Kapitulo 14

“Sila Dili Bahin sa Kalibotan”

ANG relihiyon sa modernong-adlaw maoy, halos tanan, bahin gayod sa kalibotan, busa kana nakigbahin sa mga selebrasyon sa kalibotan ug nagsumbalik-silaw sa nasyonalistikong espiritu niana. Ang klero niana sa kasagaran midawat sa maong panghitabo, ug daghan kanila nakaangay nianang paagiha. Sa kasukwahi gayod, si Jesus nagsulti mahitungod sa iyang tinuod nga mga sumusunod: “Sila dili bahin sa kalibotan, maingon nga ako dili bahin sa kalibotan.”​—Juan 17:16.

Unsay gipakita sa talaan kon bahin sa mga Saksi ni Jehova may labot niini? Nakahatag ba sila ug dili-malalis nga ebidensiya nga sila dili bahin sa kalibotan?

Tinamdan Ngadto sa Ilang Isigkatawo

Ang unang mga Estudyante sa Bibliya nasayod gayod nga ang tinuod nga mga Kristohanon kinahanglang dili bahin sa kalibotan. Ang The Watch Tower misaysay nga tungod kay ang mga dinihogan nga mga sumusunod ni Kristo gibalaan na ug gianak pinaagig balaang espiritu aron sila makapakig-ambit sa langitnong Gingharian, sila pinaagi niining buhat sa Diyos gilain gikan sa kalibotan. Dugang pa, gipatin-aw niana nga sila obligado sa pagsalikway sa espiritu sa kalibotan​—sa mga tumong, mga ambisyon, ug mga paglaom niana, ingon man sa mahakogong mga pamaagi niana.​—1 Juan 2:​15-17.

Kini ba nakaapektar sa tinamdan sa mga Estudyante sa Bibliya ngadto sa mga tawong wala makig-ambit sa ilang mga tinuohan? Kana sa tino dili hinungdan aron sila magpahilit. Apan kadtong sa tininuod nagpadapat sa ilang nakat-onan gikan sa Kasulatan wala mangita sa panag-uban sa kalibotanong mga tawo aron makig-ambit sa ilang paagi sa pagkinabuhi. Ang The Watch Tower nagpunting sa mga alagad sa Diyos sa tambag sa Bibliya sa “pagbuhat ug maayo ngadto sa tanang tawo.” Kana usab mitambag nga sa dihang pagalutoson kinahanglan nga mangusog sila nga malikayan ang mapanimaslong mga pagbati ug, hinunoa, sama sa giingon ni Jesus, kinahanglang ‘higugmaon ang ilang mga kaaway.’ (Gal. 6:10; Mat. 5:​44-48) Kana ilabinang nagdasig kanila sa pagtinguha nga mapaambit sa uban ang bililhong mga kamatuoran mahitungod sa tagana sa Diyos alang sa kaluwasan.

Dili ikatingala, ang pagbuhat nila niining mga butanga maoy hinungdan nga sila gilantaw sa kalibotan ingong nalahi. Apan ang pagkadili-bahin sa kalibotan naglangkit ug labaw pa​—mas labaw pa.

Bulag ug Lahi Gikan sa Babilonyang Bantogan

Aron dili mahimong bahin sa kalibotan, kinahanglang sila dili bahin sa relihiyosong mga sistema nga nalangkit pag-ayo sa mga kalihokan sa kalibotan ug nga natuhop sa mga doktrina ug mga kustombre gikan sa karaang Babilonya, ang dugay  na kaayong kaaway sa matuod nga pagsimba. (Jer. 50:29) Sa dihang misilaob ang unang gubat sa kalibotan, ang mga Estudyante sa Bibliya mga dekada nang nagyagyag sa paganong mga tinubdan sa mga doktrina sa Kakristiyanohan sama sa Trinidad, imortalidad sa tawhanong kalag, ug kalayonhong-impiyerno. Ilang giyagyag usab ang binuhatan sa mga simbahan sa tinguha nga maimpluwensiyahan ang mga kagamhanan alang sa ilang kaugalingong hakog nga mga katuyoan. Tungod sa mga doktrina ug mga batasan sa Kakristiyanohan, ang mga Estudyante sa Bibliya naglangkit niana sa “Babilonyang Bantogan.” (Pin. 18:2) Ilang gipunting nga gisambogan niana ug sayop ang kamatuoran, ang dagaang nga Kristiyanidad ug dayag nga pagkakalibotanon, ug nga ang Biblikanhong ngalan nga “Babilonya” (nagkahulogang, “Kalibog”) maayong pagkahubit nianang kahimtanga. Ilang gidasig ang mga mahigugmaon sa Diyos nga mogula sa “Babilonya.” (Pin. 18:4) Sa maong tumong, sa ulahi sa Disyembre 1917 ug sayo niadtong 1918, sila nakaapod-apod ug 10,000,000 ka kopya sa isyu sa The Bible Students Monthly nga mihatag ug linaing pagtagad sa ulohang “Ang Pagkapukan sa Babilonya,” nga usa ka makasakit nga pagyagyag sa Kakristiyanohan. Kini, sa baylo, misangpot sa grabeng pagdumot sa klero, nga nagpahimulos sa panahon-sa-gubat nga kalisang sa tinguha nga dugmokon ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova.

Dili kalikayan, ang paggula gikan sa Babilonyang Bantogan naglangkit sa pagluwat gikan sa pagka-membro sa mga organisasyon nga nagpaluyo sa iyang bakak nga mga doktrina. Ang mga Estudyante sa Bibliya mihimo niana, bisan tuod sa daghang katuigan ilang gilantaw ingong Kristohanong mga igsoon kadtong mga indibiduwal diha sa mga simbahan nga nangangkong nakonsagrar sa bug-os ug nagtuo sa lukat. Bisan pa niana, dili lang kay ang mga Estudyante sa Bibliya misulat sa pagluwat sa mga simbahan sa Kakristiyanohan apan, sa dihang posible, ang pila nagbasa ug kusog sa ilang sulat diha sa mga tigom sa simbahan sa dihang nahiangay alang sa mga membro ang pagsulti. Kon dili kini posible, mahimo nilang ipadala ang kopya sa ilang sulat sa pagluwat​—usa ka maayohong sulat nga naundan sa nahiangay nga pagpamatuod​—sa kada membro sa simbahan nga ilang giluwatan.

Giseguro ba usab nila nga wala nila dad-a ang bisan unsang dili-diyosnong mga kustombre ug mga tulomanon niadtong mga organisasyona? Unsa ang kahimtang sa panahon nga mitultol ngadto sa Gubat sa Kalibotan I?

Ang Relihiyon ba Angayng Moapil sa Politika?

