Basahon sa Bibliya Numero 48​—Mga Taga-Galacia

Magsusulat: Pablo

Dapit Gisulatan: Corinto o Siryanhong Antioquia

Sinulat Nahuman: k. 50–52 K.P.

1. Diin nga mga kongregasyon ang gipunting sa Mga Taga-Galacia, ug sa unsang paagi ug kanus-a sila giorganisar?

 ANG mga kongregasyon sa Galacia nga gipunting ni Pablo sa Galacia 1:2 dayag milakip sa Pisidia Antioquia, Ikonio, Listra, ug Derbe—mga dapit sa lainlaing mga distrito apan tanan sulod niining probinsiya sa Roma. Gisugilon sa Mga Buhat kapitulo 13 ug 14 ang una misyonerong panaw nila Pablo ug Bernabe latas niining dapita, nga mitultol sa pag-organisar sa mga kongregasyon sa Galacia. Kini gilangkoban sa kasagolan sa mga Hudiyo ug mga di-Hudiyo, wayduda lakip sa mga Celt, o mga Gaul. Kini wala madugay human sa duaw ni Pablo sa Jerusalem mga 46 K.P.—Buh. 12:25.

2. (a) Unsa ang miresulta gikan sa ikaduhang panaw ni Pablo sa Galacia, apan unsa ang misunod human niini? (b) Sa kasamtangan, sa unsang paagi gipadayon ni Pablo ang iyang panaw?

² Sa tuig 49 K.P., sila Pablo ug Silas misugod sa ikaduha misyonerong panaw ni Pablo sa teritoryo sa Galacia, nga miresulta sa ‘mga kongregasyon nga gilig-on sa pagtuo ug miuswag sa gidaghanon adlaw-adlaw.’ (Buh. 16:5; 15:40, 41; 16:1, 2) Bisan pa, misunod kanila  ang mini nga mga magtutudlo, mga Judaisero, kinsa midani sa pipila sa mga kongregasyon sa Galacia sa pagtuo nga ang pagtuli ug pagbantay sa Kasugoan ni Moises kinahanglanon nga mga bahin sa matuod Kristiyanidad. Sa kasamtangan si Pablo mipanaw latas sa Misia ngadto sa Macedonia ug Gresya, sa kaulahian miabot sa Corinto, diin iyang gigugol kapin sa 18 ka bulan uban sa mga igsoon. Unya, sa 52 K.P., mibiya siya agi sa Efeso alang sa Siryanhong Antioquia, ang iyang base puloy-anan, miabot didto sa samang tuig.—Buh. 16:8, 11, 12; 17:15; 18:1, 11, 18-22.

3. Gikan diin ug kanus-a ang Mga Taga-Galacia gisulat?

³ Diin ug kanus-a gisulat ni Pablo ang sulat sa Mga Taga-Galacia? Walay duhaduha iyang gisulat kini diha dayon pagdangat sa pulong kaniya mahitungod sa kalihokan sa mga Judaisero. Mahimong kini sa Corinto, Efeso, o Siryanhong Antioquia. Mahimo kining sulod sa iyang 18-bulan nga pagpuyo sa Corinto, 50-52 K.P., sanglit ang impormasyon may igong panahon sa pag-abot kaniya gikan sa Galacia. Lagmit dili sa Efeso, sanglit siya mipuyo lamang didto sa makadiyot sa iyang panaw balik. Bisan pa, iyang “gipalabay ang pipila ka panahon” sa iyang base puloy-anan sa Siryanhong Antioquia, dayag sa ting-init sa 52 K.P., ug sanglit dunay andam nga komunikasyon taliwala niining siyudad ug sa Asya Menor, posible nga siya nakadawat sa report mahitungod sa mga Judaisero ug misulat sa iyang sulat sa Mga Taga-Galacia gikan sa Siryanhong Antioquia niining panahon.—Buh. 18:23.

4. Unsa ang gitug-an sa Mga Taga-Galacia mahitungod sa pagkaapostol ni Pablo?

⁴ Gihubit sa sulat si Pablo ingon “apostol, dili gikan sa mga tawo ni pinaagi sa usa ka tawo, apan pinaagi kang Jesu-Kristo ug sa Diyos nga Amahan.” Gitug-an usab niini ang daghang kamatuoran mahitungod sa kinabuhi ug pagkaapostol ni Pablo, nagmatuod nga, ingon apostol, siya mibuhat harmonya uban sa mga apostol sa Jerusalem ug iya nganing gigamit ang iyang awtoridad sa pagtul-id sa laing apostol, si Pedro.—Gal. 1:1, 13-24; 2:1-14.

