Kapitulo 13

Mailhan Pinaagi sa Among Pamatasan

KITA nagkinabuhi sa panahon nga ang moral nga mga sukdanan nga kaniadto tinahod gisalikway na sa dakong bahin sa katawhan. Kadaghanan sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan miawat niana, tungod sa ngalan sa kamatugoton o tungod sa pangatarongang lahi na ang mga panahon ug ang mga gidili sa mas sayong kaliwatan dili na mapadapat. Mahitungod sa gisangpotan, si Samuel Miller, usa ka dekano sa Harvard Divinity School, miingon: “Ang simbahan yanong wala manguna sa katawhan. Kana midawat sa kultura sa atong panahon ug nagpatuhop niana.” Malaglagon ang epekto diha sa mga kinabuhi niadtong nagsalig sa maong mga simbahan alang sa giya.

Sa kasukwahi, sa dihang gihisgotan ang mga Saksi ni Jehova, ang L’Eglise de Montréal, ang senemanang basahon sa Katolikong arsdyosesis sa Montreal, Canada, miingon: “Sila may talagsaong moral nga mga pagpabili.” Daghang mga magtutudlo, mga amo, ug opisyales sa gobyerno miuyon niana. Unsay hinungdan niining maong dungog?

Ang pagkahimong usa ka Saksi ni Jehova naglangkit ug labaw pa kay sa paghupot ug usa ka tinong gambalay sa doktrinal nga mga tinuohan ug sa pagsangyaw sa uban mahitungod niining mga tinuohana. Ang sayong Kristiyanidad nailhang “Ang Dalan,” ug ang mga Saksi ni Jehova nakasabot nga ang tinuod nga relihiyon karong adlawa kinahanglang mahimong usa ka dalan sa pagkinabuhi. (Buh. 9:2) Hinuon, ingong tinuod sa ubang mga butang, ang modernong-adlaw nga mga Saksi wala dayon makakab-ot sa timbang nga apresasyon kon unsay nalangkit niini.

“Maayong Panggawi o Pakigtugon​—Hain?”

Bisan pag ilang gisugdan pinaagi sa maayong Kasulatanhong tambag labot sa panginahanglang mahimong samag-Kristo, ang pagpasiugda sa pila ka sayong Estudyante sa Bibliya sa “pag-ugmad sa maayong panggawi,” ingon sa ilang pagtawag niana, nakiling sa pagpamenos sa tinong mga bahin sa tinuod nga Kristiyanidad. Ang pila kanila morag naghunahuna nga ang pagkabuotan​—ang pagpakita kanunay nga maluluton ug maayo, mahinay sa pagpanulti, paglikay sa bisan unsang pasundayag sa kasuko, pagbasa sa Kasulatan kada adlaw​—mopasalig sa ilang pagsulod sa langit. Apan nakalimtan nila ang kamatuoran nga may gihatag si Kristo nga buluhaton sa iyang mga sumusunod.

Kining sulirana gihisgotan pag-ayo diha sa artikulong “Maayong Panggawi o Pakigtugon​—Hain?” niadtong Mayo 1, 1926, isyu sa The Watch Tower. a Kana  nagpakita nga ang mga paningkamot sa pag-ugmad sa “hingpit nga panggawi” samtang diha pa sa unod nakapahunong sa uban diha sa kapakyasan, apan sa samang panahon, kana nakapatungha sa uban ug “mas balaan kay kanimo” nga tinamdan ug nakapakiling kanila nga makalimot sa merito sa halad ni Kristo. Tapos ipasiugda ang pagtuo diha sa giula nga dugo ni Kristo, ang artikulo nagpatin-aw sa kahinungdanon sa ‘paghimo sa mga butang’ diha sa aktibong pag-alagad sa Diyos aron sa pagpamatuod nga ang usa nagasubay sa dalan nga gikahimut-an sa Diyos. (2 Ped. 1:​5-10) Niadtong panahona, sa dihang ang kadaghanan sa Kakristiyanohan nangangkon pa nga naghupot sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya, kining pagpasiugda bahin sa kalihokan naglig-on sa kalainan tali sa mga Saksi ni Jehova ug sa Kakristiyanohan. Ang kalainan mas pang nadayag samtang ang moral nga mga isyu nga nahimo nang naandan kinahanglang atubangon sa tanang nangangkong mga Kristohanon.

“Likayi ang Pakighilawas”

Ang Kristohanong sukdanan mahitungod sa seksuwal nga moralidad dugay nang gihan-ay sa yanong pinulongan sa Bibliya. “Kay mao kini ang pagbuot sa Diyos, ang pagbalaan kaninyo, nga kamo managlikay sa pakighilawas . . . Kay ang Diyos wala magtawag kanato, alang sa kahugawan, kondili sa pagkabalaan. Busa, ang tawo nga magasalikway niini, wala magsalikway sa tawo, kondili sa Diyos.” (1 Tes. 4:​3-8) “Himoa ninyo nga ang kaminyoon magmadungganon sa tanan, ug himoa ninyo nga ang higdaanan sa kaminyoon dili mahugawan, kay ang Diyos magasilot ra sa mga makihilawason ug mga mananapaw.” (Heb. 13:4) “Nasayod ba kamo nga ang mga dili matarong dili makapanunod sa gingharian sa Diyos? Ayaw kamo pagpalimbong. Walay mga makihilawason, . . . ni mga mananapaw, ni mga lalaki nga gitipigan alang sa dili-kinaiyanhong mga katuyoan, ni mga lalaki nga modulog sa mga lalaki . . . ang makapanunod sa gingharian sa Diyos.”​—1 Cor. 6:​9, 10.

Diha sa Watch Tower, ang pagtagad gidala sa maong sukdanan alang sa tinuod nga mga Kristohanon ingon ka sayo sa Nobyembre 1879. Apan wala kana hisgotig sublisubli o sa detalyado nga daw kana usa ka dakong suliran taliwala sa sayong mga Estudyante sa Bibliya. Ugaling, samtang ang tinamdan sa kalibotan nahimong mas matugoton, ang dugang pagtagad gipunting niining panginahanglana, ilabina sa mga tuig sa Gubat sa Kalibotan II. Kinahanglanon kini tungod kay ang pila taliwala sa mga Saksi ni Jehova nagsunod sa panglantaw nga basta sila puliki sa pagsangyaw, ang diyutayng kaluag bahin sa seksuwal nga moralidad maoy usa lamang ka personal nga butang. Tinuod nga ang The Watchtower sa Marso 1, 1935, tin-awng nagpahayag nga ang pagpakig-ambit sa ministeryo sa kanataran wala magtugot kanila alang sa imoral nga panggawi. Apan dili tanan ang nagpadapat niining tambag  sa ilang kaugalingon. Busa, sa isyu niini sa Mayo 15, 1941, ang The Watchtower naghisgot pag-usab sa butang, ug sa detalyado, diha sa artikulong nag-ulohang “Ang Adlaw ni Noe.” Gipunting niini nga ang seksuwal nga kahiwian sa adlaw ni Noe maoy usa ka katarongan nganong gilaglag sa Diyos ang kalibotan niadtong panahona, ug iyang gipakita nga ang gihimo sa Diyos kaniadto naghulad sa iyang pagahimoon sa atong adlaw. Sa yanong pagkasulti kana nagpasidaan nga ang maghuhupot-sa-integridad nga alagad sa Diyos dili makagugol sa bahin sa iyang adlaw sa pagbuhat sa kabubut-on sa Ginoo ug unya, human sa pila ka oras, magpatuyang sa “mga buhat sa unod.” (Gal. 5:​17-21) Kini gipasundan pa, diha sa Hulyo 1, 1942 nga The Watchtower, pinaagi sa laing artikulo nga nagsaway sa panggawi nga dili uyon sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya alang sa dili-minyo ug alang sa minyong mga tawo. Walay mausa ang makahinapos nga ang pagpakig-ambit diha sa publikong pagsangyaw sa mensahe sa Gingharian ingong usa ka Saksi ni Jehova naghatag ug pagtugot alang sa haluag nga pagkinabuhi. (1 Cor. 9:27) Sa lakaw sa panahon, mas estrikto pang mga lakang ang pagahimoon aron panalipdan ang moral nga kahinlo sa organisasyon.

