Kapitulo 29

“Mga Tumong sa Pagdumot sa Tanang Nasod”

SA KATAPOSANG gabii nga kauban ni Jesus ang iyang mga apostol una pa sa iyang kamatayon, sila iyang gipahinumdoman: “Ang ulipon dili labaw sa iyang agalon. Kon ako ilang gilutos, kamo usab ilang pagalutoson; kon ilang gibantayan ang akong pulong, pagabantayan usab nila ang inyo. Apan pagahimoon nila kining tanang butang batok kaninyo tungod sa akong ngalan, tungod kay wala sila makaila kaniya nga nagpadala kanako.”​—Juan 15:​20, 21.

Si Jesus wala lamang maghunahuna sa panagsang panghitabo gumikan sa kadili-matugoton. Tulo lamang ka adlaw una niini, siya miingon: “Kamo mahimong mga tumong sa pagdumot sa tanang nasod tungod sa akong ngalan.”​—Mat. 24:9.

Apan, gitambagan ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga sa dihang pagalutoson, sila dili gayod mogamit ug unodnong mga hinagiban. (Mat. 26:​48-52) Dili nila tamayon ang ilang mga maglulutos o magtinguha sa pagpanimalos. (Roma 12:14; 1 Ped. 2:​21-23) Dili ba kaha bisan kadtong mga naglutos kanila sa pila ka adlaw mahimong mga magtutuo? (Buh. 2:​36-42; 7:​58–8:1; 9:​1-22) Ang bisan unsang panimalos isalig ngadto sa Diyos.​—Roma 12:​17-19.

Ilado kaayo nga ang unang mga Kristohanon mapintas nga gilutos sa kagamhanang Romano. Apan takos tagdon nga ang pangunang mga maglulutos ni Jesu-Kristo mao ang relihiyosong mga pangulo ug nga si Poncio Pilato, ang Romanong gobernador, nagpapatay kang Jesus tungod sa ilang hangyo. (Luc. 23:​13-25) Human sa kamatayon ni Jesus ang relihiyosong mga pangulo nanguna na usab ingong mga maglulutos sa mga sumusunod ni Jesus. (Buh. 4:​1-22; 5:​17-32; 9:​1, 2) Dili ba mao man usab kana ang nahitabo niining mas ulahing mga panahon?

Klero Mihangyo ug Publikong Debate

Samtang ang sirkulasyon sa mga sinulat ni C. T. Russell daling midaghan ngadto sa tinagpulo ka milyong kopya sa daghang pinulongan, dili mahimong pasagdan lamang sa Katoliko ug Protestanteng klero ang iyang gipanulti. Nga nasuko tungod kay giyagyag ang ilang mga pagtulon-an ingong dili-kasulatanhon, ug napildi tungod sa pagkawala sa mga membro, daghan sa klero migamit sa ilang mga pulpito sa pagsaway sa mga sinulat ni Russell. Ilang gisugo ang ilang panon nga dili modawat sa literatura nga giapod-apod sa mga Estudyante sa Bibliya. Ubay-ubay kanila ang naningkamot sa pagsulsol sa publikong opisyales aron masumpo kanang buluhatona. Sa pila ka dapit sa Tinipong Bansa​—apil ang Tampa, Florida; Rock Island, Illinois; Winston-Salem, North Carolina; ug Scranton, Pennsylvania​—nanguna sila sa publikong pagsunog sa mga librong sinulat ni Russell.

 Ang pila ka klero mibati sa panginahanglan nga taposon ang impluwensiya ni Russell pinaagi sa pagyagyag kaniya diha sa publikong debate. Duol sa hedkuwarter sa iyang kalihokan, usa ka grupo sa klero nagpili ingong ilang tigpamaba kang Dr. E. L. Eaton, pastor sa Metodistang Episcopal nga Iglesya sa North Avenue sa Allegheny, Pennsylvania. Niadtong 1903 siya nagtanyag ug publikong debate, ug gidawat ni Brader Russell ang imbitasyon.

Unom ka tema ang pagahisgotan, ingon sa mosunod: Uyon si Brader Russell, apan si Dr. Eaton dili-mouyon, nga ang mga kalag sa patay walay kahibalo; nga ang “ikaduhang pagbalik” ni Kristo mouna sa Milenyo ug ang katuyoan sa iyang “ikaduhang pagbalik” ug sa Milenyo mao ang pagpanalangin sa tanang kabanayan sa yuta; usab nga ang mga balaan lamang sa “kapanahonan sa Maayong Balita” ang makaambit sa unang pagkabanhaw apan ang dakong panon makabaton ug kahigayonan sa kaluwasan pinaagi sa ikaduhang pagkabanhaw. Uyon si Dr. Eaton, apan si Brader Russell dili-mouyon, nga inigkamatay ang tanan may yugto-nga-panid-an una pa silotan; nga ang tanang maluwas mosulod sa langit; ug ang dili gayod matul-id nga mga daotan silotan sa walay kataposan. Ang serye sa unom ka debate labot niining mga temaha gihimo, nga sa matag debate napuno sa mamiminaw ang awditoryum sa Carnegie Hall sa Allegheny niadtong 1903.

Unsay nagpaluyo sa maong hagit sa debate? Sumala sa makasaysayanhong pagtan-aw sa maong butang, si Albert Vandenberg sa ulahi nagsulat: “Ang mga debate gihimo nga ang lainlaing denominasyon sa Protestante may usa ka ministro nga nagsilbing moderator sa kada paghisgot. Dugang pa, ang mga ministro gikan sa lainlaing duol nga simbahan milingkod sa plataporma alang sa mamumulong kauban ni Reverendo Eaton, nga sumala pa aron mohatag kaniyag teksto ug moral nga suportar. . . . Nga ang dili opisyal nga panag-abin sa Protestanteng klerigo mahimo ganing maporma nagpaila nga sila nangahadlok sa katakos ni Russell sa pagkombirtir sa membro sa ilang mga denominasyon.”​—“Charles Taze Russell: Propeta sa Pittsburgh, 1879-1909,” giluwatan sa The Western Pennsylvania Historical Magazine, Enero 1986, p. 14.

Ang ingong mga debate pipila ra gayod. Wala kadto mosangpot sa gustong mahitabo sa panag-abin sa klerigo. Ang pipila sa kaugalingong kongregasyon ni Dr. Eaton, kay nadani sa ilang nadungog niadto sa serye sa mga debate niadtong 1903, mibiya sa iyang simbahan ug mipili sa pagpakig-uban sa mga Estudyante sa Bibliya. Gani ang usa ka klerigo nga presente midawat nga si Russell ‘nagpaatubang sa goma sa tubig ngadto sa impiyerno ug nagpalong sa kalayo.’ Bisan pa niana, si Brader Russell mismo mibati nga ang kawsa sa kamatuoran maalagaran pa ug maayo pinaagi sa paggamit sa panahon ug paningkamot sa laing mga kalihokan kay sa mga debate.

Ang klero wala mohunong sa ilang pangatake. Sa dihang nagdiskurso si Brader Russell sa Dublin, Irlandia, ug Otley, Yorkshire, Inglaterra, nagpayuhot silag mga lalaki ngadto sa mga mamiminaw aron maninggit ug mga pagtutol ug mga pagbutangbutang sa personal kang Russell. Nadumalag maayo ni Brader Russell kadtong mga kahimtanga, nga kanunay nagsalig sa Bibliya ingong awtoridad alang sa iyang mga tubag.

 Ang Protestanteng klerigo, walay sapayan sa denominasyon, miduyog sa gitawag nga Evangelical Alliance. Ang ilang mga hawas sa daghang kayutaan nagkunsabo batok kang Russell ug niadtong nag-apod-apod sa iyang literatura. Sa Texas (T.B.A.), ingong pananglitan, nakaplagan sa mga Estudyante sa Bibliya nga bisan sa kinagamyang mga lungsod ug mga distrito sa kabanikanhan, sila nasangkapan ug mao rang matang sa mga butangbutang batok kang Russell ug sa susamang pagtuis sa iyang gipanudlo.

Hinuon, kining pangatake batok kang Russell usahay may mga sangpotanan nga wala damha sa klero. Sa New Brunswick, Canada, sa dihang usa ka magwawali misermon ug pangdaot sa dungog ni Russell, dihay usa ka tawo sa mamiminaw nga sa personal nakabasa sa literatura nga gisulat ni Brader Russell. Siya nasuko sa dihang ang magwawali migamit ug tinuyong kabakakan. Sa mga tungatunga sa sermon, ang lalaki mitindog, giagak ang iyang asawa, ug gitawag ang iyang pito ka anak babaye nga mga kantora: “Mga anak, tana manguli ta.” Ang siyam migawas, ug ang ministro nagtan-aw samtang ang lalaki nga migasto sa pagpatindog sa ilang simbahan ug gisaligang tig-amot sa kongregasyon mibiya. Ang kongregasyon sa wala madugay nabungkag, ug ang magwawali milakaw.

Migamit sa Pagbiaybiay ug Pagdaot sa Dungog

Sa kawalay-paglaom sa ilang paningkamot nga mawagtang ang impluwensiya ni C. T. Russell ug sa iyang mga kauban, ang klero nagpakamenos sa pangangkon nga siya usa ka Kristohanong ministro. Tungod sa susamang katarongan, ang Hudiyong relihiyosong mga pangulo niadtong unang siglo nagtratar kang apostol  Pedro ug Juan ingong “walay hibangkaagan ug komon nga mga tawo.”​—Buh. 4:13.

Si Brader Russell wala makagraduwar gikan sa usa sa mga teolohikal nga mga tunghaan sa Kakristiyanohan. Apan maisogon siyang miingon: “Among gihagit [ang klero] nga pamatud-an nila nga sila nakadawat ug Langitnong ordinasyon o nga sila ba gayod naghunahuna niana. Sila naghunahuna lamang sa usa ka sektaryan nga ordinasyon, o awtorisasyon, ang kada usa gikan sa iyang kaugalingong sekta o partido. . . . Ang ordinasyon sa Diyos, o awtorisasyon, sa kang bisan kinsang tawo nga mosangyaw maoy pinaagi sa paghatag sa Balaang Espiritu ngadto kaniya. Ang bisan kinsa nga nakadawat sa Balaang Espiritu nakadawat sa gahom ug awtoridad sa pagtudlo ug pagsangyaw sa ngalan sa Diyos. Ang bisan kinsa nga wala makadawat sa Balaang Espiritu walay Langitnong awtoridad o pag-uyon sa iyang pagwali.”​—Isa. 61:​1, 2.

Aron daoton ang iyang dungog, ang pila ka klero nagsangyaw ug nagpublikar ug dakong mga kabakakan mahitungod kaniya. Ang usa nga kanunay nilang gamiton​—ug ginagamit gihapon​—naglangkit sa kaminyoon ni Brader Russell. Ang gitinguha nilang ipasabot nga ideya mao nga si Russell imoral. Unsay mga kamatuoran?

Niadtong 1879, naminyo si Charles Taze Russell kang Maria Frances Ackley. Maayo ang ilang relasyon sulod sa 13 ka tuig. Unya ang pag-ulog-ulog ug mga pagdasig sa uban kang Maria nakapukaw sa iyang garbo nga nagpahuyang sa maong relasyon; apan sa dihang nadayag ang mga tumong niining mga tigbulatik, morag naulian siya sa iyang panglantaw mahitungod sa iyang kaugalingon. Sa dihang usa ka kanhing kauban nagpalakawg kabakakan mahitungod kang Brader Russell, nananghid pa gani siya sa iyang bana sa pagduaw sa ubay-ubayng kongregasyon aron pagtubag sa mga sumbong, kay gipalakaw ang estoryang siya gidagmalan. Ugaling, ang maayong pag-abiabi nga gihatag kaniya sa maong biyahe niadtong 1894 dayag nga nakapahinabo sa inanay nga pagkausab sa iyang tinamdan sa iyang kaugalingon. Gusto niyang makabaton ug dugang gahom sa pagdireher kon unsay mogawas sa Watch Tower. a Sa dihang iyang naamgohan nga walay mausa sa iyang sinulat ang mapatik gawas kon ang kaundan niana (pinasikad sa kamauyonon niana sa Kasulatan) uyonan sa iyang bana, ang editor sa magasin, siya nahiubos pag-ayo. Gipaningkamotan sa iyang bana nga matabangan siya, apan niadtong Nobyembre 1897 iyang gibiyaan ang iyang bana. Bisan pa niana, gihatagan siyag puy-anan ug sustento sa iyang bana. Mga tuig sa ulahi, ang demanda sa korte nga iyang gisang-at niadtong 1903 gihukman niadtong 1908 ug wala siya hatagig absolutong diborsiyo, apan legal nga katungod nga dili makig-ipon sa iyang bana apan makadawat ug sustento.

Kay wala makapugos sa iyang bana nga mosugot sa iyang mga gusto, gipaningkamotan niyag maayo nga daoton ang iyang ngalan human sa iyang pagbiya kaniya. Niadtong 1903 siya nagpatik ug tract nga wala maundi ug Kasulatanhong mga kamatuoran, kondili tinuis kaayong mga pahayag bahin kang Brader Russell.  Naningkamot siya nga makakuhag tabang gikan sa mga ministro sa lainlaing denominasyon sa pag-apod-apod sa mga tract ngadto sa mga dapit nga may gihimong linaing tigom ang mga Estudyante sa Bibliya. Dalayegon nga dili daghan niadtong panahona ang gustong magpagamit sa maong paagi. Ugaling, ang ubang klero sukad niadto nagpakitag lahi nga espiritu.

Una niana, sa binaba ug pinaagig sulat si Maria Russell nagsaway niadtong mga nagpasangil nga si Brader Russell dili-maayog panggawi ang matang sa sumbong nga gigamit usab niya sa ulahi. Nga migamit sa pila ka dili mapamatud-ang mga pahayag sa panahon sa bista sa korte niadtong 1906 (ang maong mga pahayag gipala gikan sa rekord sumala sa mando sa korte), ang pila ka relihiyosong mga magsusupak ni Brader Russell nagpatik ug mga sumbong nga gidesinyo sa pagpatuo nga siya usa ka imoral nga tawo ug busa dili angay nga mahimong ministro sa Diyos. Apan, ang rekord sa korte tin-aw nga ang maong mga sumbong dili tinuod. Si Gng. Russell gipangutana sa iyang kaugalingong abogado kon nagtuo ba siya nga ang iyang bana sad-an ug panapaw. Siya mitubag: “Wala.” Takos usab matikdan nga sa dihang ang usa ka komite sa Kristohanong mga ansiano naminaw sa mga sumbong ni Gng. Russell batok sa iyang bana niadtong 1897, wala siya maghisgot sa mga butang nga sa ulahi iyang gipahayag sa korte aron madani ang hurado nga hatagan siyag diborsiyo, bisan pag kanang gipatuong mga panghitabo nahitabo una pa niadtong mitinga.

Siyam ka tuig human gisang-at ni Gng. Russell ang kaso sa korte, si Huwes James Macfarlane misulat ingong tubag sa usa ka tawo nga gustong makakuhag kopya sa rekord sa korte aron nga usa sa iyang mga kauban makayagyag kang Russell. Ang huwes prangkang nag-ingon kaniya nga usik lang ug panahon ug salapi ang pagkuhag kopya sa korte. Ang iyang sulat nag-ingon: “Ang hinungdan sa iyang kiha ug ang desisyon sumala sa hukom sa hurado maoy ‘mga pakaulaw’ ug dili panapaw ug ang pamatuod, sumala sa akong nasabtan, wala magpakita nga si Russell nagkinabuhig ‘mapanapawong kinabuhi uban sa laing akusado.’ Sa pagkamatuod walay laing akusado.”

Ang kaugalingong pagdawat sa ulahi ni Maria Russell miabot sa panahon sa haya ni Brader Russell sa Carnegie Hall sa Pittsburgh niadtong 1916. Nga nagbelo, milakaw siya sa pasilyo ngadto sa lungon ug nagbutang ug usa ka pongpong sa mga liryo sa walog. May laso kana nga nasulatan ug, “Sa Akong Gihigugmang Bana.”

Dayag nga ang klero migamit sa mao rang mga taktika nga gigamit sa ilang unang-siglong mga tumbas. Niadtong panahona, sila naningkamot nga daoton  ang dungog ni Jesus pinaagig sumbong nga siya nakigsalo sa mga makasasala ug nga siya mismo makasasala ug tigpasipala. (Mat. 9:11; Juan 9:​16-24; 10:​33-37) Ang maong mga sumbong wala makausab sa kamatuoran mahitungod kang Jesus, apan sa tinuod kana miyagyag niadtong migamit sa pasipala​—ug giyagyag niana kadtong naggamit sa samang mga taktika karong adlawa​—nga ang ilang espirituwal nga amahan mao ang Yawa, kansang ngalan nagkahulogag “Mapasipalahon.”​—Juan 8:44.