5. Unsang mga kamatuoran miergo alang sa pagkakasaligan ug kanonisidad sa Mga Taga-Galacia?

⁵ Unsang mga kamatuoran miergo alang sa pagkakasaligan ug kanonisidad sa Mga Taga-Galacia? Gihisgotan kini pinaagi sa ngalan sa mga sinulat ni Irenaeus, Clement sa Alejandria, Tertullian, ug Origen. Dugang pa, gilakip kini sa mosunod importante nga mga manuskritong de ranggo sa Bibliya: Sinaitiko, Alejandrino, Batikano Num. 1209, Codex Ephraemi Syri rescriptus, Codex Bezae, ug Chester Beatty Papiro Num. 2 (P⁴⁶). Dugang pa, kini sa bug-os harmonya uban sa ubang sinulat sa Gregong Kasulatan ug usab uban sa Hebreohanong Kasulatan, diin kini sagad mipunting.

6. (a) Unsang duha ka punto ang gilig-on sa sulat sa Mga Taga-Galacia? (b) Unsa ang talagsaon mahitungod sa pagsulat niining sulat, ug unsa ang gipasiugda niini?

⁶ Sa gamhanan ug hait-igo nga sulat ni Pablo “sa mga kongregasyon sa Galacia,” iyang gimatud-an (1) nga siya usa ka matuod nga apostol (kamatuoran nga buot ipakawaybili sa mga Judaisero) ug (2) nga ang pagpakamatarong pinaagi sa pagtuo kang Kristo Jesus, dili pinaagi sa mga buhat sa Kasugoan, ug busa ang pagtuli dili kinahanglanon alang sa mga Kristohanon. Bisan pa kini batasan ni Pablo ang pagbaton ug sekretaryo sa pagsulat sa iyang mga sulat, siya mismo misulat sa Mga Taga-Galacia sa ‘dagkong mga letra uban sa iya mismong kamot.’ (6:11) Ang kaundan sa basahon dunay dako kaayong importansiya, kang Pablo ug sa mga taga-Galacia. Gipasiugda sa basahon ang pagpabili alang sa kagawasan nga nabatonan sa matuod nga mga Kristohanon pinaagi ni Jesu-Kristo.

KAUNDAN SA MGA TAGA-GALACIA

7, 8. (a) Unsa ang giergo ni Pablo mahitungod sa maayong balita? (b) Sa unsang paagi gilig-on si Pablo ingon apostol sa ditinuli, ug sa unsang paagi iyang gipasundayag ang iyang awtoridad maylabot kang Cephas?

⁷ Gidepensahan ni Pablo ang iyang pagkaapostol (1:1–2:14). Human matimbaya ang mga kongregasyon sa Galacia, nahibulong si Pablo nga sila dali ra kaayong mibalhin sa laing matang sa maayong balita, ug siya lig-ong mipahayag: “Bisan pa kon kami o usa ka manolonda gikan sa langit mopahayag kaninyo ingon maayong balita sa usa ka butang luyo sa kon unsa ang among gipahayag na kaninyo ingon maayong balita, pasagdi siya matinunglo.” Ang maayong balita nga iyang gipahayag dili butang tawhanon, ni kini gitudlo kaniya, “kondili gipadayag pinaagi ni Jesu-Kristo.” Kanhi, ingon madasigong magsasaysay sa Judaismo, gilutos ni Pablo ang kongregasyon sa Diyos, apan unya gitawag siya sa Diyos pinaagi sa Iyang dili takos nga kalolot sa pagpahayag sa maayong balita mahitungod sa iyang Anak sa kanasoran. Hangtod tulo ka tuig una human sa pagkakabig kaniya nga siya mitungas sa Jerusalem, ug unya, sa mga apostol, iyang nakita si Pedro lamang, ingon man si Santiago nga igsoon sa Ginoo. Wala siya hiilhi ingon persona sa mga kongregasyon sa Judea, bisan pa sila nakadungog na kaniya ug “misugod paghimaya sa Diyos” tungod kaniya.—1:8, 12, 24.