Ang pila kaniadto nga gustong mahimong mga Saksi ni Jehova nagdako sa mga dapit diin ang sulayng-kaminyoon dinawat, diin gitugotan ang pakigsekso sa mga kaslonon, o diin ang pagpuyopuyo sa mga tawong dili legal ang kaminyoon giisip nga normal. Pipila ka minyong mga pares naningkamot sa pagtuman sa selibasiya. Ang ubang mga indibiduwal, bisan tuod dili diborsiyado, sa dili maalamon nakigbulag sa ilang mga kapikas. Aron matagan-an ang gikinahanglang giya, ang The Watchtower, sa katuigang 1950, nagtagad niining tanang kahimtang, nga naghisgot sa mga responsabilidad sa kaminyoon, nagpasiugda sa pagdumili sa Bibliya sa pakighilawas, ug nagpatin-aw kon unsa ang pakighilawas, aron walay kalibog. b​—Buh. 15:​19, 20; 1 Cor. 6:18.

Sa mga dapit diin ang mga tawong nagsugod nag pakig-uban sa organisasyon ni Jehova dili seryoso sa pagtuman sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya, kini gihatagan ug linaing pagtagad. Mao nga, niadtong 1945, sa dihang si N. H. Knorr, ang ikatulong presidente sa Watch Tower Society, didto sa Costa Rica, siya midiskurso bahin sa Kristohanong moralidad diin siya miingon: “Kamong tanan nga ania dinhi karong gabhiona nga may kaipon nga babaye apan dili legal ang inyong kaminyoon, may ikatambag ako kaninyo. Pangadto kamo sa Simbahang Katoliko ug magpamembro didto, tungod kay didto mahimo ninyo kanang mga butanga. Apan kini maoy organisasyon sa Diyos, ug dili ninyo mahimo kanang mga butanga dinhi.”

Sugod sa katuigang 1960, sa dihang ang mga homoseksuwal nahimong mas mapasundayagon sa ilang mga buhat, daghang simbahan ang naglantugi bahin niana, unya nagdawat kanila ingong mga membro. Ang pila ka simbahan karon moordenar pa gani ug mga homoseksuwal ingong mga klerigo. Aron matabangan ang sinserong mga tawong may mga pagduhaduha bahin niining mga butanga, ang mga publikasyon sa mga Saksi ni Jehova naghisgot usab niining mga isyuha. Apan taliwala sa mga Saksi, wala gayoy pagduhaduha kon sa unsang paagi  pagalantawon ang homoseksuwalidad. Ngano man? Tungod kay ang mga gibaod sa Bibliya wala nila isipang morag opinyon lamang sa mga tawo sa laing kapanahonan. (1 Tes. 2:13) Malipayon silang nagdumala ug mga pagtuon sa Bibliya uban sa mga homoseksuwal aron mahibaloan nila ang mga kinahanglanon ni Jehova, ug ang maong mga tawo mahimong motambong sa mga tigom sa mga Saksi aron maminaw, apan walay mausa nga nagpadayon sa pagkahomoseksuwal ang mahimong usa ka Saksi ni Jehova.​—1 Cor. 6:​9-11; Jud. 7.

Ning ulahing katuigan ang seksuwal nga pagpatuyang sa dili minyong mga batan-on nahimong kasagaran diha sa kalibotan. Ang mga batan-on diha sa pamilya sa mga Saksi ni Jehova nakabati sa kapit-os, ug ang pila misugod sa pagsagop sa mga paagi sa kalibotan sa palibot nila. Sa unsang paagi ang organisasyon misagubang niining kahimtanga? Ang mga artikulo nga gidesinyo aron tabangan ang mga ginikanan ug mga batan-on sa pagtan-aw sa mga butang sa Kasulatanhong paagi gipatik diha sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! Gipasundayag ang tinuod-kinabuhing mga drama sa mga kombensiyon aron matabangan ang tanan nga masayod sa mga ibunga sa pagsalikway sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya ug sa mga kaayohan sa pagsugot sa mga sugo sa Diyos. Usa sa mga nauna niini, nga gipasundayag niadtong 1969, nag-ulohang “Ang mga Tunok ug mga Lit-ag Anaa sa Agianan sa Usa nga Independente.” Linaing mga libro giandam aron tabangan ang mga batan-on sa pag-apresyar sa kaalam sa tambag sa Bibliya. Kini naglakip sa Ang Imong Pagkabatan-on​—Pagpahimulos sa Labing Maayo Niini (gipatik sa Ingles niadtong 1976) ug Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on​—Mga Tubag nga Mosaler (gipatik niadtong 1989). Ang lokal nga mga ansiano naghatag ug personal espirituwal nga tabang sa mga indibiduwal ug sa mga pamilya. Ang mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova napanalipdan usab pinaagi sa pagpalagpot sa dili-mahinulsolong mga mamumuhat ug daotan.

Ang pagkahugno sa moral sa kalibotan wala motultol ngadto sa mas matugotong panglantaw taliwala sa mga Saksi ni Jehova. Sa kasukwahi, ang Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova labi pang nagpasiugda sa panginahanglan nga likayan dili lamang ang dili hustong seksuwal nga mga buhat apan usab ang mga impluwensiya ug mga kahimtang nga nagaut-ot sa moral nga mga sukdanan. Sa milabayng tulo ka dekada, kana nakahatag ug instruksiyon sa pagpalig-on sa mga indibiduwal batok sa “tinagong mga sala” sama sa masturbasyon ug sa pagpasidaan kanila sa kapeligrohan sa pornograpiya, mga drama sa telebisyon o radyo, ug musika nga may makadaot nga epekto. Mao nga, samtang ang dagan sa moral sa kalibotan paubos, ang iya sa mga Saksi ni Jehova pataas.

Pamilyahanong Kinabuhi Gimandoan sa Diyosnong mga Sukdanan

Ang lig-ong pagsunod sa sukdanan sa Bibliya sa seksuwal nga moralidad nakahatag ug dakong kaayohan sa pamilyahanong kinabuhi sa mga Saksi ni Jehova. Apan ang pagkahimong usa sa mga Saksi ni Jehova dili garantiya nga ang usa ka tawo wala nay suliran sa sulod sa panimalay. Bisan pa niana, ang mga Saksi kombinsido nga ang Pulong sa Diyos nagahatag sa kinamaayohang tambag kon unsaon pagsagubang ang maong mga suliran. May nabatonan silang daghang tagana nga gihimo pinaagi sa organisasyon aron tabangan sila sa pagpadapat nianang  tambaga; ug sa dihang ilang subayon kana, ang mga sangpotanan, sa pagkatinuod, makaayo.

Ingon ka sayo sa 1904, ang ikaunom nga tomo sa Studies in the Scriptures naghatag ug masangkarong panaghisgot bahin sa mga responsabilidad sa kaminyoon ug sa mga obligasyon sa ginikanan. Sukad niadto, gatosan ka artikulo ang napatik ug ubay-ubayng diskurso ang nahatag sa matag kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova aron tabangan ang kada membro sa pamilya sa pag-apresyar sa iyang hinatag-Diyos nga papel. Kining edukasyon mahitungod sa maayong pamilyahanong kinabuhi dili lamang alang sa bag-ong mga minyo apan maoy nagapadayong programa nga naglangkit sa tibuok kongregasyon.​—Efe. 5:​22–6:4; Col. 3:​18-21.

Ang Poligamiya ba Pagadawaton?

Bisan pag ang mga kustombre nga nagaapektar sa kaminyoon ug pamilyahanong kinabuhi nagkalahi gikan sa usa ka yuta ngadto sa lain, ang mga Saksi ni Jehova nakaila nga ang mga sukdanang gihatag sa Bibliya mapadapat sa tanang dapit. Samtang ang ilang buluhaton nagpadayon sa Aprika niining ika-20ng siglo, ang mga Saksi nagtudlo didto, sama sa ilang gihimo sa tanang dapit, nga ang Kristohanong kaminyoon nagtugot lamang ug usa ka kapikas sa kaminyoon. (Mat. 19:​4, 5; 1 Cor. 7:2; 1 Tim. 3:2) Bisan pa, gatos-gatos ang midawat sa pagyagyag sa Bibliya sa idolatriya ug malipayong midawat sa gitudlo sa mga Saksi ni Jehova mahitungod sa Gingharian sa Diyos apan nangabawtismohan nga wala mobiya sa poligamiya. Sa pagtul-id niining kahimtanga, ang The Watchtower sa Enero 15, 1947, mipasiugda nga ang Kristiyanidad dili motugot sa poligamiya, walay sapayan sa lokal nga kustombre. Usa ka sulat ang gipadala ngadto sa mga kongregasyon nga nagpahibalo sa tanang nangangkong mga Saksi ni Jehova apan daghag asawa nga sila gihatagan ug unom ka bulan aron ipasibo ang ilang kaminyoon uyon sa sukdanan sa Bibliya. Kini gipalig-on pinaagi sa usa ka diskursong gihatag ni Brader Knorr sa usa niya ka pagduaw sa Aprika niadtong samang tuig.

