Kapitulo 33

Padayon nga Mabinantayon

“SANGLIT tin-awng gipahayag ni Jesus nga walay tawo nga nasayod sa ‘maong adlaw’ o sa ‘maong takna’ sa dihang ang Amahan mosugo sa iyang anak sa ‘pag-anhi’ batok sa daotang sistema sa mga butang ni Satanas, ang pipila tingali mangutana: ‘Nganong dinalian kaayo ang pagkinabuhi nga magpaabot sa kataposan?’ Kana dinalian tungod kay halos sa mao rang higayona, si Jesus midugang: ‘Padayon sa pagbantay, padayon sa pagtukaw . . . padayon sa pagtukaw.’ (Mar. 13:​32-35)”​—Ang Bantayanang Torre, Hunyo 1, 1985.

Ang mga Saksi ni Jehova padayong nagabantay sa mga dekada na karon. Nagabantay sa unsa? Sa pag-abot ni Jesus diha sa gahom sa Gingharian sa paghukom batok sa daotang sistema sa mga butang ni Satanas ug aron ipaabot ang hingpit nga mga kaayohan sa iyang pagmando sa Gingharian sa tibuok yuta! (Mat. 6:​9, 10; 24:30; Luc. 21:28; 2 Tes. 1:​7-10) Kining mga nagabantay nahibalo nga ang “ilhanan” sa presensiya ni Jesus napadayag na sukad niadtong 1914 ug nga ang presenteng sistema sa mga butang misulod na sa iyang kataposang mga adlaw niadtong tuiga.​—Mat. 24:​3–25:46.

Apan, hangtod karon, si Jesus wala pa moabot ingong Tiglaglag ug Manluluwas. Busa unsay panglantaw sa mga Saksi ni Jehova sa ilang presenteng kahimtang?

‘Gipasaligan sa Bug-os’ sa Ilang Salabotan

Ingong usa ka tibuok-kalibotang kongregasyon, sila nakabaton sa “bug-os nga pasalig sa ilang salabotan.” (Col. 2:2) Dili kay gibati nila nga ilang nasabtan ang tanang detalye sa mga katuyoan ni Jehova. Padayon silang nagasusi sa Kasulatan nga may bukas nga panghunahuna, ug sila padayong nagakat-on. Apan ang ilang nakat-onan wala mag-usab sa ilang paninugdang panglantaw mahitungod sa pasukaranang mga kamatuoran sa Pulong sa Diyos. Sila ‘gipasaligan sa bug-os’ niining maong pundasyon sa mga kamatuoran; ilang giila ug gidawat kana sulod sa daghang dekada na karon. Hinuon, ang ilang nakat-onan padayong nagpauswag sa ilang pagsabot kon sa unsang paagi ang pila ka kasulatan mohaom ngadto sa tibuok hularanan sa kamatuoran sa Bibliya ug sa unsang paagi sila labawng makapadapat sa bug-os sa tambag sa Pulong sa Diyos diha sa ilang kaugalingong mga kinabuhi.

Ang mga Saksi ni Jehova nakabaton usab ug “bug-os nga pasalig” mahitungod sa mga saad sa Diyos. Sila may absolutong pagsalig nga walay mausa sa iyang mga saad ang mapakyas bisan sa kinagamyang detalye ug nga tanan niana matuman sa iyang tinudlong panahon. Ang katumanan sa tagna sa Bibliya nga ilang nakita ug nasinati sa ingon nakahatag kanilag bug-os nga pagsalig nga ang presenteng kalibotan anaa na sa “panahon sa kataposan” niini ug nga ang saad sa Diyos sa matarong bag-ong kalibotan sa dili madugay matuman.​—Dan. 12:​4, 9; Pin. 21:​1-5.

 Nan, unsa man ang kinahanglan nilang buhaton? “Padayon sa pagbantay, padayon sa pagtukaw,” maoy sugo ni Jesus, “kay wala kamo masayod kon kanus-a ang tinudlong panahon. Busa padayon sa pagbantay . . . aron nga sa dihang [ang Agalon] sa kalit moabot, dili niya kamo hikaplagan nga natulog. Apan kon unsay akong giingon kaninyo ginaingon nako sa tanan, Padayon sa pagbantay.” (Mar. 13:​33, 35-37) Ang mga Saksi ni Jehova nasayod pag-ayo sa panginahanglan sa pagbantay.

