Basahon sa Bibliya Numero 56​—Tito

Magsusulat: Pablo

Dapit Gisulatan: Macedonia (?)

Sinulat Nahuman: k. 61–64 K.P.

1. (a) Unsang katungdanan ang gipiyal kang Tito? (b) Sa unsang palibot ang kongregasyon sa Kreta gitukod, ug unsa ang kinahanglan buhaton sa mga Kristohanon sa Kreta?

 “SI PABLO, ulipon sa Diyos ug apostol ni Jesu-Kristo . . . ngadto kang Tito, matuod nga anak sumala sa pagtuo nga gisalohan sa kumon.” (Tito 1:1, 4) Sa ingon gisugdan ang sulat ni Pablo ngadto sa iyang kaubang magbubuhat ug taas panahon nga kauban si Tito, kinsa iyang gibilin sa isla sa Kreta sa pag-organisar sa mas maayo sa mga kongregasyon. Si Tito dunay dakong katungdanan sa iyang mga kamot. Kining isla, nga giingon karaang puloy-anan sa “amahan sa mga diyos ug mga tawo,” mao ang tinubdan sa panultihon, “sa Kreta, ang Kretanhon,” nga nagkahulogan “sa paglupig sa limbongan.” a Ang kadimatinud-anon sa katawhan niini sanglitanan, sa pagkaagi nga gikutlo ni Pablo ngani ang ila mismong manalagna nga miingon: “Ang mga Kretanhon kanunay mga bakakon, bangis nga mga mananap, waytrabahong mga laog.” (1:12) Ang mga Kretanhon sa adlaw ni Pablo gihubit usab ingon sa mosunod: “Ang kinaiya sa katawhan dikasaligan, disinsero, ug hingawayon; hilig sila sa kahakog, kamapatuyangon, kabakakan, ug pahubog, sa sukod nga diordinaryo; ug ang mga Hudiyo nga mipuyo taliwala nila mipadayag nga misaylo labaw sa mga nitibo sa imoralidad.” b Niini gayod nga palibot nga ang mga kongregasyon sa Kreta gitukod; ug busa kini labi na kinahanglanon alang sa mga magtotoo “sa pagbiya sa kadidiyosnon ug kalibotanong kailibgon ug sa pagkinabuhi uban sa maayong hunahuna ug kamatarong ug diyosnong debosyon,” ingon sa giawhag ni Pablo.—2:12.

2, 3. (a) Unsang panag-uban ang nabatonan ni Tito uban kang Pablo? (b) Gikan diin lagmit misulat ni Pablo kang Tito, ug alang sa unsang katuyoan?

² Ang basahon sa Tito mismo mihatag sa diyotay  kaayong impormasyon mahitungod sa panag-uban nila Pablo ug Tito. Gikan sa mga reperensiya kang Tito sa ubang sulat ni Pablo, bisan pa, dakong impormasyon ang mapupo. Si Tito, kinsa Grego, sagad mikuyog kang Pablo ug dimomenos sa usa ka okasyon mitungas sa Jerusalem uban kaniya. (Gal. 2:1-5) Gipunting siya ni Pablo ingon “umalambit uban kanako ug kaubang magbubuhat.” Si Tito ang gipadala ni Pablo sa Corinto human gisulat ang iyang unang sulat sa Mga Taga-Corinto gikan sa Efeso. Samtang sa Corinto, si Tito konektado uban sa koleksiyon nga gihimo alang sa mga igsoon sa Jerusalem, ug sa ulahi siya mibalik sa direksiyon ni Pablo sa pagtibway sa koleksiyon. Diha sa panaw balik sa Corinto gikan sa iyang tagbo uban ni Pablo sa Macedonia nga si Tito gigamit sa pagdala sa ikaduhang sulat gikan kang Pablo sa mga taga-Corinto.—2 Cor. 8:16-24; 2:13; 7:5-7.

³ Human sa iyang pagpagawas gikan sa iyang unang pagkabilanggo sa Roma, si Pablo mikuyog na usab nila Timoteo ug Tito sulod sa pangataposang mga tuig sa iyang ministeryo. Kini mipadayag milakip sa pag-alagad sa Kreta, Gresya, ug Macedonia. Sa kaulahian, si Pablo giingon nga moadto sa Nikopolis, sa amihanan-kasadpang Gresya, diin siya dayag gidakop ug gidala sa Roma alang sa iyang pangataposang pagkabilanggo ug kamatayon. Sulod kini sa pagduaw sa Kreta nga gibilin ni Pablo si Tito didto sa “pagtul-id sa mga butang depektoso ug . . . paghimog mga pagtudlo sa mga ansiyano sa siyudad ngadto sa siyudad,” harmonya sa mga instruksiyon nga iyang gihatag kang Tito. Mipadayag nga ang sulat ni Pablo gisulat wamadugay human gibilin niya si Tito sa Kreta, lagmit gikan sa Macedonia. (Tito 1:5; 3:12; 1 Tim. 1:3; 2 Tim. 4:13, 20) Kini dayag mialagad sa katuyoan susama nianang sa Unang Timoteo, nga mao, sa pagdasig sa kaubang magbubuhat ni Pablo ug sa paghatag kaniya sa awtoritatibong pagpaluyo sa iyang katungdanan.