Sa natad sa politika, ang mga magmamando sa nangunang mga nasod, tungod sa ilang mga kalangkitan sa Katoliko o Protestanteng simbahan, dugay nang nangangkong nagamando ‘pinaagi sa balaang katungod,’ ingong mga hawas sa Gingharian sa Diyos ug pinaagi sa linaing pabor sa Diyos. Ang simbahan nagpanalangin sa kagamhanan; sa baylo, ang kagamhanan nagsuportar sa simbahan. Ang mga Estudyante sa Bibliya ba nagbuhat usab niini?

Inay sa pagsundog sa mga simbahan sa Kakristiyanohan, sila naningkamot nga makakat-on gikan sa mga pagtulon-an ug panig-ingnan ni Jesu-Kristo ug sa iyang mga apostoles. Unsay gipakita kanila sa ilang pagtuon sa Bibliya? Ang unang mga publikasyon sa Watch Tower nagpadayag nga sila nasayod nga sa dihang si Jesus gisukna sa Romanong gobernador nga si Poncio Pilato, siya nag-ingon: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana.” Ingong tubag sa usa  ka pangutana mahitungod sa papel ni Jesus, iyang giingnan ang gobernador: “Alang niini nga ako nagpakatawo, ug alang niini mianhi ako sa kalibotan, aron magapanghimatuod ako sa kamatuoran.” (Juan 18:​36, 37) Ang mga Estudyante sa Bibliya nahibalo nga si Jesus lig-ong nagpabilin sa maong buluhaton. Sa dihang ang Yawa mitanyag kaniya sa tanang gingharian sa kalibotan ug sa ilang himaya, siya wala modawat. Sa dihang gusto sa mga tawo nga himoon siyang hari, siya mipalayo. (Mat. 4:​8-10; Juan 6:15) Ang mga Estudyante sa Bibliya wala molikay sa kamatuoran nga si Jesus nagtumong sa Yawa ingong “ang magmamando sa kalibotan” ug miingon nga ‘walay labot kaniya.’ (Juan 14:30) Ilang masabot nga si Jesus wala magtinguha sa paglangkit sa iyang kaugalingon o sa iyang mga sumusunod diha sa politikal nga sistema sa Roma apan nga siya maoy puliki gayod sa pagmantala “sa maayong balita sa gingharian sa Diyos.”​—Luc. 4:43.

Ang ila bang pagtuo ning mga butanga nga natala sa Pulong sa Diyos nagdasig sa dili pagtahod sa awtoridad sa kagamhanan? Wala gayod. Hinunoa, kana mitabang kanila sa pagsabot nganong ang mga suliran nga giatubang sa mga magmamando dili gayod mabangbang, nganong kaylap kaayo ang pagkamalapason, ug nganong ang mga programa sa gobyerno sa pagpauswag sa kahimtang sa mga tawo sa subsob mapakyas. Ang ilang pagtuo naghimo kanilang mapailobon sa atubangan sa kalisod, tungod kay sila may pagsalig nga ang Diyos sa iyang nahaigong panahon modala sa dumalayong kahupayan pinaagi sa iyang Gingharian. Niadtong panahona ilang nasabtan nga ang “hataas nga mga gahom,” nga gihisgotan sa Roma 13:​1-7 (KJ), mao ang sekular nga mga magmamando. Uyon niana, ilang gidasig ang pagtahod sa mga opisyales sa kagamhanan. Sa paghisgot sa Roma 13:​7, si C. T. Russell, diha sa librong The New Creation (gipatik niadtong 1904), miingon nga ang matuod nga mga Kristohanon “kinaiyanhon lamang nga mahimong labing sinsero sa ilang pag-ila sa mga kadagkoan ning kalibotana, ug labing masinugtanon sa mga balaod ug mga kinahanglanon sa balaod, gawas kon kini makaplagan nga nahisupak sa langitnong mga panginahanglan ug mga sugo. Diyutay ra kon may anaa man nga yutan-ong mga magmamando sa atong adlaw ang makakita ug sayop tungod sa pag-ila sa usa ka supremong Maglalalang ug usa ka kinalabwang pagsugot sa iyang mga sugo. Mao nga, [ang tinuod nga mga Kristohanon] kinahanglang malakip taliwala sa labing masinundanon-sa-balaod sa presenteng panahon​—dili mga manggugubot, dili palaaway, dili himantayon sa sayop.”

Ingong mga Kristohanon, ang mga Estudyante sa Bibliya nahibalo nga ang buluhatong angay nilang igugol ang ilang kaugalingon mao ang pagwali sa Gingharian sa Diyos. Ug, sama sa gihisgotan diha sa unang tomo sa Studies in the Scriptures, “kon kini sa kamatinumanon pagahimoon, wala nay panahon ni kiling sa pagpamolitika sa presenteng mga kagamhanan.”

Niining bahina sila maoy, sa igoigong sukod, kokaamgid niadtong sayong mga Kristohanon nga gibatbat ni Augustus Neander sa librong The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries: “Ang mga Kristohanon nagpahimulag ug nagpalahi gikan sa estado, . . . ug ang Kristiyanidad daw nakaimpluwensiya sa kinabuhing sibil diha lamang nianang paagiha nga, angayng dawaton, mao ang kinaputlian, tungod sa tinuod nga paningkamot aron labaw pang masilsil ang balaang pagbati diha sa mga molupyo sa estado.”

 Sa Dihang Nadaldal ang Kalibotan sa Gubat

Sa tibuok kalibotan ang mga panghitabo sa Gubat sa Kalibotan I misulay gayod sa mga pangangkon niadtong nagpatuo nga mga Kristohanon. Kadto maoy labing pintas nga gubat nga gibugno hangtod niadtong panahona; halos ang tibuok populasyon sa kalibotan nalangkit diha sa usa o laing paagi.

Si Papa Benedicto XV, bisan pa sa mga simpatiya sa Batikano alang sa mga Gahom Sentral, nanlimbasog sa paghupot sa usa ka dagway sa neyutralidad. Ugaling, ang klero sa kada nasod, Katoliko ug Protestante, wala maghupot sa maong neyutral nga baroganan. Mahitungod sa kahimtang diha sa Tinipong Bansa, si Dr. Ray Abrams, sa iyang librong Preachers Present Arms, nagsulat: “Ang mga simbahan nagkahiusa sa tumong nga hangtod karon wala pa hidunggi diha sa relihiyosong kasaysayan. . . . Ang mga pangulo wala maglangan nga maorganisar sa bug-os diha sa kahimtang sa panahon sa gubat. Sulod sa bayente-kuwatro oras tapos sa deklarasyon sa gubat, ang Konsilyo Pederal sa mga Iglesya ni Kristo sa Amerika nag-andam ug mga plano alang sa kinabug-osang pakigtambayayong. . . . Ang Simbahang Romano Katoliko, nga naorganisar alang sa susamang serbisyo ubos sa Nasodnong Konsilyo sa Gubat sa Katoliko, nga gidumala sa napulog-upat ka arsobispo ug uban ni Kardinal Gibbons ingong presidente, nagpasundayag sa samang debosyon sa kawsa. . . . Daghang mga simbahan ang naghimog labaw pa kay sa gihangyo kanila. Sila nahimong mga dapit sa pagrekluta sa pagkasundalo.” Unsay gihimo sa mga Estudyante sa Bibliya?

