Basahon sa Bibliya Numero 49​—Mga Taga-Efeso

Magsusulat: Pablo

Dapit Gisulatan: Roma

Sinulat Nahuman: k. 60–61 K.P.

1. Kanus-a ug ubos sa unsang sirkumstansiya gisulat ni Pablo ang sulat sa Mga Taga-Efeso?

 HANDURAWA nga naa ka sa bilanggoan. Diha ka tungod kay gilutos ka alang sa imong madasigong kalihokan ingon Kristohanong misyonero. Karon dili ka na makapanaw pa ug makaduaw sa mga kongregasyon sa pagpalig-on kanila, unsa ang imong buhaton? Dili ka ba makasulat ug mga sulat niadtong kinsa nahimong mga Kristohanon pinaagi sa imong bulohaton sa pagwali? Ug dili ba lagmit usab sila nahibulong kon unsa ka na, ug dili ba kaha sila nanginahanglan sa pagdasig? Siyempre sila! Busa misugod ka sa pagsulat. Karon eksakto ka nga nagbuhat sa kon unsa ang gibuhat ni apostol Pablo sa dihang siya gibilanggo sa Roma sa unang higayon, sa mga 59-61 K.P. Miapelar siya kang Cesar, ug bisan pa mihulat sa husay ug ubos sa guwardia, dunay iyang kagawasan sa pipila ka kalihokan. Gisulat ni Pablo ang iyang sulat “Ngadto sa Mga Taga-Efeso” gikan sa Roma, lagmit sa 60 o 61 K.P., ug gipadala kini pinaagi ni Tiquiko, kinsa gikuyogan ni Onesimo.—Efe. 6:21; Col. 4:7-9.

2, 3. Unsa ang makapakumbensir nga pamatuod sa pagkamagsusulat ni Pablo ug, sa samang panahon, sa kanonisidad sa Mga Taga-Efeso?

² Gipaila ni Pablo ang iyang kaugalingon ingon magsusulat sa mismong unang pulong ug upat ka beses mipunting o mipasabot sa iyang kaugalingon ingon “priso sa Ginoo.” (Efe. 1:1; 3:1, 13; 4:1; 6:20) Ang mga argumento batok sa pagkamagsusulat ni Pablo nahimong kawang. Ang Chester Beatty Papiro Num. 2 (P⁴⁶), gituohan nga gikan sa mga 200 K.P., dunay 86 ka panid gikan sa codex nga gisudlan sa mga sulat ni Pablo. Lakip kanila mao ang sulat sa Mga Taga-Efeso, sa ingon gipakita kini gipundok taliwala sa iyang mga sulat niadtong panahon.

³ Ang sayo ekklesiyastikal nga mga magsusulat milig-on nga gisulat ni Pablo ang sulat ug kini “Ngadto sa Mga Taga-Efeso.” Pananglitan, si Irenaeus, sa ikaduhang siglo K.P., mikutlo sa Efeso 5:30 ingon sa mosunod: “Ingon sa gipamolong sa gibulahan nga Pablo sa sulat sa Mga Taga-Efeso, nga kita mga membro sa iyang lawas.” Si Clement sa Alejandria, sa samang panahon, mikutlo sa Efeso 5:21 sa pagreport: “Busa, usab, sa sulat sa Mga Taga-Efeso siya misulat, Magpasakop ang usa sa usa sa kahadlok sa Diyos.” Si Origen, misulat sa unang katunga sa ikatulong siglo K.P., mikutlo sa Efeso 1:4 sa pag-ingon: “Apan usab ang apostol sa sulat sa Mga Taga-Efeso, migamit sa samang pinulongan sa dihang siya miingon, Kinsa mipili kanato una  pa sa pagtukod sa kalibotan.” a Si Eusebius, laing awtoridad sa sayo Kristohanong kasaysayan (k. 260-340 K.P.), milakip sa Mga Taga-Efeso sa kanon sa Bibliya, ug kadaghanan sa uban sayo ekklesiyastikal nga mga magsusulat mihimog mga reperensiya sa Mga Taga-Efeso ingon bahin sa dinasig nga Kasulatan. b

4. Unsa ang mitultol sa pipila sa pagpanaghap nga ang Mga Taga-Efeso gipunting ngadto sa laing dapit, apan unsang ebidensiya misuporta sa Efeso ingon dulnganan niini?

