagbantay kanila ‘tungod sa Iyang kaugalingong ngalan.’ Iyang gihangyo ang Amahan, dili nga sila kuhaon sa kalibotan, kondili bantayan sila gikan sa usa nga daotan ug sa pagbalaan kanila pinaagi sa Iyang pulong sa kamatuoran. Gipahalapad ni Jesus ang iyang pag-ampo sa paglakip sa tanan niadtong kinsa motuo pinaagi sa pagpatalinghog sa pulong niining mga disipolo, “aron nga silang tanan mahimong usa, ingon nga ikaw, Amahan, usa uban kanako ug ako usa uban kanimo, aron nga sila usab mausa uban kanato, aron nga ang kalibotan motuo nga ikaw mipadala kanako.” Iyang gihangyo nga kini sila usab mahimong moambit uban kaniya sa iyang langitnong himaya, kay iyang gipahibalo ang ngalan sa Amahan kanila, aron nga ang Iyang gugma mahimong mopuyo kanila.—17:3, 11, 21.

26. Unsa ang giingon sa talaan labot sa pagdakop ug paghusay kang Jesus?

²⁶ Si Kristo gihusay ug gilansang (18:1–19:42). Karon si Jesus ug ang iyang mga disipolo miadto sa hardin tabok sa Walog Kidron. Dinhi si Judas mipadayag uban sa pundok sa mga sundalo ug gibudhian si Jesus, nga aghop mipasakop. Bisan pa, gidepensahan siya ni Pedro uban sa espada ug gibadlong: “Ang kopa nga gihatag kanako sa Amahan, dili ba diay nako imnon kini?” (18:11) Unya gidala si Jesus nga gigapos kang Anas, ugangan-lalaki ni Kaipas, ang hataas saserdote. Suod minunot sila Juan ug Pedro, ug tungod ni Juan nakasulod sila sa hawanan sa hataas saserdote, diin gilimod ni Pedro sa makatulo siya nakaila kang Kristo. Unang gikwestiyon si Jesus ni Anas ug unya gidala sa atubangan ni Kaipas. Human niana, si Jesus gidala atubangan sa Romanhong gobernador Pilato, uban sa mga Hudiyo nga nangayo sa sentensiya sa kamatayon.

27. (a) Unsang kwestiyon labot sa pagkahari ug awtoridad ang gibangon ni Pilato, ug unsa ang komento ni Jesus? (b) Unsang baroganan labot sa pagkahari ang gibatonan sa mga Hudiyo?

²⁷ Sa pangutana ni Pilato, “Hari ka ba?” si Jesus mitubag: “Ikaw mismo miingon ako hari. Alang niini ako natawo, ug alang niini ako mianhi sa kalibotan, nga ako kinahanglan mosaksi sa kamatuoran.” (18:37) Si Pilato, nga wala makakaplag sa bisan unsa lig-ong ebidensiya batok kang Jesus, mitanyag sa pagbuhi kaniya, kay kini batasan sa pagbuhi sa usa ka bilanggo sa Paskuwa, apan ang mga Hudiyo misinggit hinoon kang Barabas. Gipalatigo ni Pilato si Jesus, ug sa makausa pa gisulayan niya pagbuhi kaniya, apan misinggit ang mga Hudiyo: “Ilansang siya! Ilansang siya! . . . tungod kay iyang gihimo ang iyang kaugalingon nga anak sa Diyos.” Sa dihang gisultihan ni Pilato si Jesus siya dunay awtoridad sa pagpalansang kaniya, mitubag si Jesus: “Wala ka untay awtoridad batok kanako kon wala ka pa hatagi niini gikan sa kahitas-an.” Makausa pa misinggit ang mga Hudiyo: “Pahawaa siya! Pahawaa siya! Ilansang siya! . . . Wala kami hari  gawas kang Cesar.” Niini, gitugyan siya ni Pilato aron ilansang.—19:6, 7, 11, 15.