Nagpahimulos sa Kahimtang sa Gubat Aron Malampos ang Ilang mga Tumong

Tungod sa nasyonalistikong pagbati nga milukop sa kalibotan sa panahon sa unang gubat sa kalibotan, usa ka bag-ong hinagiban ang nakaplagan aron magamit batok sa mga Estudyante sa Bibliya. Ang kasuko sa relihiyosong mga pangulo sa Protestante ug Romano Katoliko ikapahungaw na sa takoban sa patriyotismo. Gipahimuslan nila ang kalisang sa panahon sa gubat sa pagpasangil sa mga Estudyante sa Bibliya ingong maalsahon​—ang samang sumbong nga gitumong kang Jesu-Kristo ug kang apostol Pablo sa relihiyosong mga pangulo sa unang-siglong Jerusalem. (Luc. 23:​2, 4; Buh. 24:​1, 5) Siyempre, aron ang klero makahimo sa maong mga pasangil, sila sa ilang kaugalingon kinahanglang mahimong aktibong mga tigpaluyo sa pakiggubat, apan kana daw wala makahasol sa kadaghanan kanila, bisan pag kana magkahulogan sa pagpadala sa batan-ong mga lalaki aron pagpatay sa mga membro sa ilang kaugalingong relihiyon sa laing yuta.

Niadtong Hulyo 1917, human sa kamatayon ni Russell, ang Watch Tower Society nagluwat sa librong The Finished Mystery, usa ka komentaryo sa Pinadayag ug Ezekiel ingon man sa Awit ni Solomon. Kanang libroha prangkang nagyagyag sa pagkasalingkapaw sa klero sa Kakristiyanohan! Kana giapod-apod nga makaylapon sa mubong panahon. Sa hinapos sa Disyembre 1917 ug sayo sa 1918, ang mga Estudyante sa Bibliya sa Tinipong Bansa ug Canada nag-apod-apod usab sa 10,000,000 ka kopya sa mainit nga mensahe sa tract nga The Bible Students Monthly. Kining upat-ka-panid nga sama ka dako sa tabloid nga tract nag-ulohang “Ang Pagkapukan sa Babilonya,” ug kana may sub-titulong “Nganong Kinahanglang Moantos Karon ang Kakristiyanohan​—Ang Kataposang Sangpotanan.” Kana nagpaila sa Katoliko ug Protestanteng relihiyosong mga organisasyon ingong ang modernong-adlaw nga Babilonya, nga sa dili madugay mapukan. Ingong pagpaluyo sa ginasulti niini kana nagkopya gikan sa The Finished Mystery ug mga komentaryo mahitungod sa mga tagna nga nagpahayag ug balaanong paghukom batok sa “Gamhanang Babilonya.” Sa likod nga panid may dibuho nga nagpakita sa nagakalumpag nga paril. Ang dagkong mga bato nga nahulog gikan sa paril may mga ngalang sama sa “Doktrina sa Trinidad (‘3 × 1 = 1’),” “Pagkadili-mamatay sa Kalag,” “Teoriya sa Walay Kataposang Pagsakit,” “Protestantismo​—mga kredo, klero, ubp.,” “Romanismo​—mga papa, kardinal, ubp., ubp.”​—ug silang tanan nagakahugno.

Ang klero nasuko sa maong pagyagyag, ingon gayod sa nahitabo sa Hudiyong klero sa dihang giyagyag ni Jesus ang ilang pagkasalingkapaw. (Mat. 23:​1-39; 26:​3, 4) Sa Canada ang klero misumbalik dayon. Niadtong Enero 1918, kapin sa 600 ka Canadianong klero nagpirmag petisyon nga nag-awhag sa kagamhanan  sa pagsanta sa mga publikasyon sa International Bible Students Association. Ingon sa gitaho sa Winnipeg Evening Tribune, human nga si Charles G. Paterson, pastor sa St. Stephen’s Church sa Winnipeg nagsaway gikan sa iyang pulpito sa The Bible Students Monthly, nga nagdala sa artikulong “Ang Pagkapukan sa Babilonya,” si Abogado Heneral Johnson nakigkita kaniya aron makakuhag kopya. Wala madugay human niadto, sa Pebrero 12, 1918, ang Canadianhong kagamhanan naglagda nga ang pagbaton ug kopya sa librong The Finished Mystery o sa gipakitang tract sa ibabaw usa ka krimen nga ang silot multa ug pagkabilanggo.

Sa maong bulan, sa Pebrero 24, si Brader Rutherford, ang bag-ong napili nga presidente sa Watch Tower Society, nagdiskurso sa Tinipong Bansa sa Temple Auditorium sa Los Angeles, California. Ang iyang ulohan maoy makapakurat: “Ang Kalibotan Natapos Na​—Minilyon nga Buhi Karon Dili na Gayod Mamatay.” Sa pagpresentar sa ebidensiya nga ang kalibotan sumala sa nailhan hangtod niadtong panahona natapos niadtong 1914, siya mipunting sa gubat nga ginabugno, nga giubanan sa kagutom, ug nagpaila niana ingong bahin sa ilhanan nga gitagna ni Jesus. (Mat. 24:​3-8) Unya iyang gitunong ang pagtagad sa klero, nga nag-ingon:

“Ingong usa ka matang, sumala sa kasulatan, ang klerigo mao ang labing salawayon nga mga tawo sa ibabaw sa yuta tungod sa dakong gubat nga karon naghampak sa katawhan. Sulod sa 1,500 ka tuig sila nagtudlo sa mga tawo sa satanasnong doktrina sa balaang katungod sa mga hari sa pagmando. Ilang gisagol ang politika ug relihiyon, simbahan ug estado; napamatud-ang dili maunongon sa ilang hinatag-sa-Diyos nga pribilehiyo sa pagmantala sa mensahe sa gingharian sa Mesiyas, ug nahilig sila sa pagdasig sa mga magmamando sa pagtuo nga ang hari nagmando pinaagi sa balaang katungod, ug busa bisag unsay iyang himoon maoy husto.” Sa pagpakita sa sangpotanan niini, siya miingon: “Ang ambisyosong mga hari sa Uropa nasangkapan alang sa gubat, tungod kay gusto nilang ilogon ang teritoryo sa ubang mga tawo; ug ang klero nagdayeg kanila ug nag-ingon: ‘Buhata ang imong gusto, dili ka masayop; bisag unsay imong himoon husto.’” Apan dili  lang ang Uropanhong klero ang naghimo niana, ug ang mga magwawali sa Amerika nahibalo niana.

Ang makaylapong taho mahitungod niining diskursoha gipatik sa sunod adlaw diha sa Morning Tribune sa Los Angeles. Ang klero nasuko kaayo nga ang ministeryal nga asosasyon nagmiting niadtong adlawa mismo ug nagpadala sa ilang presidente ngadto sa mga tigdumala sa mga mantalaan aron ipahibalo ang ilang hilabihang kalagot. Human niini, dihay yugto nga ang mga buhatan sa Watch Tower Society kanunayng gisamok sa mga membro sa ahensiya sa paniktik sa kagamhanan.

Niining panahon sa nasyonalistikong pagbati, nagkomperensiya ang klerigo sa Philadelphia, sa Tinipong Bansa, diin usa ka resolusyon ang gisagop nga naghangyo nga rebisahon ang Akta sa Pangespiya aron nga ang gituohang mga malapason mahimong hukman pinaagig korte-militar ug mahimong silotan ug kamatayon. Si John Lord O’Brian, ang espesyal nga luyoluyo sa abogado sa nasod alang sa pagpakiggubat, gipili sa pagpresentar sa resolusyon ngadto sa Senado. Ang presidente sa Tinipong Bansa wala motugot nga kadtong lagdaa mahimong balaod. Apan si Komandante-Heneral James Franklin Bell, sa Kasundalohan sa T.B., sa dihang napungot pag-ayo mitug-an kang J. F. Rutherford ug W. E. Van Amburgh kon unsay nahitabo sa komperensiya ug ang plano nga gamiton kanang lagdaa batok sa mga opisyal sa Watch Tower Society.

Ang opisyal nga mga rekord sa kagamhanan sa T.B. nagpakita nga labing menos gikan sa Pebrero 21, 1918, paunahan, si John Lord O’Brian sa personal nalangkit sa paningkamot sa pagtukod ug legal nga kaso batok sa mga Estudyante sa Bibliya. Ang Kongresyonal nga Rekord sa Abril 24 ug Mayo 4 naundan sa mga sulat gikan kang John Lord O’Brian diin siya kusganong nangatarongan nga kon itugot sa balaod ang pagsulti sa “butang tinuod, nga may maayong mga motibo, ug alang sa makataronganong mga katuyoan,” sumala sa giingon diha sa gitawag  nga Kausaban sa Pransiya sa Akta sa Pangespiya ug giduso sa Senado sa T.B., dili siya molampos sa pagdemanda sa mga Estudyante sa Bibliya.

Sa Worcester, Massachusetts, si “Rev.” B. F. Wyland nagpahimulos pag dugang sa kainit sa gubat pinaagi sa pagpangatarongan nga ang mga Estudyante sa Bibliya nagpropaganda alang sa kaaway. Siya nagpatik ug artikulo diha sa Daily Telegram diin iyang gipahayag: “Ingong mga lungsoranon usa sa giatubang ninyong patriotikong mga obligasyon mao ang pagsumpo sa International Bible Students Association, nga may hedkuwarter sa Brooklyn. Sila, sa takoban sa relihiyon, naghimog propaganda alang sa Aleman sa Worcester pinaagi sa pagbaligya sa ilang librong ‘The Finished Mystery.’” Prangka niyang giingnan ang mga awtoridad nga ilang obligasyon ang pagdakop sa mga Estudyante sa Bibliya ug pugngan sila sa paghimog mga tigom.

Ang tingpamulak ug ting-init sa 1918 nakakita sa makaylapong paglutos sa mga Estudyante sa Bibliya, sa Amerika del Norte ug sa Uropa. Lakip sa mga tighulhog mao ang klerigo sa Baptist, Methodist, Luterano, Romano Katoliko, ug ubang mga simbahan. Ang literatura sa Bibliya giilog sa mga polis nga walay search warrant, ug daghan sa mga Estudyante sa Bibliya ang gibalhog sa bilanggoan. Ang uban gipanggukod sa mga magubtanong panon, gikulata, gibunalan, gibulit sa alkitran ug gibutangan ug mga balhibo, o nabalian silag mga gusok o nasamdan ang ilang mga ulo. Ang pipila permanenteng nabakol. Ang Kristohanong mga lalaki ug babaye gihuptan sa bilanggoan nga walay kiha o bista. Kapin sa usa ka gatos ka espisipikong mga panghitabao sa maong makapapikal nga pagtratar ang gitaho sa The Golden Age sa Septiyembre 29, 1920.

Giakusar Tungod sa Pangespiya

Ang kataposan miabot niadtong Mayo 7, 1918, sa dihang sa Tinipong Bansa may giisyung pederal nga awtorisasyon sa pagdakop kang J. F. Rutherford, ang presidente sa Watch Tower Bible and Tract Society, ug sa iyang kinasuorang mga kauban.

Sa milabay nga adlaw, sa Brooklyn, New York duha ka kiha ang gisang-at batok kang Brader Rutherford ug sa iyang mga kauban. Kon dili madutlan sa usa ka kaso, ang usa ka kiha mahimong ipadayon. Ang unang kiha, nga mas daghang indibiduwal ang akusado, naglakip sa upat ka sumbong: Sila gipasakaag duha ka sumbong sa pangunsabo nga lapason ang Akta sa Pangespiya nga pinetsahag Hunyo 15, 1917; ug duha ka sumbong sa pagsulayg buhat sa ilang ilegal nga mga plano o sa aktuwal nga pagbuhat niana. Gipasangil nga sila nagkunsabo nga idasig ang dili pagpasakop sa awtoridad ug dili pag-alagad sa armadong kusog sa Tinipong Bansa ug nga sila nagkunsabo nga maghimog babag sa pagrekluta ug paglista sa pagkasundalo sa mga lalaki alang sa maong serbisyo sa dihang ang nasod nakiggubat, usab nga sila nagsulayg buhat o sa aktuwal nagbuhat niining mga butanga. Ang kiha sa partikular naghisgot sa publikasyon ug sa pag-apod-apod sa librong The Finished Mystery. Ang ikaduhang kiha nagpasangil nga ang pagpadalag tseke sa Uropa (nga pagagamiton sa buluhaton sa pagpanudlo sa Bibliya sa Alemanya) makadaot sa intereses sa Tinipong Bansa. Sa dihang gitaral sa korte ang mga akusado, ang unang kiha, nga may upat ka sumbong, gipadayon.

 Apan laing kiha kang C. J. Woodworth ug J. F. Rutherford ubos sa Akta sa Pangespiya niadtong panahona ang naghulat sa Scranton, Pennsylvania. Apan, sumala sa usa ka sulat gikan kang John Lord O’Brian nga pinetsahag Mayo 20, 1918, ang mga membro sa Departamento sa Hustisya natahap nga si Witmer, Distritong Huwes sa T.B., nga mao ang mogunit sa kaso, dili uyon sa ilang paggamit sa Akta sa Pangespiya sa pagsumpo sa kalihokan sa mga lalaki nga, tungod sa sinsero relihiyosong mga pagtuo, nagsultig mga butang nga mahimong sabton sa uban nga batok-gubat nga propaganda. Busa ang Departamento sa Hustisya naglangan sa kaso ni Scranton, nga gihulat ang resulta sa kaso didto sa Brooklyn. Ang kagamhanan usab nagmaneobra aron nga si Huwes Harland B. Howe, gikan sa Vermont, nga nahibaloan ni John Lord O’Brian nga uyon sa iyang panglantaw sa maong butang, mao ang makagunit sa kaso sa Distritong Korte sa T.B. sa Sidlakang Distrito sa New York. Ang kaso gibista niadtong Hunyo 5, nga si Isaac R. Oeland ug Charles J. Buchner, nga usa ka Romano Katoliko, ingong mga tigdemanda. Sa panahon sa bista, ingon sa namatikdan ni Brader Rutherford, ang Katolikong mga pari kanunayng makighisgot kang Buchner ug Oeland.

Samtang gihusay ang kaso, gipakita nga ang opisyales sa Sosyedad ug ang mga nagtipon sa libro walay tuyo nga manghilabot sa pagpakiggubat sa nasod. Ang ebidensiya nga gipresentar sa panahon sa bista nagpakita nga ang mga plano sa pagsulat sa libro​—sa pagkatinuod, ang pagsulat sa kadaghanan sa manuskrito​—gihimo sa wala pa ang Tinipong Bansa magdeklarar ug gubat (niadtong Abril 6, 1917) ug nga ang orihinal nga kontrata sa pagpatik napirmahan na sa wala pa ang Tinipong Bansa magpasag balaod (niadtong Hunyo 15) nga ang maong balaod sumala sa sumbong ilang gilapas.

Gipasiugda sa tigdemanda ang mga gidugang sa libro nga gihimo sa Abril ug Hunyo 1917, samtang giproseso ang kopya ug gibasa ang mga panid. Kini naglakip sa kinutlo gikan kang John Haynes Holmes, usa ka klerigo nga kusganong nagpahayag nga ang gubat maoy paglapas sa Kristiyanidad. Ingon sa gipakita sa usa sa mga manlalaban sa akusado, ang mga komento sa klerigo, nga napatik ubos sa ulohang A Statement to My People on the Eve of War, ginabaligya pa sa Tinipong Bansa sa panahon sa bista. Ang klerigo ni ang magpapatik wala kasohi tungod niana. Apan ang mga Estudyante sa Bibliya nga nagkutlo sa iyang sermon mao ang manubag sa mga pagbati nga diha niana.

Ang libro wala magsulti sa mga lalaki sa kalibotan nga sila walay katungod sa pagpakiggubat. Apan, sa pagpatin-aw sa tagna, kana sa tinuod nagkutlo gikan sa mga isyu sa The  Watch Tower sa tuig 1915 aron ipakita nga ang klerigo dili sibo sa pangangkon nga mga alagad ni Kristo apan nangahimong mga ahente sa pagrekluta alang sa mga nasod nga nakiggubat.