Ang hinobrang-kadasig nga usahay ilang mapadayag mahitungod sa katumanan sa usa ka tagna wala mag-usab sa ebidensiya nga nagtipun-og sukad sa Gubat sa Kalibotan I nga kita anaa na sa konklusyon sa sistema sa mga butang. Sa pagkatinuod, mas maayo pa nga magmasiboton​—sobra pa gani ka masiboton​—sa pagkakita sa katumanan sa kabubut-on sa Diyos kay sa matulog sa espirituwal kon bahin sa katumanan sa iyang mga katuyoan!​—Itandi ang Lucas 19:11; Buhat 1:6; 1 Tesalonica 5:​1, 2, 6.

Unsa man ang nalangkit sa padayong pagbantay?

Padayon sa Pagbantay​—Sa Unsang Paagi?

Ang mabinantayong mga Kristohanon dili lang kay mangiyugpos ug mohulat. Sa kasukwahi! Kinahanglang sila anaa sa himsog espirituwal nga kahimtang aron nga sa dihang moabot si Jesus ingong Tiglaglag, mapamatud-an usab siya nga ilang Manluluwas. (Luc. 21:28) “Magbantay kamo sa inyong kaugalingon,” pasidaan ni Jesus, “nga ang inyong mga kasingkasing dili mahiluwan sa hinobrang pagkaon ug hinobrang pag-inom ug sa mga kabalaka sa kinabuhi, ug sa wala damha kadtong adlawa moabot kaninyo ingong usa ka lit-ag. . . . Padayon sa pagtukaw.” (Luc. 21:​34-36) Busa, ang nagabantay nga mga Kristohanon kinahanglan unang ‘magbantay sa ilang kaugalingon,’ nga mag-amping sa pagkinabuhi kada adlaw ingong angayan sa usa ka Kristohanon. Kinahanglang magtukaw sila sa Kristohanong mga responsabilidad ug likayan ang dili-kristohanong panggawi nga maoy kinaiya sa kalibotan nga “nahiluna sa gahom sa daotang usa.” (1 Juan 5:19; Roma 13:​11-14) Sa dihang moabot si Kristo, kinahanglang andam sila.

Kinsa ang tinuod gayod nga nagtukaw, nga anaa sa himsog espirituwal nga kahimtang? Ang makasaysayanhong rekord nga gipresentar sa unang mga kapitulo niining publikasyona nagpunting sa mga Saksi ni Jehova. Tin-aw nga giisip nilang seryoso ang mga kaakohan nga nalangkit sa pagkahimong mga Kristohanon. Sa panahon sa gubat, pananglitan, sila andam nga mameligro nga mabilanggo o mamatay tungod sa pagtukaw sa kaakohan nga mahimong dili bahin sa kalibotan ug sa pagpakita sa nagasakripisyo sa kaugalingon nga gugma alang sa usag usa. (Juan 13:​34, 35; 17:​14, 16) Ang mga tawo nga nagpaniid kanila sa ilang mga Kingdom Hall, sa ilang dagkong mga kombensiyon, o bisan sa ilang sekular nga mga trabaho nakadayeg sa ilang ‘maayong panggawi.’ (1 Ped. 2:12) Niining kalibotan nga “wala nay moral nga salabotan,” sila may maayong dungog tungod sa pagkinabuhing matinud-anon, hinlo sa moral nga mga kinabuhi.​—Efe. 4:​19-24; 5:​3-5.

Hinuon, ang padayong pagbantay naglangkit ug labaw pa kay sa ‘pagbantay sa kaugalingon.’ Ang usa ka magbalantay kinahanglang mopahibalo ngadto sa uban kon unsay iyang nakita. Niining panahon sa kataposan, ang mabinantayong mga Kristohanon nga sa tin-aw nakakita sa ilhanan sa presensiya ni Kristo kinahanglang  magmantala ngadto sa uban sa “maayong balita sa gingharian” ug kinahanglang magpasidaan kanila nga sa dili madugay moabot si Kristo sa paghukom batok niining daotang sistema sa mga butang. (Mat. 24:​14, 30, 44) Niining paagiha ilang gitabangan ang uban nga ilinya ang ilang kaugalingon alang sa “kaluwasan.”​—Luc. 21:28.