Bisan pag nanlimbasog sila sa pagbuhat sa gibati nilang makapahimuot sa Diyos, ang ilang baroganan dili kanunay higpit nga neyutralidad. Ang ilang gibuhat naimpluwensiyahan sa pagtuo, nga gituohan sa ubang nangangkong mga Kristohanon, nga “ang hataas nga mga gahom” maoy “gimbut-an sa Diyos,” sumala sa pagkahubad sa King James Version. (Roma 13:1) Mao nga, uyon sa proklamasyon sa presidente sa Tinipong Bansa, ang The Watch Tower miawhag sa mga Estudyante sa Bibliya nga moduyog sa pag-obserbar sa Mayo 30, 1918, ingong adlaw sa pag-ampo ug pangamuyo may kalabotan sa sangpotanan sa gubat sa kalibotan. a

Sulod sa katuigan sa gubat, ang mga kahimtang nga nasugamakan sa indibiduwal nga Estudyante sa Bibliya nagkadaiya. Ang pagdumala nila ning mga kahimtanga nagkadaiya usab. Kay mibati nga obligado sa pagsugot “sa mga gahom,” ingon sa ilang pagtawag sa sekular nga mga magmamando, ang pila nangadto sa mga trensera sa natad-awayan nga may mga pusil ug bayoneta. Apan kay anaa sa hunahuna ang kasulatang, “Dili ka magpatay,” ilang gipabuto ang ilang armas sa itaas o mosulay lamang sa pagdis-arma sa ilang kaaway. (Ex. 20:​13, KJ) Ang pipila, sama ni Remigio Cuminetti, sa Italya, midumili sa pagsul-ob sa militaryong uniporme. Ang kagamhanan sa Italya niadtong panahona dili mopahigawas kang bisan kinsa nga dili mogunit ug pusil tungod sa matanlagong  mga katarongan. Siya gihusay sa lima ka beses ug gibalhog sa mga bilanggoan ug sa tambalanan sa buang, apan ang iyang pagtuo ug determinasyon nagpabiling lig-on. Sa Inglaterra ang pila nga miaplay alang sa pagpahigawas gipatrabaho sa buluhatong may nasodnong importansiya o ngadto sa dili-panggubat nga kwerpo. Ang uban, sama kang Pryce Hughes, nagsubay sa baroganang higpit nga neyutralidad, walay sapayan kon unsay mahitabo kanila sa personal.

Sa labing menos niadtong tungora, ang katibuk-ang rekord sa mga Estudyante sa Bibliya maoy dili gayod susama niadtong iya sa unang mga Kristohanon nga gibatbat diha sa The Rise of Christianity, ni E. W. Barnes, nga nagtaho: “Ang maampingong pagsusi sa tanang impormasyon nga nabatonan nagpakita nga, hangtod sa panahon ni Marcus Aurelius [Romanong emperador gikan sa 161 hangtod 180 K.P.], walay Kristohanon ang magsundalo; ug walay sundalo, sa dihang nahimong Kristohanon, ang mipabilin diha sa serbisyo militar.”

Apan unya, liwas sa Gubat sa Kalibotan I, usa pa ka kahimtang ang mibangon nga nagkinahanglan sa relihiyosong mga pundok sa pagpakita kon hain sila maunongon.

Usa ka Politikanhong Kapahayagan sa Gingharian sa Diyos?

Usa ka tratado sa kalinaw, lakip ang Pakigtugon sa Liga sa Kanasoran, gipirmahan sa Versailles, Pransiya, niadtong Hunyo 28, 1919. Bisan sa wala pa mapirmahi kanang tratadoha sa kalinaw, ang Konsilyo Pederal sa mga Iglesya ni Kristo sa Amerika napatik sa mantalaan ingong nagpahayag nga ang Liga mahimong “ang politikal nga kapahayagan sa Gingharian sa Diyos sa yuta.” Ug ang Senado sa T.B. nakadawat ug bul-og sa sulat gikan sa relihiyosong mga pundok nga nag-aghat niana sa pag-aprobar sa Pakigtugon sa Liga sa Kanasoran.

Ang mga Saksi ni Jehova wala makigbahin niana. Bisan sa wala pa maaprobahi ang tratado sa kalinaw (niadtong Oktubre), si J. F. Rutherford nagdiskurso sa Cedar Point, Ohio, niadtong Septiyembre 7, 1919, diin iyang gipakita nga dili ang Liga sa Kanasoran kondili ang Gingharian nga gitukod mismo sa Diyos mao ang bugtong paglaom alang sa nagkalisod nga katawhan. Bisan pag midawat nga ang usa ka tawhanong panagkumboya makahimog dakong kaayohan, kadtong mga Estudyante sa Bibliya wala motalikod sa kaugalingong Gingharian sa Diyos ilis sa politikal nga kapuli nga gitukod sa mga politiko ug gipanalanginan sa klero. Inay, sila nagwali sa tibuok-yuta mahitungod sa Gingharian nga gibutang sa Diyos sa mga kamot ni Jesu-Kristo. (Pin. 11:15; 12:10) Sa Hulyo 1, 1920 nga The Watch Tower, gisaysay nga mao kana ang buluhatong gitagna ni Jesus sa Mateo 24:14.

Sa makausa pa, human sa Gubat sa Kalibotan II, ang mga Kristohanon nag-atubang sa susamang isyu. Ning panahona, kini naglangkit sa Hiniusang Kanasoran, ang sumusunod sa Liga. Samtang ang Gubat sa Kalibotan II gibugno pa, niadtong 1942, ang mga Saksi ni Jehova nakasabot na gikan sa Bibliya, sa Pinadayag 17:​8, nga ang organisasyon alang sa kalinaw sa kalibotan mobangon pag-usab, nga kana usab mapakyas sa pagdala sa dumalayong kalinaw. Kini gipatin-aw ni N. H. Knorr, kaniadto presidente sa Watch Tower Society, diha sa diskurso sa kombensiyon nga nag-ulohang “Kalinaw​—Makalahutay Ba?” Sa walay kahadlok ang mga Saksi ni Jehova nagmantala nianang panglantawa bahin sa kaugmaran sa kahimtang sa kalibotan. Sa laing bahin, ang Katoliko, Protestante, ug Hudiyong mga pangulo sa aktuwal miapil sa mga panaghisgot diha sa San Francisco niadtong  1945 sa panahon nga ang Karta sa HK gibalay. Alang sa mga maniniid niining mga kaugmaran, tin-aw kon kinsa ang buot mahimong “higala sa kalibotan” ug kon kinsa ang naningkamot nga mahimong “dili bahin sa kalibotan,” ingon sa gisulti ni Jesus nga mahitabo sa iyang tinuod nga mga tinun-an.​—Sant. 4:4; Juan 17:14.

