Unsay Giingon sa Bibliya Bahin sa Diyos ug Kang Jesus?

KON abaniron sa pagbasa sa mga tawo ang Bibliya nga walay bisan unsang daang ideya sa Trinidad, mahidangat ba sila sa maong ideya sa ilang kaugalingon? Dili gayod.

Ang tin-aw nga hisabtan sa dili-madapigong magbabasa mao nga ang Diyos lamang mao ang Makagagahom sa Tanan, ang Maglalalang, separado ug lahi kang bisan kinsa, ug nga si Jesus, bisan sa iyang una-tawhanong paglungtad, separado usab ug lahi, usa ka linalang, nga ubos sa Diyos.

Ang Diyos Usa Ra, Dili Tulo

ANG pagtulon-an sa Bibliya nga ang Diyos usa ra gitawag monoteyismo. Ug si L. L. Paine, propesor sa eklesiastikal nga kasaysayan, nagapaila nga ang monoteyismo sa labing lunsay nga dagway niini dili motugot sa Trinidad: “Ang Daang Testamento sa estrikto maoy monoteyistikanhon. Ang Diyos maoy usa ka persona. Ang ideya nga hikaplagan diha ang usa ka trinidad . . . bug-os nga walay pasikaranan.”

May kausaban ba gikan sa monoteyismo sa pag-anhi ni Jesus sa yuta? Si Paine mitubag: “Niining puntoha walay pagkabahin sa Daang Testamento ug sa Bag-o. Gipadayon ang monoteyistikanhong tradisyon. Si Jesus usa ka Hudiyo, gibansay sa Hudiyong mga ginikanan diha sa Daang Testamento nga kasulatan. Ang iyang pagtulon-an maoy Hudiyonhon sa kinauyokan; tinuod nga usa ka bag-ong ebanghelyo, apan dili usa ka bag-ong teolohiya. . . . Ug iyang gidawat ingong iyang kaugalingong pagtuo ang bantogang teksto sa Hudiyonhong monoteyismo: ‘Pamati, Oh Israel, ang Ginoo nga atong Diyos maoy usa ka Diyos.’”

 Kanang mga pulonga hikaplagan sa Deuteronomio 6:4. Ang Katolikong New Jerusalem Bible (NJB) dinhi mabasa: “Pamati, Israel: Si Yahweh nga atong Diyos mao ang usa, ang bugtong Yahweh.” a Sa gramatika sa maong bersikulo, ang pulong “usa” walay plural nga mga modipikador sa pagpaila nga ang gipasabot niini dili usa ka indibiduwal.

Ang Kristohanong apostol Pablo wala magpailag bisan unsang kausaban sa kinaiyahan usab sa Diyos, bisan tapos moanhi si Jesus sa yuta. Siya misulat: “Ang Diyos usa lamang.”​—Galacia 3:​20; tan-awa usab ang 1 Corinto 8:​4-6.

Sa kaliboan ka beses sa tibuok Bibliya, ang Diyos gihisgotan ingong usa ka persona. Sa dihang siya magasulti, kini ingong usa ka wala-mabahin nga indibiduwal. Ang Bibliya tin-aw kaayo bahin niini. Sumala sa ginaingon sa Diyos: “Ako si Jehova. Kana mao ang akong ngalan; ug ang akong himaya dili ko igahatag sa uban.” (Isaias 42:8) “Ako mao si Yahweh nga inyong Diyos . . . Dili ka magbaton ug mga diyos gawas kanako.” (Italiko amoa.)​—Exodo 20:​2, 3, JB.

Nganong ang tanang dinasig-sa-Diyos nga manunulat sa Bibliya magahisgot sa Diyos ingong usa ka persona kon siya tinuod nga tulo ka persona? Unsang katuyoan ang maalagaran niana, gawas ang paglimbong sa mga tawo? Sa pagkamatuod, kon ang Diyos gilangkoban sa tulo ka persona, kana unta iyang gipatin-aw kaayo sa iyang mga manunulat sa Bibliya aron walay pagduhaduha bahin niana. Labing menos ang mga manunulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga may personal nga pakigkontak sa Anak sa Diyos nagbuhat unta niana. Apan kana wala nila buhata.