Kinsa ang nakapamatuod nga nagabantay pinaagi sa pagpalanog sa pasidaan? Ang mga Saksi ni Jehova ilado sa tibuok kalibotan tungod sa ilang kasibot diha sa pagmantala sa ngalan ug Gingharian sa Diyos. Ang pagwali wala nila itugyan ngadto sa piniling klerong matang. Ilang giila nga kana maoy kaakohan sa tanang magtutuo. Ilang gilantaw kana ingong hinungdanong bahin sa ilang pagsimba. (Roma 10:​9, 10; 1 Cor. 9:16) Unsa may mga sangpotanan?

Sila karon gilangkoban sa nagatubong kongregasyon sa minilyon ka aktibong membro diha sa kapin sa 220 ka kayutaan sa tibuok yuta. (Isa. 60:22; itandi ang Buhat 2:47; 6:7;16:5) Ang pipila sa labing gamhanang mga kagamhanan sa kasaysayan sa katawhan nagdili sa ilang buluhaton, nagadakop pa gani kanila ug nagabalhog kanila ngadto sa bilanggoan. Apan ang mga Saksi ni Jehova mipadayon sa pagmantala sa Gingharian sa Diyos! Ang ilang determinasyon maoy susama sa nabatonan sa mga apostol nga, sa dihang gimandoan nga mohunong sa pagsangyaw, nag-ingon: “Alang kanamo, dili kami mohunong sa pagsulti mahitungod sa mga butang nga among nakita ug nadungog.” “Kinahanglang sugton namo ang Diyos ingong magmamando inay ang mga tawo.”​—Buh. 4:​18-20; 5:​27-29.

“Padayon sa Pagpaabot Niana”

Ang kahimtang sa mga Saksi ni Jehova karong adlawa maoy susama niadtong unang-siglo nga mga Kristohanong taga-Judea. Gihatagan sila ni Jesus ug ilhanan diin mahibalo sila kon panahon na sa pagkalagiw gikan sa Jerusalem aron makaikyas sa kalaglagan niana. “Sa dihang makita ninyo ang Jerusalem nga pagalikosan sa nagkampong mga kasundalohan, . . . pangalagiw kamo,” matud ni Jesus. (Luc. 21:​20-23) Kapin lang ug diyutay sa 30 ka tuig sa ulahi, niadtong 66 K.P., ang Jerusalem gilikosan sa Romanong kasundalohan. Sa dihang misibog sa kalit ang Romanong kasundalohan nga daw walay dayag nga hinungdan, ang mga Kristohanong taga-Judea nagtuman sa instruksiyon ni Jesus ug mikalagiw​—dili lang gikan sa Jerusalem apan gikan sa tibuok yuta sa Judea​—ngadto sa usa ka siyudad sa Perea nga gitawag Pella.

Didto, sa luwas nga dapit, sila naghulat. Ang tuig 67 K.P. miabot ug milabay. Unya ang 68 napulihan sa 69. Apan, ang Jerusalem nagpabiling libre. Mamalik ba sila? Aw, wala moingon si Jesus kon hangtod kanus-a sila maghulat. Apan kon ugaling may namalik man, kadto maoy butang nga pagabasolan, tungod kay niadtong 70 K.P. ang Romanong kasundalohan namalik sa gidaghanon nga ang ilang pag-abot gipakasama sa baha nga dili mapugngan, ug niining higayona wala sila mosibog. Hinunoa, ilang gilaglag ang siyudad ug gipatay ang kapin sa usa ka milyong tawo. Pagkadako sa kalipay niadtong taga-Judea nga mga Kristohanon sa Pella nga sila padayong nagahulat alang sa tinudlong panahon ni Jehova sa paghukom!

Susama ra niadtong padayong nagabantay karong adlawa. Ilang nasabtan sa bug-os nga samtang nagkalalom kita ngadto sa panahon sa kataposan, labawng  mahagiton ang pagpadayon sa pagpaabot kang Jesus. Apan wala sila mawad-ig pagtuo sa mga pulong ni Jesus: “Sa pagkatinuod magaingon ako kaninyo nga kining kaliwatana dili pa mahanaw hangtod kining tanang mga butang mahitabo.” (Mat. 24:34) Ang ekspresyong “kining mga butanga” nagtumong sa lainlaing dagway sa tingob nga “ilhanan.” Kining ilhanana dayag na sukad niadtong 1914 ug matapos sa “dakong kasakitan.” (Mat. 24:21) Ang “kaliwatan” nga nabuhi niadtong 1914 tulin nga nagkadiyutay. Ang kataposan haduol na.