Usa ka Dungog sa Kristohanong Neyutralidad

Bisan tuod ang mga Saksi ni Jehova nakasabot dayon sa pila ka isyung naglangkit sa Kristohanong relasyon sa kalibotan, ang ubang mga butang nagkinahanglag dugang panahon. Hinuon, samtang ang Gubat sa Kalibotan II nagkainit sa Uropa, usa ka hinungdanong artikulo sa The Watchtower sa Nobyembre 1, 1939, nakatabang kanila sa pagpabili sa kahulogan sa Kristohanong neyutralidad. Ang mga sumusunod ni Jesu-Kristo, matud sa artikulo, maoy obligado sa Diyos nga mabug-os ang debosyon ngadto kaniya ug sa iyang Gingharian, ang Teokrasya. Ang ilang mga pag-ampo kinahanglang alang sa Gingharian sa Diyos, dili alang sa kalibotan. (Mat. 6:​10, 33) Sa lamdag sa gipadayag ni Jesu-Kristo mahitungod sa pagkamao sa dili makitang magmamando sa kalibotan (Juan 12:31; 14:30), ang artikulo nangatarongan, sa unsang paagi ang usa ka tawo nga debotado sa Gingharian sa Diyos modapig sa usa ka kiliran o sa pikas diha sa panag-away tali sa mga partido sa kalibotan? Wala ba moingon si Jesus sa iyang mga sumusunod, “Sila dili bahin sa kalibotan, maingon nga ako dili bahin sa kalibotan”? (Juan 17:16) Kining baroganan sa Kristohanong neyutralidad maoy dili masabtan sa kalibotan sa linangkob. Apan makabarog ba gayod ang mga Saksi ni Jehova niana?

Ang ilang neyutralidad nabutang sa usa ka mapiutong pagsulay panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ilabina sa Alemanya. Ang historyador nga si Brian Dunn  nag-ingon: ‘Ang mga Saksi ni Jehova maoy dili angay sa Nazismo. Ang labing hinungdanon sa mga pagsupak sa Nazi kanila mao ang ilang neyutralidad sa politika. Kini nagkahulogan nga walay magtutuo ang mogunit ug pusil, mokupot ug puwesto sa politika, moapil sa publikong mga kasaulogan, o maghimog bisan unsang timaan sa pag-unong.’ (The Churches’ Response to the Holocaust, 1986) Diha sa A History of Christianity, si Paul Johnson midugang: “Daghan ang gisilotan sa kamatayon tungod sa pagdumili sa pag-serbisyo militar . . . o sila midangat sa Dachau o mga tambalanan sa buang.” Pila ang nabilanggo nga mga Saksi sa Alemanya? Ang mga Saksi ni Jehova sa Alemanya sa ulahi nagtaho nga 6,262 kanila ang gidakop ug 2,074 nianang gidaghanona ang gibalhog sa mga kampo konsentrasyon. Ang sekular nga mga magsusulat sagad moingon nga mas daghan pa.

Sa Britanya, diin ang mga lalaki ug babaye gitahasan sa serbisyo militar, ang balaod may kahikayan alang sa pagpahigawas; apan kini wala ihatag sa mga Saksi ni Jehova sa daghang mga korte, ug ang mga hukom nagpahamtang kanila ug silot sa pagkabilanggo nga ang tingob nga gitas-on mokapin sa 600 ka tuig. Sa Tinipong Bansa, gatosan sa mga Saksi ni Jehova ingong Kristohanong mga ministro gipahigawas gikan sa serbisyo militar. Ang uban nga kapin sa 4,000, nga wala tugoti nga mapahigawas sumala sa Akta sa Mapiliang Serbisyo, gidakop ug gibilanggo sulod sa mga termino nga modagan kutob sa lima ka tuig. Sa kada nasod sa yuta, ang mga Saksi ni Jehova nangupot sa samang baroganan sa Kristohanong neyutralidad.

Ugaling, sa pagkatinuod ang pagsulay sa ilang neyutralidad wala mahunong sa pagkatapos sa gubat. Bisan pag ang krisis sa 1939-45 milabay na, ang ubang mga gubat miabot; ug ngani bisan sa mga panahon sa relatibong kalinaw, daghang mga nasod mipili sa paghupot sa pinugos nga serbisyo militar. Ang mga Saksi ni Jehova, ingong Kristohanong mga ministro, nagpadayon sa pag-atubang sa pagkabilanggo dihang sila dili pahigawason. Niadtong 1949, sa dihang si John Tsukaris ug si George Orphanidis dili mobakyaw ug hinagiban batok sa ilang isigka-tawo, ang Gregong kagamhanan nagmando sa pagpapatay kanila. Ang pagtratar (sa nagkadaiyang mga paagi) nga gipahamtang sa mga Saksi ni Jehova sa Gresya sa subli-subli pintas kaayo nga sa kadugayan ang Konsilyo sa Uropa (Komite sa Tawhanong Katungod) nanlimbasog sa paggamit sa impluwensiya niana alang sa ilang kaayohan, apan ingong sangpotanan sa impluwensiya sa Grego Ortodoksong Simbahan, hangtod sa 1992 ang ilang mga hangyo, gawas sa pipila, gisalikway. Hinuon, ang pila ka kagamhanan nakakaplag nga dili maayo ang pagpadayon sa pagsilot sa mga Saksi ni Jehova tungod sa ilang matanlagon relihiyosong mga tinuohan. Sa katuigang 1990, sa pipila ka nasod, sama sa Sweden, Pinlandia, Polandia, ang Netherlands, ug Argentina, ang kagamhanan wala na magpugos sa aktibong mga Saksi sa pagsulod sa serbisyo militar o sa kapiliang pinugos nasodnong serbisyo, hinunoa ang kada kaso maampingon nilang gisusi.

Sa usa ka dapit ngadto sa lain, ang mga Saksi ni Jehova kinahanglang moatubang sa mga kahimtang nga nagahagit sa ilang Kristohanong neyutralidad. Ang mga kagamhanan nga anaa sa gahom sa Latin Amerika, Aprika, Tungang Sidlakan, Amihanang Irlandia, ug bisag asang dapit nakasugamak ug mapintasong pagsupak gikan sa mga rebolusyonaryo. Ingong sangpotanan, ang mga kagamhanan ug mga rebolusyonaryo nagpit-os sa mga Saksi ni Jehova alang sa aktibong pagpaluyo.  Apan ang mga Saksi ni Jehova nakahupot sa bug-os nga neyutralidad. Ang pila mapintasong gikulata, gani gipatay, tungod sa gihuptang baroganan. Hinuon, sa subsob ang tinuod Kristohanong neyutralidad sa mga Saksi ni Jehova nakadani sa pagtahod sa mga opisyales sa duha ka kiliran, ug ang mga Saksi gitugotan sa pagpadayon nga dili hilabtan diha sa ilang buluhaton sa pagsulti ngadto sa uban sa maayong balita mahitungod sa Gingharian ni Jehova.