28. Unsa ang nahitabo sa Golgotha, ug unsang mga tagna ang natuman didto?

²⁸ Si Jesus gidala “sa giingon Dapit sa Kalabera, nga gitawag Golgotha sa Hebreohanon,” ug gilansang taliwala sa duha pa ka tawo. Ibabaw kaniya gipatapot ni Pilato ang titulo “Jesus Nasareno nga Hari sa mga Hudiyo,” nga gisulat sa Hebreohanon, Latin, ug Grego, aron makita ug masabtan sa tanan. (19:17, 19) Gipiyal ni Jesus ang iyang inahan sa pag-atiman ni Juan ug, human makadawat sa aslom nga bino, mituaw: “Tapos na!” Unya iyang giduko ang iyang ulo ug namatay. (19:30) Sa katumanan sa tagna, giripahan sa mga sundalo ang iyang bisti, midumili sa pagbali sa iyang mga bitiis, ug gidughang ang iyang kilid uban sa bangkaw. (Juan 19:24, 32-37; Sal. 22:18; 34:20; 22:17; Zac. 12:10) Human niana, giandam nila Jose sa Arimatea ug Nikodemo ang lawas alang sa paglubong ug gipahaluna kini sa bag-o handomanang lubnganan sa duol.

29. (a) Unsang pagpakita ang gihimo sa gibanhaw nga Jesus sa iyang mga disipolo? (b) Unsang mga punto ang gihimo ni Jesus sa iyang pangataposang mga pulong kang Pedro?

²⁹ Pagpakita sa gibanhaw nga Kristo (20:1–21:25). Ang han-ay sa ebidensiya ni Juan labot kang Kristo mitiklop sa malipayong nota sa pagkabanhaw. Nakaplagan ni Maria Magdalena nga waysulod ang lubnganan, ug sila Pedro ug laing disipolo (Juan) midagan didto sa pagkakita lamang sa mga bendahe ug sa panapton sa ulo nga nahibilin. Si Maria, nga mipabilin duol sa lubnganan, nakigsulti sa duha ka manolonda ug sa kaulahian, sumala sa hunahuna niya, uban sa hardinero. Sa dihang siya mitubag, “Maria!” siya sa gilayon nakaila kaniya nga si Jesus. Sunod, gipakita ni Jesus ang iyang kaugalingon sa iyang mga disipolo luyo sa gikandadohang pultahan, ug iyang gisuginlan sila sa gahom nga ilang dawaton pinaagi sa balaang espiritu. Human niana, si Tomas, nga wala didto, midumili sa pagtuo, apan walo ka adlaw sa ulahi si Jesus usab mipadayag ug mihatag kaniya sa pruweba diin si Tomas mituaw: “Ginoo ko ug Diyos ko!” (20:16, 28) Mga adlaw sa ulahi si Jesus nakigkita usab sa iyang mga disipolo, sa Dagat sa Tiberias; iyang gitagana kanila ang milagrong kuha sa isda ug namahaw uban kanila. Tulo ka beses siya nangutana kang Pedro kon siya ba nahigugma kaniya. Ingon si Pedro miinsister siya nahigugma, tataw giingon ni Jesus: “Pakan-a ang akong mga nating karnero,” “Bantayi ang akong gagmay nga mga karnero,” “Pakan-a ang akong gagmay nga mga karnero.” Unya iyang gitagna kon sa unsang matang sa kamatayon si Pedro mohimaya sa Diyos. Si Pedro nangutana labot kang Juan, ug miingon si Jesus: “Kon kini akong kabubut-on alang kaniya nga mopabilin hangtod sa akong pag-abot, unsa may imong labot niana?”—21:15-17, 22.