Inay hinuon, ang gitin-aw pag-ayo sa mga manunulat sa Bibliya mao nga ang Diyos maoy usa ka Persona​—usa ka linain, wala-mabahin nga Persona nga walay kasama: “Ako si Jehova, ug wala nay lain. Gawas kanako walay Diyos.” (Isaias 45:5) “Ikaw, kansang ngalan mao si Jehova, ikaw lamang ang Hataas Uyamot sa tibuok yuta.”​—Salmo 83:18.

Dili Plural o Daghag Bahin nga Diyos

SI Jesus nagtawag sa Diyos “ang bugtong matuod nga Diyos.” (Juan 17:3) Siya wala gayod magtumong sa Diyos ingong usa ka diyos nga may daghang persona. Kana ang hinungdan sa Bibliya sa bisan diin si Jehova lamang ang gitawag Makagagahom sa Tanan. Kon dili pa, mawad-ag bili ang kahulogan sa pulong “makagagahom sa tanan.” Si Jesus o ang balaang espiritu wala gayod tawga sa ingon kay si Jehova lamang ang supremo o kinalabwan. Sa Genesis 17:​1 siya nagapahayag: “Ako mao ang Diyos nga Makagagahom sa Tanan.” Ug ang Exodo 18:​11 nagaingon: “Si Jehova labaw kay sa tanang ubang mga diyos.”

Sa Hebreohanong Kasulatan, ang pulong ʼelohʹah (diyos) dunay duha ka plural nga dagway, nga mao, ʼelo·himʹ (mga diyos) ug ʼelo·hehʹ (mga diyos sa). Kining plural nga mga dagway sa linangkob nagatumong kang Jehova, nga sa maong kahimtang sila gihubad sa singular nga “Diyos.” Ang mao bang plural nga mga dagway nagapaila sa Trinidad? Wala, kana wala magpaila. Sa A Dictionary of the Bible, si William Smith nagaingon: “Ang hinanduraw nga ideya nga ang [ʼelo·himʹ] nagtumong sa trinidad nga may mga persona diha sa Pagkadiyos karon wala nay tigpaluyo taliwala sa mga eskolar. Kini maoy ginatawag sa mga gramaryan nga plural sa kahalangdon, o kini nagapasabot sa kabug-osan sa balaang kusog, ang kasumahan sa mga gahom nga gipadayag sa Diyos.”

Ang The American Journal of Semitic Languages and Literatures nagaingon bahin sa ʼelo·himʹ: “Kini walay sipyat gisabot nga may singular nga berbohanong predikado, ug nagbaton sa singular adjetibong kinaiya.” Sa pag-ilustrar niini, ang titulong ʼelo·himʹ makita sa 35 ka beses diha sa asoy sa paglalang, ug sa matag panahon ang berbo nga nagbatbat sa gipamulong ug gibuhat sa Diyos maoy singular. (Genesis 1:​1–​2:4) Busa, ang maong basahon nagahinapos: “Ang [ʼelo·himʹ] igapatin-aw ingong intensibong plural, nga nagapaila sa pagkadako ug pagkahalangdon.”

Ang ʼelo·himʹ nagkahulogan, dili “mga persona,” kondili “mga diyos.” Busa kadtong moergo nga kining pulonga nagapasabot sa Trinidad nagahimo sa ilang kaugalingon nga mga polyteyista, mga magsisimba sa labaw sa usa ka Diyos. Ngano? Kay kana magkahulogan nga may tulo ka diyos diha sa Trinidad. Apan halos tanang tigpaluyo sa Trinidad mosalikway sa ideya nga ang Trinidad gilangkoban sa tulo ka separadong mga diyos.

Ang Bibliya nagagamit usab sa mga pulong ʼelo·himʹ ug ʼelo·hehʹ sa dihang nagatumong sa ubay-ubay bakak nga mga diyosdiyos. (Exodo 12:​12; 20:23) Apan sa ubang panahon kini mahimong magtumong lamang sa usa ka bakak nga diyos, sama sa dihang ang mga Pilistehanon nagtawag kang “Dagon nga ilang diyos [ʼelo·hehʹ].” (Maghuhukom 16:​23, 24) Si Baal gitawag “usa ka diyos [ʼelo·himʹ].” (1 Hari 18:27) Dugang pa, ang pulong gigamit usab alang sa mga tawo. (Salmo 82:​1, 6) Si Moises giingnan nga siya mag-alagad nga “Diyos” [ʼelo·himʹ] ngadto kang Aaron ug kang Paraon.​—Exodo 4:​16; 7:1.