Sa Nigeria, daghang tawo sa kalibotan ang mitagna nga ang mga panlimbasog sa mga Saksi ni Jehova nga wagtangon ang poligamiya gikan sa ilang mga membro magkahulogan nga mangawala ang mga membro. Ug tinuod nga dili tanang poligamista nga sayong nabawtismohan ingong mga Saksi ang mihimo sa gikinahanglang mga kausaban bisan niadtong 1947. Pananglitan, si Asuquo Akpabio, usa ka nagapanawng magtatan-aw, miasoy nga ang iyang gisak-ang Saksi sa Ifiayong sa tungang-gabii nagpukaw kaniya ug mihangyo nga iyang usbon ang pahibalo mahitungod sa gibaod nga usa lang ka asawa. Tungod kay midumili siya sa pagbuhat sa ingon, giabog siya sa iyang gisak-an ngadto sa nagbunok nga ulan niadtong gabhiona.

Apan ang gugma alang kang Jehova nakahatag sa uban sa gikinahanglang kusog sa pagtuman sa iyang mga sugo. Ania ang pipila lamang kanila. Sa Zaire usa ka lalaki nga kanhi Katoliko ug daghag asawa nagpahawa sa iyang duha ka asawa aron mahimong Saksi ni Jehova, bisan pag ang pagpahawa sa labing-gihigugma tungod kay siya dili mao ang ‘asawa sa iyang pagkabatan-on’ maoy usa ka grabeng pagsulay sa iyang pagtuo. (Prov. 5:18) Sa Dahomey (karon Benin) usa ka kanhing Metodista nga may lima ka asawa ang mibuntog sa lisod legal nga mga babag aron makakuha sa gikinahanglang mga diborsiyo aron siya mahimong takos  sa bawtismo. Bisan pa niana, siya padayong nagsuportar sa iyang kanhing mga asawa ug ilang mga anak, sama sa ubang nagpahawa sa ilang ikaduhang mga asawa. Si Warigbani Whittington, usa ka Nigerianhon, maoy ikaduha sa duha ka asawa sa iyang bana. Sa dihang siya nakahukom nga ang pagpahimuot kang Jehova, ang tinuod nga Diyos, mao ang labing hinungdanong butang alang kaniya, iyang giatubang ang kasuko sa iyang bana ug unya sa iyang kaugalingong pamilya. Gitugotan siya sa pagbiya sa iyang bana, dala ang iyang duha ka anak, apan walay pinansiyal nga tabang​—wala gani bisan pangplete. Bisan pa, siya miingon: ‘Walay mausa sa materyal nga mga kaayohang akong gibiyaan ang ikatandi sa pagpahimuot kang Jehova.’

Komosta ang Diborsiyo?

Sa kayutaan sa Kasadpan dili sagad ang poligamiya, apan popular ang ubang mga tinamdan nga sumpaki sa Kasulatan. Usa niini mao ang ideya nga mas maayo pang magdiborsiyo kay sa usa ka dili-malipayong kaminyoon. Ning ulahing mga tuig ang pila ka Saksi ni Jehova misugod sa pag-awat niining espirituha, nga mokiha alang sa diborsiyo tungod sa mga hinungdan sama sa “pagkadili-magkaangay.” Sa unsang paagi kini gidumala sa mga Saksi? Usa ka masangkarong kampanya sa pag-edukar bahin sa tinamdan ni Jehova labot sa diborsiyo ang regular nga gihimo sa organisasyon alang sa kaayohan sa dugay nang mga Saksi ingon man sa gatosan ka libong nagadugang sa ilang gidaghanon kada tuig.

Sa unsang mga giya sa Bibliya gidala sa The Watchtower ang pagtagad? Ang mosunod, lakip sa uban: Diha sa rekord sa Bibliya sa unang tawhanong kaminyoon, ang pagkahiusa sa bana ug asawa gipasiugda; kini nag-ingon: ‘Ang lalaki kinahanglang moipon sa iyang asawa, ug sila mahimong usa ka unod.’ (Gen. 2:24) Sa ulahi, sa Israel, ang Balaod nagdili sa panapaw ug nagbaod ug kamatayon alang kang bisan kinsang maghimo niana. (Deut. 22:22-24) Gitugotan ang diborsiyo bisag dili tungod sa panapaw, apan lamang ‘tungod sa katig-a sa ilang kasingkasing,’ sama sa gisaysay ni Jesus. (Mat. 19:​7, 8) Unsay panglantaw ni Jehova sa batasang pagsalikway sa kapikas aron makaminyog lain? Ang Malakias 2:16 nag-ingon: “Siya nagdumot sa panagbulag.” Bisan pa, iyang gitugotan kadtong nagdiborsiyo sa pagpabilin diha sa kongregasyon sa Israel. Didto, kon ilang dawaton ang pagdisiplina ni Jehova sa iyang katawhan, ang ilang gahing kasingkasing basin sa lakaw sa panahon mapulihan ug humok nga kasingkasing, usa nga makapahayag ug tinuod nga gugma alang sa iyang mga dalan.​—Itandi ang Ezekiel 11:​19, 20.

Ang The Watchtower sa masubsob nag-ingon nga sa dihang si Jesus mihisgot sa diborsiyo sama sa gibatasan sa karaang Israel, iyang gipakita nga taliwala sa iyang mga sumusunod mas hataas nga sukdanan ang pagatukoron. Siya miingon nga ang bisan kinsang magdiborsiyo sa iyang asawa gawas kon ang hinungdan maoy pakighilawas (por·neiʹa, “supak sa balaod nga pakigsekso”) ug maminyog lain, siya nakapanapaw; ug bisan dili na siya maminyo pag-usab, giladlad niya ang iyang asawa sa panapaw. (Mat. 5:32; 19:9) Mao nga, ang The Watchtower nagpunting nga alang sa mga Kristohanon ang bisan unsang diborsiyo maoy mas labawng seryoso kay sa kaniadto sa Israel. Samtang ang Kasulatan wala magsugo nga ang tanang magdiborsiyo palagpoton gikan sa kongregasyon, kadtong  nanapaw nga dili mahinulsolon palagpoton usab sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova.​—1 Cor. 6:​9, 10.

Ning ulahing katuigan may nahitabong dagkong mga kausaban sa mga tinamdan sa kalibotan mahitungod sa kaminyoon ug pamilyahanong kinabuhi. Bisan pa niana, ang mga Saksi ni Jehova padayong nagasunod sa mga sukdanang gihatag sa Diyos, ang Tigmugna sa kaminyoon, sumala sa natala diha sa Bibliya. Nga naggamit nianang mga giya, sila naningkamot nga makatabang sa mga tawong may matinud-anong kasingkasing sa pagsagubang sa lisod nga mga kahimtang nga nasugamakan sa daghan.

Ingong sangpotanan, dagkong mga kausaban ang nahimo diha sa mga kinabuhi sa daghang nagdawat sa instruksiyon sa Bibliya gikan sa mga Saksi ni Jehova. Mga lalaking kanhi tigkulatag asawa, mga lalaking dili mopas-an sa ilang mga responsabilidad, mga lalaking motaganag materyal apan wala motagana sa emosyonal ug espirituwal nga paagi​—libolibo sa mga ingon ang nangahimong mahigugmaong mga bana ug amahan nga nagtagad ug maayo sa ilang mga panimalay. Mga babayeng independente kaayo, mga babayeng nagpasagad sa ilang mga anak ug wala mag-atiman sa ilang kaugalingon o sa ilang balay​—daghan niini nangahimong mga asawa nga matinahuron sa pagkaulo ug nagsubay sa kursong nahimong hinungdan nga sila gihigugma pag-ayo sa ilang mga bana ug mga anak. Mga batan-ong sa kaway-ulaw masupakon sa ilang ginikanan ug sa linangkob rebelyoso sa katilingban, mga batan-ong nanagdaot sa ilang kaugalingong kinabuhi pinaagi sa mga butang nga ilang ginahimo ug sa ingon nagdalag kagul-anan sa ilang mga ginikanan​—daghan niini nakabaton ug diyosnong katuyoan sa kinabuhi, ug kini nakatabang sa pag-usob sa ilang personalidad.