Sa dihang nasayran nga ang kagamhanan misupak sa libro, si Brader Rutherford dihadiha nagpadalag telegrama sa magpapatik nga undangan ang paggama, ug sa samang panahon, nagpadalag hawas sa Sosyedad ngadto sa seksiyon sa paniktik sa Kasundalohan sa T.B. aron sayron kon unsay ilang gisupakan. Sa dihang nasayran nga tungod sa gubat nga kaniadto gibugno, ang mga panid 247-53 sa libro giisip nga dili maayo, ang Sosyedad nagsugo nga kadtong mga panira kuhaon gikan sa tanang kopya sa libro una pa kana itanyag sa publiko. Ug sa dihang ang kagamhanan nagpahibalo sa distritong mga abogado nga ang dugang pag-apod-apod mahimong molapas sa Akta sa Pangespiya (bisan pag ang kagamhanan wala mohatag ug opinyon sa Sosyedad mahitungod sa libro nga giusab), ang Sosyedad nagmando nga undangan ang tanang publikong pag-apod-apod sa libro.

Nganong Ingon ka Grabe ang Silot?

Walay sapayan niining tanan, niadtong Hunyo 20, 1918, ang hurado naghukom nga ang matag akusado sad-an sa kada sumbong sa kiha. Sa sunod adlaw, silang pito b gisentensiyahan ug upat ka termino nga tag-20 ka tuig ang kada usa, nga pagasilbihan ug dungan. Niadtong Hulyo 10, ang ikawalo c nila gisentensiyahan sa upat ka dungang termino nga 10 ka tuig. Unsa ka grabe kadtong mga sentensiyaha? Sa usa ka sulat ngadto sa abogado sa nasod niadtong Marso 12, 1919, giangkon sa presidente sa T.B. nga si Woodrow Wilson nga “ang mga termino sa pagkabilanggo dayag nga sobra ra.” Sa pagkatinuod, ang tawo nga nagpusil sa Sarajevo sa prinsipe sa Austro-Hungariano nga Empiryo​—nga maoy nagduslit sa mga panghitabo nga nag-agak sa mga nasod ngadto sa Gubat sa Kalibotan I​—wala gani silotig grabe. Ang iyang sentensiya maoy 20 ka tuig nga pagkabilanggo​—dili upat ka termino nga tag-20 ka tuig, ingon sa kaso sa mga Estudyante sa Bibliya!

Unsay nagpaluyo sa maong grabeng mga termino sa pagkabilango sa bahin sa mga Estudyante sa Bibliya? Si Huwes Harland B. Howe nagpahayag: “Sa opinyon sa Korte, ang relihiyosong propaganda nga kusganong gipaluyohan niining mga akusado ug gipakaylap sa tibuok nasod ingon man sa atong mga kaalyado, mas labawng peligroso kay sa usa ka dibisyon sa Kasundalohan sa Aleman. . . . Ang usa ka tawo nga nagsangyawg relihiyon sa kasagaran may dakong impluwensiya, ug kon siya sinsero, mas labaw siyang epektibo. Kini nagpabug-at inay kay nagpagaan sa ilang sayop. Busa, ingong ang kinamaayohan lamang nga butang nga mahimo alang sa maong mga tawo, ang Korte nakahukom nga ang silot kinahanglang grabe.” Hinuon, takos usab matikdan nga una pa ihatag ang sentensiya, si Huwes Howe nag-ingon nga ang mga abogado sa akusado nagpahayag ug pagduda ug wala magtratar ug maayo dili lamang sa mga magbabalaod sa kagamhanan apan “sa tanang ministro sa tibuok nasod.”

 Ang desisyon dihadiha giapelar sa sirkitong korte sa T.B. Apan ang piyansa samtang naghulat sa bista nianang pag-apelar mabuotbuotong wala dawata ni Huwes Howe, d ug niadtong Hulyo 4, sa wala pa ang ikatulo ug kataposan nga pagbista alang sa hangyo sa piyansa, ang unang pito ka igsoon dalidaling gibalhin ngadto sa pederal nga bilanggoan sa Atlanta, Georgia. Human niadto, gipakita nga dihay 130 ka sayop sa pamaagi niadtong mapihigon kaayong husay. Daghang bulan nga trabaho ang gikinahanglan aron iandam ang gikinahanglang papeles alang sa bista sa giapelar nga kaso. Sa kasamtangan, ang gubat natapos na. Niadtong Pebrero 19, 1919, ang walo ka igsoon sa bilanggoan nangayog ehekutibong kapasayloan kang Woodrow Wilson, ang presidente sa Tinipong Bansa. Ubay-ubayng lungsoranon ang nagpadalag mga sulat nga naghangyo sa bag-ong natudlong abogado sa nasod nga pagawason ang mga igsoon. Unya, niadtong Marso 1, 1919, ingong tubag sa pakisayod sa abogado sa nasod, si Huwes Howe nagrekomendar sa “dihadihang pagpagaan” sa mga sentensiya. Samtang kana magpagaan sa mga sentensiya, sa gihapon ang epekto magapamatuod sa pagkasad-an sa mga akusado. Una pa kana mahitabo, ang mga abogado sa mga igsoon nakakuhag mando sa korte  ngadto sa abogado sa T.B. nga mitultol sa pagpasaka sa kaso ngadto sa korte de apelasyon.

Siyam ka bulan human sa pagsentensiya kang Rutherford ug sa iyang mga kauban​—ug sa panahong wala nay gubat​—niadtong Marso 21, 1919, ang korte de apelasyon nagmando nga ang tanang walo ka akusado makagawas nga piyansado, ug niadtong Marso 26, sila gipagawas sa Brooklyn sa piyansa nga $10,000 kada usa. Sa Mayo 14, 1919, ang sirkitong korte de apelasyon sa T.B. sa New York nakahukom nga: “Ang mga akusado niining kasoha wala bistaha sa makataronganon ug sa paaging walay-pinalabi nga takos kanila, ug tungod nianang katarongana ang sentensiya gibalit-ad.” Gimando nga ang kaso bistahon pag-usab. e Hinuon, niadtong Mayo 5, 1920, human miatubang sa korte ang mga akusado, sa dihang gipatawag, sa lima ka higayon, ang abogado sa kagamhanan, sa bukas nga korte sa Brooklyn, nagpahibalo nga ang demanda gisibog. Ngano? Sumala sa gipadayag sa mga sulat nga natipigan sa National Archives sa T.B., ang Departamento sa Hustisya natahap nga kon ang mga isyu ipresentar sa walay pinalabing hurado, nga wala nay kalisang sa gubat, ang kaso mapildi. Si L. W. Ross, abogado sa T.B., nagpahayag sa usa ka sulat ngadto sa abogado sa nasod: “Sa akong hunahuna, mas makaayo, alang sa atong publikong relasyon, kon sa atong kaugalingon unahan na nato” sa pagpahayag nga ang kaso dili na ipadayon.

Sa samang adlaw, sa Mayo 5, 1920, ang ikaduhang kiha nga gisang-at niadtong Mayo 1918 batok kang J. F. Rutherford ug sa upat niya ka kaubanan gisibog usab.

Kinsa Gayod ang Nagpaluyo Niadto?

Kadto bang tanan gihulhog sa klero? Si John Lord O’Brian nagpanghimakak niana. Apan ang mga panghitabo nahibaloan pag-ayo sa mga tawong buhi niadtong panahona. Niadtong Marso 22, 1919, ang Appeal to Reason, usa ka mantalaan nga gipublikar sa Girard, Kansas, mipahayag: “Mga Sumusunod ni Pastor Russell, Gigukod sa Daotang Plano sa ‘Ortodoksong’ Klero, Gisentensiyahan ug Gibilanggo nga Walay Piyansa, Bisan Tuod Gihimo Nila ang Tanang Paningkamot nga Mahimo Aron Makatuman sa mga Lagda sa Balaod sa Pangespiya. . . . Among ipahayag nga, walay sapayan kon kaha ang Akta sa Pangespiya may rason sumala sa batakang-balaod o makataronganon sumala sa maayong-pamatasan, kining mga sumusunod ni Pastor Russell sa sayop gisentensiyahan ubos sa mga lagda niini. Ang walay gidapigang pagtuon sa ebidensiya makakombinsir dayon sa usa nga kining mga lalakiha dili lang kay walay tuyo nga molapas sa balaod, apan nga wala nila kana lapasa.”

Mga tuig sa ulahi, sa librong Preachers Present Arms, si Dr. Ray Abrams nag-ingon:  “Hinungdanon nga daghan kaayong klerigo ang agresibong nakigbahin sa paningkamot nga mawagtang ang mga Russellitas [sumala sa dili maayong pagtawag sa mga Estudyante sa Bibliya]. Ang dugay-nang-naglungtad nga relihiyosong mga away ug pagdumot, nga wala tagda diha sa mga korte sa panahon sa kalinaw, sa pagka karon nakasulod ngadto sa korte ubos sa impluwensiya sa panahon-sa-gubat nga kalisang.” Siya usab nag-ingon: “Ang pagtuon sa tibuok nga kaso motultol ngadto sa panghinapos nga ang mga simbahan ug ang klero sa sinugdan nagpaluyo sa kalihokan aron paphaon ang mga Russellitas.”​—Pp. 183-5.

Hinuon, ang pagkatapos sa gubat wala magdala sa kataposan sa paglutos sa mga Estudyante sa Bibliya. Kana yano lamang nga nagbukas sa usa ka bag-ong yugto alang niana.

Mga Pari Nagpit-os sa Polis

Kay wala nay gubat, ang ubang mga isyu giukay sa klero aron undangon, kon mahimo, ang kalihokan sa mga Estudyante sa Bibliya. Sa Katolikong Bavaria ug sa ubang bahin sa Alemanya, daghang pagpangdakop ang gihimo sa katuigang 1920 ubos sa mga balaod sa paglibod-baligya. Apan sa dihang ang mga kaso nakaabot sa mga korte de apelasyon, ang mga huwes sa kasagaran modapig sa mga Estudyante sa Bibliya. Sa ulahi, human nga ang mga korte gibahaan sa linibo nianang mga kasoha, ang Ministri sa Interyor nag-isyu ug pahibalo niadtong 1930 alang sa tanang polis nga nagsugo kanila nga undangan sa pag-una-unag himo ug legal nga lakang batok sa mga Estudyante sa Bibliya ubos sa mga balaod sa libod-baligya. Busa, sa mubong panahon, ang maong tinubdan sa pagpit-os milurang, ug ang mga Saksi ni Jehova nagpadayon sa ilang kalihokan sa talagsaong sukod diha sa natad sa Alemanya.

Ang klero usab dakog impluwensiya sa Romania sa maong mga tuig. Sila milampos sa pagpatunghag mga lagda nga nagdili sa literatura ug kalihokan sa mga Saksi ni Jehova. Apan ang mga pari nahadlok nga ang mga tawo tingali makabasa gihapon sa literatura nga ila nang nabatonan ug ingong sangpotanan mahibalo sa dili-kasulatanhong mga pagtulon-an ug sayop nga mga pangangkon sa simbahan. Aron mapugngan kini, ang mga pari sa aktuwal miduaw kauban ang mga gendarmes gikan sa balay ngadto sa balay nga nangita sa bisan unsang literatura nga naapod-apod sa mga Saksi ni Jehova. Gani ang walay katahap gagmayng mga bata ilang pangutan-on kon ang ilang ginikanan ba nakadawat sa maong literatura. Kon may makit-an, ang mga tawo gihulga nga bunalan ug bilanggoon kon sila modawat pag dugang. Sa pila ka balangay ang mga pari mao usab ang mayor ug ang maghuhukom sa kalinaw, ug wala gayoy hustisya alang kang bisan kinsa nga dili mobuhat sa gisulti sa pari.

Ang rekord nga gihimo sa pila ka Amerikanong opisyales sa pagtuman sa kabubut-on sa klero niadtong panahona walay kalainan. Pananglitan, human sa duaw sa Katolikong Obispo nga si O’Hara sa La Grange, Georgia, ang mayor ug ang abogado sa lungsod midakop sa daghang Saksi ni Jehova niadtong 1936. Sa ilang pagkabilanggo, sila gipakatulog sa mga kutson nga dihay kinalibang ug basa sa ihi sa baka, gipakaon sa pagkaong giulod, gipugos nga motrabaho sa paghimog kalsada.

 Sa Polandia usab, ang Katolikong klero migamit sa tanang pamaagi nga ilang mahunahunaan aron mababagan ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova. Ilang gidasig ang mga tawo sa kapintasan, gisunog ang literatura sa mga Saksi ni Jehova sa publiko, giyagyag sila ingong mga Komunista, ug gitaral sila sa korte sa sumbong nga ang ilang literatura maoy “mapasipalahon.” Hinuon, dili tanang opisyales ang gustong mobuhat sa ilang hangyo. Ang abogado sa estado sa korte de apelasyon sa Posen (Poznan), pananglitan, midumili sa pagdemanda sa usa sa mga Saksi ni Jehova nga gisaway sa klero sa sumbong nga siya nagtawag sa Katolikong klero ingong “organisasyon ni Satanas.” Ang abogado sa estado mismo nagpunting nga ang imoral nga espiritu nga mikaylap sa tibuok Kakristiyanohan gikan sa papadong korte ni Alexander VI (1492-1503 K.P.) sa pagkatinuod, maoy espiritu sa usa ka satanasnong organisasyon. Ug sa dihang ang klero nagsumbong sa usa sa mga Saksi ni Jehova nga nagpasipala batok sa Diyos tungod sa pag-apod-apod ug literatura sa Watch Tower, ang abogado sa estado sa korte de apelasyon sa Thorn (Toruń) nagmando nga dili pakasad-on, nga nag-ingon: ‘Ang mga Saksi ni Jehova naghimo gayod sa samang baroganan sa unang mga Kristohanon. Wala masabtig husto ug gilutos, sila nagpaluyo sa kinatas-ang mga sukdanan diha sa usa ka dunot ug nagakahugno nga organisasyon sa kalibotan.’

Ang archives sa Canadianhong kagamhanan nagpadayag nga kadto maoy pagtuman sa sulat gikan sa palasyo sa Katolikong Kardinal nga si Villeneuve, sa Quebec, ngadto sa ministro sa hustisya, nga si Ernest Lapointe, nga ang mga Saksi ni Jehova gidili sa Canada niadtong 1940. Ang ubang opisyales sa kagamhanan human niadto mihangyog bug-os nga katin-awan sa mga katarongan alang nianang aksiyon, apan ang mga tubag ni Lapointe dili gayod makatagbaw sa daghang membro sa Canadianhong Parliamento.

Sa pikas nga bahin sa tibuok yuta, dihay susamang plano sa klero. Ang archives sa kagamhanan sa Australia naundan sa usa ka sulat gikan sa Romano Katolikong arsobispo sa Sydney ngadto sa Abogado Heneral nga si W. M. Hughes nga miaghat nga ideklarar nga ilegal ang mga Saksi ni Jehova. Kanang sulata gihimo niadtong Agosto 20, 1940, lima lamang ka bulan una pa gipahamtang ang pagdili. Human repasoha ang gipasangil nga pasikaranan alang sa pagdili, si  Gn. Huwes Williams sa Hataas nga Korte sa Australia miingon sa ulahi nga kini dihay “epekto nga naghimong ilegal ang pagsunod sa mga prinsipyo ug mga doktrina sa Kristohanong relihiyon ug ang matag serbisyo sa simbahan nga himoon sa mga magtutuo sa pagkatawo ni Kristo ilegal nga panagkatigom.” Niadtong Hunyo 14, 1943, ang Korte nagdesisyon nga ang pagdili wala mahisubay sa balaod sa Australia.

Sa Switzerland ang Katolikong mantalaan naghangyo nga ang mga awtoridad moilog sa literatura sa mga Saksi nga giisip sa simbahan nga dili maayo. Sila mihulga nga kon kana dili himoon, sila ang mohimog aksiyon. Ug sa daghang bahin sa kalibotan, mao gayod kana ang ilang gihimo!