⁸ Human sa 14 ka tuig si Pablo mitungas na usab sa Jerusalem ug misaysay sa pribado sa maayong balita nga iyang giwali. Ang iyang kauban si Tito, bisan pa Grego, wala ngani kinahanglana nga tulion. Sa dihang nakita nila Santiago ug Cephas ug Juan nga gipiyal kaniya ni Pablo ang maayong balita alang niadtong dili tinuli, ingon nga si Pedro duna sa maayong balita alang niadtong tinuli, ilang gihatag nila Pablo ug Bernabe ang tuong kamot sa panag-ambit sa pag-adto sa kanasoran, samtang sila mismo miadto sa tinuli. Sa dihang si Cephas miabot sa Antioquia ug napakyas sa paglakaw nga matul-id “sumala sa kamatuoran sa maayong balita” tungod sa kahadlok sa matang tinuli, gibadlong siya ni Pablo atubangan sa tanan kanila.—2:14.

9. Sa pasukaranan sa unsa ang Kristohanon ipahayag nga matarong?

⁹ Gipahayag nga matarong pinaagi sa pagtuo, dili pinaagi sa kasugoan (2:15–3:29). Kita nga mga Hudiyo nahibalo, miergo si Pablo, “nga ang usa ka tawo ipahayag nga matarong, dili tungod sa mga buhat sa kasugoan, apan tungod lamang sa pagtuo nganha kang Kristo Jesus.” Siya karon nagkinabuhi sa paghiusa uban ni Kristo ug buhi pinaagi sa pagtuo sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos. “Kon ang pagkamatarong pinaagi sa kasugoan, si Kristo sa aktuwal namatay alang sa wala.”—2:16, 21.

10. Unsa ang may bili alang sa panalangin sa Diyos, ug busa unsa ang katuyoan sa Kasugoan?

 ¹⁰ Labihan ba ka waybuot ang mga taga-Galacia aron motuo nga nakasugod pinaagi sa pagdawat sa espiritu tungod sa pagtuo, sila makatapos sa pag-alagad sa Diyos pinaagi sa mga buhat sa Kasugoan? Ang may bili mao ang pagpatalinghog pinaagi sa pagtuo, ingon ni Abraham, kinsa “mibutang ug pagtuo kang Jehova, ug kini giisip kaniya ingon pagkamatarong.” Karon, sumala sa saad sa Diyos, “kadtong motapot sa pagtuo gipanalanginan uban sa matinumanong Abraham.” Gipagawas sila gikan sa tunglo sa Kasugoan pinaagi sa kamatayon ni Kristo sa estaka. Si Kristo ang Binhi ni Abraham, ug ang Kasugoan nga gihimo 430 ka tuig sa ulahi wala mowagtang sa saad maylabot nianang Binhi. Unsa, nan, ang katuyoan sa Kasugoan? Kini ang “atong magtutudlo nga motultol kang Kristo, aron kita mahimong ipahayag nga matarong tungod sa pagtuo.” Karon wala na kita ubos sa magtutudlo, ni duna karon sa bisan unsang kalahian taliwala sa Hudiyo ug Grego, kay ang tanan usa sa paghiusa uban ni Kristo Jesus ug “sa matuod binhi ni Abraham, mga manununod labot sa usa ka saad.”—3:6, 9, 24, 29.

11. (a) Unsang kagawasan ang watagda sa mga taga-Galacia? (b) Sa unsang paagi giilustrar ni Pablo ang kagawasan sa Kristohanon?