Siyempre, usa ka importanteng hinungdan sa kalamposan sulod sa pamilya mao ang kamatinud-anon sa usag-usa. Ang kamatinud-anon hinungdanon usab diha sa ubang mga relasyon.

Asa Kutob ang Panginahanglan sa Kamatinud-anon?

Ang mga Saksi ni Jehova nakaila nga ang kamatinud-anon gikinahanglan sa tanang butang nga ilang himoon. Ingong pasikaranan sa ilang panglantaw, sila nagpunting sa mga kasulatan sama sa mosunod: Si Jehova mismo mao “ang Diyos sa kamatuoran.” (Sal. 31:5) Sa laing bahin, sumala sa giingon ni Jesus, ang Yawa mao “ang amahan sa bakak.” (Juan 8:44) Busa, masabot nga lakip sa mga butang nga gidumtan ni Jehova mao “ang bakakong dila.” (Prov. 6:​16, 17) Ang iyang Pulong nagaingon kanato: “Karon nga inyo nang gibiyaan ang kabakakan, isulti ninyo ang tinuod.” (Efe. 4:25) Ug dili lang gikinahanglang mosulti ang mga Kristohanon sa kamatuoran apan, sama kang apostol Pablo, sila kinahanglang ‘magkinabuhi sa ilang kaugalingon nga matinud-anon diha sa tanang butang.’ (Heb. 13:18) Walay dapit sa kinabuhi nga ang mga Saksi ni Jehova sa makataronganon mopadapat ug laing hugpong sa mga sukdanan.

Sa dihang miduaw si Jesus sa balay sa maniningil sa buhis nga si Zaqueo, ang lalaki midawat nga ang iyang mga pamaagi sa pagpaningil dili maayo, ug siya mihimog mga lakang aron makabayad sa kanhing mga buhat sa pangilkil. (Luc. 19:8) Ning bag-o pang katuigan, aron makabaton ug usa ka hinlong tanlag sa atubangan sa Diyos, ang pila ka tawong misugod sa pagpakig-uban sa mga Saksi ni  Jehova naghimog samang aksiyon. Pananglitan, sa Espanya usa ka namatud-ang kawatan misugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Sa wala madugay ang iyang tanlag misugod paghasol kaniya; busa iyang gipang-uli ang kinawat nga mga butang ngadto sa iyang kanhing amo ug sa iyang mga silingan, ug unya midala sa ubang mga butang ngadto sa polis. Gipabayad siya ug multa ug mialagad ug mubong panahon sa bilanggoan, apan karon siya may usa na ka hinlong tanlag. Sa Inglaterra, tapos lamang sa duha ka bulan nga pagtuon sa Bibliya uban sa usa ka Saksi ni Jehova, usa ka kanhing kawatan sa diyamante mihurar sa polis, kinsa natingala; sila nangita kaniya sulod sa unom ka bulan. Sulod sa duha ug tunga ka tuig nga iyang gigugol sa bilanggoan, siya nagtuon ug maayo sa Bibliya ug nakakat-on sa pagpaambit sa mga kamatuoran sa Bibliya ngadto sa uban. Tapos sa pagpagawas kaniya gipresentar niya ang iyang kaugalingon alang sa bawtismo ingong usa sa mga Saksi ni Jehova.​—Efe. 4:28.

Ang dungog sa mga Saksi ni Jehova tungod sa kamatinud-anon ilado kaayo. Ang mga amo nasayod nga dili lamang kay ang mga Saksi dili mangawat kanila apan sila dili mamakak o mousob sa mga rekord kon sugoon sa ilang mga amo​—dili, bisan gani hulgaong papahawaon sa ilang trabaho. Alang sa mga Saksi ni Jehova ang usa ka maayong relasyon uban sa Diyos mas hinungdanon kay sa pag-uyon ni bisan kinsang tawo. Ug sila nakasabot nga, bisag asa man sila o bisag unsay ilang ginahimo, “ang tanang butang makita ug binuksan nga dayag sa mga mata niya kang kinsa magahatag ra unya kitag husay.”​—Heb. 4:13; Prov. 15:3.

Sa Italya ang mantalaang La Stampa miingon mahitungod sa mga Saksi ni Jehova: “Ilang gibuhat kon unsay ilang giwali . . . Ang maayong mga pamatasan sa paghigugma sa silingan, pagdumili sa gahom, walay-kapintasan ug personal nga kamatinud-anon (nga alang sa kadaghanang mga Kristiyano maoy ‘mga latid sa Dominggo’ nga maayo lamang iwali gikan sa pulpito) mingsuhop ngadto sa ilang ‘adlaw-adlawng’ paagi sa pagkinabuhi.” Ug sa Tinipong Bansa, si Louis Cassels, editor sa relihiyon alang sa United Press International, Washington, D.C., nagsulat: “Ang mga Saksi nagasunod sa ilang mga tinuohan uban sa tumang kamatinumanon, bisan pag ang pagbuhat niana dako kaayog bili.”

Nganong ang Pagsugal Sukad Dili Usa ka Isyu Taliwala Kanila

Sa miaging mga panahon, ang kamatinud-anon sa linangkob nalangkit sa kaandam sa pagtrabahong makugihon.  Ang sugal, nga mao, ang pagpamasin sa usa ka kantidad sa salapi sa pagtaya sa resulta sa usa ka dula o ubang bangga, sa linangkob tinamay sa katilingban. Apan samtang ang hakog, kinahanglang-madato nga espiritu misugod pagsuhop sa ika-20ng siglo, ang sugal​—legal ug ilegal​—mikaylap. Kana gipaluyohan dili lamang sa kriminal nga sindikato apan sa subsob usab sa mga simbahan ug sekular nga mga kagamhanan aron makapatunghag salapi. Sa unsang paagi kining kausaban sa tinamdan sa katilingban gisagubang sa mga Saksi ni Jehova? Pinasikad sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Ingon sa gipakita sa ilang mga publikasyon, walay espisipikong sugo diha sa Bibliya nga nagaingon, Ayaw kamo pagsugal. Apan ang bunga sa sugal kanunayng daotan, ug kining dunot nga bunga giyagyag sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! sulod sa tunga sa siglo. Dugang pa, kining mga magasina nagpakita nga ang pagsugal sa bisan unsang porma naglangkit sa mga tinamdang batok niana nagpasidaan ang Bibliya. Pananglitan, ang gugma sa salapi: “Kay ang pagkamahigugmaon sa salapi mao ang gamot sa tanang matang sa pagkadaotan.” (1 Tim. 6:10) Ug ang kahakog: “Ni maghinakog ka sa pagkaibog . . . sa bisan unsa nga butang nga iya sa imong isigkatawo.” (Deut. 5:21; itandi ang 1 Corinto 10:24.) Usab ang kadalo: “Hunong sa pagpakig-uban kang bisan kinsa nga nagapakaigsoon kon kana . . . usa ka dalo nga tawo.” (1 Cor. 5:11) Ingong dugang, ang Bibliya nagpasidaan batok sa pagpakitabang sa “Suwerte” nga daw kini usa ka matang sa labaw-kinaiyanhong kusog nga makahatag ug mga pabor. (Isa. 65:11) Tungod kay ilang gituohan kining Kasulatanhong mga tambag, ang mga Saksi ni Jehova kusganong nagsalikway sa sugal. Ug sukad niadtong 1976 naningkamot sila pag-ayo nga malikayan diha sa ilang pundok ang bisan kinsa kansang sekular nga trabaho nga sa tin-aw magpaila kanila ingong bahin sa balay pasugalan.

Ang sugal dili gayod tinuod nga suliran taliwala sa mga Saksi ni Jehova. Sila nasayod nga inay kay sugnoran ang espiritu sa ganansiya pinaagi sa kapildihan sa uban, ang Bibliya nagdasig kanila sa pagbudlay, nga magmatinud-anon sa pag-atiman sa gipiyal kanila, nga magmanggihatagon, nga magpaambit kanilang nanginahanglan. (Efe. 4:28; Luc. 16:10; Roma 12:13; 1 Tim. 6:18) Mamatikdan ba dayon kini sa uban nga nakiglabot kanila? Oo, ilabina na sa mga tawong nakiglabot kanila sa negosyo. Dili gayod katingad-an nga ang sekular nga mga amo mangita sa mga Saksi ni Jehova ingong mga empleyado tungod kay sila nasayod sa ilang pagkamatanlagon ug pagkakasaligan. Ilang nasabtan nga ang relihiyon sa mga Saksi mao ang nakapahimo kanilang ingong matang sa mga tawo.