Sa katuigang 1960 ug 1970, ang neyutralidad sa mga Saksi miagi ug maluogong mga pagsulay may kalabotan sa hangyo nga ang tanang molupyo sa Malawi mopalit ug kard sa pagpaila sa pagkamembro sa nagamandong politikal nga partido. Gisabot sa mga Saksi ni Jehova nga supak sa ilang Kristohanong tinuohan ang paghimo niana. Ingong sangpotanan, sila gilutos sa paagi nga wala pa masukad hidunggi diha sa iyang maluogong kapintasan. Tinagpulo ka libo ang napugos sa pagkagiw gikan sa nasod, ug daghan sa wala madugay ang pinugos nga gipapauli sa pag-atubang sa dugang kapintasan.

Bisag mapintasong gilutos, ang mga Saksi ni Jehova wala mosukol diha sa maalsahong espiritu. Ang ilang mga tinuohan wala magpameligro sa bisan unsang kagamhanan nga ubos niana sila nagkinabuhi. Sa kasukwahi, ang Konsilyo sa mga Iglesia sa Kalibotan nakatabang sa pinansiyal nga suportar sa mga rebolusyon, ug ang mga paring Katoliko nagpaluyo sa mga kusog sa gerilya. Apan kon usa sa mga Saksi ni Jehova moapil sa subersibong kalihokan, susama kana sa pagsalikway niya sa iyang pagtuo.

Tinuod nga ang mga Saksi ni Jehova nagtuo nga ang tanang tawhanong kagamhanan pagapaphaon sa Gingharian sa Diyos. Kini mao ang giingon sa Bibliya sa Daniel 2:44. Apan, sumala sa pagpatin-aw sa mga Saksi, inay sa pagsulti nga ang mga tawo ang mopabarog nianang Ginghariana, ang kasulatan nagpahayag nga “ang Diyos sa langit magatukod ug usa ka gingharian.” Sa ingon usab, sila mipatin-aw, ang kasulatan wala mag-ingon nga ang mga tawo awtorisado sa Diyos sa pag-andam sa dalan alang nianang Ginghariana pinaagi sa pagwagtang sa tawhanong mga pagmando. Ang mga Saksi ni Jehova nakasabot nga ang buluhaton sa matuod nga mga Kristohanon mao ang pagwali ug pagpanudlo. (Mat. 24:14; 28:​19, 20) Kaharmoniya sa ilang pagtahod sa Pulong sa Diyos, ang talaan nagpakita nga walay mausa kanila ang misulay sukad sa pagpukan sa bisan unsang kagamhanan sa bisan haing dapit sa kalibotan, ni sila sukad mikunsabo sa pagdaot sa usa ka opisyal sa gobyerno. Ang Italyanhong mantalaan nga La Stampa miingon  mahitungod sa mga Saksi ni Jehova: “Sila ang labing maunongong mga molupyo nga pagamithion ni bisan kinsa: dili sila molikay sa mga buluhisan o magtinguha sa paglikay sa kahasol sa mga balaod alang sa ilang kaugalingong ganansiya.” Bisan pa niana, tungod sa pag-ila sa kaseryoso sa butang diha sa mga mata sa Diyos, ang kada usa kanila determinado gayod sa pagpabilin nga “dili bahin sa kalibotan.”​—Juan 15:19; Sant. 4:4.

Sa Dihang ang Nasodnong mga Emblema Nahimong mga Butang sa Debosyon

Tungod sa pagbaton ni Adolf Hitler ug gahom sa Alemanya, ang tapya sa patriotikanhong kaukyab milukop sa kalibotan. Aron maorganisar ang mga tawo, gihimong pinugos ang pag-apil sa patriotikanhong mga seremonya. Sa Alemanya ang kada usa kinahanglang mosaludar sumala sa sugo ug mosinggit, “Heil Hitler!” Kadto maoy pagdayeg kang Hitler ingong manluluwas; kana gituyo sa pagpasabot sa ideya nga ang tanang paglaom sa katawhan nasentro sa iyang pagkapangulo. Apan ang mga Saksi ni Jehova dili makaapil sa maong mga pagbati. Sila nasayod nga ang ilang pagsimba kinahanglang itumong lamang kang Jehova ug nga Siya nagbanhaw kang Jesu-Kristo ingong Manluluwas sa katawhan.​—Luc. 4:8; 1 Juan 4:14.

Bisan sa wala pa mahimong diktador si Hitler sa Alemanya, ang mga Saksi ni Jehova, diha sa pulyetong The Kingdom, the Hope of the World (gipatik niadtong 1931), nagsubli na sa Kasulatanhong panig-ingnan sa tulo ka maisogong mga Hebreohanon nga kaubanan ni propetang Daniel sa Babilonya. Sa dihang gimandoan sa hari sa pagyukbo atubangan sa larawan panahon sa pagpatokar sa usa ka huni, kadtong matinumanong mga Hebreohanon midumili sa pagkompromiso, ug si Jehova nagpadayag sa iyang pag-uyon pinaagi sa pagluwas kanila. (Dan. 3:​1-26) Ang pulyeto nagpatin-aw nga ang patriotikanhong mga seremonya giatubang sa mga Saksi ni Jehova sa modernong panahon nga may kokaamgid nga hagit kon bahin sa ilang pagkamatinumanon.

Sa inanay, ang paghulhog alang sa pinugos patriotikanhong mga seremonya mikaylap saylo sa Alemanya. Sa Hunyo 3, 1935, sa usa ka kombensiyon sa Washington, D.C., sa dihang si J. F. Rutherford gipakomento labot sa pagsaludar sa bandera diha sa mga tunghaan, iyang gipasiugda ang butang mahitungod sa pagkamatinumanon sa Diyos. Pipila ka bulan sa ulahi, sa dihang ang otso-anyos nga si Carleton B. Nichols, Jr., sa Lynn, Massachusetts, wala mosaludar sa Amerikanhong bandera ug wala moawit sa patriotikanhong awitonon, kana gitaho sa mga mantalaan sa tibuok nasod.

Sa pagpatin-aw sa butang, si Brader Rutherford midiskurso sa radyo niadtong Oktubre 6 labot sa ulohang “Pagsaludar sa Bandera,” nga niana siya miingon: “Alang sa daghang tawo ang pagsaludar sa bandera usa lang ka pormalismo ug may diyutay o walay kahulogan. Alang niadtong sinserong naghunahuna niana sumala sa Kasulatanhong baroganan, kana dakog kahulogan.