Dayag, ang paggamit sa mga titulong ʼelo·himʹ ug ʼelo·hehʹ alang sa bakak nga mga diyos, ug bisan  mga tawo, wala magpasabot nga ang matag usa maoy daghang mga diyos; ni ang pagpadapat sa ʼelo·himʹ o ʼelo·hehʹ kang Jehova nagkahulogan nga siya labaw sa usa ka persona, ilabina kon atong tagdon ang pamatuod sa nahibilin sa Bibliya bahin niining ulohana.

Si Jesus Usa ka Separadong Linalang

SAMTANG dinhi sa yuta, si Jesus maoy usa ka tawo, bisan pag hingpit nga tawo tungod kay ang Diyos mao ang nagbalhin sa puwersa sa kinabuhi ni Jesus ngadto sa tagoangkan ni Maria. (Mateo 1:​18-25) Apan dili kana ang iyang sinugdanan. Siya mismo mipahayag nga siya “nanaog gikan sa langit.” (Juan 3:13) Busa natural lamang nga siya sa ulahi moingon ngadto sa iyang mga sumusunod: “Unsa man kon inyong makita nga ang Anak sa tawo [Jesus] mokayab ngadto sa dapit diin siya didto kaniadto?”​—Juan 6:​62, NJB.

Busa, si Jesus naglungtad na sa langit una moanhi sa yuta. Apan kadto ba maoy ingong usa sa mga persona diha sa makagagahom sa tanan, walay-kataposang trinidad nga Pagkadiyos? Dili, kay ang Bibliya tin-awng nagaingon nga sa iyang una-tawhanong paglungtad, si Jesus maoy gilalang nga espiritu, maingon nga ang mga manulonda maoy mga espiritu nga gilalang sa Diyos. Ni ang mga manulonda o si Jesus naglungtad sa wala pa sila malalang.

Si Jesus, sa iyang una-tawhanong paglungtad, mao “ang panganay sa tanang kalalangan.” (Colosas 1:​15, NJB) Siya mao “ang sinugdanan sa kalalangan sa Diyos.” (Pinadayag 3:​14, RS, Katolikong edisyon). Ang “sinugdanan” [Grego, ar·kheʹ] dili tukmang mabadbad nga nagkahulogan nga si Jesus mao ang ‘tagsugod’ sa kalalangan sa Diyos. Sa iyang mga sinulat sa Bibliya, gigamit ni Juan ang lainlaing mga dagway sa Gregong pulong ar·kheʹ kapin sa 20 beses, ug kini sa kanunay nagbaton sa samang kahulogan sa “sinugdanan.” Oo, si Jesus gilalang sa Diyos ingon nga sinugdanan sa dili-makitang kalalangan sa Diyos.

Matikdi unsa ka suod ang maong mga pagtumong sa sinugdanan ni Jesus nga nahilangkit sa mga pulong gipahayag sa masambingayong “Kaalam” diha sa basahong Proverbio sa Bibliya: “Si Yahweh naglalang kanako, ang unang mga bunga sa iyang paghulma, sa wala pa ang labing karaan niyang binuhatan. Sa wala pa mapahimutang ang kabukiran, sa wala pa ang kabungtoran, ako diha na; sa wala pa niya buhata ang yuta, ang kabanikanhan, ug ang unang mga elemento sa kalibotan.” (Proverbio 8:​12, 22, 25, 26, NJB) Bisan tuod ang pulong “Kaalam” gigamit sa pagpersonipikar sa usa nga gilalang sa Diyos, ang kadaghanang eskolar mouyon nga kini sa aktuwal usa ka pasumbingay alang kang Jesus ingong espiritung linalang una pa sa iyang tawhanong paglungtad.

Ingong “Kaalam” diha sa iyang una-tawhanong paglungtad, si Jesus miingon nga siya “diha sa iyang [Diyos] tapad, ingong batid nga magbubuhat.” (Proverbio 8:​30, JB) Nahiuyon niining papel ingong batid nga magbubuhat, ang Colosas 1:​16 nagaingon bahin kang Jesus nga “pinaagi kaniya ang Diyos nagbuhat sa tanang butang sa langit ug sa yuta.”​—Today’s English Version (TEV).