Relihiyosong mga Pangulo Migamit ug Kapintasan

Ang Katolikong klero sa Pransiya mibati nga sila may lig-on gihapong kontrol sa katawhan, ug determinado sila nga walay usa ka butang nga manggilabot sa maong monopoliya. Sa tuig 1924-25, ang mga Estudyante sa Bibliya sa daghang kayutaan nag-apod-apod sa tract nga Ang mga Klero Gisaway. Niadtong 1925, si J. F. Rutherford nakaeskedyul nga magpakigpulong sa Paris mahitungod sa ulohang “Giyagyag ang mga Sayop sa Klero.” Mahitungod sa nahitabo sa tigom, usa ka nakasaksi nagtaho: “Ang tigomanan puno. Si Brader Rutherford mitungha sa entablado, ug may mainitong palakpak. Nagsugod siya sa pagsulti, sa dihang kalit lang mga 50 ka pari ug mga membro sa Katolikong Aksiyon, nga may mga tungkod, mibul-og ngadto sa tigomanan nga nanag-awit sa La Marseillaise [nasodnong awit sa Pransiya]. Ilang gipanglabog ang mga tract gikan sa ibabaw sa hagdanan. Usa ka pari nakasaka sa entablado. Duha ka batan-ong lalaki ang naglabay kaniya sa ubos. Si Brader Rutherford katulo mibalikbalik sa entablado. Sa ulahi, wala na siya mobalik. . . . Ang mga lamesa nga giladlaran sa atong literatura gipamaliskad ug ang atong mga libro nagkatag sa palibot. Hilabihang samoka!” Apan kadto dili nag-inusarang hitabo.

Si Jack Corr, samtang nagsangyaw sa Irlandia, kanunay nga makaagom sa kapungot sa Katolikong klero. Sa usa ka higayon usa ka magubtanong panon, nga gihulhogan sa kura paroko, mibira kaniya gikan sa iyang higdaanan sa tungang gabii ug unya nagsunog sa tanan niyang literatura sa publikong plasa. Sa Roscrea sa County Tipperary, si Victor Gurd ug si Jim Corby mipauli sa ilang gisak-an aron makaplagan lamang nga gikawat sa mga magsusupak ang ilang literatura, naghumod niana sa petrolyo, ug nagdaob niana. Duol sa daob nagtindog ang lokal nga polis, ang klero, ug mga bata gikan sa dapit, nga nangantag “Pagtuo sa Atong mga Amahan.”

Sa wala pa magtigom ang mga Saksi ni Jehova sa Madison Square Garden sa New York niadtong 1939, nanghulga ang mga sumusunod sa Katolikong pari nga si Charles Coughlin nga paundangon ang asembliya. Ang polis gipahibalo. Sa Hunyo 25, si Brader Rutherford nagdiskurso ngadto sa 18,000 o kapin pa diha sa awditoryum, ingon man sa daghang mamiminaw sa radyo sa daghang nasod, mahitungod sa ulohang “Kagamhanan ug Kalinaw.” Human sa pagdiskurso, 200 o kapin pang Romano Katoliko ug mga Nazi, nga gipangunahan sa pipila ka Katolikong pari, nagdasok ngadto sa balkonahe. Sa usa ka senyas, naniyagit silag kusog, nga naninggit “Heil Hitler!” ug “Viva Franco!” Ilang gigamit ang tanang matang  sa daotang pinulongan ug mga hulga ug giatake ang daghang mga tig-abiabi nga milihok aron masumpo ang kasamok. Ang mga manggugubot wala molampos sa pagbungkag sa tigom. Si Brader Rutherford nagpadayon sa pagsulti nga kusganon ug maisogon. Sa kinatayuktokan sa kaguliyang, siya mipahayag: “Timan-i karong adlawa ang mga Nazi ug mga Katoliko nga gustong mobungkag niining tigoma, apan tungod sa grasya sa Diyos dili makahimo niana.” Ang mamiminaw nagpaluyo pinaagig sunodsunod makusganong palakpak.

Hinuon, kon mahimo sama sa mga adlaw sa Inkwisisyon, ang Romano Katolikong klero migamit sa Estado aron sumpoon ang bisan kinsa nga mangisog sa paghagit sa iyang mga pagtulon-an ug mga batasan sa simbahan.

Pintas nga Pagtratar sa mga Kampo Konsentrasyon

Sa panahon ni Adolf Hitler ang klero may andam nga kaalyado. Sulod sa 1933, ang tuig mismo nga usa ka kasabotan tali sa Batikano ug Nazi nga Alemanya gipirmahan, si Hitler naglansad ug kampanya sa pagpuo sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya. Sa pagka 1935 sila gidili sa tibuok nasod. Apan kinsa ang naghulhog niini?

Usa ka Katolikong pari, nga nagsulat diha sa Der Deutsche Weg (usa ka Aleman-ug-pinulongan nga mantalaan nga gipublikar sa Lodz, Polandia), nag-ingon sa iyang isyu sa Mayo 29, 1938: “Karon may usa na ka nasod sa yuta diin ang gitawag . . . nga mga Estudyante sa Bibliya [mga Saksi ni Jehova] gidili. Kana mao ang Alemanya! . . . Sa dihang misaka sa gahom si Adolf Hitler, ug ang Kaobispohan sa Alemang Katoliko nagsubli sa ilang hangyo, si Hitler miingon: ‘Kining gitawag nga Sinserong mga Estudyante sa Bibliya [mga Saksi ni Jehova] maoy mga samokan; . . . giisip nako sila nga mga mini; dili ako motugot nga ang mga Katolikong  Aleman pagadaoton sa maong paagi niining Amerikanong Huwes Rutherford; akong wagtangon ang [mga Saksi ni Jehova] sa Alemanya.’”​—Italiko amoa.

Ang Kaobispohan lang ba sa Alemang Katoliko ang gusto nianang aksiyona? Sumala sa gitaho sa Oschatzer Gemeinnützige, sa Abril 21, 1933, sa pakigpulong sa radyo niadtong Abril 20, ang Luteranong ministro nga si Otto naghisgot mahitungod sa “kinasuorang kooperasyon” sa bahin sa Alemang Luteranong Simbahan ug sa Estado sa Saxony uban sa politikal nga mga pangulo sa nasod, ug unya siya mipahayag: “Ang unang mga bunga niining maong kooperasyon mahimo nang itaho sa pagdili karong adlawa sa Internasyonal nga Asosasyon sa Sinserong mga Estudyante sa Bibliya [mga Saksi ni Jehova] ug sa iyang mga sakop sa Saxony.”

Human niadto, ang Estado sa Nazi naglansad sa usa ka labing maluogong paglutos sa mga Kristohanon sa natalang kasaysayan. Linibo ka Saksi ni Jehova​—gikan sa Alemanya, Austria, Polandia, Czechoslovakia, Netherlands, Pransiya, ug ubang mga nasod​—ang gibalhog ngadto sa mga kampo konsentrasyon. Didto sila gipailalom sa labing pintas ug madagmalong pagtratar nga mahunahunaan. Kasagaran na nga sila tunglohon ug patiran, unya pugson sa pagpaduko hangtod sa tuhod, paglukso, pagkamang sa daghang oras, hangtod nga sila makuyapan o matumba tungod sa sobrang kakapoy, samtang ang mga bantay mangatawa tungod sa kalipay. Ang pipila gipugos sa pagbarog nga hubo o nasapotan ug nipis diha sa hawan sa tingtugnaw. Daghan ang gilatigo hangtod mawad-ag panimuot ug ang ilang mga likod napuno na sa dugo. Ang uban gigamit ingong mga guinea pig sa medikal nga mga eksperimento. Ang pipila, gibaklid ang mga kamot, gibitay pinaagi sa ilang mga pulso. Bisan luya gumikan sa gutom ug kakulang sa sapot sa mabugnaw kaayong panahon, sila gipugos sa pagtrabahog bug-at, nga magtrabahog dugay, nga subsob kamot ang gamiton sa trabaho nga nagkinahanglan ug mga pala ug ubang hiraminta. Mao nga ang mga lalaki ug mga babaye giabusahan. Ang ilang pangedaron gikan sa tin-edyer ngadto sa setentahon. Ang ilang mga tigpaantos maninggit ug pagsukol kang Jehova.

Sa paningkamot nga bungkagon ang espiritu sa mga Saksi, ang komander sa kampo sa Sachsenhausen nagmando nga si August Dickmann, usa ka batan-ong Saksi, pagapatyon sa presensiya sa tanang binilanggo, nga ang mga Saksi ni Jehova duol sa atubangan aron sila maapektahan pag-ayo. Human niadto, ang ubang binilanggo gipalakaw, apan ang mga Saksi ni Jehova kinahanglang magpabilin. Uban sa dakong pasiugda ang komander nagsukna kanila, ‘Kinsa karon ang andam nga mopirma sa deklarasyon?’​—usa ka deklarasyon sa pagsalikway sa pagtuo sa usa ug ipaila nga gustong mahimong usa ka sundalo. Walay mausa sa 400 o kapin pa ka Saksi ang misanong. Unya duha ang miadto sa atubangan! Dili, dili sa pagpirma, apan sa paghangyo nga ang ilang mga pirma nga gihimo mga tuig sa miagi palaon.

 Sa kampo sa Buchenwald, susamang pagpit-os ang gigamit. Ang Nazing opisyal nga si Rödl nagpahibalo sa mga Saksi: “Kon ang bisan kinsa kaninyo dili makiggubat batok sa Pransiya ug Inglaterra, kamong tanan kinahanglang mamatay!” Duha ka kompaniya sa armadong SS ang naghulat sa tsekpoint. Walay mausa sa mga Saksi ang misugot. Pintas nga pagtratar ang misunod, apan ang gibahad sa opisyal wala ipahamtang. Nahimong ilado kaayo nga, samtang ang mga Saksi diha sa mga kampo mobuhat sa halos tanang matang sa trabaho nga ihatag kanila, apan, bisan pag silotan sa sistematikong pagpagutom ug pagpatrabahog sobra, sila lig-ong modumili sa pagbuhat ug bisan unsa sa pagpaluyo sa gubat o kanang gitumong batok sa usa ka isigka-binilanggo.

Lisod ibatbat ang ilang teribleng mga kasinatian. Ginatos kanila ang namatay. Pagkagawas sa mga nakalabang-buhi gikan sa mga kampo pagkahuman sa gubat, usa ka Saksi gikan sa Flanders ang misulat: “Ang dili lamang matarog nga tinguha nga mabuhi, paglaom ug pagsalig Kaniya, kang Jehova, nga gamhanan sa tanan, ug gugma alang sa Teokrasya, ang nakapaposible sa paglahutay niining tanan ug matagamtam ang kadaogan.​—Roma 8:37.”

Ang mga ginikanan gipalayo gikan sa ilang mga anak. Ang mga magtiayon gibulag, ug ang pipila wala na makadungog pag-usab sa usag-usa. Wala madugay tapos sa iyang pagminyo, si Martin Poetzinger gidakop ug gidala sa gibantog sa kadaotan nga Dachau unya sa Mauthausen. Ang iyang asawa, si Gertrud, gibilanggo sa Ravensbrück. Wala sila magkita sulod sa siyam ka tuig. Sa paghinumdom sa iyang mga kasinatian sa Mauthausen, siya sa ulahi nagsulat: “Ang Gestapo nagsulay sa paggamit sa matag metodo aron pugson kami sa paglapas sa among pagtuo kang Jehova. Diyutay kaayong pagkaon, malimbongon nga mga panaghigala, kapintasan, nga patindogon sa bayanan kada adlaw, ibitay ug tulo ka metros nga gihigtan sa pulso nga binaklid, paglatigo​—kining tanan ug uban nga ngil-ad kaayong hisgotan gisulayan.” Apan nagpabilin siyang matinumanon kang Jehova. Siya kauban sa mga nakalabang-buhi, ug sa ulahi nag-alagad ingong  membro sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova.

Gibilanggo Tungod sa Ilang Pagtuo

Ang mga Saksi ni Jehova wala ibalhog sa mga kampo konsentrasyon tungod kay sila mga kriminal. Sa dihang gustong magpabalbas ang opisyales, sila mosalig sa usa ka Saksi nga may labaha, tungod kay sila nasayod nga walay Saksi nga mogamit sa maong instrumento ingong hinagiban sa pagdaot sa laing tawo. Sa dihang ang opisyales sa SS sa Auschwitz nga kampo sa pagpuo nagkinahanglan ug tawo nga molimpiyo sa ilang mga balay o moatiman sa ilang mga anak, ilang pilion ang mga Saksi, tungod kay sila nasayod nga kini sila dili mosulay sa paghilo kanila o mosulay sa pagkagiw. Sa dihang ang kampo sa Sachsenhausen gibiyaan pagkahuman sa gubat, giposisyon sa mga bantay ang usa ka bagon nga gikargahan sa ilang mga kinawat taliwala sa lumbay sa mga Saksi. Ngano? Tungod kay sila nasayod nga ang mga Saksi dili mokawat niana gikan kanila.

Ang mga Saksi ni Jehova gibilanggo tungod sa ilang pagtuo. Sa makadaghan sila gisaaran nga pagawason gikan sa mga kampo kon mopirma lang silag deklarasyon nga nagsalikway sa ilang mga pagtuo. Ang SS naghimo sa tanan sulod sa ilang gahom sa pagdani o pagpugos sa mga Saksi nga mopirma sa maong deklarasyon. Labaw sa tanan, mao kana ang ilang gipangita.

Gawas sa pipila ang tanang mga Saksi napamatud-ang dili mabungkag sa ilang integridad. Apan sila nakahimog labaw pa kay sa pag-antos tungod sa ilang kamaunongon kang Jehova ug sa ilang debosyon sa ngalan ni Kristo. Labaw pa ang ilang nahimo kay sa pag-antos sa samag inkwisisyon nga pagpaantos nga gipahamtang kanila. Sila naghupot sa lig-ong relasyon sa espirituwal nga panaghiusa.

Ang ilaha dili usa ka espiritu sa personal nga kaluwasan bisag unsay mahitabo. Sila nagpakita sa nagasakripisyo sa kaugalingon nga gugma alang sa usag usa. Sa dihang usa sa ilang kauban naluya, ang uban mopahat sa ilang gamayng rasyon sa  pagkaon. Sa dihang hikawan sa tanang medikal nga pagtambal, sila mahigugmaong nag-atiman alang sa usag usa.

Bisan pa sa tanang paningkamot sa ilang mga tiglutos sa pagsumpo niana, ang materyal sa pagtuon sa Bibliya nakaabot sa mga Saksi​—natago sa mga putos sa gasa gikan sa gawas, pinaagi sa mga pulong niadtong bag-ong abot nga mga binilanggo, gani gitago diha sa tiil nga kahoy sa usa ka bag-ong binilanggo, o sa ubang paagi sa dihang sila magtrabaho sa mga asaynment sa gawas sa mga kampo. Ang mga kopya ipasa gikan sa usag usa; usahay sa tago kopyahon kana didto sa mga makina mismo sa opisyales sa kampo. Bisan tuod may dakong kapeligrohan nga nalangkit, ang pila ka Kristohanong mga tigom gihimo diha sa mga kampo.

Ang mga Saksi nagpadayon sa pagwali nga ang Gingharian sa Diyos mao lamang ang paglaom sa katawhan​—ug ila kanang gihimo sa sulod sa mga kampo konsentrasyon! Sulod sa Buchenwald, ingong sangpotanan sa organisadong kalihokan, linibo ka binilanggo ang nakadungog sa maayong balita. Sa kampo sa Neuengamme, duol sa Hamburg, usa ka kampanya sa malukpanong pagwali ang maampingong giplano ug gihimo sayo niadtong 1943. Mga tarhetang may pamatuod ang giandam sa nagkalainlaing pinulongan nga ginasulti diha sa kampo. Gipaningkamotan nga maabot ang kada binilanggo. Ang mga kahikayan gihimo alang sa regular nga pagtuon sa personal sa Bibliya uban sa mga interesado. Masiboton gayod ang mga Saksi sa ilang pagsangyaw nga ang pila ka politikal nga mga binilanggo nagreklamo: “Bisag asa ka moadto, ang madunggan lang nimo mao ang paghisgot mahitungod kang Jehova!” Sa dihang ang mga mando miabot gikan sa Berlin nga iipon ang mga Saksi taliwala sa ubang mga binilanggo aron paluyahon sila, kana sa aktuwal nakapaposible alang kanila sa pagsangyaw sa dugang mga tawo.

May labot sa 500 o kapin pang matinumanong babayeng mga Saksi sa Ravensbrück, usa ka pag-umangkon sa Pranses nga Heneral nga si Charles de Gaulle nagsulat sa iyang pagkagawas: “Ako tinuod nga nakadayeg kanila. Sila gikan sa nagkalainlaing mga nasyonalidad: Aleman, Polako, Ruso ug Czech, ug nakaagwanta sa grabe kaayong mga kasakit alang sa ilang mga pagtuo. . . . Silang tanan nagpakitag dako kaayong kaisog ug ang ilang tinamdan ngadtongadto nakadala sa pagtahod bisan sa S.S. Sila mahimo untang mapagawas dayon kon ilang isalikway ang ilang pagtuo. Apan, sa kasukwahi, wala sila moundang sa pagsukol, gani milampos sa pagpailailag mga libro ug mga tract ngadto sa kampo.”