“Ang bandera naghawas sa makitang nagamandong mga gahom. Sa pagsulay nga gamiton ang balaod aron pugson ang usa ka lungsoranon o anak sa usa ka lungsoranon nga mosaludar sa bisan unsang butang, o sa pag-awit sa gikaingong ‘patriotikanhong mga awitonon’, sa bug-os mapihigon ug sayop. Ang mga balaod  gihimo ug gipatuman aron pugngan ang paghimog dayag nga mga lihok nga mosangpot sa kadaot sa uban, ug wala himoa sa katuyoan aron pugson ang usa ka tawo sa paglapas sa iyang tanlag, ug ilabina sa dihang ang maong tanlag tinultolan uyon sa Pulong ni Jehova nga Diyos.

“Ang dili pagsaludar sa bandera, ug ang pagbarog nga hilom, sama sa gibuhat niining bataa, dili makadaot kang bisan kinsa. Kon ang usa sinserong nagtuo nga ang sugo sa Diyos maoy batok sa pagsaludar sa mga bandera, nan ang pagpugos sa maong tawo sa pagsaludar sa bandera nga supak sa Pulong sa Diyos, ug supak sa iyang tanlag, makahatag ug dakong kadaot sa maong tawo. Ang Estado walay katungod nga balaodnon o sa laing paagi sa paghimog kadaot sa mga tawo.”

Ang dugang pagpatin-aw sa mga katarongan alang sa baroganan sa mga Saksi ni Jehova gitagana diha sa pulyetong Loyalty, nga gipatik usab niadtong 1935. Ang pagtagad gidala ngadto sa mga kasulatan sama sa mosunod: Exodo 20:​3-7, nga nagsugo nga ang pagsimba ihatag lamang kang Jehova ug nga ang mga alagad sa Diyos dili mohimo o moyukbo sa bisan unsang larawan o kaamgid sa bisan unsang butang sa langit o sa yuta; Lucas 20:​25, diin si Jesu-Kristo nagtudlo nga dili lamang kinahanglang ihatag kang Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar apan kon unsay iya sa Diyos kinahanglang ibayad Kaniya; ug Buhat 5:​29, diin ang mga apostoles lig-ong mipahayag, “Kinahanglan maoy among unahon pagsugot ang Diyos inay ang mga tawo.”

Sa Tinipong Bansa, ang katarongan sa pagpugos kang bisan kinsa sa pagsaludar sa bandera gisumiter sa mga korte. Sa Hunyo 14, 1943, ang Korte Suprema sa T.B. mibali sa iyang kaugalingong unang desisyon ug, sa kaso sa West Virginia State Board of Education v. Barnette, mihukom nga ang lugsanay nga pagsaludar sa bandera dili subay sa garantiya sa kagawasan nga gihan-ay diha sa kaugalingong batakang balaod sa nasod. b

Ang isyung naglangkit sa nasodnong mga seremonya dili lang kay sa Alemanya ug sa Tinipong Bansa nahitabo. Sa Amerika del Norte ug del Sur, Uropa, Aprika, ug Asia, ang mga Saksi ni Jehova mapintasong gilutos tungod kay dili sila moapil, bisan pag sila matinahurong nagabarog panahon sa pagsaludar sa bandera o sa susamang mga seremonya. Ang mga bata gibunalan; daghan ang gipalagpot gikan sa eskuylahan. Ubay-ubayng mga kaso sa korte ang gisangka.

Hinuon, ang mga maniniid mibating napugos sa pagdawat nga niining bahina, sama diha sa ubang mga butang, ang mga Saksi ni Jehova nakapamatuod nga susama sila sa unang mga Kristohanon. Bisan pa, sama sa gipahayag diha sa librong The American Character: “Alang sa kadaghanan gayod . . . ang mga pagsupak sa mga Saksi dili masabtan ingon nga ang pagsupak sa mga Kristohanon [sa Romanhong Empiryo] sa paghimog pormal nga sakripisyo alang sa Balaang Emperador dili masabtan ni Trajan ug Pliny.” Kini angayng pagadahomon, sanglit ang mga Saksi ni Jehova, sama sa sayong mga Kristohanon, naglantaw sa mga butang dili sama sa panglantaw sa kalibotan kondili sumala sa mga prinsipyo sa Bibliya.

 Ang Ilang Baroganan Tin-awng Gipahayag

Tapos makalahutay ang mga Saksi ni Jehova sa malisod nga mga pagsulay sa ilang Kristohanong neyutralidad sa daghang mga tuig, ang The Watchtower sa Nobyembre 1, 1979, nagpalig-on pag-usab sa ilang baroganan. Kana usab nagpatin-aw kon unsay hinungdan sa gilihok sa indibiduwal nga mga Saksi sa dihang kana miingon: “Ingong gisangpotan sa makugihong pagtuon sa Pulong sa Diyos, kining batan-ong mga Kristohanon nakahimog desisyon. Walay laing tawo ang naghimo niining desisyona alang kanila. Sila nakahimo niana sa tagsatagsa, pinasikad sa nabansay-sa-Bibliya nga tanlag sa matag usa. Ang ilang desisyon mao ang paglikay sa mga buhat sa pagdumot ug kapintasan batok sa ilang isigkatawo sa ubang mga nasod. Oo, sila nagtuo, ug buot makig-ambit, sa katumanan sa ilado-kaayong tagna ni Isaias: ‘Ang ilang mga espada ilang himoong mga punta sa daro ug ang ilang mga bangkaw himoong mga galab. Usa ka nasod dili mobakyaw sa espada batok sa usa ka nasod, ug dili na gayod makakat-on sila mahitungod sa gubat.’ (Isa. 2:4) Kining batan-ong mga lalaki sa tanang nasod naghimo gayod niana.”

Sulod sa mga tuig nga gisulayan ang ilang pagsunod sa Kristohanong neyutralidad, ang pagsusi pag-usab sa ginasulti sa Bibliya, sa Roma 13:​1-7, mahitungod sa “superyor nga mga awtoridad” mitultol ngadto sa mas tin-aw nga pahayag mahitungod sa pakiglabot sa mga Saksi ngadto sa sekular nga mga kagamhanan. Kini gipatik sa mga isyu sa Watchtower sa Nobyembre 1, Nobyembre 15, ug Disyembre 1, 1962, ug gipalig-on pag-usab sa isyu sa Nobyembre 1, 1990. Kadtong mga artikuloha nagpasiugda sa posisyon ni Jehova nga Diyos ingong “ang Supremong Usa,” samtang nagpatin-aw usab nga ang sekular nga mga magmamando maoy “superyor nga mga awtoridad” may kalabotan lamang sa ubang mga tawo ug diha sa sulod sa kalihokan nga gitugotan sila sa Diyos sa pagdumala ning presenteng sistema sa mga butang. Ang mga artikulo nagpakita sa panginahanglan alang sa tinuod nga mga Kristohanon sa matanlagong pagtahod sa maong sekular nga mga magmamando ug sa pagsugot kanila sa tanang butang nga dili supak sa balaod sa Diyos ug sa ilang nabansay-sa-Bibliya nga tanlag.​—Dan. 7:18; Mat. 22:21; Buh. 5:29; Roma 13:5.