Sa kasamtangan, ang mga Saksi ni Jehova determinado gayod sa pagpadayon sa pagbantay, nga bug-os nagtuo nga tumanon sa Diyos ang tanan niyang mga saad sa iyang tinudlong panahon! Sila nagtuo sa mga pulong ni Jehova ngadto sa propetang si Habakkuk. Mahitungod sa dayag nga pagtugot ni Jehova sa kadaotan diha sa gingharian sa Juda sulod sa ulahing bahin sa ikapitong siglo W.K.P., giingnan ni Jehova ang propeta: “Isulat ang panan-awon [mahitungod sa kataposan sa mapintas nga mga kahimtang], ug himoang matin-aw diha sa nga sulatanan, aron nga kadtong magabasag kusog niini mahimong batid nga nagabasa. Kay ang panan-awon alang pa sa natudlong panahon, ug kini nagadali paingon sa kataposan, ug kini dili magbakak. Bisan kini daw malangan, paabota kini, kay kini moabot gayod. Kini dili magalangan.” (Hab. 1:​2, 3; 2:​2, 3) Sa susama, ang mga Saksi ni Jehova may pagsalig diha sa pagkamatarong ug hustisya ni Jehova, ug kini nakatabang kanila sa paghupot sa ilang pagkatimbang ug sa paghulat sa “tinudlong panahon” ni Jehova.

Si F. W. Franz, kinsa nabawtismohan niadtong 1913, nagpahayag pag-ayo sa pagbati sa mga Saksi ni Jehova. Niadtong 1991, ingong presidente sa Watch Tower Society, siya miingon:

“Ang among paglaom maoy usa ka butang nga segurado, ug kana bug-os nga matuman sa tanang sakop sa 144,000 sa gamayng panon ngadto sa sukod nga dili gani nato mahanduraw. Kami sa nanghibilin nga presente niadtong tuig 1914, sa dihang among gidahom nga kaming tanan moadto sa langit, wala mawad-i sa among pagpabili nianang paglaoma. Apan kami ingon gihapon ka lig-on alang niana, ug kami nakaapresyar niana nga labaw pa samtang mas dugay kami nga kinahanglang magahulat niana. Kana usa ka butang nga takos hulaton, bisan pag kana magkinahanglag usa ka milyong tuig. Akong gipabilhan ang among paglaom nga mas labaw kay kaniadto, ug dili gayod nako wad-on ang akong apresasyon alang niana. Ang paglaom sa gamayng panon nagpasalig usab nga ang pagdahom sa dakong panon sa ubang mga karnero, nga walay bisan unsang kalagmitan sa kapakyasan, mamatuman nga labaw pa sa atong gihanduraw. Mao nay katarongan nga kami nagpakalig-on hangtod niining taknaa, ug kami magpabiling lig-on hangtod ang Diyos sa aktuwal makapamatuod nga siya tinuod sa iyang ‘bililhon ug dagko kaayong mga saad.’”​—2 Ped. 1:4; Num. 23:19; Roma 5:5.

Ang panahon tulin nga nagasingabot sa dihang ang presensiya ni Kristo diha sa gahom sa Gingharian sa tin-aw mapadayag sa tanang katawhan. Unya, ang mga nagabantay “makadawat sa katumanan sa saad.” (Heb. 10:36) Sa pagkatinuod, ang ilang mga pagdahom mamatuman nga labaw pa ‘kay sa ilang gihanduraw.’ Pagkadako sa kalipay ug pagkamapasalamaton nila nga sa kataposang mga adlaw niining daotang sistema sa mga butang, sila ang nakapadayon sa pagbantay, ang masibotong nagamantala sa Gingharian sa Diyos!

[Blurb sa panid 713]

Bug-os nga pagsalig nga ang presenteng kalibotan anaa sa “panahon sa kataposan” niini

[Blurb sa panid 714]

Mag-amping sa pagkinabuhi kada adlaw ingong angayan sa usa ka Kristohanon

[Blurb sa panid 715]

Kinsa ang nakapamatuod nga nagabantay pinaagi sa pagpalanog sa pasidaan?