⁴ Wala gilakip sa Chester Beatty Papiro, Batikano Manuskrito Num. 1209, ug Manuskrito Sinaitiko ang mga pulong “sa Efeso” sa kapitulo 1, bersikulo 1, ug busa wala mopakita sa dulnganan sa sulat. Kining kamatuoran, uban sa pagkawala sa mga timbaya sa mga indibiduwal sa Efeso (bisan pa si Pablo mihago didto sulod sa tulo ka tuig), mitultol sa pipila sa pagpanaghap nga ang sulat mahimong gitumong sa laing dapit o dimomenos kini mahimong sirkular nga sulat sa mga kongregasyon sa Asya Menor, lakip sa Efeso. Bisan pa, ang uban daghang manuskrito milakip sa mga pulong “sa Efeso,” ug ingon sa atong namatikdan sa itaas, ang sayo ekklesiyastikal nga mga magsusulat midawat niini ingon sulat sa mga taga-Efeso.

5. Unsa ang talagsaon mahitungod sa Efeso sa adlaw ni Pablo?

⁵ Ang pipila ka luyong impormasyon motabang kanato pagsabot sa katuyoan niining sulat. Sa unang siglo sa Kumong Panahon, ang Efeso ilado alang sa mga diwata, madyik, astrolohiya, ug pagsimba niini sa diyosa sa kamaanakon si Artemisa. c Libot sa estatuwa sa diyosa, dunay gitukod matahom nga templo nga giisip usa sa pito ka kahibulongan sa karaang kalibotan. Sumala sa mga kinalot sa dapit sa ika-19 ka siglo, ang templo gitukod sa plataporma nga may sukod nga mga 73 ka metro ang gilapdon ug 127 ka metro ang gitas-on. Ang templo mismo mga 50 ka metro ang gilapdon ug 105 ka metro ang gitas-on. Gisudlan kini sa 100 ka kolum marmol, matag usa mga 17 ka metro ang gihabugon. Ang atop gitabonan sa dako puti nga mga tisa nga marmol. Ang bulawan giingon nga mao ang gigamit inay kay sa mortar taliwala sa mga dinugtongan sa mga bloke nga marmol. Ang templo midani sa mga turista gikan sa tibuok yuta, ug mga bisita nga miihap sa mga gatosan ka linibo mopanon sa siyudad sa panahon sa mga pangilin. Ang mga platero sa Efeso mipadayon sa maganansiyahon nga negosyo sa pagbaligya sa gagmay plata nga mga imahen ni Artemisa sa mga peregrino ingon mga handomanan.

6. Unsa ang gilapdon sa kalihokan ni Pablo sa Efeso?

⁶ Mihunong si Pablo sa Efeso sa iyang ikaduha misyonerong panaw alang sa mubong duaw sa pagwali ug unya gibilin sila Aquila ug Priscila didto sa pagpadayon sa bulohaton. (Buh. 18:18-21) Mibalik siya sa iyang ikatulo misyonerong panaw ug mipabilin sa mga tulo ka tuig, miwali ug mitudlo sa “Dalan” sa daghan. (Buh. 19:8-10; 20:31) Kugihang mitrabaho si Pablo samtang sa Efeso. Sa iyang basahon Daily Life in Bible Times, si A. E. Bailey misulat: “Ang naandan nga batasan ni Pablo mao ang pagtrabaho sa iyang bulohaton gikan sa pagsilang sa adlaw hangtod alas 11 s.b. (Buh. 20:34, 35) diin sa maong takna human na ni Tirano ang iyang pagtudlo; unya gikan sa alas 11 s.b. ngadto sa alas 4 s.h. sa pagwali sa hawanan, mohimog mga kumperensiya uban sa mga katabang, . . . unya sa kaulahian sa paghimog balay-ngadto-sa-balay ebanghelista nga pagkanbas nga molungtad gikan sa alas 4 s.h. hangtod halalom na sa gabii. (Buh. 20:20, 21, 31) Ang usa mahibulong kon kanus-a siya makakaplag ug panahon alang sa pagkaon ug pagkatulog.”—1943, panid 308.