Ang lig-ong pagsunod niining mga sukdanan sa Bibliya sa mga Saksi ni Jehova nakahatag kanilag dungog tungod sa pagkabulag sa kalibotan nga ang mga tawo nakahinumdom sa sayong mga Kristohanon.

Sa Dihang ang Kalibotan Nagsaulog sa Iyang mga Pangilin

Sa dihang gisalikway sa mga Saksi ni Jehova ang relihiyosong mga pagtulon-ang may paganong kagikan, sila usab mihunong sa pagpakig-ambit sa daghang kustombre nga sama rang nahugawan. Apan sa usa ka panahon, ang pila ka pangilin wala hatagi ug maampingong pagsusi nga gikinahanglan niana. Usa niini mao ang Pasko.

Kining pangilina gisaulog kada tuig bisan sa mga membro sa kawani sa hedkuwarter sa Watch Tower Society sa Balayng Bethel sa Brooklyn, New York. Sa  katuigan nasayod sila nga ang Disyembre 25 dili hustong petsa, apan sila nangatarongan nga ang petsa dugay nang gilangkit sa pagkatawo sa Manluluwas ug nga ang pagbuhat ug maayo alang sa uban maoy husto sa bisan unsang adlaw. Ugaling, pagkatapos sa dugang pagsusi bahin sa ulohan, ang mga membro sa kawani sa hedkuwarter sa Sosyedad, maingon usab ang mga kawani sa mga sangang buhatan sa Sosyedad sa Inglaterra ug sa Switzerland, mihukom nga hunongon ang pagpakig-ambit sa kasaulogan sa Pasko, busa walay pagsaulog ug Pasko didto pagkatapos sa 1926.

Si R. H. Barber, usa ka membro sa kawani sa hedkuwarter nga mihimo ug mabug-osong pagsusi sa sinugdanan sa mga kustombre sa Pasko ug sa gibunga niini, mipresentar sa impormasyon diha sa usa ka pagsibya sa radyo. Kanang impormasyona gipatik usab sa The Golden Age sa Disyembre 12, 1928. Kadto maoy usa ka mabug-osong pagyagyag sa nagapasipala-sa-Diyos nga mga sinugdanan sa Pasko. Sukad niadto, ang paganong sinugdananan sa kustombre sa Pasko nabaniog sa publiko, apan dili daghang tawo ang naghimo ug kausaban sa ilang paagi sa pagkinabuhi ingong resulta. Sa laing bahin, ang mga Saksi ni Jehova andam sa paghimog gikinahanglang mga kausaban aron mahimong mas labawng dalawaton ingong mga alagad ni Jehova.

Sa dihang gipakita nga ang pagsaulog sa adlawng natawhan ni Jesus sa pagkatinuod nahimong mas makaiikag sa mga tawo kay sa lukat nga gitagana pinaagi sa iyang kamatayon; nga ang paghudyaka sa pangilin ug ang espiritu sa paghatag sa daghang gasa wala magpasidungog sa Diyos; nga ang mga mago kansang paghatag ug gasa gisundog sa pagkatinuod dinasig-sa-demonyong mga astrologo; nga ang mga ginikanan naghatag ug panig-ingnang mamakak alang sa ilang mga anak pinaagi sa ilang pagtudlo kanila mahitungod kang Santa Claus; nga si “San Nikolas” (Santa Claus) maoy gidawat nga laing ngalan sa Yawa mismo; ug nga ang maong mga pangilin, ingon sa pagdawat ni Kardinal Newman diha sa iyang Essay on the Development of Christian Doctrine, “ang mga pinaka-instrumento ug mga bahin sa pagsimbag-demonyo” gisagop sa simbahan​—sa dihang nasayod niining mga butanga, ang mga Saksi ni Jehova dihadiha ug permanenteng mihunong sa pagpakigbahin sa mga pagsaulog sa Pasko.

Ang mga Saksi ni Jehova may paglipaylipay uban sa ilang mga pamilya ug mga higala. Apan sila wala mag-apil-apil diha sa mga pangilin ug mga kasaulogan nga nalangkit sa paganong mga diyos (ingon sa mga pangilin sama sa Easter, Bag-ong Tuig, Labor Day, ug Mother’s Day). (2 Cor. 6:​14-17) Sama sa sayong mga Kristohanon, c sila wala gani magsaulog sa adlawng natawhan. Sila usab matinahorong nagadumili sa pag-apil diha sa nasodnong mga pangilin nga maghinumdom sa politikal o militaryong mga hitabo ug nagadumili sa paghatag ug masimbahong pasidungog sa nasodnong mga bayani. Ngano? Tungod kay ang mga Saksi ni Jehova dili bahin sa kalibotan.

Pagtabang sa Ilang Isigkatawo

Ang pagtahod sa mga diyos maoy kinauyokan sa sosyal ug kultural nga kinabuhi  sa Romanhong Empiryo. Sanglit ang mga Kristohanon naglikay sa pag-apil-apil sa bisan unsang nalamaan sa paganong mga diyos, ang mga tawo naglantaw sa Kristiyanidad ingong insulto sa ilang paagi sa pagkinabuhi; ug sumala sa historyador nga si Tacitus, ang mga Kristohanon gikaingong mga nagdumot sa katawhan. Nagpadayag sa susamang pagbati, si Minucius Felix, sa iyang mga sinulat, nga nagkutlo sa usa ka Romano ingong nagsulti ngadto sa usa ka kailang Kristohanon: “Kamo dili motambong sa mga pasundayag; kamo dili moapil sa mga prosesyon . . . nag-ayad sa sagradong mga dula.” Ang molupyo sa karaang Romanhong kalibotan wala gayod makasabot sa mga Kristohanon.

Sa susama karong adlawa, ang mga Saksi ni Jehova wala masabti sa daghan diha sa kalibotan. Ang mga tawo lagmit nagadayeg sa hataas moral nga mga sukdanan sa mga Saksi apan mibati nga ang mga Saksi kinahanglang makig-ambit uban sa kalibotan sa palibot nila sa mga kalihokan niana ug motabang aron ang kalibotan magmaarang-arang nga dapit. Hinuon, kadtong sa personal nakaila sa  mga Saksi ni Jehova nahibalo nga dihay Biblikanhong rason alang sa tanang butang nga ilang himoon.