NGANONG MAPUSLANON

30. Sa unsang paagi gihatagan ni Juan sa linaing pagpasiugda ang kalidad sa gugma?

³⁰ Gamhanan sa kadirekta niini ug makapadani sa suod, makapadasig nga paghulagway sa Pulong, nga nahimong Kristo, ang maayong balita “sumala kang Juan” mihatag kanato sa suod panlantaw niining dinihogang Anak sa Diyos sa pulong ug aksiyon. Bisan pa ang estilo ug bokabularyo ni Juan simple, nga mipatik kaniya ingon “wayhibangkaagan ug ordinaryo” nga tawo, dunay labihang gahom sa iyang pagpahayag. (Buh. 4:13) Ang iyang Ebanghelyo misulbong sa kinadak-ang gitas-on niini sa pagpahibalo sa suod nga gugma taliwala sa Amahan ug Anak, ingon man sa gipanalanginan, mahigugmaong relasyon nga makaplagan sa pagkahiusa uban kanila. Gigamit ni Juan ang mga pulong “gugma” ug “gihigugma” kapin pa kay sa uban tulo ka Ebanghelyo nga gitapo.

31. Unsang relasyon ang gipasiugda latas sa Ebanghelyo ni Juan, ug sa unsang paagi kini nakadangat sa kinapungkayang pahayag niini?

³¹ Sa sinugdan kahimayaon nga relasyon ang milungtad taliwala sa Pulong ug Diyos nga Amahan! Sa probidensiya sa Diyos “ang Pulong nahimong unod ug mipuyo taliwala kanato, ug kita nakakita sa iyang himaya, himaya nga iya sa bugtong-inanak nga anak gikan sa amahan; ug siya puno sa dili takos nga kalolot ug kamatuoran.” (Juan 1:14) Unya, latas sa talaan ni Juan, gipasiugda ni Jesus ang iyang relasyon nga mao ang usa sa pagpasakop sa walay kwestiyon nga kamasinugtanon sa kabubut-on sa Amahan. (4:34; 5:19, 30; 7:16; 10:29, 30; 11:41, 42; 12:27, 49, 50; 14:10) Ang iyang pahayag niining suod nga relasyon nakadangat sa mahimayaong kinapungkayan niini sa makapalihok nga pag-ampo nga girekord sa Juan kapitulo 17, diin gireport ni Jesus sa iyang Amahan nga iyang natapos na ang bulohaton nga Iyang gihatag kaniya nga buhaton sa yuta ug midugang: “Busa karon ikaw, Amahan, himayaa ako tapad kanimo uban sa himaya nga akong gihuptan tapad kanimo sa wala pa ang kalibotan.”—17:5.

32. Pinaagi sa unsang mga pahayag gipakita ni Jesus ang iyang kaugalingong relasyon uban sa iyang mga disipolo ug siya ang bugtong kanal pinaagi diin ang mga panalangin sa kinabuhi moabot sa katawhan?

³² Unsa na man ang relasyon ni Jesus uban sa iyang mga disipolo? Ang papel ni Jesus ingon bugtong kanal pinaagi diin ang panalangin sa Diyos gipaabot kanila ug sa tanang katawhan kanunay gihuptan sa unahan. (14:13, 14; 15:16; 16:23, 24) Siya gipunting ingon “ang Kordero sa Diyos,” “ang tinapay sa kinabuhi,” “ang kahayag sa kalibotan,” “ang maayong magbalantay,” “ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi,” “ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi,” ug “ang matuod nga paras.” (1:29; 6:35; 8:12; 10:11; 11:25; 14:6; 15:1) Ubos niining ilustrasyon sa “matuod nga paras” gipahibalo ni Jesus ang kahibudnganang paghiusa nga milungtad dili lamang taliwala sa iyang matuod nga mga sumusunod ug sa iyang kaugalingon apan usab uban sa iyang Amahan. Pinaagi sa pagpamungag daghan, ilang himayaon ang iyang Amahan. “Ingon nga ang Amahan nahigugma kanako ug ako nahigugma kaninyo, pabilin sa akong gugma,” tambag ni Jesus.—15:9.