7. Unsa ang miresulta sa madasigong pagwali ni Pablo?

⁷ Sa kurso niining madasigong pagwali, giyagyag ni Pablo ang paggamit sa mga imahen sa pagsimba. Kini milihok sa kasuko niadtong mihimo ug mibaligya kanila, ingon sa platerong si Demetrio, ug sa kaguliyang si Pablo sa kaulahian kinahanglan mobiya sa siyudad.—Buh. 19:23–20:1.

8. Sa unsang mga punto ang sulat ni Pablo sa Mga Taga-Efeso labing tukma sa panahon?

⁸ Karon, samtang sa bilanggoan, gihunahuna ni Pablo ang mga suliran nga giatubang sa kongregasyon sa Efeso, nga gilibotan sa paganong mga magsisimba ug sa landong sa makadasig-kataha nga templo ni Artemisa. Kining dinihogang mga Kristohanon wayduhaduha nanginahanglan sa haom nga ilustrasyon nga karon gihatag kanila ni Pablo, mipakita nga sila milangkob sa “usa ka balaang templo,” diin si Jehova nagpuyo pinaagi sa iyang espiritu. (Efe. 2:21) “Ang sagradong sekreto” nga gibutyag sa mga taga-Efeso, maylabot sa administrasyon sa Diyos (sa iyang paagi sa pagdumala sa kalihokan sa iyang panimalay) pinaagi diin siya mopasig-uli sa paghiusa ug kalinaw pinaagi ni Jesu-Kristo, sa waykwestiyon dakong pagdasig ug kalipay kanila. (1:9, 10) Gipasiugda ni Pablo ang paghiusa sa Hudiyo ug Hentil diha kang Kristo. Iyang giawhag ang pagkausa, ang paghiusa. Busa, kita karon makapabili sa katuyoan, balor, ug dayag nga pagdasig niining basahon.

KAUNDAN SA MGA TAGA-EFESO

9. Sa unsang paagi gihimo sa Diyos nga dagaya ang iyang gugma, ug unsa ang ampo ni Pablo?

⁹ Katuyoan sa Diyos sa pagdalag paghiusa pinaagi ni Kristo (1:1–2:22). Gipadala ni Pablo nga apostol ang mga timbaya. Ang Diyos mabulahan alang sa iyang mahimayaon dili takos nga kalolot. Kini dunay kalabotan sa Iyang pagpili kanila aron mahiusa uban ni Jesu-Kristo, pinaagi kang kinsa sila makabaton sa kagawasan pinaagi sa lukat pinaagi sa iyang dugo. Dugang pa, gipahinabo sa Diyos ang iyang gugma nga modagaya kanila pinaagi sa pagpahibalo sa sagradong sekreto sa iyang kabubut-on. Kay siya mituyo sa usa ka administrasyon, “sa pagtigom tingob sa tanang butang usab diha kang Kristo,” sa paghiusa uban kaniya sila usab gitudlo ingon nga mga manununod. (1:10) Ingon timaan niini sa abante, sila gitimrihan pinaagi sa balaang espiritu. Ang pag-ampo ni Pablo mao nga sila mahimong lig-ong kumbensido sa paglaom diin sila gitawag ug makaamgo nga ang Diyos mogamit sa samang gahom nganha kanila nga Iyang gibuhat sa pagbanhaw ni Kristo ug sa pagpahaluna kaniya hataas kaayo ibabaw sa tagsa ka kagamhanan ug awtoridad ug sa paghimo  kaniya nga Ulo ibabaw sa tanang butang sa kongregasyon.

