Krus

Kahubitan: Ang galamiton nga namatyan ni Jesu-Kristo gipunting sa kadaghanan sa Kakristiyanohan ingon nga mao ang krus. Ang maong pulong gikuha gikan sa Latin nga crux.

Ngano ang mga basahon sa Watch Tower nagpakita kang Jesus diha sa usa ka usok uban sa mga kamot ibabaw sa iyang ulo inay kay sa tradisyonal nga krus?

Ang Gregong pulong nga gihubad nga “cross” diha sa daghan modernong mga hubad sa Bibliya (“torture stake” sa NW) maoy stau·rosʹ. Sa binatid nga Grego, kining pulonga nagkahulogan lamang nga usa ka tul-id nga usok, o ugsok. Gigamit usab kana sa kaulahian nga tagdok nga patyanan nga adunay balabag. Nag-ila niini ang The Imperial Bible-Dictionary, nga nag-ingon: “Ang Gregong pulong para sa krus, [stau·rosʹ], sa husto nagkahulogan ug usa ka usok, usa ka tul-id nga tagdok, o usa ka ugsok, nga diha niana ikabitay ang bisan unsa, o kaha gamiton sa pag-usok (pagtugsok) sa usa ka luna sa yuta. . . . Bisan taliwala sa mga Romano ang crux (nga ang atong krus gikan niana) maorag sa sinugdanan maoy usa ka tul-id nga ugsok.”—Giedit ni P. Fairbairn (London, 1874), Tomo I, p. 376.

Mao ba kana ang nahitabo maylabot sa kamatayon sa Anak sa Diyos? Pagamatikdan gayod nga ang Bibliya naggamit usab sa  pulong xyʹlon aron ipaila ang himan nga gigamit. Ang A Greek-English Lexicon, pinaagi ni Liddell ug Scott, nagbatbat niini nga nagkahulogang: “Kahoy nga giputol ug andam nang gamiton, kahoyng sugnod, troso, ubp. . . . usa ka kahoy, tigkahoy, sablayan, haligi . . . bunal, garote . . . usok nga ang mga kriminal gitusok . . . sa buhi nga kahoy, kahoy.” Kini usab miingon “sa BT, sa krus,” ug misitar sa mga Buhat 5:30 ug 10:39 ingon nga mga panig-ingnan. (Oxford, 1968, pp. 1191, 1192) Bisan pa, niadtong mga bersikulo ang KJ, RS, JB, ug Dy mihubad sa xyʹlon nga “kahoy.” (Itandi kining hubad uban sa Galacia 3:13; Deuteronomio 21:22, 23.)

Ang librong The Non-Christian Cross, pinaagi ni J. D. Parsons (London, 1896), nag-ingon: “Walay bisan usa ka tudling-pulong diha sa bisan unsang daghang mga sinulat nga naglangkob sa Bag-ong Testamento, nga, sa orihinal nga Grego, naghatag ug bisan dili laktod nga pamatuod nga ang stauros nga gigamit sa kahimtang ni Jesus maoy lain kay sa kasagarang stauros; nga mas menos ang pamatuod nga kana nalangkoban, dili sa usa ka buok nga tigkahoy, kondili duha ka buok nga gitipo paglansang diha sa pormang usa ka krus. . . . Maoy dili gamay nga pagsimang sa bahin sa atong mga magtutudlo sa paghubad sa pulong stauros ingon nga ‘cross’ sa dihang gihubad ang Gregong mga dokumento sa Iglesya ngadto sa atong lumad nga pinulongan, ug sa pagsuportar nianang maong aksiyon pinaagig pagbutang ug ‘cross’ diha sa atong mga diksiyonaryo ingon nga mao ang kahulogan sa stauros nga walay pagpatin-aw pag-ayo nga kana gayod dili ang unang kahulogan sa maong pulong sa mga adlaw sa mga Apostol, dili mao ang sinugdanan nga gipasabot hangtod sa dugay nang miagi, ug unya nahimo, kon mao man gayod kana, tungod lamang, bisan pa nga walay kapasikarang ebidensiya, sa pipila ka rason o gipakaingon lamang nga ang maong stauros nga niana si Jesus gipatay adunay linain nga porma.”—Pp. 23, 24; tan-awa usab ang The Companion Bible (London, 1885), Appendix No. 162.

Busa ang gibug-aton sa ebidensiya nagbutyag nga si Jesus namatay diha sa tanos nga usok ug dili diha sa tradisyonal nga krus.

Unsa man ang kasaysayanhong mga sinugdanan sa krus nga iya sa Kakristiyanohan?

“Ang lainlaing mga butang, nga gikan pa sa mga yugtong kanhiay antes sa Kristohanong panahon, nakaplagan, nga namarkahan ug mga krus nga lainlain ang desinyo, diha sa hapit tanang bahin sa daang kalibotan. India, Sirya, Persiya ug Ehipto kining tanan nagpakitag daghang panig-ingnan . . . Ang paggamit sa krus ingong relihiyosong simbolo sa wala pa ang Kristohanong kapanahonan ug taliwala sa di-Kristohanong mga katawhan mahimong  lagmit isipon nga halos unibersal, ug sa daghan kaayong hitabo kini gilambigit sa pipila ka porma sa pagsimba sa kinaiyahan.”—Encyclopædia Britannica (1946), Tomo 6, p. 753.