Sama kang Jesu-Kristo, napamatud-an nila ang ilang kaugalingon nga mga mananaog sa kalibotan nga nagtinguha kanila nga mouyon sa satanasnong pagkaumol niana. (Juan 16:33) Si Christine King, sa librong New Religious Movements: A Perspective for Understanding Society, nag-ingon mahitungod kanila: “Ang mga Saksi ni Jehova naghagit sa totalitaryang ideya sa bag-ong sosyedad, ug kining hagita, ingon man sa paglahutay niana, dayag nga nakasamok sa mga nagplano sa bag-ong kahikayan. . . . Ang dugay nang gigamit nga mga paagi sa paglutos, pagpaantos, pagbilanggo ug pagbiaybiay wala mosangpot ngadto sa pagkakombirtir sa mga Saksi ngadto sa baroganan sa Nazi ug sa pagkatinuod mibalitok sa mga naghulhog niana. . . . Tali niining duha nga nag-ilog sa kamaunongon, ang away grabe, ilabina, kay ang mas kusgan sa pisikal nga mga Nazi sa daghang mga paagi  maoy dili segurado, kulang sa kalig-on sa ilang pagtuo, dili segurado sa paglungtad sa ilang 1,000 ka tuig nga Reich. Ang mga Saksi wala magduhaduha sa ilang pundasyon, kay ang ilang pagtuo napadayag sukad sa panahon ni Abel. Samtang ang mga Nazi kinahanglang mosumpo sa pagsupak ug kombinsihon ang mga tigpaluyo niana, nga kasagaran manghulam ug pinulongan ug mga laraw sa sektaryang Kristiyanidad, ang mga Saksi segurado sa bug-os, dili matarog nga kamaunongon sa ilang mga membro, bisan hangtod sa kamatayon.”​—Gipublikar niadtong 1982.

Pagkahuman sa gubat, kapin sa usa ka libong nakalabang-buhi nga mga Saksi ang migawas sa mga kampo, nga ang ilang pagtuo wala maibani ug ang ilang gugma alang sa usag usa kusganon. Samtang ang mga Rusong kasundalohan nagkahiduol, ang mga bantay dalidaling nagbiya sa Sachsenhausen. Ilang gigrupo ang mga binilanggo sumala sa nasyonalidad. Apan ang mga Saksi ni Jehova nagpabiling usa ka grupo​—230 kanila ang gikan nianang kampoha. Tungod sa mga Ruso nga duol na kaayo sa ilang luyo, ang mga bantay naukyab. Walay pagkaon, ug ang mga binilanggo luya; apan, ang bisan kinsa nga mabiyaan o makuyapan tungod sa kalapoy gipusil. Linibo niadto ang nangbuy-od ubay sa giagian sa martsa. Apan ang mga Saksi nagtabangay sa usag usa aron nga bisan ang kinaluyahan dili mahibilin sa kalsada! Bisan pa ang pipila kanila maoy taliwala sa 65 ug 72 ka tuig ang edad. Ang ubang binilanggo nangawat ug pagkaon sa daplin sa dalan, ug daghan ang gipusil nga naghimo niana. Sa kasukwahi, ang mga Saksi ni Jehova nagpahimulos sa mga kahigayonan sa pagsulti sa mga tawo ubay sa giagian sa mga bakwet mahitungod sa mahigugmaong mga katuyoan ni Jehova, ug ang pipila niini, sa pagpasalamat alang sa makahupayng mensahe, nagtagana kanilag pagkaon ug sa ilang Kristohanong mga igsoon.

 Ang Klero Nagpadayon sa Pakigbugno

Human sa Gubat sa Kalibotan II, ang klero sa sidlakang bahin sa Czechoslovakia mipadayon sa paghulhog sa paglutos sa mga Saksi ni Jehova. Sa panahon sa pagdumala sa Nazi, gisumbong nila ang mga Saksi ingong mga Komunista; karon gipasangil nila nga ang mga Saksi supak sa kagamhanang Komunista. Usahay, sa dihang ang mga Saksi ni Jehova moduaw sa mga balay sa mga tawo, dasigon sa mga pari ang mga magtutudlo nga pagawason ang ginatos ka bata sa eskuylahan aron batoon ang mga Saksi.

Sa susama, ang Katolikong mga pari sa Santa Ana, El Salvador, nagsamok sa mga Saksi niadtong 1947. Samtang ang mga igsoon naghikay sa ilang senemanang Pagtuon sa Bantayanang Torre, ang mga batang lalaki nanglabayg mga bato sa abri nga pultahan. Unya miabot ang prosesyon nga gipangunahan sa pari. Ang pipila nagdalag mga sulo; ang uban nagpas-an ug mga santos. “Mabuhi ang Birhen!” singgit nila. “Hinaot mamatay si Jehova!” Sulod sa mga duha ka oras, ang tinukod gibato.

Sa tungatunga sa katuigang 1940, ang mga Saksi ni Jehova sa Quebec, Canada, nakasugamak usab sa grabeng pag-abuso, sa mga kamot sa Katolikong mga manggugubot ug opisyales. Ang mga delegado gikan sa palasyo sa obispo nagduaw kada adlaw sa departamento sa kapolisan sa pagmando nga wagtangon sa kapolisan ang mga Saksi. Kasagaran, una sa pagdakop, ang polis makit-an nga mogawas sa luyong pultahan sa simbahan. Niadtong 1949, ang mga misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova giabog gikan sa Joliette, Quebec, sa Katolikong mga manggugubot.

Apan dili ang tanang tawo sa Quebec uyon nianang ginahimo. Karong adlawa, may usa ka maayong Kingdom Hall sa mga Saksi ni Jehova sa usa sa pangunang mga dalan sa Joliette. Ang seminaryo kaniadto didto sirado na, gipalit sa kagamhanan, ug gihimong tunghaan sa komunidad. Ug sa Montreal, ang mga Saksi ni Jehova nakahimog dagkong internasyonal nga mga kombensiyon, nga dihay nanambong nga mikabat sa 80,008 niadtong 1978.

Bisan pa niana, ang Katolikong Simbahan nakagamit sa tanang paagi nga posible aron mahuptan ang lig-ong pagkontrol sa mga tawo. Pinaagi sa pagpit-os sa opisyales sa kagamhanan, ilang gipaneguro nga ang mga misyonaryong Saksi gimandoan sa pagbiya sa Italya niadtong 1949 ug nga, sa dihang posible, ang mga permiso nga nakuha sa mga Saksi alang sa mga asembliya didto nakanselar sa katuigang 1950. Bisan pa niana, ang gidaghanon sa mga Saksi ni Jehova nagpadayon sa pagtubo, ug pagka 1992 dihay kapin na sa 190,000 ka Saksing ebanghelista sa Italya.

Sama sa panahon sa Inkwisisyon, ang klero sa Espanya mihimo sa pagsaway ug unya gipasagdan ang Estado sa paghimo sa talamayong buluhaton sa paglutos sa mga Saksi. Pananglitan, sa Barcelona, diin ang arsobispo naglansad ug krusada batok sa mga Saksi niadtong 1954, ang klero migamit sa ilang mga pulpito ingon man sa mga tunghaan ug radyo sa pagtambag sa mga tawo nga sa dihang ang mga Saksi moduaw kanila, ila silang padayonon​—ug unya motawag dayon sa kapolisan.

Ang mga pari nahadlok nga basin ang katawhang Espanyol makakat-on sa unod sa Bibliya ug malagmit ipakita pa sa uban kon unsay ilang nakita. Sa dihang  si Manuel Mula Giménez gibilanggo sa Granada niadtong 1960 tungod sa “salaod” nga nagatudlo sa uban mahitungod sa Bibliya, ang chaplain sa bilanggoan (usa ka Katolikong pari) nagpakuha sa bugtong Bibliya diha sa librarya sa bilanggoan. Ug sa dihang laing binilanggo nagpahulam kang Manuel sa kopya sa mga basahon sa Maayong Balita, kini gisakmit gikan kaniya. Apan ang Bibliya karon nakaabot na sa komon nga katawhan sa Espanya, sila mismo may kahigayonan sa pagtan-aw alang kon unsay ginaingon niana, ug pagka 1992, dihay kapin sa 90,000 nga nagsimba kang Jehova ingong iyang mga Saksi.

Sa Dominican Republic, ang klero nakigkomplot kang Diktador Trujillo, nga gigamit siya sa pagpalampos sa ilang mga tumong ingon nga gigamit niya sila alang sa iyang kaugalingong mga katuyoan. Niadtong 1950, human nga ang mga artikulo sa mantalaan nga gisulat sa mga pari nagsaway sa mga Saksi ni Jehova, ang magtatan-aw sa sanga sa Watch Tower Society gipatawag sa Sekretaryo sa Interyor ug Polis. Samtang naghulat sa gawas sa opisina, ang magtatan-aw sa sanga nakakita sa duha ka Heswitang mga pari nga misulod unya milakaw. Human niadto gipasulod dayon siya sa opisina sa Sekretaryo, ug ang Sekretaryo wala mahimutang nga nagbasa sa lagda nga nagdili sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova. Human nga ang pagdili gikuha sa makadiyot niadtong 1956, ang klero migamit sa radyo ug sa mantalaan sa pagpasipala pag-usab sa mga Saksi. Ang tibuok mga kongregasyon gidakop ug gimandoan sa pagpirmag kasulatan nga nagsalikway sa ilang pagtuo ug mosaad nga mobalik sa Romano Katolikong Simbahan. Sa dihang midumili ang mga Saksi, sila gikulata, gipatiran, gilatigo, ug ang ilang mga nawong gibunalan sa puloan sa riple. Apan sila nagpabiling lig-on, ug ang ilang gidaghanon mitubo.

Sa Sucre, Bolivia, dihay labawng kapintasan. Sa panahon sa asembliya sa mga Saksi ni Jehova niadtong 1955, usa ka gang sa mga batang lalaki gikan sa Sacred  Heart nga Eskuylahan sa Katoliko naglikos sa dapit sa asembliya, naninggit, ug nanglabayg mga bato. Gikan sa simbahan sa tabok-sa-kalsada, ang usa ka kusog nga trompa nagdasig sa tanang Katoliko sa pagpanalipod sa simbahan ug sa “Birhen” batok sa “Protestanteng mga erehes.” Ang obispo ug ang mga pari sa personal nagsulay sa pagbungkag sa tigom apan gipagawas sila sa mga polis gikan sa tigomanan.

Sa miaging tuig, sa dihang ang mga Saksi ni Jehova naghimog asembliya sa Riobamba, Ecuador, ang ilang programa nagpasiugda sa publikong pakigpulong nga nag-ulohang “Gugma, Praktikal Diha sa Hakog nga Kalibotan?” Apan usa ka paring Heswita naghulhog sa molupyong Katoliko, nga nag-awhag kanila nga baldahon ang tigom. Mao nga, samtang gihatag ang pakigpulong, ang magubtanong panon madungog nga nagsinggit “Mabuhi ang Katolikong Simbahan!” ug, “Kapildihan sa mga Protestante!” Dalayegon nga ang mga polis nga may mga espadang naibot na sa sakoban, nakapasibog kanila. Apan ang mga manggugubot nagbato sa dapit tigomanan ug, sa ulahi, sa tinukod nga gipuy-an sa mga misyonaryo.

Ang Romano Katolikong klero nanguna sa paglutos, apan dili lamang sila. Ang Gregong Ortodoksong klero ingon usab ka bangis ug migamit sa susamang mga taktika, sa ilang mas limitadong dapit sa impluwensiya. Dugang pa, diin ilang gibati nga ila kanang mahimo, daghan sa Protestanteng klero nakapasundayag sa susamang espiritu. Pananglitan, sa Indonesia sila nanguna sa magubtanong panon nga nagbungkag sa mga pagtuon sa Bibliya sa pribadong mga balay ug maluogong nagkulata sa mga Saksi ni Jehova nga presente. Sa pila ka Aprikanhong kayutaan, naningkamot sila sa pag-impluwensiya sa opisyales nga pagawason ang mga Saksi ni Jehova gikan sa nasod o dili sila hatagan ug kagawasan sa pagsulti mahitungod sa Pulong sa Diyos ngadto sa uban. Bisan pag sila tingali dili managsama sa ubang mga butang, ang Katoliko ug Protestanteng klero sa katibuk-an nagkauyon sa ilang pagsupak sa mga Saksi ni Jehova. Usahay nagtabangay pa gani sila sa pagsulay sa pag-impluwensiya sa opisyales sa kagamhanan aron sumpoon ang kalihokan sa mga Saksi. Diin ang dili-Kristohanong relihiyon ang naggahom sa kinabuhi, sila usab sa subsob migamit sa kagamhanan aron panalipdan ang ilang katawhan gikan sa bisan unsang pagyagyag sa mga pagtulon-an nga tingali motukmod kanila sa pagduhaduha sa ilang namat-ang relihiyon.

Usahay, kining dili-Kristohanong mga pundok nakigkonsabo sa nag-angkong mga Kristohanon aron mamintinar ang naandang relihiyosong kahimtang. Sa Dekin, sa Dahomey (karon Benin), usa ka juju nga pari ug usa ka paring Katoliko nagkomplot aron magamit ang opisyales sa pagsumpo sa kalihokan sa mga Saksi ni Jehova sayo sa katuigang 1950. Sa ilang kawalay-mahimo sila nagtumotumo ug mga sumbong nga gituyo sa pagpukaw sa tanang matang sa masukihong mga pagbati. Ilang gipasangil nga ang mga Saksi nagaawhag sa mga tawo sa pag-alsa batok sa kagamhanan, wala magbayad ug buhis, mao ang hinungdan kon nganong ang mga juju wala maghatag ug ulan, ug maoy nakaingon nga wala pamatii ang mga pag-ampo sa mga pari. Kadtong tanang relihiyosong mga pangulo nangahadlok nga ang ilang katawhan basin makakat-on ug mga butang nga magpahigawas kanila gikan sa matuotuohong mga pagtulon-an ug sa kinabuhi sa binuta nga pagkamasinugtanon.

 Hinuon, sa inanay ang impluwenisya sa klero mius-os sa daghang dapit. Ang klero karon nakadiskobre nga ang kapolisan dili na kanunayng mopaluyo kanila sa dihang ilang samokon ang mga Saksi. Sa dihang usa ka Gregong Ortodoksong pari misulay sa pagbungkag sa asembliya sa mga Saksi ni Jehova pinaagi sa kapintasan sa magubtanong panon sa Larissa, Gresya, niadtong 1986, ang distritong abogado uban sa daghang polis milaban sa mga Saksi. Ug usahay ang mantalaan prangka kaayong nagsaway sa mga buhat sa relihiyosong kadili-matugoton.

Bisan pa niana, sa daghang bahin sa kalibotan, ang ubang mga isyu mitultol sa daghang paglutos. Usa niining mga isyuha naglangkit sa tinamdan sa mga Saksi ni Jehova ngadto sa nasodnong mga emblema.

Tungod kay si Jehova Lamang ang Ilang Gisimba

Sa modernong panahon didto sa Nazing Alemanya nga ang mga Saksi ni Jehova sa talagsaong paagi unang miatubang sa mga isyu nga nalangkit sa nasyonalistikanhong seremonyas. Si Hitler naningkamot sa pagdisiplina sa nasod sa Alemanya pinaagi sa pinugos nga pagsaludar sa Nazi nga “Heil Hitler!” Ingon sa gitaho sa Sweko nga magsusulat ug sa tigsibya sa BBC nga si Björn Hallström, sa dihang ang mga Saksi ni Jehova sa Alemanya gidakop sa panahon sa Nazi, ang mga sumbong batok kanila sa kasagaran naglakip sa “pagdumili sa pagsaludar sa bandera ug sa pagsaludar sa Nazi.” Sa wala madugay ang ubang mga nasod nagsugod sa pagmando nga ang tanan mosaludar sa ilang bandera. Ang mga Saksi ni Jehova midumili​—dili tungod sa kadili-maunongon kondili tungod sa Kristohanong tanlag. Ilang gitahod ang bandera apan nag-isip sa pagsaludar sa bandera ingong usa ka buhat sa pagsimba. f

Human mabilanggo ang mga 1,200 ka Saksi sa Alemanya sa sayong bahin sa panahon sa Nazi tungod kay midumili sa paghatag ug Nazing saludo ug sa paglapas sa ilang Kristohanong neyutralidad, linibo ang gidagmalan sa pisikal sa Tinipong Bansa tungod kay dili sila mosaludar sa Amerikanhong bandera. Sa semana sa Nobyembre 4, 1935, ubay-ubay sa nag-eskuylang mga bata sa Canonsburg, Pennsylvania,  gidala ngadto sa hilit nga dapit sa tinukod nga nahimutangan sa makinarya alang sa pagpainit sa eskuylahan ug gilatos tungod kay dili mosaludar. Si Grace Estep, usa ka magtutudlo, gipapahawa gikan sa iyang puwesto sa maong tunghaan tungod sa susamang katarongan. Niadtong Nobyembre 6, si William ug Lillian Gobitas midumili sa pagsaludar sa bandera ug gipalagpot gikan sa tunghaan sa Minersville, Pennsylvania. Ang ilang amahan mikiha aron ang iyang mga anak dawaton pag-usab. Ang pederal nga distritong korte ug ang sirkitong korte de apelasyon naghukom sa kaso pabor sa mga Saksi ni Jehova. Hinuon, niadtong 1940, nga ang nasod hapit nang makiggubat, ang Korte Suprema sa T.B., sa Minersville School District v. Gobitis, pinaagi sa 8-sa-1 nga desisyon, midapig sa mapugsanong pagsaludar sa bandera diha sa publikong mga tunghaan. Kini mitultol sa tibuok-nasod nga pag-ulbo sa kapintasan batok sa mga Saksi ni Jehova.