¹¹ Barog nga malig-on sa Kristohanong kagawasan (4:1–6:18). Gipadala sa Diyos ang iyang Anak sa pagpagawas niadtong ubos sa Kasugoan, aron sila “mahimong makadawat sa pagsagop ingon mga anak.” (4:5) Busa nganong mobalik sa pagkaulipon sa huyang ug makalilimos nga mga butang elementarya? Sanglit ang mga taga-Galacia karon nagbantay sa mga adlaw ug mga bulan ug mga panahon ug mga tuig, si Pablo nahadlok nga ang iyang trabaho alang kanila nausik. Sa iyang unang duaw kanila, gidawat nila si Pablo ingon manolonda sa Diyos. Karon siya ba nahimo nang ilang kaaway tungod kay siya mitug-an kanila sa kamatuoran? Pasagdi kadtong buot mahimong ubos sa Kasugoan mopatalinghog sa kon unsa ang giingon sa Kasugoan: Si Abraham nakabaton ug duha ka anak-lalaki pinaagi sa duha ka babaye. Ang usa ka babaye, suluguon babaye, si Hagar, tugbang sa nasod sa unodnong Israel, nabugkot kang Jehova pinaagi sa tugon sa Kasugoan ni Moises, diin ang maong tugon mipatunghag mga anak alang sa pagkaulipon. Ang gawas nga babaye, bisan pa, si Sara, tugbang sa Jerusalem sa itaas, kinsa, ingon ni Pablo, “may kagawasan, ug siya ang atong inahan.” “Unsa,” nangutana si Pablo, “ang giingon sa Kasulatan?” Kini: “Dili sa bisan unsang paagi ang anak sa suluguon babaye mahimong manununod uban sa anak sa gawas nga babaye.” Ug kita mga anak, dili sa suluguon babaye, “apan sa gawas nga babaye.”—4:30, 31.

12. (a) Pinaagi sa unsa ang mga taga-Galacia karon molakaw? (b) Unsang importante nga pagtandi ang gihimo ni Pablo?

¹² Ang pagtuli o kakulang niini waykahulogan, saysay ni Pablo, apan ang pagtuo nga nagpalakaw sa gugma ang may bili. Ang tibuok Kasugoan natuman sa pamolong: “Higugmaon mo ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.” Mopadayon sa paglakaw pinaagi sa espiritu, kay “kon kamo gitultolan sa espiritu, kamo dili ubos sa kasugoan.” Labot sa mga buhat sa unod, gipasidaan ni Pablo “nga kadtong nagbatasan sa maong mga butang dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.” Sa hayag nga pagtandi, iyang gihubit ang mga bunga sa espiritu, batok diin walay kasugoan, ug midugang: “Kon kita nagkinabuhi pinaagi sa espiritu, pasagdi kita mopadayon sa paglakaw sa kahapsay usab pinaagi sa espiritu” ug ipadaplin ang kamaakohon ug kasina.—5:14, 18, 21, 25.

13. Sa unsang paagi ang kasugoan ni Kristo natuman, ug unsa ang mas hinongdanon?

¹³ Kon ang usa ka tawo mokuha ug pipila ka palsong lakang una pa siya nakaamgo niini, kadtong kinsa kalipikado sa espirituwal kinahanglan maningkamot sa pagpasig-uli kaniya “sa espiritu sa kalumo.” Gituman sa mga Kristohanon ang kasugoan ni Kristo pinaagi sa pagpas-an sa mga kabug-at sa usa ug usa, apan ang matag usa kinahanglan mopas-an sa iyang kaugalingong luwan sa pagpamatuod kon unsa ang iyang kaugalingong buhat. Ang usa ka tawo moani sumala sa kon unsa ang iyang gipugas, kadunot gikan sa unod o kinabuhing walay kataposan gikan sa espiritu. Kadtong kinsa buot ang mga taga-Galacia tulion alang lamang sa pagpahimuot sa mga tawo ug sa paglikay sa paglutos. Ang butang hinongdanon uyamot mao, dili ang pagtuli o dipagtuli, apan ang usa ka bag-ong linalang. Ang kalinaw ug kaluoy anha niadtong hapsay nga naglakaw sumala sa lagda sa paggawi, bisan sa “Israel sa Diyos.”—6:1, 16.

NGANONG MAPUSLANON

14. Unsang panig-ingnan ang gipahaluna ni Pablo alang sa mga magtatan-aw?

¹⁴ Ang sulat sa Mga Taga-Galacia mibutyag kang Pablo ingon malaglagong maglulutos kinsa nahimong alistong apostol sa kanasoran, kanunay andam sa pagpakig-away alang sa intereses sa iyang mga igsoon. (1:13-16, 23; 5:7-12) Gipakita ni Pablo pinaagi sa panig-ingnan nga ang magtatan-aw kinahanglan tuling molihok sa pagdumala sa mga suliran, mosugpo sa bakak nga mga pangatarongan pinaagi sa lohika ug Kasulatan.—1:6-9; 3:1-6.

15. Sa unsang paagi ang sulat mapuslanon sa mga kongregasyon sa Galacia, ug unsang poste nga giya ang gitagana niini alang sa mga Kristohanon karon?