10. Sa unsang paagi ang mga taga-Efeso nahimong “kaubanang mga lungsoranon sa mga balaan”?

¹⁰ Ang Diyos, gikan sa kadato sa iyang kaluoy ug sa iyang dakong gugma, mihimo kanilang buhi, bisan pa sila patay sa ilang kalapasan ug sala, ug nakapalingkod kanila tingob “sa langitnong mga dapit sa paghiusa uban kang Kristo Jesus.” (2:6) Kining tanan gumikan sa dili takos nga kalolot ug pagtuo ug dili resulta sa bisan unsang buhat sa ilang kaugalingon. Si Kristo ang ilang kalinaw kinsa mibungkag sa paril, ang Kasugoan sa mga baod, nga mikoral sa mga Hentil pahilayo sa mga Hudiyo. Karon ang duruha ka katawhan duna sa pagduol sa Amahan pinaagi ni Kristo. Busa ang mga taga-Efeso dili na mga dumuluong, apan sila “kaubanang mga lungsoranon sa mga balaan” ug mitubo ngadto sa usa ka balaang templo alang kang Jehova nga puy-an pinaagi sa espiritu.—2:19.

11. Unsa ang “sagradong sekreto,” ug alang sa unsa si Pablo miampo alang sa mga taga-Efeso?

¹¹ “Ang sagradong sekreto sa Kristo” (3:1-21). Gibutyag karon sa Diyos sa iyang balaang mga apostol ug mga manalagna “ang sagradong sekreto sa Kristo . . . nga ang katawhan sa kanasoran mahimong kaubanang mga manununod ug isigka membro sa lawas ug mga umalambit uban kanato sa saad sa paghiusa uban ni Kristo Jesus pinaagi sa maayong balita.” (3:4, 6) Pinaagi sa dili takos nga kalolot sa Diyos, si Pablo nahimong ministro niini, sa pagpahayag sa dimatugkad nga mga bahandi ni Kristo ug pahinaboon ang mga tawo nga makakita kon sa unsang paagi ang sagradong sekreto administrahon. Kini pinaagi sa kongregasyon nga ang dako nagkadaiyang kaalam sa Diyos ibutyag. Tungod niini, miampo si Pablo nga sila unta mahimong gamhanan uban sa gahom pinaagi sa espiritu sa Diyos aron sila mahimong bug-os mahibalo sa gugma ni Kristo, nga labaw sa kahibalo, ug makaamgo nga ang Diyos “makahimo ug kapin pa ka dagaya luyo sa tanang butang atong hangyoon o hunahunaon.”—3:20.

12. (a) Sa unsang paagi molakaw ang mga Kristohanon, ug ngano? (b) Unsang mga gasa ang gihatag ni Kristo, ug alang sa unsang katuyoan? (c) Unsa ang nalangkit sa pagsul-ob sa “bag-ong personalidad”?

¹² Pagsul-ob sa “bag-ong personalidad” (4:1–5:20). Ang mga Kristohanon kinahanglan molakaw takos sa ilang pagkatinawag, sa pagpaubos sa hunahuna, sa pag-antos ug gugma, ug sa naghiusang bugkos sa kalinaw. Kay duna lamang usa ka espiritu, usa ka paglaom, usa ka pagtuo, ug “usa ka Diyos ug Amahan sa tanang tawo, kinsa ibabaw sa tanan ug pinaagi sa tanan ug anaa sa tanan.” (4:6) Busa si Kristo, ang “usa ka Ginoo,” mihatag sa mga manalagna, mga ebanghelista, mga magbalantay, ug mga magtutudlo, “uban sa katuyoan sa pagpaigo sa mga balaan, alang sa ministeryal nga bulohaton, alang sa paglig-on sa lawas ni Kristo.” Busa, misulat si Pablo, “nagsulti sa kamatuoran, pasagdi kita pinaagi sa gugma motubo sa tanang butang ngadto kaniya kinsa mao ang ulo, si Kristo,” ingon usa ka lawas harmonya nga gidugtong sa tingob uban sa tagsa ka membro nga mikooperar. (4:5, 12, 15) Ang imoral, waypulos, ug ignorante nga mga paagi sa daang personalidad kinahanglan hukason; ang kada tawo kinahanglan himoong bag-o sa puwersa nga nagpalihok sa iyang hunahuna ug “mosul-ob sa bag-ong personalidad nga gilalang sumala sa kabubut-on sa Diyos sa matuod nga kamatarong ug kamaunongon.” Tungod kay ang tanan iya sa usa ug usa, sila mosulti sa kamatuoran ug mohiklin sa kasuko, pagpangawat, dunot nga mga pulong, malisyosong kapait—nga dili mopasubo sa balaang espiritu sa Diyos. Hinonoa, pasagdi sila ‘mahimong maloloton sa usa ug usa, lumo nga mabination, libre nga mopasaylo sa usa ug usa, ingon nga ang Diyos usab pinaagi ni Kristo libre nga mopasaylo kanila.’—4:24, 32.