Komosta ang Tabako ug Pag-abuso sa Droga?

Ang Bibliya wala maghisgot ug tabako, ni kana nagbatbat sa uban pang mga droga nga giabuso sa atong adlaw. Apan kana nagahatag ug mga giya nga nakatabang sa mga Saksi ni Jehova sa pagtino kon unsang kurso sa pamatasan ang makapahimuot sa Diyos. Mao nga, sukad niadtong 1895, sa dihang ang Watch Tower mikomento bahin sa paggamit sa tabako, kana nagdala sa pagtagad ngadto sa 2 Corinto 7:​1, nga nagaingon: “Sanglit nakabaton man kita niining maong mga saad, mga hinigugma, hinloan ta ang atong kaugalingon sa tanang kahugawan sa lawas ug espiritu, ug hingpiton ang pagkabalaan diha sa atong pagkahadlok sa Diyos.”

 Sa daghang katuigan kanang tambaga morag igo na. Apan sa dihang ang mga kompaniya sa tabako migamit sa panganunsiyo aron himoong madanihon ang pagpanabako, ug unya mikaylap ang pag-abuso sa “ilegal” nga mga droga, labaw pa ang gikinahanglan. Ang ubang mga prinsipyo sa Bibliya gipatataw: pagtahod kang Jehova, ang Maghahatag sa kinabuhi (Buh. 17:​24, 25); gugma sa silingan (Sant. 2:8), ug ang kamatuoran nga ang usa ka tawo nga wala mahigugma sa iyang isigkatawo wala gayod mahigugma sa Diyos (1 Juan 4:20); usab pagsugot sa sekular nga mga magmamando (Tito 3:1). Gipatin-aw nga ang Gregong pulong phar·ma·kiʹa, nga sa lintunganay nagkahulogang “paggamit ug droga,” gigamit sa mga magsusulat sa Bibliya sa paghisgot sa “buhat sa espiritismo” tungod sa paggamit sa mga droga diha sa espiritistikong mga buhat.​—Gal. 5:20.

Balik niadtong 1946, ang magasing Consolation nagyagyag sa subsob limbongang kinaiya sa mga binayrang testimoniya nga gigamit sa mga panganunsiyo sa sigarilyo. Sa dihang ang siyentipikanhong mga ebidensiya mabatonan na, ang puli sa Consolation, ang Pagmata!, mibandilyo usab sa pamatuod nga ang pagpanabako nagapahinabog kanser, sakit sa kasingkasing, kadaot sa gisabak nga bata, ug kadaot sa mga wala manabako nga napugos sa paghanggab sa hangin nga puno sa aso sa sigarilyo ingon man sa ebidensiya nga ang nikotina makagiyan. Ang pagtagad gidala ngadto sa makahubog nga epekto sa marijuana ug sa ebidensiya nga ang paggamit niana mosangpot sa kadaot sa utok. Sa susama ang grabeng mga kapeligrohan sa ubang makagiyang mga droga gihisgotan nga sublisubli alang sa kaayohan sa mga magbabasa sa mga publikasyon sa Watch Tower.

Dugay na kaayo sa wala pa ang mga ahensiya sa kagamhanan miuyon labot sa kinutoban sa ilang pagpasidaan sa mga tawo sa kadaot gikan sa paggamit sa tabako, ang The Watchtower, sa isyu niana sa Marso 1, 1935, nagpatin-aw nga walay mausa nga nagagamit sa tabako ang mahimong membro sa kawani sa hedkuwarter sa Watch Tower Bible and Tract Society o mahimong usa sa iyang tinudlong mga hawas. Tapos nga ang tanang mga alagad diha sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova gitudlo sa Sosyedad (ang maong kahikayan gisugdan niadtong 1938), ang The Watchtower sa Hulyo 1, 1942, nag-ingon nga ang pagdili sa paggamit sa tabako mapadapat usab niining tinudlong mga alagad. Sa pila ka dapit ubay-ubayng mga tuig ang nilabay una pa mapatuman kana sa bug-os. Hinuon, ang kadaghanan sa mga Saksi ni Jehova paborableng misanong sa Kasulatanhong tambag ug sa maayong panig-ingnan sa nanguna taliwala nila.

Ingong dugang abanteng tikang diha sa mapadayonong pagpadapat nianang tambag sa Bibliya, walay mausa nga nagapanabako pa ang pagadawaton alang sa bawtismo gikan sa 1973 paunahan. Sulod sa sunod nga mga bulan, kadtong aktibong nalangkit sa pagpananom ug tabako o diha sa pagpasiugda sa pamaligya sa tabako gitabangan sa pagsabot nga dili sila makapadayon sa pagbuhat niana ug pagadawaton ingong mga Saksi ni Jehova. Ang tambag sa Pulong sa Diyos kinahanglang ipadapat nga mapadayonon sa matag bahin sa kinabuhi. Ang maong mga pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya kon bahin sa paggamit sa tabako, marijuana, ug sa gikatawag nga isog nga mga droga nakapanalipod sa mga Saksi. Pinaagi sa paggamit sa Kasulatan, sila usab nakaarang sa pagtabang sa libolibong tawo kansang mga kinabuhi gidaot sa pag-abuso sa droga.

 Ang Alkoholikong mga Ilimnon Lahi Ba?

Ang mga publikasyon sa Watch Tower wala mosagop sa panglantaw nga ang pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon susama sa pag-abuso sa droga. Nganong wala? Sila misaysay: Ang Maglalalang nahibalo kon sa unsang paagi kita gihimo, ug ang iyang Pulong nagatugot sa kasarangang paggamit sa alkoholikong ilimnon. (Sal. 104:15; 1 Tim. 5:23) Apan ang Bibliya usab nagpasidaan batok sa ‘sobrang pag-inom,’ ug kusganong nagsaway sa paghubog.​—Prov. 23:​20, 21, 29, 30; 1 Cor. 6:​9, 10; Efe. 5:18.

Tungod kay ang hinobrang pag-inom sa makahubog nga ilimnon nagdaot sa mga kinabuhi sa daghang tawo, si Charles Taze Russell mismo miuyon sa bug-os nga paglikay niana. Bisan pa, iyang gidawat nga si Jesus sa tinuod migamit ug bino. Panahon sa ika-19ng siglo ug sa sayong bahin sa ika-20ng siglo, may grabeng pagkaukay sa publiko tungod sa legal nga pagdili sa alak sa Tinipong Bansa. Ang Watch Tower dayag nga mipahayag ug simpatiya uban niadtong nagsulay sa pagpakigbugno sa kadaot gumikan sa alak, apan wala kini moduyog kanila sa ilang kampanya sa pagpasa ingong balaod nga magdili sa alak. Hinuon, ang magasin mipunting gayod sa kadaot gumikan sa pagpatuyang ug sa subsob mipahayag nga mas maayong likayan na lang ang bino ug alak. Kadtong mibati nga makagamit ug alak nga makasaranganon gidasig sa pagtagad sa Roma 14:​21, nga nagaingon: “Mas maayo nga dili mokaon ug unod o moinom ug bino o mohimog bisan unsa nga makapandol sa imong igsoon.”

Ugaling, niadtong 1930, sa dihang ang superintendente sa Anti-Saloon League sa Tinipong Bansa naghingapin sa pagpangangkon nga ang iyang organisasyon maoy “gianak sa Diyos,” si J. F. Rutherford, nga kaniadto presidente sa Watch Tower Society, migamit sa okasyon sa paghatag ug mga diskurso sa radyo nga nagpakita nga ang maong pangangkon susamag pasipala sa Diyos. Ngano? Tungod kay ang Pulong sa Diyos wala magdili sa tanang paggamit sa bino; tungod kay ang mga balaod sa pagdili dili makapahunong sa paghubog, nga maoy tinuod nga gisaway sa Diyos; ug tungod kay ang mga balaod sa pagdili, hinuon, nakapahinabo ug ilegal nga paggama ug alak ug kadunotan sa kagamhanan.