Dihay daghan kaayong mapintasong pangatake sa mga Saksi ni Jehova nga si Gng. Eleanor Roosevelt (asawa ni Presidente F. D. Roosevelt) mihangyo nga hunongon kana sa publiko. Niadtong Hunyo 16, 1940, ang piskal heneral sa T.B., si Francis Biddle, sa tibuok nasod nga sibya sa radyo, espisipikong naghisgot sa daghang  mananapong mga buhat nga gihimo batok sa mga Saksi ug miingon nga kini dili pasagdan. Apan kini wala makapugong sa kapintasan.

Ilalom sa tanang mahunahunaan nga kahimtang​—sa kadalanan, sa mga dapit trabahoan, sa dihang ang mga Saksi moduaw sa mga balay sa ilang pagministeryo​—ang mga bandera iduso sa ilang atubangan, uban sa mando nga sila mosaludar—​o kon dili may daotang mahitabo! Sa kataposan sa tuig 1940, ang Yearbook of Jehovah’s Witnesses nagtaho: “Ang Hirarkiya ug ang Amerikanong Kasundalohan, pinaagi sa maong magubtanong panon nga nagbutang sa balaod ngadto sa ilang kaugalingong mga kamot, nakapahinabog dili mabatbat nga kadaotan. Ang mga saksi ni Jehova giatake, gikulata, gidagit, giabog sa gawas sa mga lungsod, sa mga probinsiya ug mga estado, gibulit sa alkitran ug gibutangan ug balhibo, gipugos pagpainom ug lana sa tangantangan, gipanggapos ug gigukod nga samag mga mananap latas sa kadalanan, gikapon ug gipiangan, gitamay ug giinsulto sa giyawaang mga panon, gibilanggo sa tinaggatos nga walay kiha ug gipahilit nga dili makakomunikar ug gihikawan sa pribilehiyo sa pagpakig-estorya sa mga paryente, mga higala o mga abogado. Daghan pang ginatos ang gibilanggo ug gihuptan sa kunohay ‘mapanalipdanong pagbilanggo’; ang pipila gipusil sa gabii; ang pipila gibaharang ibitay ug gikulata hangtod makuyapan. Daghang nagkalainlaing paagi sa kapintasan sa magubtanong panon ang nahitabo. Daghan ang nakaagom ug pagkuniskunis sa ilang mga sapot, ang ilang mga Bibliya ug ubang literatura giilog ug gisunog sa publiko; ang ilang mga kotse, mga treyler, mga balay ug asembliyahanan gidaot ug gisunog . . . Sa ubay-ubayng panghitabo diin ang mga bista gihimo sa gigamhan-sa-manggugubot nga mga komunidad, ang mga abogado ingon man ang mga saksi giatake sa magubtanong panon ug gikulata samtang miatubang sa korte. Sa halos matag kaso diin may kapintasan sa magubtanong panon ang opisyales sa kagamhanan walay gihimo ug midumili sa paghatag ug panalipod, ug sa daghang higayon ang kapolisan miapil pa sa magubtanong panon ug usahay sa aktuwal nanguna sa magubtanong panon.” Gikan sa 1940 hangtod sa 1944, kapin sa 2,500 ka magubtanong panon ang miatake sa mga Saksi ni Jehova sa Tinipong Bansa.

Tungod sa dinaghang pagpalagpot sa mga anak sa mga Saksi ni Jehova gikan sa eskuylahan, sa usa ka panahon sulod sa ulahing bahin sa katuigang 1930 ug sayong bahin sa katuigang 1940 kinahanglanon alang kanila nga magdumala sa ilang kaugalingong mga tunghaan sa Tinipong Bansa ug Canada aron makataganag edukasyon alang sa ilang mga anak. Kini gitawag ug mga Tunghaan sa Gingharian.

Ang ubang nasod usab mabangisong naglutos sa mga Saksi tungod kay sila dili mosaludar o mohalok sa nasodnong mga emblema. Niadtong 1959, ang mga anak sa mga Saksi ni Jehova sa Costa Rica nga dili moapil sa gihubit sa balaod nga ‘pagsimba sa Nasodnong mga Simbolo’ dili dawaton sa mga tunghaan. Susamang pagtratar ang gihatag ngadto sa mga anak sa mga Saksi sa Paraguay niadtong 1984. Ang Korte Suprema sa Pilipinas mihukom niadtong 1959 nga, bisan pag supak sa relihiyon, ang mga anak sa mga Saksi ni Jehova mahimong pugson sa pagsaludar sa bandera. Bisan pa niana, ang mga awtoridad sa tunghaan didto, sa kasagaran, mikooperar sa mga Saksi aron nga ang ilang mga anak makatungha nga dili makalapas  sa ilang mga tanlag. Niadtong 1963, ang opisyales sa Liberia, Kasadpang Aprika, mikiha sa mga Saksi ug pagkadili-maunongon sa Estado; pinaagig kusog ilang gibalda ang asembliya sa Saksi sa Gbarnga ug mimando nga ang tanang presente​—mga Liberiano ug mga langyaw​—manumpang modapig sa nasodnong bandera. Niadtong 1976 usa ka taho nga nag-ulohang “Mga Saksi ni Jehova sa Cuba” nag-ingon nga sulod sa milabayng duha ka tuig, usa ka libong ginikanan, mga lalaki ug babaye, ang gibalhog sa bilanggoan tungod kay ang ilang mga anak dili mosaludar sa bandera.

Dili tanan miuyon sa maong mapig-utong lakang batok sa mga tawo nga, tungod sa ilang tanlag, matinahurong dili moapil sa patriotikanhong seremonyas. Ang The Open Forum, nga giluwatan sa Sanga sa Habagatang California sa Unyon sa Amerikanhong Sibil nga Kagawasan, nag-ingon niadtong 1941: “Panahon na nga kita mahigmata may kalabotan niining butang sa pagsaludar sa bandera. Ang mga Saksi ni Jehova dili kay dili-maunongong mga Amerikano. . . . Sa linangkob sila dili malapason sa balaod, apan nagkinabuhing ugdang, mahusay nga mga kinabuhi, nga naghatag sa ilang bahin alang sa kaayohan sa tanan.” Niadtong 1976 usa ka kolumnista sa mantalaan sa Argentina, sa Buenos Aires nga Herald, prangkang nag-ingon nga ang “gituohan [sa mga Saksi] makapasuko lamang niadtong naghunahuna nga ang patriotismo maoy butang lamang sa pagpakayabkayab sa bandera ug pag-awit sa nasodnong awit, dili usa ka butang nga kinasingkasing.” Siya nagdugang: “Si Hitler ug si Stalin wala makauyon [sa mga Saksi], ug ngil-ad nga nagtratar kanila. Daghang ubang diktador nga nangandoy ug kahiusahang paningkamot sa pagpapha kanila. Ug napakyas sila.”

Ilado kaayo nga ang pila ka relihiyosong pundok nagpaluyo sa armadong kabangisan batok sa mga kagamhanan nga wala nila mauyoni. Apan walay dapit sa yuta nga ang mga Saksi ni Jehova nakiglabot sa politikal nga pag-alsa. Kana dili tungod sa pagkadili-maunongon​—dili tungod kay nagpaluyo sa pila ka ubang tawhanong kagamhanan​—nga sila nagdumili sa pagsaludar sa nasodnong emblema. Sila may susamang baroganan sa kada nasod diin sila makaplagan. Ang ilang  tinamdan dili kay pagkawalay-pagtahod. Wala sila magtaghoy o magsinggit aron sa pagbalda sa patriotikanhong seremonyas; wala sila magluwa sa bandera, ni magyatak niana, ni magsunog niana. Sila dili batok sa kagamhanan. Ang ilang baroganan pinasikad sa giingon ni Jesu-Kristo mismo, ingon sa natala diha sa Mateo 4:10: “Si Jehova nga imong Diyos ang kinahanglang imong simbahon, ug kaniya lamang nga ikaw mohatag ug balaang pag-alagad.”

Ang baroganang gipili sa mga Saksi ni Jehova maoy kaamgid sa baroganan sa unang mga Kristohanon sa mga adlaw sa Romanhong Empiryo. Mahitungod niadtong unang mga Kristohanon, ang librong Essentials of Bible History nag-ingon: “Ang buhat sa pagsimba sa emperador naglakip sa pagsabwag ug pipila ka lugas sa insenso o pagwisik ug pipila ka tulo sa bino ibabaw sa halaran nga nagbarog sa atubangan sa imahen sa emperador. Tingali tungod sa dugayng panahon nga milabay sukad niadto wala kitay makitang kalainan diha sa . . . pag-isa sa kamot sa pagsaludar sa bandera o ngadto sa pila ka iladong magmamando sa estado, usa ka kapahayagan sa kortesiya, katahoran, ug patriotismo. Tingali daghan kaayong tawo sa unang siglo ang mibati sa susama gayod nga paagi mahitungod niana apan dili ingon sa mga Kristohanon. Ilang gilantaw ang tibuok butang ingong usa ka relihiyosong pagsimba, nga nag-ila sa emperador ingong usa ka diyos ug busa dili-maunongon sa Diyos ug kang Kristo, ug sila nagdumili sa paghimo niana.”​—Elmer W. K. Mould, 1951. p. 563.

Gidumtan Tungod kay “Dili Bahin sa Kalibotan”

Tungod kay si Jesus miingon nga ang iyang mga tinun-an mahimong “dili bahin sa kalibotan,” ang mga Saksi ni Jehova wala makigbahin sa politikal nga mga kalihokan niana. (Juan 17:16; 6:15) Niini usab, sila susama sa unang mga Kristohanon, nga labot kanila ang mga historyano nag-ingon:

“Ang sayong Kristiyanidad wala kaayo masabti ug wala kaayo tagda niadtong nagmando sa paganong kalibotan. . . . Ang mga Kristohanon midumili sa pagpakig-ambit sa pila ka katungdanan sa Romanong lungsoranon. . . . Dili sila mohupot ug politikal nga katungdanan.” (On the Road to Civilization​—A World History, A. K. Heckel ug J. G. Sigman, 1937, mga panid 237-8) “Sila midumili sa pag-apil sa bisan unsang aktibong bahin diha sa sibil nga pagdumala o militaryong depensa sa empiryo. . . . Imposible nga ang mga Kristohanon, nga walay pagsalikway sa mas balaang katungdanan, modawat sa mga katungdanan sa mga sundalo, sa mga mahistrado, o sa mga prinsipe.”​—History of Christianity, Edward Gibbon, 1891, mga panid 162-3.

Kining maong baroganan dili madawat sa panglantaw sa kalibotan, ilabina sa kayutaang ang mga magmamando nagbaod nga ang tanan moapil sa pila ka kalihokan ingong pamatuod sa pagpaluyo sa politikal nga sistema. Ang sangpotanan maoy sama sa giingon ni Jesus: “Kon kamo bahin sa kalibotan, ang kalibotan malipay sa iyaha. Karon kay kamo dili na man bahin sa kalibotan, apan gipili ko kamo gikan sa kalibotan, tungod niini ang kalibotan nagdumot kaninyo.”​—Juan 15:19.

 Sa pila ka yuta, ang pagboto sa politikal nga mga piliay gilantaw ingong obligasyon. Ang dili makaboto multahan, bilanggoon, o grabe pa niana. Apan ang mga Saksi ni Jehova nagpaluyo sa Mesiyanikong Gingharian sa Diyos, nga, sumala sa giingon ni Jesus, “dili bahin sa kalibotan.” Busa, sila wala mag-apil-apil sa politikal nga mga kalihokan sa mga nasod niining kalibotana. (Juan 18:36) Ang desisyon maoy personal; wala nila ipugos ang ilang mga panglantaw sa uban. Sa dihang walay relihiyosong kamatugoton, ang opisyales sa kagamhanan nagpahimulos sa dili pag-apil-apil sa mga Saksi ingong pasangil alang sa madagmalong paglutos. Sa kapanahonan sa Nazi, pananglitan, gihimo kini sa kayutaan nga nailalom sa ilang pagkontrolar. Kini gihimo usab sa Cuba. Hinuon, ang opisyales sa daghang kayutaan mas matugoton.

Bisan pa, sa pila ka dapit kadtong anaa sa gahom nagmando nga ang tanan magpaila sa pagpaluyo sa nagamandong partido politikal pinaagi sa pagsinggit sa tinong mga eslogan. Tungod kay sa matanlagon dili sila makahimo niana, linibo ka Saksi ni Jehova sa sidlakang mga bahin sa Aprika gikulata, gihikawan sa ilang panginabuhi, ug giabog gikan sa ilang mga balay sa katuigang 1970 ug 1980. Apan ang mga Saksi ni Jehova sa tanang kayutaan, bisan pag sila kugihan ug matinumanon sa balaod, maoy neyutral nga mga Kristohanon kon bahin sa politikal nga mga isyu.

Sa Malawi, dihay usa lamang ka partido sa politika, ug ang pagpanag-iyag kard sa partido nagpaila sa pagkamembro. Bisan pag ang mga Saksi maoy sumbanan sa pagbayad sa ilang mga buhis, uyon sa ilang relihiyosong mga tinuohan, sila wala mopalit ug mga kard sa politikal nga partido. Ang paghimo sa ingon nagkahulogan sa pagsalikway sa ilang pagtuo sa Gingharian sa Diyos. Tungod niini, sa ulahing bahin sa 1967, uban sa pagdasig sa opisyales sa kagamhanan, ang mga grupo sa mga batan-on sa tibuok Malawi naglansad ug kaylap nga pag-atake sa mga Saksi ni Jehova sa paagi nga wala pa hitupngi sa kahugawan ug maluogong kapintasan niana. Kapin sa usa ka libong Kristohanon nga mga babaye ang gilugos. Ang pipila gihuboan sa atubangan sa dagkong magubtanong panon, gikulatag mga tungkod ug mga kumo, ug unya gipulipulihan ug atake sa seksuwal. Ang mga tiil sa mga lalaki gilansangan ug ang ilang mga bitiis gituhog ug mga rayos sa bisikleta, ug unya sila padaganon. Sa tibuok nasod ang ilang mga balay, muwebles, sapot, ug mga abiyo sa pagkaon gipangdaot.

Makausa pa, niadtong 1972, dihay pag-ulbo na usab sa maong kapintasan human sa tinuig nga kombensiyon sa Partido sa Kongreso sa Malawi. Nianang kombensiyona opisyal nga gidesisyonan nga ang mga Saksi ni Jehova kuhaan sa tanan nilang sekular nga trabaho ug abogon sila gikan sa ilang mga balay. Bisan ang mga hangyo sa mga amo aron mahuptan ang sinaligang mga trabahante walay nahimo. Ang mga balay, mga tanom, ug mga hayop giilog o gilaglag. Ang mga Saksi dili pakaloson ug tubig gikan sa poso sa balangay. Daghan ang gikulata, gilugos, gipiangan,  o gibuno. Kasamtangan, sila gitiawtiawan ug gitamay tungod sa ilang pagtuo. Kapin sa 34,000 ang sa kataposan mikalagiw sa nasod aron dili mamatay.

