Dayag ba nga Kini Pagtulon-an sa Bibliya?

KON tinuod ang Trinidad, angay nga kini dayag ug walay-sumpaki nga gihisgotan diha sa Bibliya. Ngano? Kay, sumala sa gipamatud-an sa mga apostol, ang Bibliya mao ang pagpadayag sa Diyos sa iyang kaugalingon nganha sa katawhan. Ug sanglit kinahanglan nga kita makaila sa Diyos aron makasimba kaniya sa dalawatong paagi, ang Bibliya angay nga mosulti kanatong tin-aw kon kinsa gayod siya.

Gituohan sa unang-siglong mga magtutuo ang Kasulatan ingong tinuod nga pinadayag sa Diyos. Kana mao ang pasikaranan sa ilang mga tinuohan, ang kinalabwang awtoridad. Pananglitan, sa nagwali si apostol Pablo ngadto sa mga tawo sa siyudad sa Berea, “ilang gidawat ang pulong uban sa kinadak-ang kaikag sa hunahuna, nga mainampingong nagsusi sa Kasulatan sa matag adlaw sa pagsuta kon matuod ba ang maong mga butang.”​—Buhat 17:​10, 11.

Sa baylo, unsay gigamit sa inilang mga tawo sa Diyos niadtong panahona ingon nga ilang awtoridad? Ang Buhat 17:​2, 3 nagatug-an kanato: “Sumala sa nabatasan ni Pablo . . . siya nangatarongan kanila gikan sa Kasulatan, nga nagsaysay ug nagpamatuod pinaagi sa mga pangutlo [gikan sa Kasulatan].”

Si Jesus mismo naghatag ug panig-ingnan sa paggamit sa Kasulatan ingong pasikaranan sa iyang pagpanudlo, nga mibalikbalik sa pag-ingon: “Nahisulat na.” “Iyang gibadbad ngadto kanila ang mga butang maylabot sa iyang kaugalingon diha sa tibuok nga Kasulatan.”​—Mateo 4:​4, 7; Lucas 24:27.

Busa si Jesus, si Pablo, ug ang unang-siglong mga magtutuo migamit sa Kasulatan ingong pasikaranan sa ilang pagpanudlo. Nasayod sila nga “ang tibuok Kasulatan maoy dinasig sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagtudlo, sa pagbadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos mahimong bug-os nga may katakos, sa hingpit masangkapan alang sa tanang maayong buhat.”​—2 Timoteo 3:​16, 17; tan-awa usab ang 1 Corinto 4:​6; 1 Tesalonica 2:​13; 2 Pedro 1:​20, 21.

Sanglit ang Bibliya ‘makatul-id sa mga butang,’ angay nga kini magpadayag nga tin-aw sa impormasyon bahin sa butang paninugdan sama sa Trinidad sumala sa pangangkon niini. Apan ang mga teologo ug mga historyano mismo nagaingon ba nga kini dayag nga usa ka pagtulon-an sa Bibliya?

“Trinidad” Diha sa Bibliya?

ANG usa ka Protestanteng basahon nagaingon: “Ang pulong Trinidad dili makita diha sa Bibliya . . . Kini wala makakitag usa ka pormal nga dapit diha sa teolohiya sa simbahan hangtod sa ika-4 nga siglo.” (The Illustrated Bible Dictionary) Ug ang usa ka Katolikong awtoridad nagaingon nga ang Trinidad “dili . . . sa laktud ug dihadiha [ang] pulong sa Diyos.”​—New Catholic Encyclopedia.

Ang The Catholic Encyclopedia nagakomento usab: “Sa Kasulatan wala pay usa ka pulong nga maoy nagpasabot sa tingob sa Tulo ka Balaang Persona. Ang pulong τρίας [triʹas] (nga ang hubad sa Latin maoy trinitas) unang nakaplagan diha kang Theophilus sa Antioquia sa mga A. D. 180. . . . Sa wala madugay tapos niadto kana makita diha sa Latin nga dagway niini nga trinitas diha kang Tertullian.”

Ugaling, kini dili pamatuod sa kaugalingon nga si Tertullian nagtudlog Trinidad. Ang Katolikong  basahong Trinitas​—A Theological Encyclopedia of the Holy Trinity, pananglitan, miingon nga ang pipila sa mga pulong ni Tertullian gigamit sa ulahi sa uban sa pagbatbat sa Trinidad. Unya kana nagapasidaan: “Apan ang dinalidaling mga konklusyon dili makab-ot gikan sa paggamit, kay siya wala magpadapat sa mga pulong nganha sa Trinitaryan nga teolohiya.”

Pamatuod sa Hebreohanong Kasulatan

BISAG ang pulong “Trinidad” dili makaplagan diha sa Bibliya, labing menos ang ideya sa Trinidad gitudlo ba niini sa dayag? Pananglitan, unsay gipadayag sa Hebreohanong Kasulatan (“Daang Testamento”)?