Ang paggamit sa alkoholikong mga ilimnon o ang dili paggamit niana gilantaw ingong usa ka personal nga butang taliwala sa mga Saksi ni Jehova. Apan sila nagasunod sa Kasulatanhong panginahanglan nga ang mga magtatan-aw angayng “magmakasaranganon.” Kanang ekspresyona gihubad gikan sa Gregong ne·phaʹli·on, nga nagkahulogan, sa literal, ‘dili hubog, kasarangan; paglikay sa bino, sa bug-os man o sa labing menos gikan sa dili kasarangang paggamit.’ Ang ministeryal nga mga alagad usab kinahanglang mga lalaki nga “dili palainom.” (1 Tim. 3:​2, 3, 8) Busa, ang palainom dili takos alang sa linaing mga pribilehiyo sa pag-alagad. Ang kamatuoran nga kadtong nanguna taliwala sa mga Saksi ni Jehova nagpakitag maayong panig-ingnan, sila may kagawasang manulti sa pagtabang sa uban nga basin nakiling nga mosandig sa alkoholikong ilimnon aron masagubang ang kabug-at o tingali, sa pagkatinuod, nanginahanglang dili na gayod moinom aron magpabiling tin-awg hunahuna. Unsay mga sangpotanan?

Ingong pananglitan, usa ka taho sa mantalaan gikan sa tunga-habagatang Aprika nag-ingon: “Sumala sa mga taho, kadtong mga dapit diin kusganon ang  mga Saksi ni Jehova taliwala sa mga Aprikanhon sa karon maoy mga dapit nga walay samok kay sa kasarangang dapit. Sa tino sila kanunayng aktibo batok sa mga samokan, sa pamarang, sa paghubog ug kapintasan sa bisan unsang matang.”​—The Northern News (Zambia).

Ang laing hinungdanong paagi nga ang pamatasan sa mga Saksi ni Jehova nalahi gikan nianang iya sa kalibotan maoy may labot sa​—

Pagtahod sa Kinabuhi

Ang maong pagtahod nagsumikad sa pag-ila sa kamatuoran nga ang kinabuhi maoy gasa gikan sa Diyos. (Sal. 36:9; Buh. 17:​24, 25) Kini naglakip sa pagkasabot nga bisan gani ang kinabuhi sa gisabak maoy bililhon sa mga mata sa Diyos. (Ex. 21:​22-25; Sal. 139:​1, 16) Kini nagaila nga “ang matag-usa kanato mohatag ug husay alang sa iyang kaugalingon ngadto sa Diyos.”​—Roma 14:12.

Uyon niining mga prinsipyoha sa Bibliya, ang mga Saksi ni Jehova mapadayonong nagdumili sa aborsiyon. Sa paghatag ug maayong giya sa iyang mga magbabasa, ang magasing Pagmata! nakatabang kanila sa pag-apresyar nga ang kaputli maoy usa ka balaang kinahanglanon; kana naghisgot ug maayo sa mga kahibulongan sa proseso sa pagpanganak ingon man sa sikolohikal ug pisiyolohikal nga mga bahin nga nalangkit diha sa pagpanganak. Sa tapos-Gubat sa Kalibotan II nga panahon, samtang ang aborsiyon nahimong kasagaran, ang The Watchtower tin-awng nagpakita nga kanang buhata maoy supak sa Pulong sa Diyos. Sa prangka, ang isyu sa Disyembre 15, 1969, nag-ingon: “Ang aborsiyon tungod lamang sa paglikay sa wala kagustohing anak maoy sama ra sa tinuyong pagkalas sa tawhanong kinabuhi.”

Nganong Dili Mosugot sa mga Pag-abuno sa Dugo

Ang pagtahod sa kinabuhi nga gipakita sa mga Saksi ni Jehova nakaapektar usab sa ilang tinamdan bahin sa mga pag-abuno sa dugo. Sa dihang ang pag-abuno sa dugo nahimong isyu sa ilang atubangan, ang The Watchtower, sa Hulyo 1, 1945, detalyadong misaysay sa Kristohanong panglantaw mahitungod sa kasagrado sa dugo. c Kana mipakita nga ang dugo sa hayop ug sa tawo nalakip sa balaang pagdili nga si Noe ug iyang mga kaliwatan nahimong obligado. (Gen. 9:​3-6) Gipatataw niini nga kining panginahanglana gipasiugda pag-usab diha sa unang siglong sugo nga ‘molikay gikan sa dugo’ ang mga Kristohanon. (Buh. 15:​28, 29) Kanang samang artikulo nagpatin-aw gikan sa Kasulatan nga ang mahalarong paggamit lamang sa dugo maoy inuyonan sa Diyos, ug sanglit kay ang mga halad nga hayop nga gihimo ubos sa Mosaikong Kasugoan naglandong sa halad ni Kristo, ang pagwalay sapayan sa panginahanglan nga ang mga Kristohanon ‘molikay sa dugo’ mahimong pamatuod sa kawalay-pagtahod alang sa halad lukat ni Jesu-Kristo. (Lev. 17:​11, 12; Heb. 9:​11-14, 22) Uyon nianang pagsabot sa mga butang, sugod niadtong 1961 si bisan kinsang dili motagad sa balaang kinahanglanon, nga modawat sa pag-abuno sa dugo, ug nagpadayag sa dili mahinulsolong  tinamdan palagpoton gikan sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova.

Sa sinugdanan, ang pisikal nga mga epekto sa pag-abuno sa dugo wala hisgoti diha sa mga publikasyon sa Watch Tower. Sa ulahi, sa dihang ang maong mga impormasyon mabatonan na, kana usab gipatik​—dili ingong rason nganong ang mga Saksi ni Jehova dili modawat sa pag-abuno sa dugo kondili aron sa pagpalig-on sa ilang apresasyon alang sa pagdili mismo sa Diyos sa paggamit sa dugo. (Isa. 48:17) Alang nianang katuyoana, niadtong 1961 ang maayong pagkadokumento nga pulyeto nga Blood, Medicine and the Law of God gipatik. Niadtong 1977 laing pulyeto gipatik. Kining usa, nag-ulohang Jehovah’s Witnesses and the Question of Blood, sa makausa pa nagpasiugda sa kamatuoran nga ang baroganan sa mga Saksi ni Jehova maoy relihiyoso, pinasikad sa gisulti sa Bibliya, ug wala masandig sa mga hinungdang magpameligro sa panglawas. Ang dugang bag-ong panaghisgot bahin sa ulohan gipakita niadtong 1990 diha sa pulyetong Sa Unsang Paagi ang Dugo Makaluwas sa Imong Kinabuhi? Pinaagi niining mga publikasyona, ang mga Saksi ni Jehova naningkamot gayod nga makuha ang kooperasyon sa mga doktor ug aron matabangan sila nga masabtan ang baroganan sa mga Saksi. Hinuon, sa daghang katuigan ang paggamit sa pag-abuno sa dugo gitamod gayod sa medikal nga propesyon.

Bisan pag ang mga Saksi ni Jehova moingon sa mga doktor nga sila walay relihiyosong pagsupak sa ubang pagtambal, ang dili pagdawat sa pag-abuno sa dugo dili sayon. Sa subsob, gigamitan ug hilabihang pamugos ang mga Saksi ug ilang mga pamilya aron mosugot sa kanhi naandang medikal nga pamaagi. Sa Puerto Rico, niadtong Nobyembre 1976, ang 45-anyos nga si Ana Paz de Rosario misugot nga disdisan ug sa kinahanglanong tambal apan mihangyo nga tungod sa iyang relihiyosong tinuohan, walay gamiton nga dugo. Bisan pa niana, kay nasangkapan sa mando sa korte, lima ka polis ug tulo ka nars miadto sa iyang lawak sa ospital lapas sa tungang gabii, naghikot kaniya sa iyang kama, ug nagpugos sa pag-abunog dugo kaniya, nga supak sa iyang kabubut-on ug sa iyang bana ug mga anak. Siya na-shock ug namatay. Kini dili lamang nag-inusarang kaso, ug dili lamang sa Puerto Rico nga ang maong mga panamastamas nahitabo.

Sa Denmark, ang mga ginikanang Saksi gigukod sa polis niadtong 1975 tungod kay wala sila mosugot nga abunohan ug dugo ang ilang batan-ong anak lalaki apan, hinuon, nangitag laing pagtambal. Sa Italya, niadtong 1982, usa ka magtiayon nga mahigugmaong nangitag medikal nga tabang sa upat ka nasod alang sa walay kaayohang sakit sa ilang anak nga babaye gisilotan ug 14 ka tuig sa bilanggoan sa sumbong nga pagbuno tapos mamatay ang batang babaye samtang giabunohag dugo nga gimando sa korte.