4. Kanus-a gisulat ang sulat kang Tito, ug unsa ang ebidensiya alang sa pagkakasaligan niini?

⁴ Mahimong gisulat ni Pablo ang sulat sa panahon taliwala sa iyang una ug ikaduhang pagkabilanggo sa Roma, o mga 61 ngadto sa 64 K.P. Ang gibug-aton sa ebidensiya alang sa pagkakasaligan sa sulat kang Tito sama ra alang sa kadungan nga mga sulat kang Timoteo, tulo ka basahon sa Bibliya nga sagad gitawag “pastoral nga mga sulat” ni Pablo. Ang estilo sa pagsulat susama. Sila Irenaeus ug Origen mikutlo kang Tito, ug daghan uban karaang awtoridad usab testigo sa kanonisidad sa basahon. Makaplagan kini sa mga Manuskrito Sinaitiko ug Alejandrino. Sa Librarya John Rylands dunay tipik sa papiro, P³², dahon sa codex sa mga ikatulong siglo K.P. nga miunod sa Tito 1:11-15 ug 2:3-8. c Walay kwestiyon ang basahon kasaligang bahin sa dinasig nga Kasulatan.

KAUNDAN SA TITO

5. (a) Unsang kalipikasyon sa mga magtatan-aw ang gipasiugda ni Pablo, ug ngano kini kinahanglanon? (b) Nganong kinahanglan si Tito mobadlong uban sa kapig-ot, ug unsa ang giingon mahitungod sa hugaw nga mga tawo?

⁵ Mga magtatan-aw moawhag pinaagi sa himsog nga pagtudlo (1:1-16). Human sa mabinationg timbaya, gipahaluna ni Pablo ang kalipikasyon sa mga magtatan-aw. Gipasiugda kini nga ang magtatan-aw kinahanglan “libre sa akusasyon,” mahigugmaon sa kaayo, matarong, maunongon, lalaki nga “lig-on mihupot sa matinumanong pulong labot sa iyang arte sa pagtudlo, nga siya mahimong moawhag pinaagi sa pagtudlo sa kon unsa ang himsog ug sa pagbadlong niadtong kinsa mosupak.” Kinahanglanon kini tungod sa “mga malimbongon sa hunahuna” nga midaot sa mga tibuok panimalay alang sa dimatarong ganansiya. Busa si Tito kinahanglan “mopadayon sa pagbadlong uban sa kapig-ot, aron sila mahimong himsog sa pagtuo, nga dimotagad sa Hudiyong sulusugilanon.” Ang hugaw nga mga tawo mahimong mopahayag sa publiko nga sila nakaila sa Diyos, apan sila mihimakak kaniya pinaagi sa ilang mga buhat sa dipagsugot.—1:6-10, 13, 14.

6. Unsang tambag ang gihatag sa Kristohanong paggawi?

⁶ Pagkinabuhi uban sa maayong hunahuna, kamatarong, ug diyosnong debosyon (2:1–3:15). Ang mga tigulang lalaki ug mga tigulang babaye kinahanglan ugdang ug matinahuron. Ang mga babayeng batan-on kinahanglan mahigugma sa ilang mga bana ug sa ilang mga anak ug mopasakop sa ilang kaugalingon sa ilang mga bana “aron ang pulong sa Diyos dili abusohan sa pagsulti.” Ang mga batan-ong lalaki kinahanglan mahimong panig-ingnan sa maayong mga buhat ug maayong pagsulti. Ang mga ulipon sa pagpasakop kinahanglan mopasundayag sa “maayong kamaunongon sa bug-os.” Ang dili takos nga kalolot sa Diyos, nga motultol sa kaluwasan, gipadayag na, midasig sa maayong hunahuna, kamatarong, ug diyosnong debosyon niadtong kinsa gihinloan sa Diyos pinaagi ni Kristo Jesus aron mahimong “katawhan nga kaugalingon, madasigon alang sa maayong mga buhat.”—2:5, 10, 14.

7. Unsa ang gipasiugda ni Pablo labot sa pagpasakop, kaluwasan ug maayong mga buhat?

⁷ Gipasiugda ni Pablo ang panginahanglan sa pagpasakop ug pagsugot sa mga kagamhanan ug sa “pagpakita sa tanang kaaghop nganha sa tanang tawo.” Si Pablo ug ang iyang mga isigka-Kristohanon kanhi ingon ka daotan sa ubang mga tawo. Dili tungod sa bisan unsang buhat sa ilang kaugalingon, apan tungod sa kalolot sa Diyos, gugma, ug kaluoy, sila giluwas pinaagi sa balaang espiritu ug nahimong mga manununod sa paglaom sa kinabuhing walay kataposan. Busa kadtong mituo sa Diyos kinahanglan “mohupot sa ilang mga hunahuna sa paghupot sa maayong mga buhat.” Kinahanglan sila molikay sa mga panukit nga binuang ug panagbangi sa Kasugoan, ug mahitungod sa tawo nga mougmad sa sekta, sila kinahanglan mosalikway kaniya human sa una ug ikaduhang tambag. Gihangyo ni Pablo si Tito sa pag-anha kaniya sa Nikopolis ug, human ihatag ang uban misyonerong instruksiyon, mipasiugda usab sa panginahanglan alang sa maayong mga buhat, aron magmabungahon.—3:2, 7, 8.