Apan wala pa kadto matapos. Una gikan sa usa ka nasod ug unya gikan sa lain, sila pinugos nga gipabalik sa utlanan ngadto sa mga kamot sa ilang maglulutos, aron lamang sa pag-agom sa grabe pang kapintasan. Apan, bisan pa nianang tanan, wala sila mokompromiso, ug wala nila biyai ang ilang pagtuo kang Jehova nga Diyos. Sila napamatud-ang susama niadtong matinumanong mga alagad sa Diyos nga labot kanila ang Bibliya nag-ingon: “Ang uban midawat sa ilang pagsulay pinaagi sa mga pagbiaybiay ug mga hampak, sa pagkatinuod, labaw pa niini, pinaagi sa mga gapos ug mga bilanggoan. Sila gibato, sila gipangtental, sila gipanggabas, sila gipamatay pinaagig espada, sila nagsuroysuroy nga nagsapot sa mga panit sa karnero, diha sa mga panit sa kanding, samtang sila gigutom, gisakit, gidagmalan; ug ang kalibotan dili takos kanila.”​—Heb. 11:​36-38.

Gilutos sa Tanang Kanasoran

Diyutay lang ba kining mga nasora sa kalibotan nga nagpaila sa ilang gipatuong kagawasan pinaagi sa maong relihiyosong paglutos? Dili gayod! Si Jesu-Kristo nagpasidaan sa iyang mga sumusunod: “Kamo mahimong mga tumong sa pagdumot sa tanang kanasoran tungod sa akong ngalan.”​—Mat. 24:9.

Sa panahon sa kataposang mga adlaw niining sistema sa mga butang, sukad sa 1914, kanang maong pagdumot ilabinang misamot. Ang Canada ug ang Tinipong Bansa nanguna sa pag-atake pinaagi sa pagpahamtang ug mga pagdili sa literatura sa Bibliya sa panahon sa unang gubat sa kalibotan, ug sa wala madugay giduyogan sila sa India ug Nyasaland (karon gitawag ug Malawi). Sa katuigang 1920, ang mabuotbuotong pagdili gipahamtang sa mga Estudyante sa Bibliya sa Gresya, Hungaria, Italya, Romania, ug Espanya. Sa pipila niining mga dapita, ang pag-apod-apod ug literatura sa Bibliya gidili; usahay, bisan ang pribadong mga tigom gidili. Dugang pang mga nasod ang miduyog sa pag-atake sa katuigang 1930, sa dihang gipahamtang ang mga pagdili (ang pipila sa mga Saksi ni Jehova, ang uban sa ilang literatura) sa Albania, Austria, Bulgaria, Estonia, Latvia, Lithuania, Polandia, pila ka estado sa Switzerland, sa kanhi Yugoslavia, Gold Coast (karon Ghana), mga teritoryo sa Pransiya sa Aprika, Trinidad, ug Fiji.

Sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II, dihay mga pagdili sa mga Saksi ni Jehova, sa ilang publikong ministeryo, ug sa ilang literatura sa Bibliya sa daghang bahin sa kalibotan. Kini nahitabo dili lamang sa Alemanya, Italya, ug Hapon​—nga tanan niini ilalom sa pagmandong diktadora​—apan usab sa daghang kayutaan nga direkta o dili direktang nailalom sa ilang pagkontrolar una pa o sa panahon sa gubat. Nalakip niini mao ang Albania, Austria, Belgium, Czechoslovakia, Korea, Netherlands, Netherlands East Indies (karon Indonesia) ug Norway. Sulod niadtong mga tuig sa gubat, ang Argentina, Brazil, Pinlandia, Pransiya, ug Hungaria tanantanan nag-isyu ug opisyal nga mga lagda batok sa mga Saksi ni Jehova o sa ilang kalihokan.

Ang Britanya dili direktang nagdili sa kalihokan sa mga Saksi ni Jehova sa panahon sa gubat, apan gihinginlan niana ang natawo-sa-Amerika nga magtatan-aw sa sanga sa Watch Tower Society ug naningkamot sa pagtuok sa kalihokan sa mga Saksi pinaagi sa panahon-sa-gubat nga pag-ilog sa gipadalang mga literatura sa Bibliya.  Sa tibuok Empiryo sa Britanya ug sa British Commonwealth of Nations, gipahamtang ang direktang pagdili sa mga Saksi ni Jehova o mga pagdili sa ilang literatura. Sa Amihanang Rhodesia (karon Zambia), Australia, Bahamas, Basutoland (karon Lesotho), Bechauanaland (karon Botswana), British Guiana (karon Guyana), Burma (karon Myanmar), Canada, Ceylon (karon Sri Lanka), Cipro, Dominica, Fiji, Gold Coast (karon Ghana), Habagatang Aprika, Habagatang Rhodesia (karon Zimbabwe), India, Jamaica, Leeward Islands (B.W.I.), New Zealand, Nigeria, Nyasaland (karon Malawi), Singapore, ug Swaziland tanantanan milihok sa pagpasundayag sa kasuko ngadto sa mga alagad ni Jehova.

Human sa gubat, milurang ang paglutos gikan sa pila ka pundok sa mga tawo apan misamot pa gikan sa uban. Sulod sa misunod nga 45 ka tuig, dugang pa sa kahimtang nga ang mga Saksi ni Jehova wala hatagig legal nga pag-ila sa daghang kayutaan, sila o ang ilang mga kalihokan sa bug-os gidili sa 23 ka kayutaan sa Aprika, 9 sa Asia, 8 sa Uropa, 3 sa Latin Amerika, ug 4 sa pila ka islang mga nasod. Sa pagka 1992, ang mga Saksi ni Jehova gidid-an lang gihapon diha sa 24 ka kayutaan.

Kini wala magkahulogan nga ang tanang opisyal sa kagamhanan sa personal supak sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova. Daghang opisyal ang midapig sa relihiyosong kagawasan ug nag-ila nga ang mga Saksi maoy bililhong bahandi sa komunidad. Ang maong mga tawo wala mouyon niadtong mga naghulhog alang sa opisyal nga aksiyon batok sa mga Saksi. Pananglitan, sa wala pa mahimong independenteng nasod ang Ivory Coast (karon Côte d’Ivoire), sa dihang usa ka Katolikong pari ug usa ka Metodistang ministro misulay sa pag-impluwensiya sa usa ka opisyal aron hinginlan ang mga Saksi ni Jehova gikan sa nasod, ilang nakaplagan nga sila nakig-estorya sa opisyales nga dili magpagamit ingong piyon sa klero. Sa dihang usa ka opisyal misulay sa pag-usab sa balaod sa Namibia, niadtong 1990, aron magamit batok sa mga kagiw nga nailhang mga Saksi ni Jehova, ang Constituent Assembly wala motugot niana. Ug sa daghang nasod diin ang mga Saksi ni Jehova sa usa ka panahon nailalom sa pagdili, sila nakatagamtam karon sa legal nga pag-ila.

Apan, sa lainlaing paagi, sa tanang bahin sa yuta, ang mga Saksi ni Jehova gilutos. (2 Tim. 3:12) Sa pipila ka dapit, kanang maong paglutos mahimong moabot lamang gikan sa abusadong mga tagbalay, supak nga mga paryente, o kauban sa trabaho o mga kaeskuyla nga nagpadayag nga walay kahadlok sa Diyos. Hinuon, walay sapayan kon kinsa ang mga maglulutos o kon sa unsang paagi nila gisulayan pagpakamatarong sa ilang gihimo, ang mga Saksi ni Jehova nakasabot kon unsay tinuod nga nagpaluyo sa paglutos sa matuod nga mga Kristohanon.

Ang Isyu

Ang mga publikasyon sa Watch Tower dugay nang nagpunting nga sa simbolikong pinulongan ang unang basahon sa Bibliya nagtagna sa kasilag, o pagdumot, ni Satanas nga Yawa ug niadtong ubos sa iyang pagkontrolar ngadto sa langitnong organisasyon ni Jehova ug sa yutan-ong mga hawas niini. (Gen. 3:15; Juan 8:​38, 44; Pin. 12:​9, 17) Ilabina sukad niadtong 1925, ang The Watch Tower nagpakita gikan sa Kasulatan nga may duha lamang ka pangunang organisasyon​—kang Jehova ug kang Satanas. Ug, ingon sa gipahayag sa 1 Juan 5:​19, “ang tibuok  kalibotan”​—nga mao, ang katawhan nga gawas sa organisasyon ni Jehova​—“nahiluna sa gahom sa daotan.” Mao nga ang tanang tinuod nga Kristohanon makasinatig paglutos.​—Juan 15:20.

Apan nganong tugotan kana sa Diyos? May maayo bang kalamposan? Si Jesu-Kristo nagpatin-aw nga siya ingong langitnong Hari sa dili pa niya dugmokon si Satanas ug ang iyang daotang organisasyon, may pagbahinbahin sa mga tawo sa tanang nasod, ingon nga ang taga-Tungang Sidlakan nga magbalantay nagabahinbahin sa mga karnero gikan sa mga kanding. Ang mga tawo hatagan ug kahigayonan nga makadungog mahitungod sa Gingharian sa Diyos ug sa pagbarog sa kiliran niini. Sa dihang ang mga magmamatala nianang Ginghariana pagalutoson, ang isyu labi pang mabaniog: Kadto bang makadungog mahitungod niana mohimog maayo sa “mga igsoon” ni Kristo ug ilang kaubanan ug sa ingon nagpakitag gugma alang mismo kang Kristo? O sila ba modapig niadtong nagpasipala niining mga hawas sa Gingharian sa Diyos​—o tingali magpabiling hilom samtang ang uban nagpasipala? (Mat. 25:​31-46; 10:40; 24:14) Ang pipila sa Malawi tin-aw nga nakakita kon kinsa ang nag-alagad sa matuod nga Diyos ug busa nakig-uban sa gilutos nga mga Saksi. Daghang binilanggo ingon man sa pipila ka bantay sa mga kampo konsentrasyon sa Aleman ang mihimog susama.

Bisan pag sila gibutangbutangan ug sila giabusohan sa pisikal, gani gitamay tungod sa ilang pagtuo sa Diyos, ang mga Saksi ni Jehova wala mobati nga gibiyaan sa Diyos. Sila nasayod nga si Jesu-Kristo nakasinati sa samang mga butang. (Mat. 27:43) Sila usab nasayod nga tungod sa iyang pagkamatinumanon kang Jehova, napamatud-an ni Jesus nga bakakon ang Yawa ug nakatampo sa pagbalaan sa ngalan sa iyang Amahan. Maoy tinguha sa matag Saksi ni Jehova nga makahimo sa susama.​—Mat. 6:9.

Ang isyu dili kay kon sila ba makaagwanta sa pagpaantos ug dili mamatay. Gitagna ni Jesu-Kristo nga pipila sa iyang mga sumusunod pagapatyon. (Mat. 24:9) Siya mismo gipatay. Apan wala gayod siya mokompromiso uban sa pangunang Kaaway sa Diyos, si Satanas nga Yawa, “ang magmamando sa kalibotan.” Gidaog ni Jesus ang kalibotan. (Juan 14:30; 16:33) Nan, ang isyu mao kon kaha ang mga magsisimba sa matuod nga Diyos magpabiling matinumanon kaniya bisan pa sa tanang kalisod nga ilang maagian. Ang modernong-adlaw nga mga Saksi ni Jehova nakahatag ug daghang pamatuod nga sila may susamang panghunahuna kang apostol Pablo, nga nagsulat: “Kon kita mabuhi, mabuhi kita kang Jehova, ug kon kita mamatay, mamatay kita kang Jehova. Busa kon kita mabuhi ug kon kita mamatay, kita iya ni Jehova.”​—Rom. 14:8.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 642]

Ang pangunang mga maglulutos ni Jesu-Kristo mao ang relihiyosong mga pangulo

[Blurb sa panid 645]

“Ang ordinasyon sa Diyos, o awtorisasyon, sa kang bisan kinsang tawo nga mosangyaw maoy pinaagi sa paghatag sa Balaang Espiritu ngadto kaniya”

[Blurb sa panid 647]

Ang librong “The Finished Mystery” prangkang nagyagyag sa pagkasalingkapaw sa klero sa Kakristiyanohan!

[Blurb sa panid 650]

Ang Kristohanong mga lalaki ug babaye giatake sa magubtanong panon, gibalhog sa bilanggoan, ug gihuptan didto nga walay kiha o bista

[Blurb sa panid 652]

“Ang mga termino sa pagkabilanggo dayag nga sobra ra”​—presidente sa T.B. nga si Woodrow Wilson

[Blurb sa panid 656]

Wala gayoy hustisya alang kang bisan kinsa nga dili mobuhat sa gisulti sa pari

[Blurb sa panid 666]

Dasigon sa mga pari ang mga magtutudlo nga pagawason ang mga bata sa eskuylahan aron batoon ang mga Saksi

[Blurb sa panid 668]

Nagtabangay ang mga klero sa pagsupak sa mga Saksi

[Blurb sa panid 671]

Ang magubtanong panon miatake sa mga Saksi ni Jehova sa Tinipong Bansa

[Blurb sa panid 676]

Sa tanang bahin sa yuta, ang mga Saksi ni Jehova gilutos

 [Kahon sa panid 655]

Ang Klero Mipahungaw sa Ilang mga Pagbati

Ang mga reaksiyon sa relihiyosong mga basahon sa pagsentensiya kang J. F. Rutherford ug sa iyang mga kauban niadtong 1918 maoy takos matikdan:

◆ Ang “The Christian Register”: “Ang walay likolikong giigo dinhi sa Kagamhanan mao ang pagtuo nga ang relihiyosong mga ideya, bisag unsa ka binuang ug makadaot, mahimong ipakaylap nga walay silot. Kanang pagtuoha karaan nang kabakakan, ug hangtod karon kita nagpasagad lang niana sa bug-os. . . . Daw kataposan na sa Russellismo.”

◆ Ang “The Western Recorder,” usa ka publikasyon sa Baptist, nag-ingon: “Dili katingad-an nga ang pangulo niining sukwahing kulto kinahanglang mabilanggo sa usa sa mga institusyon alang sa mga gahig ulo. . . . Labot niini ang tinuod makapalibog nga suliran maoy kon angay bang ipadala ang mga akusado sa balay sa mga buang o sa bilanggoan.”

◆ Ang “The Fortnightly Review” nagpunting sa pagtagad ngadto sa komento sa New York “Evening Post,” nga nag-ingon: “Kami naglaom nga ang mga magtutudlo sa relihiyon sa tanang dapit kinahanglang magtagad niining opinyon sa huwes nga ang pagtudlog bisan unsang relihiyon gawas nianang absolutong uyon sa reglamento sa mga balaod maoy usa ka grabeng krimen nga mobug-at pa kon, ingong ministro sa ebanghelyo, ikaw sinsero.”

◆ Ang “The Continent” mayubitong nagtawag sa mga akusado ingong “mga sumusunod ni anhing ‘Pastor’ Russell” ug nagtuis sa ilang mga pagtuo pinaagi sa pagsulti nga sila nangatarongan “nga gawas sa mga makasasala ang tanan dili paapilon sa pagpakiggubat sa Alemang diktador.” Kana nag-angkon nga sumala sa abogado sa nasod sa Washington, “ang Italyanong kagamhanan sa miagi nagreklamo sa Tinipong Bansa nga si Rutherford ug ang iyang mga kauban . . . nagpalakawg daghang batok-gubat nga propaganda sa Italyanong kasundalohan.”

◆ Usa ka semana sa ulahi ang “The Christian Century” nagpatik pulong por pulong sa kadaghanan sa mga pulong sa ibabaw, nga nagpakita nga sila miuyon.

◆ Ang Katolikong magasin nga “Truth” sa mubo nagtaho sa sentensiya nga gipahamtang ug unya nagpahayag sa mga pagbati sa mga editor niana, nga nag-ingon: “Ang literatura niining asosasyona napuno sa masilagong pangatake sa Katolikong Simbahan ug sa kaparian niana.” Nga naningkamot sa paghingalan ug “maalsahon” kang bisan kinsa nga tingali sa publiko dili mouyon sa Katolikong Simbahan, kana nagdugang: “Labi ug labi pang nadayag nga ang espiritu sa pagkadili-matinugoton maoy suod nga nalangkit sa pag-alsa.”

◆ Si Dr. Ray Abrams, sa iyang librong “Preachers Present Arms,” nag-ingon: “Sa dihang ang balita sa mga sentensiyang tagkawhaan ka tuig nakaabot sa mga editor sa relihiyosong mga imprintahanan, halos tanan niining mga publikasyona, dagko ug gagmay, nalipay sa panghitabo. Wala akoy nakaplagang bisan unsang pulong sa simpatiya sa ortodoksong relihiyosong mga basahon.”