Busa maoy pinaagi sa maong batid nga magbubuhat, iyang ubos-ubos nga kombuya, ingnon ta, nga gilalang sa Diyos nga Makagagahom sa Tanan ang tanang ubang butang. Ang Bibliya nagasumada sa butang niining paagiha: “Kay alang kanato adunay usa ka Diyos, ang Amahan, nga kaniya gikan ang tanang butang . . . ug usa ka Ginoo, si Jesu-Kristo, nga pinaagi kaniya ang tanang butang.” (Italiko amoa.)​—1 Corinto 8:​6, RS, Katolikong edisyon.

Pihong sa maong batid nga magbubuhat nga ang Diyos miingon: “Buhaton nato ang tawo sa atong dagway.” (Genesis 1:26) Giangkon pa sa pipila nga ang “nato” ug “atong” sa maong pamulong nagapasabot sa Trinidad. Apan kon moingon ka, ‘Buhaton nato ang usa ka butang alang sa atong kaugalingon,’ walay mausa ang kasagarang magsabot nga kini nagkahulogang ang ubay-ubayng mga tawo gihugpong nga usa sa imong kahiladman. Imo lamang gipasabot nga ang duha o labaw nga mga indibiduwal mag-usa sa pagbuhat sa usa ka butang. Mao, usab, sa gigamit sa Diyos ang “nato” ug “atong,” siya yanong nakigsulti sa laing indibiduwal, iyang unang espiritung linalang, ang batid nga magbubuhat, ang una-tawhanong Jesus.

Ang Diyos Matental Ba?

SA MATEO 4:​1, si Jesus gihisgotan ingong “gitental sa Yawa.” Tapos ipakita kang Jesus “ang tanang gingharian sa kalibotan ug ang ilang himaya,” si Satanas miingon: “Kining tanan nga butang akong igahatag kanimo kon ikaw mohapa ug mosimba kanako.” (Mateo 4:​8, 9) Naningkamot si Satanas sa pagpahimo kang Jesus nga dili magmaunongon sa Diyos.

Apan unsa ba kanang pagsulaya sa pagkamaunongon kon si Jesus mao pa ang Diyos? Ang Diyos makarebelde ba sa iyang kaugalingon? Dili, apan ang mga manulonda ug mga tawo makarebelde batok sa Diyos ug mirebelde gayod. Ang pagtental ni  Jesus makataronganon lamang kon siya maoy, dili Diyos, kondili separadong indibiduwal nga may kagawasan sa pagpili, nga dili magmaunongon kon maoy gusto niya, sama sa usa ka manulonda o tawo.

Sa laing bahin, dili mahanduraw nga ang Diyos makasala ug dili magmaunongon sa iyang kaugalingon. “Hingpit ang iyang buhat . . . Usa ka Diyos sa pagkamatinumanon, . . . matarong ug matul-id siya.” (Deuteronomio 32:4) Busa kon si Jesus Diyos pa, siya dili unta matental.​—Santiago 1:13.

Kay dili man Diyos, si Jesus mahimo untang dili maunongon. Apan siya nagpabiling matinumanon, nga miingon: “Pahawa ka, Satanas! Kay nahisulat na, ‘Si Jehova nga imong Diyos mao ang imong pagasimbahon, ug siya lamang ang imong pagahatagan ug balaang pag-alagad.’”​—Mateo 4:10.

Unsa ang Bili sa Lukat?

USA sa pangunang mga hinungdan si Jesus mianhi sa yuta may laktud usab nga kalabotan sa Trinidad. Ang Bibliya nagaingon: “Adunay usa ka Diyos, ug usa ka tigpataliwala sa Diyos ug sa mga tawo, ang usa ka tawo, si Kristo Jesus, nga mihatag sa iyang kaugalingon nga katumbas nga lukat alang sa tanan.”​—1 Timoteo 2:​5, 6.

Si Jesus, dili kapin ug dili kulang usa ka hingpit nga tawo, nahimong lukat nga nagbayad sa eksakto kon unsay giwala ni Adan​—ang katungod sa hingpit tawhanong kinabuhi sa yuta. Busa si Jesus tukmang gitawag “ang kataposang Adan” ni apostol Pablo, nga miingon sa samang konteksto: “Maingon nga tungod kang Adan ang tanan mangamatay, tungod usab kang Kristo ang tanan mabuhi.” (1 Corinto 15:​22, 45) Ang hingpit tawhanong kinabuhi ni Jesus mao ang “katumbas nga lukat” nga gikinahanglan sa balaang hustisya​—walay kapin, walay kulang. Ang usa ka paninugdang prinsipyo bisan sa tawhanong hustisya mao nga ang bili nga ibayad angay mohaom sa salang nahimo.