Sa subsob, may kalabotan sa mga pagsulay sa pinuwersang pag-abuno diha sa mga anak sa mga Saksi ni Jehova, ang hilabihang kasuko sa publiko gisugnoran sa pabalita sa masa. Sa pila ka higayon, bisag walay legal nga pagbista diin ang mga ginikanan mahimong makasulti, ang mga hukom nagmando nga ang ilang mga anak abunohan. Hinuon, sa kapin sa 40 ka kaso sa Canada, ang giabunohan nga mga bata giuli ngadto sa ilang mga ginikanan nga patay.

Dili tanang doktor ug mga hukom mouyon niining pinugos nga mga pamaagi. Ang pipila misugod sa pagdasig sa mas matinabangong tinamdan. Ang  pila ka doktor migamit sa ilang kahanas sa pagtambal nga walay dugo. Samtang nagbuhat niana, sila nakabaton ug daghang kasinatian diha sa tanang matang sa walay dugo nga pagdisdis. Ngadtongadto napadayag nga ang tanang matang sa pagdisdis mahimong himoon nga malamposon, sa mga hingkod ug mga masuso, nga walay pag-abuno sa dugo. d

Aron masanta ang dili kinahanglanong mga panaglalis diha sa emerhensiyang mga kahimtang, sayo niadtong katuigang 1960 ang mga Saksi ni Jehova misugod sa paghimog linaing pagduaw sa ilang mga doktor sa pagpakighisgot sa ilang baroganan ug mihatag kanila sa nagakaigong literatura. Sa ulahi mihangyo sila nga usa ka sinulat nga pahayag ang ibutang sa ilang indibiduwal medikal nga mga rekord nga nagpahayag nga dili sila abunohan ug dugo. Pag-abot sa katuigang 1970, sa linangkob gibatasan nila ang pagdala ug kard sa pagpasidaan sa medikal nga kawani sa kamatuoran nga sila dili abunohan ug dugo ubos sa bisan unsang kahimtang. Pagkatapos sa konsultasyon uban sa mga doktor ug mga abogado, ang kinaiya sa kard gipasibo aron mahimo kini nga usa ka legal nga dokumento.

Sa pagpaluyo sa mga Saksi ni Jehova niining determinasyon sa pagsanta nga mahimong abunohan ug dugo, sa pagwagtang sa mga dili pagsinabtanay sa bahin sa mga doktor ug mga ospital, ug sa pagtukod sa mas kooperatibong espiritu tali sa medikal nga mga institusyon ug sa mga pasyente nga Saksi, ang mga Hospital Liaison Committee gitukod ubos sa pagtultol sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova. Gikan sa maihap lang nga komite niadtong 1979, ang ilang gidaghanon mitubo ngadto sa kapin 800 diha sa kapin 70 ka kayutaan. Piniling mga ansiano ang gibansay ug naghatag sa maong serbisyo sa Amerika del Norte, Halayong Sidlakan, pangunang kayutaan sa Habagatang Pasipiko, Uropa, ug Latin Amerika. Ingong dugang sa pagpatin-aw sa baroganan sa mga Saksi ni Jehova, kining mga ansianoha mipaalinggat sa mga kawani sa ospital ngadto sa kamatuoran nga may balidong mga kapuli sa pag-abuno sa dugo. Sa mga kahimtang sa emerhensiya sila motabang sa paghimog mga konsultasyon tali sa gipakonsultahang doktor ug sa mga siruhano nga nakagunit na sa susamang mga kaso sa mga Saksi nga walay dugo. Kon kinahanglanon, kining mga komite nagaduaw dili lamang sa mga kawani sa ospital apan usab sa mga maghuhukom nga nalangkit diha sa mga kaso diin ang mga ospital mihangyo ug mando sa korte alang sa pag-abuno.

Sa dihang ang ilang relihiyosong pagtuo may labot sa pagkasagrado sa dugo dili mapaneguro nga tahoron sa ubang mga paagi, ang mga Saksi ni Jehova, usahay, mokiha sa mga doktor ug mga ospital sa korte. Sa kasagaran mangayo lamang sila ug mando nga magpugong sa doktor o ospital. Ugaling, niining ulahing katuigan gikiha nila para danyos ang mga doktor ug ang mga ospital nga naglihok nga mabuot-buoton. Niadtong 1990 ang Korte sa Apelasyon sa Ontario, sa Canada, midapig sa maong kiha para danyos tungod kay ang doktor wala motagad sa kard diha sa pitaka sa pasyente nga sa tin-aw nagapahayag nga ang  Saksi dili magpaabuno ug dugo ubos sa bisan unsang kahimtang. Sa Tinipong Bansa, sukad niadtong 1985, sa labing menos dihay napulo ka ingong mga kiha para danyos ang gihimo sa lainlaing bahin sa nasod, ug kasagaran ang mga akusado nakadesisyon nga makigsabot sa gawas sa korte inay sa pag-atubang sa kalagmitan nga ang hurado mopahamtang ug mas dako pa nga danyos. Ang mga Saksi ni Jehova sa bug-os determinado sa pagsunod sa balaang pagdili bahin sa paggamit sa dugo. Dili nila gustong mokiha sa mga doktor, apan buhaton nila kana kon gikinahanglan sa pagsanta kanila gikan sa pinugos nga pagtambal sa mga Saksi nga sa moral nga pagkasulti mangil-ad alang kanila.

Ang publiko sa dugang ug dugang nasayod sa mga kapeligrohan nga dala sa pag-abuno sa dugo. Kini maoy, sa bahin, tungod sa kahadlok sa AIDS. Hinuon, ang mga Saksi natukmod sa mainitong tinguha sa pagpahimuot sa Diyos. Niadtong 1987 ang Pranses nga medikal nga mantalaanng Le Quotidien du Médecin nag-ingon: “Lagmit ang mga Saksi ni Jehova husto sa dili pagdawat ug mga produkto sa dugo, tungod kay tinuod man nga daghang kagaw ang mahimong mapasa pinaagi sa pag-abunog dugo.”

Ang baroganan sa mga Saksi ni Jehova wala ipasikad sa labawng kahibalo sa medikal nga gikan kanila. Sila sa yano may pagsalig nga ang dalan ni Jehova maoy husto ug nga ‘siya dili mohikaw sa bisan unsang maayo’ gikan sa iyang maunongong mga alagad. (Sal. 19:​7, 11; 84:11) Bisan pa kon ang usa ka Saksi mamatay ingong resulta sa pagkahubas sa dugo​—ug kini mahitabo usahay​—ang mga Saksi ni Jehova may bug-os nga pagsalig nga ang Diyos dili makalimot sa iyang matinumanong mga alagad apan mopasig-uli kanila sa kinabuhi pinaagi sa pagkabanhaw.​—Buh. 24:15.

Sa Dihang ang mga Indibiduwal Mopili sa Pagsalikway sa mga Sukdanan sa Bibliya

Minilyong tawo ang nagtuon ug Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova, apan dili tanan kanila nahimong mga Saksi. Sa dihang ang pila ka tawo mahibalo sa hataas nga mga sukdanan nga ipadapat, sila nakaamgo nga dili kini ang matang sa kinabuhi nga gusto nila. Ang tanan nga mabawtismohan sa sinugdan hatagan ug detalyadong instruksiyon diha sa paninugdang mga pagtulon-an sa Bibliya, ug tapos niana (ilabina sukad niadtong 1967) ang mga ansiano sa kongregasyon morepaso sa maong mga pagtulon-an uban sa kada usa ka kandidato sa bawtismo. Ang tanang paningkamot himoon sa pagseguro nga silang gibawtismohan nakasabot sa tin-aw dili lamang sa doktrina apan usab kon unsang Kristohanong panggawi ang nalangkit. Ugaling, komosta na man kon ang pila kanila sa ulahi motugot sa gugma sa kalibotan sa pagdani kanila ngadto sa seryosong pagpakasala?