[Kahon sa panid 660]

“Gilutos Tungod sa Relihiyosong Hinungdan”

“Dihay naglungtad nga usa ka grupo sa mga tawo sa Kampo Konsentrasyon sa Mauthausen nga gilutos tungod lamang sa relihiyosong hinungdan: ang mga membro sa sektang ‘Sinserong mga Estudyante sa Bibliya,’ o ‘Mga Saksi ni Jehova’ . . . Ang ilang pagdumili nga manumpa sa pagkamaunongon kang Hitler ug ilang pagdumili nga moalagad sa bisan unsang matang sa militaryong serbisyo​—ang politikal nga sangpotanan sa ilang pagtuo​—maoy hinungdan sa paglutos kanila.”​—“Die Geschichte des Konzentrationslagers Mauthausen” (Ang Kasaysayan sa Kampo Konsentrasyon sa Mauthausen), gidokumentohan ni Hans Maršálek, Vienna, Austria, 1974.

[Kahon/Hulagway sa panid 661]

Hubad sa Deklarasyon nga Gisulayan sa SS sa Pagpugos nga Pirmahan sa mga Saksi

Kampo konsentrasyon .....................................

Departamento II

DEKLARASYON

Ako, ang ................................................

natawo niadtong .........................................

sa ......................................................

lakip niini nagpahayag sa mosunod:

1. Akong nasabtan nga ang Asosasyon sa Internasyonal nga mga Estudyante sa Bibliya nagmantala sa sayop nga mga pagtulon-an ug ubos sa takoban sa relihiyon nagasubay sa masukihong mga tumong batok sa Estado.

2. Busa ako mibiya sa bug-os sa organisasyon ug nagpahigawas sa akong kaugalingon sa tanang pagtulon-an niining sektaha.

3. Uban niini ako nagapasalig nga dili na gayod ako makigbahin sa bisan unsang kalihokan sa Asosasyon sa Internasyonal nga mga Estudyante sa Bibliya. Ang bisan kinsang tawo nga moduol kanako dala ang pagtulon-an sa mga Estudyante sa Bibliya, o kinsa sa bisan unsang paagi mopadayag sa ilang pagkalangkit kanila, isumbong dayon nako. Ang tanang literatura gikan sa mga Estudyante sa Bibliya nga igapadala sa akong adres sa walay langan akong ihatod sa kinadul-ang estasyon sa polis.

4. Sa umaabot akong tamdon ang mga balaod sa Estado, ilabina sa panahon sa gubat, mogunit ako ug hinagiban, magapanalipod sa yutang natawhan, ug moduyog sa tanang paagi sa komunidad sa katawhan.

5. Ako gipahibalo nga dihadiha ako mahibalik na usab sa pagkagipanalipdang binilanggo kon ugaling ako molihok batok sa deklarasyon nga gihatag karong adlawa.

..........................., Pinetsahan ..........................................................

Pirma

 [Kahon sa panid 662]

Mga Sulat Gikan sa Pipila nga Gisentensiyahan sa Kamatayon

Gikan kang Franz Reiter (nga nag-atubang sa kamatayon pinaagig pagpunggot sa ulo) ngadto sa iyang inahan, Enero 6, 1940, gikan sa bilanggoan sa Berlin-Plötzensee:

“Kombinsido gayod ako sa akong pagtuo nga husto ang akong gihimo. Dinhi, mahimo ko pang usbon ang akong hunahuna, apan sa Diyos kini maoy pagka-dili-matinumanon. Kaming tanan dinhi nangandoy nga magmatinumanon sa Diyos, alang sa iyang kadungganan. . . . Tungod sa akong nahibaloan, kon ako pa nanumpa [sa militar], nakasala unta ako nga takos sa kamatayon. Kana daotan alang kanako. Wala akoy pagkabanhaw. Apan ako nagpabilin sa giingon ni Kristo: ‘Ang bisan kinsang magaluwas sa iyang kinabuhi mawad-an niini; apan ang bisan kinsa nga mawad-an sa iyang kinabuhi alang kanako, siya makadawat niana.’ Ug karon, minahal kong Inahan ug tanan kong igsoong mga lalaki ug igsoong mga babaye, karong adlawa gitug-anan ako sa akong sentensiya, ug ayaw kamog kalisang, kini maoy kamatayon, ug ako pagapatyon ugma sa buntag. May kusog ako gikan sa Diyos, susama ra niadtong kanunayng nagauban sa tanang matuod nga mga Kristohanon dugay na kanhi. Ang apostoles nagsulat, ‘Ang bisan kinsa nga natawo gikan sa Diyos dili makasala.’ Tinuod kini sa akong kahimtang. Kini akong pamatud-an kaninyo, ug kamo makaila niana. Akong minahal, ayawg kaguol pag-ayo. Makaayo kaninyong tanan nga molalom pa ang inyong kahibalo sa Balaang Kasulatan. Kon magpabilin kamong lig-on hangtod kamatayon, magkita ra kita sa pagkabanhaw. . . .

“Ang imong Franz

“Hangtod sa atong pagkita pag-usab.”

Gikan kang Berthold Szabo, nga gipatay pinaagig firing squad, sa Körmend, Hungaria, niadtong Marso 2, 1945:

“Minahal kong igsoon, Marika!

“Niining usa ug tunga sa oras nga nahibilin kanako, sulayan nako sa pagsulat kanimo aron imong mapahibalo ang atong mga ginikanan mahitungod sa akong kahimtang, nga karon nag-atubang sa kamatayon.

“Gipanghinaot ko nga sila makabaton sa samang kalinaw sa hunahuna nga akong nasinati niining ulahing mga yugto niining kalibotana nga puno sa katalagman. Alas diyes na karon, ug ako pagapatyon sa alas onse trayenta; apan ako kalmado kaayo. Ang umaabot nakong kinabuhi akong gisalig sa mga kamot ni Jehova ug sa iyang Hinigugmang Anak, si Jesu-Kristo, ang Hari, nga dili gayod makalimot niadtong sinserong nahigugma kanila. Nasayod usab ako nga sa dili madugay may pagkabanhaw niadtong nangamatay o, sa mas tukma pa, niadtong nangatulog, diha kang Kristo. Ilabina gusto usab nakong hisgotan nga akong gipanghinaot ang dagayang mga panalangin ni Jehova alang kaninyong tanan tungod sa gugma nga inyong gihatag kanako. Palihog haloki si Papa ug Mama alang kanako, ug si Annus usab. Sila dili kinahanglang mabalaka kanako; magkita ra kita pag-usab sa dili madugay. Ang akong kamot kalmado na karon, ug ako mopahulay hangtod si Jehova motawag kanako pag-usab. Bisan karon akong huptan ang akong panaad nga gihimo alang kaniya.

“Karon miabot na ang akong kataposan. Hinaot ang Diyos magauban kanimo ug kanako.

“Uban sa dakong gugma, . . .

“Berthi”

[Kahon sa panid 663]

Ilado Tungod sa Kaisog ug Pagtuo

◆ “Sa atubangan sa tanang kalisod, ang mga Saksi diha sa mga kampo nagtigom ug nag-ampo nga magkauban, nagpatunghag literatura ug nangombirtir. Natabangan pinaagi sa ilang panag-ubanay, ug, dili sama sa daghang ubang binilanggo, nasayod pag-ayo sa mga katarongan nganong ang maong mga dapit naglungtad ug kon nganong sila kinahanglang moantos mao nga, ang mga Saksi nakapamatuod nga ang usa ka gamay apan halandomong grupo sa mga binilanggo, nga gitiman-an sa biyoletang triyanggulo ug ilado tungod sa ilang kaisog ug sa ilang mga pagtuo.” Maoy sulat ni Dr. Christine King, sa “The Nazi State and the New Religions: Five Case Studies in Non-Conformity.”

◆ “Values and Violence in Auschwitz,” ni Anna Pawełczyńsk, nag-ingon: “Kining grupoha sa mga binilanggo maoy lig-ong ideolohikal nga kusog ug sila nakadaog sa ilang bugno batok sa Nazismo. Ang Alemang grupo niining sektaha nahimong usa ka gamayng isla sa dili matarog nga paglahutay nga naglungtad taliwala sa nalisang nga nasod, ug nianang samang wala-mahadlok nga espiritu sila naglihok sulod sa kampo sa Auschwitz. Nakuha nila ang pagtahod sa ilang isigka-binilanggo . . . sa mga binilanggong-may-katungdanan, ug bisan gani sa opisyales sa SS. Ang tanan nahibalo nga walay ‘Bibelforscher’ [Saksi ni Jehova] nga motuman sa mando nga supak sa iyang relihiyosong pagtuo.”

◆ Si Rudolf Hoess, sa iyang sinulat nga kaagi sa iyang kinabuhi, nga gipublikar sa librong “Commandant of Auschwitz,” nagsugilon sa pagpatay sa pila ka Saksi ni Jehova tungod sa pagdumili sa paglapas sa ilang Kristohanong neyutralidad. Siya nag-ingon: “Busa akong gihanduraw ang kahimtang sa unang Kristohanong mga martir samtang gihulat nila ang mapintas nga mga mananap nga mokuniskunis kanila diha sa mga sirko. Ang ilang mga nawong sa bug-os nausab, ang ilang mga mata nagtan-aw sa langit, ug ang ilang mga palad gidapo ug giisa sa pag-ampo, sila nangamatay. Ang tanan nga nakakita sa ilang pagkamatay dulot nga natandog, ug bisan gani ang mga sundalong nagpusil naapektahan.” (Kining libroha gipublikar sa Polandia ubos sa ulohang “Autobiografia Rudolfa Hössa-komendanta obozu oświęcimskiego.”)

[Kahon sa panid 673]

“Sila Dili Batok-Nasod”

“Sila dili batok-nasod; sila dapig lang kang Jehova.” “Wala sila magsunog sa mga kard sa pagkasundalo, ni magrebelde . . . o maglangkit sa bisan unsang matang sa pag-alsa.” “Ang pagkamatinud-anon ug integridad sa mga Saksi maoy makanunayon. Bisag unsa ang hunahunaon sa uban mahitungod sa mga Saksi​—ug daghang tawo ang naghunahunag negatibong mga butang​—sila nagkinabuhig sulondang mga kinabuhi.”​—“Telegram,” Toronto, Canada, Hulyo 1970.

[Kahon sa panid 674]

Kinsa ang Nanguna?

Ang mga Saksi ni Jehova nahibalo nga ang ilang responsabilidad sa pagsangyaw wala magdepende sa pagpalakaw sa Watch Tower Society o sa bisan unsang ubang legal nga korporasyon. “Pasagdi nga ang Watch Tower Society did-an ug ang Sangang mga buhatan niini sa lainlaing kayutaan sa pinugos pasirhan sa estado! Kana wala magpala o magkuha sa langitnong mando gikan sa mga lalaki ug mga babaye nga nakonsagrar sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos ug gikan kanila nga iyang gibuboan sa Iyang espiritu. ‘Pagsangyaw!’ tin-aw nga nahisulat diha sa iyang Pulong. Kining mandoa maoy pagaunahon kay sa kang bisan kinsang tawo.” (“The Watchtower,” Disyembre 15, 1949) Kay miila nga sila nagdawat ug mando gikan kang Jehova nga Diyos ug kang Jesu-Kristo, sila milahutay sa pagmantala sa mensahe sa Gingharian bisan pa sa pagsupak nga ilang maatubang.

[Kahon sa panid 677]

Susama sa Unang mga Kristohanon

◆ “Ang mga Saksi ni Jehova mas labawng seryoso sa ilang relihiyon kay sa kadaghanan sa mga tawo. Ang ilang mga prinsipyo nagpahinumdom kanato sa unang mga Kristohanon nga dili gayod popular ug nga mananapong gilutos sa mga Romano.”​—“Akron Beacon Journal,” Akron, Ohio, Septiyembre 4, 1951.

◆ “Sila [ang unang mga Kristohanon] nagkinabuhig hilom, hinlo sa moral, sa pagkatinuod sulondang mga kinabuhi. . . . Sa tanang bahin gawas nianang usa lamang ka butang sa pagsunog ug insenso sila sulondang mga lungsoranon.” “Samtang ang paghalad ngadto sa Pagkahenyo sa emperador nagpabiling pagsulay sa patriotismo, ang mga awtoridad ba sa estado makatugot nga pasagdan ang pagkamasupilon niining dili-patriotikong mga Kristohanon? Ang kalisod nga nasugamakan sa mga Kristohanon ingong sangpotanan dili gayod lahi sa kalisod nga, sa panahon sa katuigan sa gubat, nasugamakan nianang sekta nga nailhang mga Saksi ni Jehova sa Tinipong Bansa may labot sa pagsaludar sa nasodnong bandera.”​—“20 Centuries of Christianity,” ni Paul Hutchinson ug Winfred Garrison, 1959, p. 31.

◆ “Tingali ang labing iladong butang mahitungod sa mga Saksi mao ang ilang pagpamilit sa ilang pangunang pagdapig sa Diyos, una sa bisan unsang gahom sa kalibotan.”​—“These Also Believe,” ni Dr. C. S. Braden, 1949, p. 380.

[Mga hulagway sa panid 644]

Ang “The Pittsburgh Gazette” mihatag ug malukpanong publisidad sa mga debate nga misangpot gumikan sa hagit ni Dr. Eaton kang C. T. Russell

[Hulagway sa panid 646]

Dakong mga kabakakan mahitungod sa kaminyoon ni Charles ug Maria Russell ang makaylapong gipalakaw sa mga magsusupak

[Mga hulagway sa panid 648]

Ang klero nasuko sa dihang 10,000,000 ka kopya niining tract ang giapod-apod nga nagyagyag sa ilang mga doktrina ug mga batasan diha sa kahayag sa Pulong sa Diyos

[Mga hulagway sa panid 649]

Ang mga mantalaan misugnod sa kainit sa paglutos sa mga Estudyante sa Bibliya niadtong 1918

[Mga hulagway sa panid 651]

Panahon sa bista dinhi sa mga membro sa kawanihan sa hedkuwarter sa Sosyedad, gipasiugda gayod ang librong “The Finished Mystery”

Pederal nga korte ug opisina sa koreyo, Brooklyn, N.Y.

[Hulagway sa panid 653]

Gisentensiyahan sa silot nga mas grabe pa kay sa mamumuno kansang pagpusil nagduslit sa Gubat sa Kalibotan I. Gikan sa wala patuo: W. E. Van Amburgh, J. F. Rutherford, A. H. Macmillan, R. J. Martin, F. H. Robison, C. J. Woodworth, G. H. Fisher, G. DeCecca

[Mga hulagway sa panid 657]

Sa dihang kining asembliya sa mga Saksi gihimo sa New York niadtong 1939, mga 200 ka manggugubot nga gipangunahan sa Katolikong mga pari nagsulay sa pagbungkag niana

[Mga hulagway sa panid 659]

Sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II, linibo ka Saksi ni Jehova ang gibalhog niining mga kampo konsentrasyon

Bagolbagol nga ilhanan sa mga bantay nga SS (wala)

[Hulagway sa panid 664]

Bahin sa usa ka libro alang sa pagtuon sa Bibliya nga gipagamyan pinaagig pagletrato, gisulod sa kaha sa posporo, ug gipayuhot sa mga Saksi diha sa usa ka kampo konsentrasyon

[Mga hulagway sa panid 665]

Pila ka Saksi kansang pagtuo nakalahutay sa pagsulay sa mga kampo konsentrasyon sa Nazi

Wewelsburg

Mauthausen

[Hulagway sa panid 667]

Kapintasan sa magubtanong panon duol sa Montreal, Quebec, niadtong 1945. Ang maong dinasig sa klero nga kapintasan batok sa mga Saksi maoy kasagaran sa mga tuig 1940 ug 1950

[Hulagway sa panid 669]

Linibo ka Saksi ni Jehova (lakip kang John Booth, gipakita dinhi) ang gidakop sa dihang nag-apod-apod ug literatura sa Bibliya

[Mga hulagway sa panid 670]

Human sa desisyon sa Korte Suprema batok sa mga Saksi niadtong 1940, ang magubtanong panon milukop sa Tinipong Bansa, ang mga tigom gibalda, ang mga Saksi gikulata, ug ang propiedad gidaot

[Mga hulagway sa panid 672]

Sa daghang dapit kinahanglanon ang pagtukod ug mga Tunghaan sa Gingharian tungod kay ang mga bata sa mga Saksi gipalagpot gikan sa publikong mga tunghaan