Apan, kon si Jesus bahin man sa Pagkadiyos, ang bili sa lukat taas unta kay sa gikinahanglan sa kaugalingong mga balaod sa Diyos. (Exodo 21:​23-25; Levitico 24:​19-21) Ang usa ka hingpit nga tawo lamang, si Adan, mao ang nakasala sa Eden, dili ang Diyos. Busa ang lukat, aron mahiuyon gayod sa hustisya sa Diyos, kinahanglang sa estrikto katumbas​—usa ka hingpit nga tawo, “ang kataposang Adan.” Busa, sa gipadala sa Diyos si Jesus sa yuta ingong lukat, gihimo niya si Jesus sa paagi nga makapatagbaw sa hustisya, dili usa ka inkarnasyon, dili diyos-tawo, kondili hingpit nga tawo, “ubos kay sa mga manulonda.” (Hebreohanon 2:​9; itandi ang Salmo 8:​5, 6.) Sa unsang paagi ang usa ka bahin sa makagagahom sa tanan nga Pagkadiyos​—Amahan, Anak, o balaang espiritu​—mahimong ubos kay sa mga manulonda?

Sa Unsang Paagi ang “Bugtong-Inanak nga Anak”?

ANG Bibliya nagatawag kang Jesus ang “bugtong-inanak nga Anak” sa Diyos. (Juan 1:​14; 3:​16, 18; 1 Juan 4:9) Ang mga Trinitaryan nagaingon nga sanglit ang Diyos walay kataposan, ang Anak sa Diyos usab maoy walay kataposan. Apan sa unsang paagi ang usa ka persona mahimong anak ug sa samang panahon samag edad sa iyang amahan?

Ang mga Trinitaryan nagaangkon nga sa kahimtang ni Jesus, ang “bugtong-inanak” dili sama sa kabatbatan sa diksiyonaryo sa “pagpanganak,” nga mao “ang pagsanay sama sa amahan.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Sila nagaingon nga sa kahimtang ni Jesus kini nagkahulogang “ang diwa sa relasyong walay sinugdanan,” usa ka matang sa bugtong anak nga relasyon nga wala ipanganak. (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Sa imong paminaw makataronganon ba kana? Ang usa ka tawo mahimo bang amahan sa usa ka anak nga dili manganak kaniya?

Dugang pa, nganong ang Bibliya nagagamit sa sama mismong Gregong pulong alang sa “bugtong-inanak” (sumala sa gidawat ni Vine nga walay pagpatin-aw) sa pagbatbat sa relasyon ni Isaac kang Abraham? Ang Hebreohanon 11:​17 nagahisgot kang Isaac ingong “bugtong-inanak nga Anak” ni Abraham. Walay duhaduha nga sa kahimtang ni  Isaac, siya maoy bugtong-inanak sa normal nga kahulogan, dili sama sa iyang amahan sa panahon sa paglungtad o katungdanan.

Ang paninugdang Gregong pulong alang sa “bugtong-inanak” nga gigamit alang kang Jesus ug kang Isaac maoy mo·no·ge·nesʹ, gikan sa moʹnos, nga nagkahulogang “bugtong,” ug giʹno·mai, usa ka gamot nga pulong nga nagkahulogan sa “pagpatungha,” “pagkamao (pagkahimong mao),” nagaingon ang Strong’s Exhaustive Concordance. Busa, ang mo·no·ge·nesʹ gibatbat nga: “Bugtong natawo, bugtong inanak, pananglitan usa ka bugtong anak.”​—A Greek and English Lexicon of the New Testament, ni E. Robinson.

Ang Theological Dictionary of the New Testament, nga giedit ni Gerhard Kittel, nagaingon: “[Mo·no·ge·nesʹ] nagkahulogang ‘bugtong liwat,’ pananglitan, walay igsoong mga lalaki o igsoong mga babaye.” Kining basahona nagaingon usab nga sa Juan 1:​18; 3:​16, 18; ug 1 Juan 4:​9, “ang relasyon ni Jesus wala lamang itandi sa usa ka bugtong anak sa iyang amahan. Kini mao ang relasyon sa bugtong-inanak ngadto sa Amahan.”