NGANONG MAPUSLANON

8. Unsa sa tambag ni Pablo sa sulat kang Tito ang “maayo ug mapuslanon” alang kanato karon, ug ngano?

⁸ Ang Kretanhong mga Kristohanon nagkinabuhi sa palibot sa kabakakan, kadunot, ug kahakog. Moduyog  na ba lamang sila uban sa panon? O mokuha ba sila sa tinong mga lakang sa pagbulag sa ilang kaugalingon sa bug-os sa pag-alagad ingon katawhan nga gibalaan kang Jehova nga Diyos? Sa pagpahibalo pinaagi ni Tito nga ang mga Kretanhon kinahanglan “mohupot sa ilang mga hunahuna sa paghupot sa maayong mga buhat,” si Pablo miingon: “Kining mga butang maayo ug mapuslanon sa mga tawo.” Kini “maayo ug mapuslanon” usab karon, sa usa ka kalibotan nga nalubong sa lapok sa mga batasan sa kabakakan ug kalimbongan, nga ang matuod nga mga Kristohanon “motuon sa paghupot sa maayong mga buhat,” ingon mabungahon sa pag-alagad sa Diyos. (3:8, 14) Ang tanang pagkondenar ni Pablo sa imoralidad ug kadaotan nga mihulga sa kongregasyon sa Kreta mibarog ingon pasidaan kanato karon sa dihang ‘ang dili takos nga kalolot sa Diyos misugo kanato sa pagbiya sa kadidiyosnon ug kalibotanong kailibgon ug sa pagkinabuhi uban sa maayong hunahuna ug kamatarong ug diyosnong debosyon taliwala niining sistema sa mga butang.’ Ang mga Kristohanon usab kinahanglan “andam alang sa tagsa ka maayong buhat” sa pagpakitag pagsugot sa mga kagamhanan, sa paghupot sa maayong konsiyensiya.—2:11, 12; 3:1.

9. Sa unsang paagi ang importansiya sa hustong pagtudlo gipasiugda, labi na ingon responsabilidad sa magtatan-aw?

⁹ Ang Tito 1:5-9 suplemento sa 1 Timoteo 3:2-7 sa pagpakita kon unsa ang kinahanglanon sa balaang espiritu sa mga magtatan-aw. Gipahaluna niini ang pasiugda sa “lig-on nga paghupot sa matinumanong pulong” sa magtatan-aw ug mahimong magtutudlo sa kongregasyon. Kakinahanglanon niini sa pagdala sa tanan sa pagkahamtong! Sa matuod, kining panginahanglan alang sa hustong pagtudlo gipasiugda sa makadaghan sa sulat kang Tito. Gitambagan ni Pablo si Tito sa “padayon nga pagsulti sa mga butang haom alang sa himsog nga pagtudlo.” Ang tigulang mga babaye kinahanglan “mga magtutudlo sa kon unsa ang maayo,” ug ang mga ulipon ‘modayandayan sa pagtulon-an sa ilang Manluluwas, ang Diyos, sa tanang butang.’ (Tito 1:9; 2:1, 3, 10) Sa pagpasiugda sa panginahanglan alang kang Tito ingon magtatan-aw nga mahimong lig-on ug wayhadlok sa iyang pagtudlo, miingon si Pablo: “Padayon sa pagsulti niining mga butang ug moawhag ug mobadlong uban sa bug-os awtoridad sa pagsugo.” Ug sa kaso niadtong dimosugot, siya miingon: “Padayon sa pagbadlong kanila uban sa kapig-ot, aron sila mahimong himsog sa pagtuo.” Busa, ang sulat ni Pablo kang Tito labi na “mapuslanon alang sa pagtudlo, alang sa pagbadlong, alang sa pagtul-id sa mga butang, alang sa pagdisiplina sa kamatarong.”—Tito 2:15; 1:13; 2 Tim. 3:16.

10. Sa unsa gidasig kita sa sulat kang Tito, ug unsang malipayong paglaom ang giawhag niini?

¹⁰ Gipalihok sa sulat kang Tito ang atong pagpabili alang sa dili takos nga kalolot sa Diyos ug gidasig kita sa pagbiya sa kadidiyosnon sa kalibotan ‘samtang kita mihulat alang sa malipayong paglaom ug mahimayaong pagpadayag sa dakong Diyos ug sa atong Manluluwas, si Kristo Jesus.’ Sa pagbuhat niana, kadtong kinsa gipahayag nga matarong pinaagi kang Kristo Jesus mahimong “mga manununod sumala sa paglaom sa kinabuhing walay kataposan” sa Gingharian sa Diyos.—Tito 2:13; 3:7.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]