Ang The Encyclopedia of Religion nagaangkon: “Ang mga teologo karong adlawa nagkauyon nga ang Hebreohanong Bibliya wala masudli sa doktrina sa Trinidad.” Ug ang New Catholic Encyclopedia nagaingon usab: “Ang doktrina sa Santisima Trinidad wala itudlo diha sa D[aang] T[estamento].”

Sa susama, diha sa iyang librong The Triune God, ang Heswitang si Edmund Fortman miangkon: “Ang Daang Testamento . . . walay ginasulti kanato sa tin-aw o gipasabot nga usa ka Trinidad nga Diyos nga mao ang Amahan, Anak ug Espiritu Santo. . . . Walay ebidensiya nga may magsusulat sa sagradong kasulatan ang natahap gani sa paglungtad sa usa ka [Trinidad] sulod sa Pagkadiyos. . . . Bisan ang pagkakita diha sa [“Daang Testamento”] sa mga sugyot o mga landong o ‘tinabonang mga ilhanan’ sa trinidad sa mga persona, maoy paglapas sa mga pulong ug katuyoan sa sagradong mga manunulat.”​—Italiko amoa.

Ang pagsusi sa Hebreohanong Kasulatan mismo magapamatuod niining mga komentoha. Busa, walay dayag nga pagtulon-an sa Trinidad diha sa unang 39 ka basahon sa Bibliya nga naglangkob sa tinuod nga talaan sa mga basahon sa inspiradong Hebreohanong Kasulatan.

Pamatuod sa Gregong Kasulatan

NAN, ang Kristohanon Gregong Kasulatan (“Bag-ong Testamento”) tin-aw bang nagahisgot sa Trinidad?

Ang The Encyclopedia of Religion nagaingon: “Ang mga teologo nagkauyon nga ang Bag-ong Testamento usab wala masudli sa tatawng doktrina sa Trinidad.”

Ang Heswitang si Fortman miingon: “Ang mga manunulat sa Bag-ong Testamento . . . wala maghatag natog pormal o hinan-ayng doktrina sa Trinidad, walay tataw nga pagtulon-an nga sa usa ka Diyos adunay tulo ka managsamang balaang persona. . . . Sa bisan diin kita dili makakaplag ug trinitaryan nga doktrina sa tulo ka nagkalaing persona nga may balaang kinabuhi ug kalihokan diha sa samang Pagkadiyos.”

Ang The New Encyclopædia Britannica nagaingon: “Ang pulong Trinidad o ang tin-awng doktrina dili makita diha sa Bag-ong Testamento.”

Si Bernhard Lohse miingon diha sa A Short History of Christian Doctrine: “Mahitungod sa Bag-ong Testamento, ang usa dili makakaplag diha niini sa aktuwal nga doktrina sa Trinidad.”

Ang The New International Dictionary of New Testament Theology susamang nagaingon: “Ang B[ag-ong] T[estamento] wala masudli sa naugmad nga doktrina sa Trinidad. ‘Ang Bibliya walay tataw nga pahayag nga ang Amahan, ang Anak, ug ang Balaang Espiritu managsamag diwa’ [matud sa Protestanteng teologong si Karl Barth].”

Ang propesor sa Yale University si E. Washburn Hopkins mipamatuod: “Alang kang Jesus ug kang Pablo ang doktrina sa trinidad lagmit wala hisayri; . . . sila walay ginasulti bahin niana.”​—Origin and Evolution of Religion.

Ang historyanong si Arthur Weigall miingon: “Si Jesu-Kristo wala gayod maghisgot sa maong katingalahan, ug sa bisan diin sa Bag-ong Testamento ang pulong ‘Trinidad’ dili makita. Ang ideya gisagop lamang sa Simbahan tulo ka gatos ka tuig tapos mamatay ang atong Ginoo.”​—The Paganism in Our Christianity.

Busa, ang 39 ka basahon sa Hebreohanong Kasulatan o ang talaan sa 27 ka inspiradong basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan wala magtaganag tin-awng pagtulon-an bahin sa Trinidad.

Gitudlo sa Unang mga Kristohanon?

GITUDLO ba sa unang mga Kristohanon ang Trinidad? Matikdi ang mosunod nga mga komento sa mga historyano ug mga teologo:

“Ang karaang Kristiyanidad wala magbaton ug tin-awng doktrina sa Trinidad sumala sa gisaysay diha sa mga kredo.”​—The New International Dictionary of New Testament Theology.

“Hinuon, ang unang mga Kristohanon sa sinugdan wala maghunahuna sa pagpadapat sa ideya sa [Trinidad] nganha sa ilang kaugalingong pagtuo. Sila nanag-alagad sa Diyos ang Amahan ug kang Jesu-Kristo, ang Anak sa Diyos, ug ilang giila ang . . . Balaang Espiritu; apan walay paghunahuna nga kining tulo maoy aktuwal nga Trinidad, nga managsama ug natingob sa Usa.”​—The Paganism in Our Christianity.