[Blurb sa panid 716]

“Akong gipabilhan ang among paglaom nga mas labaw kay kaniadto, ug dili gayod nako wad-on ang akong apresasyon alang niana”​—F. W. Franz

 [Kahon/Hulagway sa panid 717]

Mga Taho sa Tibuok-Yutang Pagwali

Tuig Yuta

1920 ....... 46

1925 ....... 83

1930 ....... 87

1935 ...... 115

1940 ...... 112

1945 ...... 107

1950 ...... 147

1955 ...... 164

1960 ...... 187

1965 ...... 201

1970 ...... 208

1975 ...... 212

1980 ...... 217

1985 ...... 222

1992 ...... 229

Gidaghanon sa Kayutaan

Ang gidaghanon sa kayutaan gikalkulo sumala sa pagbahin sa yuta sayo sa katuigang 1990, dili sumala sa politikal nga mga pagkabahin nga naglungtad, pananglitan, sa dihang ang kanhing dagkong mga empiryo nagmando sa teritoryo nga karon gibahinbahin taliwala sa ubay-ubayng independenteng mga nasod.

Tuig Kong.

1940 ...... 5,130

1945 ...... 7,218

1950 ..... 13,238

1955 ..... 16,044

1960 ..... 21,008

1965 ..... 24,158

1970 ..... 26,524

1975 ..... 38,256

1980 ..... 43,181

1985 ..... 49,716

1992 ..... 69,558

Gidaghanon sa mga Kongregasyon

Sa wala pay 1938 walay gihuptan nga makanunayong rekord sa katibuk-ang gidaghanon sa mga kongregasyon sa tanang nasod.

Tuig Mag.

1935 .. . . . 56,153

1940 . . . . .. 96,418

1945 . . . . . 156,299

1950 . . . . . 373,430

1955 . . . . . 642,929

1960 . . . . . 916,332

1965 . . . 1,109,806

1970 . . . 1,483,430

1975 . . . 2,179,256

1980 . . . 2,272,278

1985 . . . 3,024,131

1992 . . . 4,472,787

Gidaghanon sa mga Magmamantala sa Gingharian

Ang pag-ihap sa mga magmamantala nakaagi ug daghang kausaban sa katuigang 1920 ug sayo sa katuigang 1930. Ang mga taho sa kongregasyon gipadala sa Sosyedad matag semana, inay kay makausa kada bulan. (Ang matag bulan nga taho wala moepekto hangtod niadtong Oktubre 1932.) Aron maihap ingong usa ka magbubuhat nga matang (magmamantala sa kongregasyon), ang usa kinahanglang mogugol sa labing menos 3 ka oras sa usa ka semana (o 12 kada bulan) sa pag-alagad sa kanataran, sumala sa “Bulletin” sa Enero 1, 1929. Ang mga sharpshooter (nahilit nga mga magmamantala) mogugol sa labing menos duha ka oras kada semana sa pagsangyaw.

Tuig Pay.

1920 ......... 480

1925 ....... 1,435

1930 ....... 2,897

1935 ....... 4,655

1940 ....... 5,251

1945 ....... 6,721

1950 ...... 14,093

1955 ...... 17,011

1960 ...... 30,584

1965 ...... 47,853

1970 ...... 88,871

1975 ..... 130,225

1980 ..... 137,861

1985 ..... 322,821

1992 ..... 605,610

Mga Payunir

Ang mga numerong gilista dinhi naglakip sa mga regular payunir, oksilyare payunir, espesyal payunir, misyonaryo, magtatan-aw sa sirkito, ug magtatan-aw sa distrito. Ang mga payunir kanhi nailhang mga colporteur, ug ang oksilyare payunir ingong oksilyare nga colporteur. Alang sa kadaghanang mga tuig ang gidaghanon naghawas sa aberids kada bulan.

Tuig P.B.