13. Aron mahimong manig-ingon sa Diyos, unsa ang kinahanglan buhaton sa usa?

¹³ Ang tanan kinahanglan mahimong mga manig-ingon sa Diyos. Ang pagpakighilawas, kahugaw, ug kadalo dili ngani hisgotan taliwala kanila, kay kadtong kinsa nagbatasan sa maong mga butang walay panulondon sa Gingharian. Gitambagan ni Pablo ang mga taga-Efeso: “Mopadayon sa paglakaw ingon mga anak sa kahayag.” “Padayon nga mobantay sa estrikto” kon giunsa ninyo paglakaw, nagpalit sa higayon nga panahon, “sanglit kay ang mga adlaw daotan.” Oo, kinahanglan sila “mopadayon sa pagsabot kon unsa ang kabubut-on ni Jehova” ug mosulti mahitungod sa mga pagdayeg sa Diyos sa mapasalamatong paagi.—5:8, 15-17.

14. Unsa ang mga responsabilidad sa mga bana ug mga asawa?

¹⁴ Hustong pagpasakop; Kristohanong gubat (5:21–6:24). Ang mga asawa kinahanglan mopasakop sa ilang mga bana, ingon ang kongregasyon nagpasakop kang Kristo, ug ang mga bana kinahanglan mopadayon sa paghigugma sa ilang mga asawa, “ingon si Kristo usab nahigugma sa kongregasyon.” Mao man, “ang asawa kinahanglan mobaton sa lalom nga pagtahod alang sa iyang bana.”—5:25, 33.

15. Unsa ang gitambag ni Pablo maylabot sa mga anak ug mga ginikanan, mga ulipon ug mga agalon, ug sa hinagiban sa Kristohanon?

¹⁵ Ang mga bata kinahanglan mokinabuhi sa paghiusa uban sa mga ginikanan, sa pagsugot ug pagsanong sa diyosnong disiplina. Ang mga ulipon ug mga agalon usab kinahanglan mogawi sa ilang kaugalingon aron makapahimuot sa Diyos, kay ang Agalon sa tanan “naa sa mga langit, ug walay pagpihigpihig uban kaniya.” Sa kaulahian, pasagdi ang tanan “mopadayon sa pagbaton sa gahom sa Ginoo ug sa gahom sa iyang kusog,” mosul-ob sa bug-os hinagiban gikan sa Diyos aron makaarang sa pagbarog nga malig-on batok sa Yawa. “Labaw sa tanang butang, kuhaa ang dakong kalasag sa pagtuo,” usab “ang espada sa espiritu, nga mao, ang pulong sa Diyos.” Mopadayon sa pag-ampo, ug kanunay momata. Gihangyo ni Pablo nga sila usab moampo alang kaniya, aron siya uban sa tanang kagawasan sa pagsulti “makapahibalo sa sagradong sekreto sa maayong balita.”—6:9, 10, 16, 17, 19.

NGANONG MAPUSLANON

16. Unsang mga pangutana nakakaplag sa praktikal nga tubag sa Mga Taga-Efeso, ug unsa ang giingon mahitungod sa personalidad nga makapahimuot sa Diyos?

¹⁶ Gitandog sa sulat sa Mga Taga-Efeso ang halos  tanang aspeto sa kinabuhing Kristohanon. Gumikan sa karon-adlaw kalit nga uswag sa makapasubong mga suliran ug delinkuensia sa kalibotan, ang maayo, praktikal nga tambag ni Pablo matuod makaayo niadtong kinsa mitinguha sa pagkinabuhi sa diyosnong kinabuhi. Unsa ang angay nga paggawi sa mga bata nganha sa ilang mga ginikanan, ug sa mga ginikanan nganha sa mga bata? Unsa ang mga responsabilidad sa bana nganha sa iyang asawa, ug sa asawa nganha sa iyang bana? Unsa ang kinahanglan buhaton sa mga indibiduwal sa kongregasyon aron sa paghupot sa paghiusa sa gugma ug Kristohanong kaputli taliwala sa daotang kalibotan? Ang tambag ni Pablo mikobre niining tanang pangutana, ug siya mipadayon sa pagpakita kon unsa ang nalangkit sa pagsul-ob sa bag-o Kristohanong personalidad. Pinaagi sa pagtuon sa Mga Taga-Efeso, ang tanan makaarang sa pagbaton sa matuod pagpabili alang sa matang sa personalidad nga makapahimuot sa Diyos ug “gilalang sumala sa kabubut-on sa Diyos sa matuod nga kamatarong ug kamaunongon.”—4:24-32; 6:1-4; 5:3-5, 15-20, 22-33.