Ingon ka sayo sa 1904, diha sa librong The New Creation, ang pagtagad gihatag ngadto sa panginahanglan sa paghimog nagakaigong aksiyon aron dili tugotan ang pagkaluya sa kongregasyon. Ang pagsabot nga nabatonan kaniadto sa mga Estudyante sa Bibliya bahin sa pamaagi sa pagpakiglabot sa mga mamumuhat ug daotan ingon sa nalaraw sa Mateo 18:​15-17 gihisgotan. Uyon niana, may panalagsang ‘mga paghusay sa kongregasyon’ diin ang ebidensiya sa daotang buhat  diha sa seryosong mga kaso gipresentar sa tibuok kongregasyon. Mga katuigan sa ulahi ang The Watchtower, diha sa isyu niini sa Mayo 15, 1944, nagsusi pag-usab sa butang diha sa lamdag sa tibuok Bibliya ug mipakita nga ang maong mga butang nga nagaapektar sa kongregasyon kinahanglang dumalahon sa responsableng mga igsoon nga gipiyalan sa pagtan-aw sa kongregasyon. (1 Cor. 5:​1-13; itandi ang Deuteronomio 21:​18-21.) Kini gisundan, sa The Watchtower sa Marso 1, 1952, sa mga artikulo nga nagpasiugda dili lamang sa haom nga pamaagi apan sa panginahanglan sa paghimog aksiyon sa paghupot sa organisasyon nga hinlo. Sa sublisubli sukad niadto, ang ulohan gihatagan ug pagtagad. Apan ang mga tumong nagpabiling walay kalainan: (1) sa paghupot sa organisasyon nga hinlo ug (2) aron isilsil sa mamumuhat ug daotan ang panginahanglan alang sa paghinulsol, uban sa panglantaw nga mapasig-uli siya.

Sa unang siglo, may pila nga nagsalikway sa pagtuo baylo sa haluag nga pagkinabuhi. Ang uban nahitipas tungod sa mga doktrina sa apostata. (1 Juan 2:19) Ang samang butang nagpadayon sa pagkahitabo taliwala sa mga Saksi ni Jehova niining ika-20ng siglo. Ikasubo, ning ulahing mga panahon gikinahanglang palagpoton ang tinagpulo ka libo nga dili mahinulsolong mga mamumuhat ug daotan kada tuig. Naapil kanila ang iladong mga ansiano. Ang samang Kasulatanhong mga kinahanglanon mapadapat sa tanan. (Sant. 3:17) Ang mga Saksi ni Jehova nakasabot nga ang paghupot sa organisasyon nga hinlo sa moral hinungdanon alang sa padayong pagbaton sa pag-uyon ni Jehova.

Pagsul-ob sa Bag-ong Personalidad

Gidasig ni Jesus ang mga tawo nga magmahinlo dili lamang sa panggawas kondili usab sa pangsulod. (Luc. 11:​38-41) Iyang gipakita nga ang mga butang nga atong isulti ug buhaton maoy sumbalik-silaw sa kon unsay anaa sa atong kasingkasing. (Mat. 15:​18, 19) Ingon sa gisaysay ni apostol Pablo, kon kita sa tinuod tinun-an ni Kristo, kita gayod ‘mahimong mabag-o diha sa gahom nga nagpalihok sa atong hunahuna’ ug ‘isul-ob ang bag-ong pagkatawo, nga nalalang sumala sa kabubut-on sa Diyos diha sa pagkamatarong ug pagkamaunongon.’ (Efe. 4:​17-24) Kadtong gitudloan ni Kristo naninguha nga makabaton “sa samang panghunahuna nga nabatonan ni Kristo Jesus” aron nga sila maghunahuna ug molihok sama sa iyang gihimo. (Roma 15:5) Ang panggawi sa mga Saksi ni Jehova ingong mga indibiduwal maoy sumbalik-silaw sa gidak-on nga ila kanang nahimo sa aktuwal.

Ang mga Saksi ni Jehova wala mangangkong ang ilang pamatasan walay sayop. Apan sila masiboton diha sa ilang mga paningkamot nga mahimong mga mag-aawat kang Kristo samtang sila nagkinabuhi uyon sa hataas nga sukdanan sa panggawi sa Bibliya. Wala nila ilimod nga may ubang mga indibiduwal nga nagpadapat sa hataas moral nga mga sukdanan sa ilang kinabuhi. Apan sa kaso sa mga Saksi ni Jehova, dili lamang ingong indibiduwal kondili usab ingong usa ka internasyonal nga organisasyon nga sila dali rang mailhan tungod sa ilang panggawi nga uyon sa mga sukdanan sa Bibliya. Sila natukmod sa dinasig nga tambag nga natala sa 1 Pedro 2:12: “Hupti ninyo ang maayong panggawi taliwala sa kanasoran, aron nga . . . tungod sa ilang pagkakita sa inyong maayong binuhatan sila magahimaya sa Diyos.”

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 172]

“Sila may talagsaong moral nga mga pagpabili”

[Blurb sa panid 174]

May pagduhaduha ba kon sa unsang paagi pagalantawon ang homoseksuwalidad?

[Blurb sa panid 175]

Ang pagkahugno sa moral sa kalibotan wala makapahinabo sa mga Saksi nga mahimong mas matugoton

[Blurb sa panid 176]

Ang pila misulay nga mahimong Saksi nga wala mobiya sa poligamiya

[Blurb sa panid 177]

Usa ka kusganong kampanya sa pagtudlo sa panglantaw ni Jehova mahitungod sa diborsiyo

[Blurb sa panid 178]

Dramatikong mga kausaban diha sa mga kinabuhi sa mga tawo

[Blurb sa panid 181]

Tabako​—Dili!

[Blurb sa panid 182]

Alkoholikong mga ilimnon​—sa kasarangan, kon moinom ugaling

[Blurb sa panid 183]

Lig-ong nakahukom nga dili modawat sa dugo

[Blurb sa panid 187]

Pagpalagpot​—aron mahuptan ang organisasyon nga hinlo sa moral

[Kahon sa panid 173]

‘Pag-ugmad sa Maayong Panggawi’​—Ang Bunga Dili Kanunay Maayo

Usa ka taho gikan sa Denmark: ‘Daghan, ilabina taliwala sa edarang mga higala, tungod sa ilang sinserong tinguha sa pagsul-ob sa Kristohanong personalidad, naningkamot sa paglikay sa tanang butang nga may kinagamyang mansa sa kalibotan ug niining paagiha naghimo sa ilang mga kaugalingon nga mas takos sa langitnong Gingharian. Sa subsob, giisip nga dili angay ang pagpahiyom panahon sa mga tigom, ug daghan sa edarang mga igsoon mosul-ob lamang ug itom nga mga terno, itom nga sapatos, itom nga korbata. Sila sa subsob kontento nga magkinabuhing hilom ug malinawong kinabuhi diha sa Ginoo. Sila nagtuo nga igo na ang panagkatigom ug pasagdan ang mga colporteur nga maoy magsangyaw.’

[Kahon sa panid 179]

Kon Unsay Nasabtan sa Uban Bahin sa mga Saksi

◆ Ang “Münchner Merkur,” usa ka mantalaang Aleman, mitaho mahitungod sa mga Saksi ni Jehova: “Sila ang labing matinud-anon ug labing una nga tigbayad sa buhis sa Pederal nga Republika. Ang ilang kamatinumanon sa balaod makita diha sa ilang paagi sa pagmaneho maingon usab diha sa mga estadistika sa krimen. . . . Gisugot nila kadtong anaa sa awtoridad (mga ginikanan, magtutudlo, kagamhanan). . . . Ang Bibliya, nga pasikaranan sa tanan nilang mga lihok, maoy ilang suportar.”

◆ Ang mayor sa Lens, Pransiya, miingon sa mga Saksi pagkatapos nila gamita ang estadyum alang sa usa sa ilang mga kombensiyon: “Ang nagustohan nako kaninyo mao nga inyong gituman ang inyong mga saad ug inyong mga kasabotan, nga ibabaw niana, hinlo kamo, disiplinado, ug organisado. Nakauyon ako sa inyong sosyedad. Batok ako sa kawalay kahusay, ug ako wala makaangay sa mga tawong manglabayg sagbot ug mangdaot ug mga butang.”

◆ Ang librong “Voices From the Holocaust” naundan sa mga handumanan gikan sa usa ka Polakong nakalabang buhi sa Auschwitz ug sa Ravensbrück nga mga kampo konsentrasyon nga misulat: “Ako nakakita ug mga tawo nga nahimong labihan, labihan ka maayo ug mga tawo nga nahimong tuman ka daotan. Ang kinamaayohang pundok maoy mga Saksi ni Jehova. Ako nagtamod ug nagtahod niadtong mga tawhana. . . . Nagbuhat sila ug kahibulongang mga butang alang sa ubang tawo. Ilang gitabangan ang masakiton, ilang gipaambit ang ilang tinapay, ug gihatagan ang tanan nga duol kanila ug espirituwal nga kahupayan. Ang mga Aleman nagdumot kanila ug nagtahod kanila sa samang panahon. Gihatagan nila sila ug kinalisdang buluhaton apan sila midawat niana nga may dignidad.”