1945 ....... 104,814

1950 ....... 234,952

1955 ....... 337,456

1960 ....... 646,108

1965 ....... 770,595

1970 ..... 1,146,378

1975 ..... 1,411,256

1980 ..... 1,371,584

1985 ..... 2,379,146

1992 ..... 4,278,127

Mga Pagtuon sa Bibliya sa Balay

Sa katuigang 1930, ang pila ka pagtuon gidumala uban sa mga indibiduwal, apan ang pagpasiugda anaa sa pagtudlo sa mga tawo kon sa unsang paagi kana himoon sa ilang kaugalingon, usab sa pag-organisar sa mga pagtuon nga maatiman sa laing interesadong tawo diha sa dapit. Sa ulahi, sa dihang ang mga indibiduwal nagpakitag tinuod nga interes, ang mga pagtuon pagadumalahon uban kanila hangtod sila mabawtismohan. Sa ulahi pa, gidasig nga ipadayon ang pagtuon hangtod ang tawo mahatagan ug igo-igong tabang ngadto sa pagkahimong hamtong nga Kristohanon.

Mga Tuig Oras

1930-35 ....... 42,205,307

1936-40 ....... 63,026,188

1941-45 ...... 149,043,097

1946-50 ...... 240,385,017

1951-55 ...... 370,550,156

1956-60 ...... 555,859,540

1961-65 ...... 760,049,417

1966-70 .... 1,070,677,035

1971-75 .... 1,637,744,774

1976-80 .... 1,646,356,541

1981-85 .... 2,276,287,442

1986-92 .... 5,912,814,412

Gidaghanon sa Oras

Walay linangkob nga pagtaho sa oras hangtod sa ulahing bahin sa katuigang 1920. Ang paagi sa pag-ihap sa oras nakaagi ug ubay-ubayng kausaban: Sa sayong katuigan sa 1930, ang gigugol lamang nga oras sa balay-sa-balay nga pagsangyaw ang giihap​—walay apil ang gigugol sa pagbalik-duaw. Samtang ang taho nga gipakita dinhi maoy dalayegon, kana maoy kalkulasyon lamang sa dakong panahon nga gigugol sa mga Saksi ni Jehova sa buluhatong pagmantala sa Gingharian sa Diyos.

Tuig Lit.

1920-25 ....... 38,757,639

1926-30 ....... 64,878,399

1931-35 ...... 144,073,004

1936-40 ...... 164,788,909

1941-45 ...... 178,265,670

1946-50 ...... 160,027,404

1951-55 ...... 237,151,701

1956-60 ...... 493,202,895

1961-65 ...... 681,903,850

1966-70 ...... 935,106,627

1971-75 .... 1,407,578,681

1976-80 .... 1,380,850,717

1981-85 .... 1,504,980,839

1986-92 .... 2,715,998,934

Naapod-apod nga Literatura

Gawas lamang sa pipila, ang mga gidaghanon alang sa mga tuig una pa sa 1940 wala maglakip sa napahimutang nga mga magasin, bisan tuod minilyong kopya ang naapod-apod. Ang mga gidaghanon sukad sa 1940 naglakip sa mga libro, pulyeto, brosyur, ug magasin, apan wala iapil ang ginatos ka milyong tract nga gigamit usab sa pagpukaw sa interes diha sa mensahe sa Gingharian. Ang tibuok gidaghanon nga 10,107,565,269 ka literatura nga naapod-apod gikan niadtong 1920 hangtod sa 1992 sa kapin sa 290 ka pinulongan naghatag ug ebidensiya sa talagsaong pagpamatuod sa tibuok-yuta.

Tuig Tum. Uma.

1935 ...... 63,146 ... 52,465

1940 ...... 96,989 ... 27,711

1945 ..... 186,247 ... 22,328

1950 ..... 511,203 ... 22,723

1955 ..... 878,303 ... 16,815

1960 ... 1,519,821 ... 13,911

1965 ... 1,933,089 ... 11,550

1970 ... 3,226,168 ... 10,526

1975 ... 4,925,643 ... 10,550

1980 ... 5,726,656 .... 9,564

1985 ... 7,792,109 .... 9,051

1992 .. 11,431,171 .... 8,683

Tumatambong sa Memoryal ug mga Umalambit

Sa wala pa ang 1932, ang mabatonang ihap sa mitambong sa Memoryal sa subsob dili kompleto. Usahay, ang mga grupo lamang nga tag-15, 20, 30, o kapin pa ang giapil sa mga gidaghanon nga gipublikar. Makaiikag, sa kadaghanang tuig nga dihay mabatonang ihap nagpakita nga sa labing menos ang pipila sa nanambong maoy dili umalambit. Sa pagka 1933 ang kalainan maoy mga 3,000.