17. Unsa ang gipakita sa Mga Taga-Efeso labot sa kooperasyon uban sa mga kahikayan sa kongregasyon?

¹⁷ Gipakita usab sa sulat ang katuyoan sa mga pagtudlo ug mga tulomanon sa kongregasyon. Kini “uban sa tumong sa pagpaigo sa mga balaan, alang sa ministeryal nga bulohaton, alang sa paglig-on sa lawas sa Kristo,” uban sa tumong sa pagkahamtong. Pinaagi sa bug-os nga pagkooperar niining mga kahikayan sa kongregasyon, ang Kristohanon mahimong “pinaagi sa gugma motubo sa tanang butang ngadto kaniya kinsa mao ang ulo, si Kristo.”—4:12, 15.

18. Unsa ang gitin-aw mahitungod sa “sagradong sekreto” ug sa usa ka espirituwal nga templo?

¹⁸ Ang sulat sa Mga Taga-Efeso dakong nakaayo sa sayong kongregasyon sa pagpahait sa ilang pagsabot sa “sagradong sekreto sa Kristo.” Dinhi kini gitataw nga uban sa mituo nga mga Hudiyo, “ang katawhan sa kanasoran” gitawag aron mahimong “kaubang mga manununod ug mga isigka membro sa lawas ug mga umalambit . . . sa saad sa paghiusa uban ni Kristo Jesus pinaagi sa maayong balita.” Ang paril nga partisyon, “ang Kasugoan sa mga baod,” nga mikoral pahilayo sa Hentil gikan sa Hudiyo nahanaw na, ug karon pinaagi sa dugo ni Kristo, ang tanan mahimong kaubang mga lungsoranon sa mga balaan ug mga membro sa panimalay sa Diyos. Sa dakong kalahi sa paganong templo ni Artemisa, kini sila gilig-on sa tingob sa paghiusa uban ni Kristo Jesus ngadto sa usa ka dapit alang sa Diyos nga puy-an pinaagi sa espiritu—“usa ka balaang templo alang kang Jehova.”—3:4, 6; 2:15, 21.

19. Unsang paglaom ug pagdasig ang padayon nga gihuptan sa Mga Taga-Efeso hangtod niining adlawa?

¹⁹ Mahitungod sa “sagradong sekreto,” misulti usab si Pablo sa “usa ka administrasyon . . . sa pagtigom tingob sa tanang butang usab ngadto kang Kristo, sa mga butang sa mga langit [kadtong gipili aron mahimong langitnong Gingharian] ug sa mga butang sa yuta [kadtong kinsa mopuyo sa yuta sa dominyo sa Gingharian].” Busa ang dakong katuyoan sa Diyos sa pagpasig-uli sa kalinaw ug paghiusa gidala sa dayag. Niining koneksiyon si Pablo miampo alang sa mga taga-Efeso, gihayagan ang mga mata sa ilang mga kasingkasing, aron sila sa bug-os mahimong makahawid sa paglaom diin ang Diyos mitawag kanila ug makakita “kon unsang mahimayaong mga bahandi ang iyang gihuptan ingon panulondon alang sa mga balaan.” Kining mga pulong lagmit dakong midasig kanila sa ilang paglaom. Ug ang dinasig nga sulat sa Mga Taga-Efeso mipadayon sa paglig-on sa kongregasyon niining adlaw, nga ‘sa tanang butang mahimo kitang mapuno uban sa tanang kabug-osan nga gihatag sa Diyos.’—1:9-11, 18; 3:19.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]