¹⁵ Ang sulat mapuslanon sa mga kongregasyon sa Galacia sa klarong paglig-on sa ilang kagawasan kang Kristo ug sa pagpawaydungog sa mga magtutuis sa maayong balita. Gitataw niini nga pinaagi sa pagtuo ang usa ipahayag nga matarong ug ang pagtuli wala na kinahanglana aron ang usa makabaton sa kaluwasan. (2:16; 3:8; 5:6) Pinaagi sa paghiklin sa maong unodnong kalahian, kini mialagad sa paghiusa sa Hudiyo ug Hentil sa usa ka kongregasyon. Ang kagawasan gikan sa Kasugoan wala moalagad ingon aghat sa mga tinguha sa unod, kay ang prinsipyo sa gihapon nagpabilin: “Higugmaon mo ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.” Kini nagpadayon sa paghupot ingon poste nga giya sa mga Kristohanon karon.—5:14.

16. Unsang makalig-on pagtuo nga pagpatin-aw sa Hebreohanong Kasulatan ang makaplagan sa Mga Taga-Galacia?

¹⁶ Ang sulat ni Pablo mitabang sa mga taga-Galacia sa daghang mga punto sa doktrina, nga gikuha sa  Hebreohanong Kasulatan ang daghan gamhanang ilustrasyon. Gihatag niini ang dinasig nga interpretasyon sa Isaias 54:1-6, giila ang babaye ni Jehova ingon “ang Jerusalem sa itaas.” Gisaysay niini ang “simbolikong drama” nila Hagar ug Sara, mipakita nga ang mga manununod sa mga saad sa Diyos mao kadtong gihimong may kagawasan ni Kristo ug dili kadtong mipabilin sa kaulipnan sa Kasugoan. (Gal. 4:21-26; Gen. 16:1-4, 15; 21:1-3, 8-13) Kini klarong gitin-aw nga ang tugon sa Kasugoan wala monegar sa Abrahamikong tugon apan gidugang niini. Gipunting usab niini nga ang sal-ang sa panahon taliwala sa paghimo sa duha ka tugon maoy 430 ka tuig, nga importante sa kronolohiya sa Bibliya. (Gal. 3:17, 18, 23, 24) Ang rekord niining mga butang gitipigan alang sa paglig-on sa Kristohanong pagtuo karon.

17. (a) Unsang importante nga pag-ila ang gihimo sa Mga Taga-Galacia? (b) Unsang maayong tambag ang gihatag sa mga manununod sa Gingharian ug sa ilang kaubanang mga magbubuhat?

¹⁷ Mas importante, waysayop nga giila sa Mga Taga-Galacia ang Binhi sa Gingharian, diin ang tanang manalagna mitutok sa unahan. “Karon ang mga saad gipamolong kang Abraham ug sa iyang binhi . . . nga mao si Kristo.” Kadtong kinsa nahimong mga anak sa Diyos pinaagi sa pagtuo kang Kristo Jesus gipakita nga gisagop niining binhi. “Kon kamo iya ni Kristo, kamo sa matuod binhi ni Abraham, mga manununod may labot sa usa ka saad.” (3:16, 29) Ang maayong tambag gihatag sa Mga Taga-Galacia kinahanglan patalinghogan niining mga manununod sa Gingharian ug niadtong kinsa mihago uban kanila: ‘Barog nga malig-on sa kagawasan alang diin si Kristo mipagawas kaninyo!’ ‘Ayaw paghunong sa pagbuhat sa kon unsa ang maayo, kay sa igong panahon kita moani kon kita dili kapoyan.’ ‘Buhata ang maayo, labi na niadtong may labot kanato sa pagtuo.’—5:1; 6:9, 10.

18. Unsang pangataposan gamhanang pasidaan ug tambag ang gihatag sa Mga Taga-Galacia?

¹⁸ Sa kaulahian, naa ang gamhanang pasidaan nga kadtong kinsa nagbatasan sa mga buhat sa unod “dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.” Pasagdi ang tanan, nan, nga moliso sa bug-os gikan sa kalibotanong kahugaw ug kasungian ug ibutang ang ilang kasingkasing sa bug-os sa pagpatungha sa mga bunga sa espiritu, nga mao ang “gugma, kasadya, kalinaw, pag-antos, kalolot, kamaayo, pagtuo, kaaghop, pagpugong sa kaugalingon.”—5:19-23.

[Mga Pangutana sa Pagtuon]