Busa si Jesus, ang bugtong-inanak nga Anak, may sinugdanan sa iyang kinabuhi. Ug ang Diyos nga Makagagahom sa Tanan tukmang matawag nga maoy Nag-anak niya, o Amahan, sa samang kahulogan nga ang usa ka yutan-ong amahan, sama kang Abraham, manganak sa usa ka anak. (Hebreohanon 11:17) Busa, sa dihang ang Bibliya maghisgot sa Diyos ingong “Amahan” ni Jesus, kini nagpasabot kon unsay ginaingon niini​—nga sila duha ka separadong mga indibiduwal. Ang Diyos mao ang senyor o labaw. Si Jesus mao ang junior o ubos-ubos​—sa panahon, katungdanan, gahom, ug kahibalo.

Kon palandongon sa usa nga si Jesus dili mao ang bugtong espiritung anak sa Diyos nga gilalang sa langit, madayag nganong ang pulong “bugtong-inanak nga Anak” gigamit sa iyang kahimtang. Ang dimaihap ubang gilalang nga mga espiritung linalang, mga manulonda, gitawag usab “mga anak sa Diyos,” sa samang kahulogan nga si Adan maoy anak sa Diyos, tungod kay ang ilang puwersa sa kinabuhi naggikan man kang Jehova nga Diyos, ang Tuboran, o Tinubdan, sa kinabuhi. (Job 38:​7; Salmo 36:​9; Lucas 3:38) Apan silang tanan gilalang pinaagi sa “bugtong-inanak nga Anak,” nga mao lamang ang direktang gianak sa Diyos.​—Colosas 1:​15-17.

Si Jesus Giisip ba nga Diyos?

BISAN tuod si Jesus subsob gitawag ang Anak sa Diyos diha sa Bibliya, walay mausa sa unang siglo ang naghunahuna nga siya Diyos nga Anak. Bisan ang mga demonyo, nga “nagtuo nga adunay usa ka Diyos,” nasayod gikan sa ilang kasinatian didto sa dominyo sa espiritu nga si Jesus dili Diyos. Busa, sa tukma, gitawag nila si Jesus ingong separadong “Anak sa Diyos.” (Santiago 2:​19; Mateo 8:29) Ug sa dihang si Jesus namatay, ang paganong Romanong mga sundalo nga nagtindog sa duol may igong nasayran sa pag-ingon nga ang butang ilang nadungog gikan sa iyang mga sumusunod husto gayod, dili nga si Jesus maoy Diyos, kondili nga “sa pagkamatuod kini mao ang Anak sa Diyos.”​—Mateo 27:54.

Busa, ang pamulong “Anak sa Diyos” nagatumong kang Jesus ingong separadong linalang, dili ingong bahin sa Trinidad. Ingong Anak sa Diyos, siya dili mahimong Diyos mismo, kay ang Juan 1:​18 nagaingon: “Walay mausa ang sukad nakakita sa Diyos.”​—RS, Katolikong edisyon.

Ang mga disipulo nag-isip kang Jesus ingong “usa ka tigpataliwala sa Diyos ug sa mga tawo,” dili ang Diyos mismo. (1 Timoteo 2:5) Sanglit sa kabatbatan ang usa ka tigpataliwala maoy usa nga separado gikan niadtong nagakinahanglag pagpataliwala, maoy panagsumpaki nga si Jehova mahiusa sa bisan hain sa mga partido nga ginasulayan niya sa pagpasig-uli. Kana maoy pagpakaaron-ingnon.

Ang Bibliya tin-aw ug may panagkauyon bahin sa relasyon sa Diyos kang Jesus. Si Jehova nga Diyos lamang ang Makagagahom sa Tanan. Gilalang niya ang una-tawhanong Jesus nga direkta. Busa, si Jesus may sinugdanan ug dili gayod mahisama sa Diyos sa gahom o sa pagkawalay kataposan.

[Footnote]

[Blurb sa panid 14]

Kay gilalang man sa Diyos, si Jesus anaa sa ikaduhang posisyon kon bahin sa panahon, gahom, ug kahibalo

[Hulagway sa panid 15]

Si Jesus miingon nga siya may una-tawhanong paglungtad, kay gilalang man sa Diyos ingong sinugdanan sa dili-makitang kalalangan sa Diyos