33. Unsang katuyoan sa iyang ministeryo ang gipahayag ni Jesus sa pag-ampo?

³³ Unya sa mainiton siya miampo kang Jehova nga ang tanan niining hinigugma, ug usab ‘niadtong mibutang  ug pagtuo kaniya pinaagi sa ilang pulong,’ mahimong usa uban sa iyang Amahan ug sa iyang kaugalingon, gibalaan pinaagi sa pulong sa kamatuoran! Matuod, ang entirong katuyoan sa ministeryo ni Jesus kahibudnganang gipahayag sa pangataposang mga pulong sa iyang pag-ampo sa iyang Amahan: “Akong gipaila ang imong ngalan kanila ug mopaila pa niini, aron nga ang gugma diin ikaw nahigugma kanako mahimong diha kanila ug ako sa paghiusa uban kanila.”—17:20, 26.

34. Unsang mapuslanong tambag ang gihatag ni Jesus kon unsaon sa pagdaog sa kalibotan?

³⁴ Bisan pa gibiyaan ni Jesus ang iyang mga disipolo sa kalibotan, siya dili mobiya kanila nga walay magtatabang, “ang espiritu sa kamatuoran.” Dugang pa, iyang gihatagan sila sa haom-panahon tambag sa ilang relasyon uban sa kalibotan, gipakita kanila unsaon sa pagdaog ingon “mga anak sa kahayag.” (14:16, 17; 3:19-21; 12:36) “Kon kamo mopabilin sa akong pulong, kamo sa matuod akong mga disipolo,” matod ni Jesus, “ug kamo makaila sa kamatuoran, ug ang kamatuoran mopagawas kaninyo.” Sa kasukwahi, iyang giingon sa mga anak sa kangitngit: “Kamo gikan sa inyong amahan ang Yawa, ug buot kamo mobuhat sa mga tinguha sa inyong amahan. . . . Wala siya mobarog nga malig-on sa kamatuoran, kay ang kamatuoran wala kaniya.” Pasagdi kita mahimong determinado, nan, nga kanunay mobarog nga malig-on sa kamatuoran, oo, sa “pagsimba sa Amahan sa espiritu ug kamatuoran,” ug sa pagbaton ug kusog gikan sa pulong ni Jesus: “Magmaisogon! Gidaog ko na ang kalibotan.”—8:31, 32, 44; 4:23; 16:33.

35. (a) Unsang testimonyo ang gihatag ni Jesus labot sa Gingharian sa Diyos? (b) Ngano ang Ebanghelyo ni Juan mihatag hinongdan sa kalipay ug pagpasalamat?

³⁵ Tanan kini dunay relasyon, usab, sa Gingharian sa Diyos. Si Jesus mitestigo sa panahon sa husay: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana. Kon ang akong gingharian bahin pa niining kalibotana, ang akong mga suluguon unta mopakig-away nga ako dili itugyan sa mga Hudiyo. Apan, kay mao kini, ang akong gingharian dili gikan niining tinubdan.” Unya, sa pagtubag sa pangutana ni Pilato, miingon siya: “Ikaw mismo miingon ako hari. Alang niini ako natawo, ug alang niini ako mianhi sa kalibotan, nga ako mosaksi sa kamatuoran. Ang tagsatagsa nga naa sa kiliran sa kamatuoran mamati sa akong tingog.” (18:36, 37) Matuod malipayon kadtong mamati ug “matawo pag-usab” aron “mosulod sa gingharian sa Diyos” sa paghiusa uban sa Hari. Malipayon ang “ubang mga karnero” nga mamati sa tingog sa Magbalantay-Hari ug makabaton sa kinabuhi. Duna, sa matuod, hinongdan alang sa pagpasalamat sa tagana sa Ebanghelyo ni Juan, kay kini gisulat “aron kamo motuo nga si Jesus mao ang Kristo ang Anak sa Diyos, ug nga, tungod sa pagtuo, kamo makabaton sa kinabuhi pinaagi sa iyang ngalan.”—3:3, 5; 10:16; 20:31.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]