“Sa sinugdan ang Kristohanong pagtuo dili Trinitaryan . . . Kana dili usab ingon sa mga panahong apostolikanhon ug duol-apostolikanhon, sumala sa gibanaag diha sa B[ag-ong] T[estamento] ug sa  ubang unang Kristohanong mga sinulat.”​—Encyclopædia of Religion and Ethics.

“Ang paghan-ay sa ‘usa ka Diyos sa tulo ka Persona’ dili lig-ong pagkatukod, tinong dili bug-os nasuhop sa Kristohanong kinabuhi ug sa pagpahayag niini sa pagtuo, una matapos ang ika-4 nga siglo. . . . Taliwala sa Apostolikanhong mga Amahan, ang maong panghunahuna o panglantaw halayo kaayo.”​—New Catholic Encyclopedia.

Kon Unsay Gitudlo sa Una-Nicene nga mga Amahan

ANG Una-Nicene nga mga Amahan giila nga mao ang pangunang relihiyosong mga magtutudlo sa unang mga siglo tapos matawo si Kristo. Ang ilang gitudlo maoy makaiikag.

Si Justin Martyr, kinsa namatay sa duolag 165 K.P., nagtawag sa una-tawhanong Jesus ingong gilalang nga manulonda nga “lain kay sa Diyos nga nagbuhat sa tanang butang.” Siya miingon nga si Jesus ubos sa Diyos ug “wala magbuhat sa bisan unsa gawas sa butang nga . . . gimbut-an sa Maglalalang nga ipabuhat ug isulti niya.”

Si Irenaeus, kinsa namatay sa mga 200 K.P., miingon nga ang una-tawhanong Jesus may separadong paglungtad gikan sa Diyos ug maoy ubos niya. Gipakita niya nga si Jesus dili sama sa “Usa ka matuod ug bugtong nga Diyos,” kinsa maoy “labaw sa tanan, ug gawas kaniya wala nay lain.”

Si Clement sa Alexandria, kinsa namatay sa mga 215 K.P., nagtawag sa Diyos “ang wala lalanga ug dili madunoton ug bugtong matuod nga Diyos.” Siya miingon nga ang Anak “maoy sunod sa bugtong makagagahom sa tanan nga Amahan” apan dili sama kaniya.

Si Tertullian, kinsa namatay sa mga 230 K.P., nagtudlo sa pagkalabaw sa Diyos. Siya miingon: “Ang Amahan lahi sa Anak (lain), kay siya labaw; sama nga siya nga nagapanganak lahi kaniya nga gipanganak; siya nga nagasugo, lahi kaniya nga gisugo.” Siya miingon usab: “May panahon nga ang Anak wala. . . . Sa wala pa ang tanang butang, ang Diyos nag-inusara.”

Si Hippolytus, kinsa namatay sa mga 235 K.P., miingon nga ang Diyos mao “ang usa ka Diyos, ang una ug ang bugtong nga Usa, ang Magbubuhat ug Ginoo sa tanan,” kinsa “walay kaedad [samag panuigon] niya . . . Apan siya Usa, nga nag-inusara sa iyang kaugalingon; kinsa, kon buot niya, nagpalungtad sa butang wala maglungtad sa nangagi,” sama sa gilalang una-tawhanong Jesus.

Si Origen, kinsa namatay sa mga 250 K.P., miingon nga “ang Amahan ug ang Anak maoy duha ka substansiya . . . duha ka butang kon bahin sa ilang pagkamao,” ug nga “kon itandi sa Amahan, [ang Anak] gamay ra kaayong kahayag.”

Sa pagsumada sa ebidensiya sa kasaysayan, si Alvan Lamson miingon diha sa The Church of the First Three Centuries: “Ang moderno bantog nga doktrina sa Trinidad . . . dili makabatog pagpaluyo gikan sa mga pulong ni Justin [Martyr]: ug kining pamulonga ikapaabot ngadto sa tanang una-Nicene nga mga Amahan; nga mao, sa tanang Kristohanong manunulat sa tulo ka siglo human sa pagkatawo ni Kristo. Matuod, sila nagahisgot bahin sa Amahan, Anak, ug . . . balaang Espiritu, apan dili ingon nga managsama, dili ingon nga sa diwa usa ra, dili ingong Tulo sa Usa, nga sa bisan haing diwa karon gidawat sa mga Trinitaryan. Ang balit-ad niana mao ang matuod.”

Busa, ang pamatuod sa Bibliya ug sa kasaysayan nagatin-aw nga ang Trinidad wala hisayri sa tibuok panahon sa Bibliya ug sa ubay-ubayng kasiglohan human niadto.

[Blurb sa panid 7]

“Walay ebidensiya nga si bisan kinsang manunulat sa sagradong kasulatan natahap gani sa paglungtad sa usa ka [Trinidad] sulod sa Pagkadiyos.”​—The Triune God