Halayo sa pagpahilit sa ilang kaugalingon gikan sa ubang katawhan, ang mga Saksi ni Jehova nagagugol sa ilang kinabuhi sa pagtabang sa ilang isigkatawo diha sa paagi nga si Jesu-Kristo naghatag ug panig-ingnan. Ilang gitabangan ang mga tawo sa pagkat-on kon sa unsang paagi makasagubang nga malamposon sa mga suliran sa kinabuhi karon pinaagi sa pagpaila kanila sa Maglalalang ug sa mga giya alang sa kinabuhi nga nasulat diha sa iyang dinasig nga Pulong. Sila kanunayng nagapaambit sa ilang mga silingan sa mga kamatuoran sa Bibliya nga makapausab sa bug-os panglantaw sa usa ka tawo sa kinabuhi. Sa kinauyokan sa ilang tinuohan mao ang pagkasabot nga “ang kalibotan mahanaw,” nga sa dili madugay ang Diyos mangilabot aron taposon ang presenteng daotang sistema, ug nga ang mahimayaong umaabot nagahulat kanilang nagapabilin nga dili bahin sa kalibotan ug nagabutang sa ilang bug-os nga pagtuo diha sa Gingharian sa Diyos.​—1 Juan 2:17.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 188]

Sila wala magpahilit, apan wala makig-ambit sa pamaagi sa kinabuhi sa kalibotan

[Blurb sa panid 189]

Sila miluwat sa mga simbahan sa Kakristiyanohan

[Blurb sa panid 190]

“Ang mga Kristohanon nagpahimulag ug nagpalahi gikan sa estado”

[Blurb sa panid 194]

Kristohanong neyutralidad gisulayan

[Blurb sa panid 198]

‘Walay laing tawo ang naghimog desisyon alang kanila’

[Blurb sa panid 199]

Nganong miundang sila sa pagsaulog sa Pasko

[Kahon sa panid 195]

Dili Hulga sa Bisan Unsang Kagamhanan

◆ Sa dihang nagsulat mahitungod sa pagtratar sa mga Saksi ni Jehova diha sa usa ka yuta sa Latin Amerika, usa ka editoryal sa “World-Herald” sa Omaha, Nebraska, T.B.A., miingon: “Kinahanglag pig-ot ug masuspetsahong panghunahuna aron makatuo nga ang mga Saksi ni Jehova maoy hulga sa bisan unsang politikal nga pagmando; sila labing dili-subersibo ug mahigugmaon-sa-kalinaw ingong usa ka relihiyosong pundok, ug nagahangyo lamang nga pasagdan sa pagpadayon sa ilang pagtuo diha sa ilang kaugalingong paagi.”

◆ Ang “Il Corriere di Trieste,” usa ka Italyanhong mantalaan, miingon: “Ang mga Saksi ni Jehova angayng dayegon tungod sa ilang kalig-on ug kahiusa. Sukwahi sa ubang mga relihiyon, ang ilang pagkausa ingong usa ka katawhan nagpugong kanila sa pag-ampo sa samang Diyos, sa ngalan sa samang Kristo, aron sa pagpanalangin sa magkaatbang nga kiliran sa usa ka gubat, o sa pagsagol sa politika ug sa relihiyon sa pagsilbi sa intereses sa mga Pangulo sa Estado o politikal nga mga partido. Sa kataposan apan dili ang kinamenosan, sila andam sa pag-atubang sa kamatayon inay kay lapason . . . ang kasugoang DILI KA MAGPATAY!”

◆ Pagkatapos nga ang mga Saksi ni Jehova makaantos sa 40-anyos nga pagdili diha sa Czechoslovakia, ang mantalaang “Nová Svoboda” miingon, niadtong 1990: “Ang pagtuo sa mga Saksi ni Jehova nagadumili sa paggamit sa mga hinagiban batok sa tawo, ug kadtong midumili sa paninugdang serbisyo militar ug wala motrabaho sa mga minahan sa karbon gibilanggo, bisan sa upat ka tuig. Gikan lamang niini dayag nga sila may hilabihang moral nga kusog. Mahimo natong gamiton ang maong dili hakog nga mga tawo bisan gani sa kinatas-ang politikal nga mga katungdanan​—apan kita dili gayod makadala kanila didto. . . . Siyempre, sila nag-ila sa mga awtoridad sa kagamhanan apan nagtuo nga ang Gingharian lamang sa Diyos maoy may katakos sa pagsulbad sa tanang suliran sa tawo. Apan pagbantay​—sila dili mga panatiko. Sila maoy mga tawo nga bug-os nagahatag ug pagtagad sa katawhan.”

[Kahon/Mga hulagway sa panid 200, 201]

Mga Batasan nga Gisalikway

Kini nga pagsaulog sa Pasko sa Brooklyn Bethel niadtong 1926 maoy ilang kinataposan. Ang mga Estudyante sa Bibliya sa inanay nakasabot nga ang sinugdanan niining pangilina o ang mga batasan nga nalangkit niana wala magpasidungog sa Diyos

Sulod sa katuigan, ang mga Estudyante sa Bibliya nagtaod ug pin nga krus ug korona ingong ilhanan nga badge, ug kining simboloha anaa diha sa atubangang hapin sa “Watch Tower” gikan niadtong 1891 hangtod sa 1931. Apan niadtong 1928 gipasiugda nga dili usa ka dayandayan nga simbolo kondili ang kalihokan sa usa ingong usa ka saksi ang nagpakita nga siya usa ka Kristohanon. Niadtong 1936 gipatin-aw nga ang ebidensiya nagtudlo nga si Kristo namatay sa usa ka estaka, dili sa krus nga may duha ka kahoy nga nagkurus

Diha sa ilang “Daily Manna” nga libro, ang mga Estudyante sa Bibliya naghupot ug listahan sa mga adlawng natawhan. Apan sa paghunong nila sa pagsaulog sa Pasko ug sa dihang ilang nasabtan nga ang pagsaulog sa adlawng natawhan nagahatag ug dili angayng pasidungog sa mga linalang (usa ka katarongan nga ang sayong mga Kristohanon wala gayod magsaulog sa adlawng natawhan), gihunong usab sa mga Estudyante sa Bibliya kining batasana

Sulod sa mga 35 ka tuig, si Pastor Russell naghunahuna nga ang Dakong Piramide sa Gizeh maoy bato nga pamatuod sa Diyos, nga nagpamatuod sa Biblikanhong mga yugto sa panahon. (Isa. 19:19) Apan ang mga Saksi ni Jehova nagsalikway sa ideya nga ang usa ka Ehiptohanong piramide may kalabotan sa matuod nga pagsimba. (Tan-awa ang “Watchtower” nga mga isyu sa Nobyembre 15 ug Disyembre 1, 1928)

[Hulagway sa panid 189]

Napulo ka milyong kopya ang naapod-apod

[Mga hulagway sa panid 191]

Ang pila nangadto sa mga trensera nga may pusil, apan ang uban, lakip kang A. P. Hughes sa Inglaterra ug si R. Cuminetti sa Italya, midumili sa pagpakiglangkit

[Mga hulagway sa panid 193]

Ang mga Saksi ni Jehova midumili sa pagduso sa Liga sa Kanasoran o sa HK ingong gikan sa Diyos apan mipaluyo lamang sa Gingharian sa Diyos pinaagi ni Kristo

[Hulagway sa panid 197]

Si Carleton ug Flora Nichols. Sa dihang ang ilang anak lalaki wala mosaludar sa bandera, kini nahimong balita sa tibuok nasod