“Ang porma sa [duha-balabag nga krus] nakabaton sa sinugdanan niini sa karaang Chaldea, ug gigamit ingong simbolo sa diyos nga si Tammuz (nga sa porma nga iya sa mistikong si Tau, ang unang titik sa iyang ngalan) sa maong nasod ug sa silingang kayutaan, apil na ang Ehipto. Sa tungatunga sa ika-3 nga sig. A.D. ang mga iglesya misimang na, o miawat-awat, sa pipilang doktrina sa Kristohanong pagtuo. Aron mapauswag ang kadungganan sa apostata eklesiyastikal nga sistema ang mga pagano gidawat sulod sa mga iglesya nga walay pagbag-o pinaagig pagtuo, ug gitugotan gayod sa pagpabilin sa ilang paganong mga ilhanan ug mga simbolo. Busa ang Tau o T, diha sa sagad kaayong porma niini, uban sa krus-piraso nga gipaubos, gisagop aron sa pagbarog alang sa krus ni Kristo.”—An Expository Dictionary of New Testament Words (London, 1962), ni W. E. Vine, p. 256.

“Maoy katingalahan, apan kamatuoran nga dili malalis, nga sa mga panahon kanhiay antes sa pagkahimugso ni Kristo, ug sukad niadto diha sa kayutaan nga wala maabot sa pagtulon-an sa Iglesya, ang Krus gigamit na ingong sagradong simbolo. . . . Ang Gregong Bacchus, ang Tiryanong Tammuz, ang Kaldeanong Bel ug ang Norse Odin, ang tanan gisimbolohan sa ilang mga debotos pinaagig kinuros nga galamiton.”—The Cross in Ritual, Architecture, and Art (London, 1900), ni G. S. Tyack, p. 1.

“Ang krus diha sa pormang ‘Crux Ansata’ . . . ginabitbit sa Ehiptohanong mga pari ug Obispong mga hari ingong simbolo sa ilang awtoridad ingong mga pari sa Adlaw nga diyos ug gitawag ‘ang Ilhanan sa Kinabuhi.’”—The Worship of the Dead (London, 1904), ni Colonel J. Garnier, p. 226.

“Ang lainlaing hulagway sa mga krus nakaplagan bisan diin sa Ehiptohanong mga monumento ug mga lubnganan, ug giisip sa daghang awtoridad ingong simbolikal sa phallus [usa ka representasyon sa seksong organo sa lalaki] o panagluon. . . . Sa Ehiptohanong mga lubong ang crux ansata [krus nga adunay lingin o kabtanan sa itaas] nakaplagan nga gitupad sa phallus.”—A Short History of Sex-Worship (London, 1940), ni H. Cutner, pp. 16, 17; tan-awa usab ang The Non-Christian Cross, p. 183.

“Kining mga krus gigamit ingong mga simbolo sa Babilonyanhong adlaw-diyos, [Tan-awa ang basahon], ug unang nakita ibabaw sa pilak ni Julius Cæsar, 100-44 B.C., ug unya ibabaw sa salapi nga gigama sa manununod ni Cæsar (Augustus), 20 B.C. Sa mga pilak ni Constantino ang labing sagad nga simbolo mao ang [Tan-awa ang basahon]; pero ang samang simbolo gigamit nga walay naglibot nga lingin, ug adunay upat ka parehong bukton nga pinatindog ug pinahigda; ug mao kini ang simbolo  nga sa linain ginasimba ingong ‘Solar Wheel’. Kinahanglang isulti nga si Constantino usa ka magsisimba sa adlaw-diyos, ug wala mosulod sa ‘Simbahan’ hangtod sa ikaupat ka bahin sa usa ka siglo human ang sugilambong sa iyang pagkakita sa maong krus didto sa kalangitan.”—The Companion Bible, Appendix No. 162; tan-awa usab ang The Non-Christian Cross, pp. 133-141.

Kasulatanhong buhat ba ang pagdayeg sa krus?

1 Cor. 10:14: “Akong mga hinigugma, likayi ninyo ang pagsimba sa diyosdiyos.” (Ang usa ka idolo maoy larawan o simbolo nga adunay girepresentahan nga mao ang tumong sa dakong debosyon, pagdayeg, o pagsimba.)

Ex. 20:4, 5, JB: “Dili ka magbuhat sa imong kaugalingon ug linilok nga larawan o sa dagway sa bisan unsang butanga sa langit o sa ilalom sa yuta o sa katubigan ilalom sa yuta; dili ka moyukbo o mag-alagad kanila.” (Matikdi nga ang Diyos nagsugo nga ang iyang katawhan dili gani maghimo ug imahen nga atubangan niana magyukbo ang mga tawo.)

Nga makapainteres mao kining komento sa New Catholic Encyclopedia: “Ang representasyon sa kang Kristo nga malukatong kamatayon sa Golgota wala diha sa simbolikong arte sa unang Kristohanong mga siglo. Ang unang mga Kristohanon, nga naimpluwensiyahan sa Daang Testamentong pagdili sa linilok nga mga larawan, nagdumili sa paghulagway bisan sa galamiton sa Kasakitan sa Ginoo.”—(1967), Tomo IV, p. 486.

Mahitungod sa una-siglong mga Kristohanon, ang History of the Christian Church nag-ingon: “Walay gigamit nga krusipiho ug walay materyal nga hulagway sa krus.”—(New York, 1897), ni J. F. Hurst, Tomo I, p. 366.

Aduna ba gayoy kalainan nga mahimo kon ang usa ka tawo magakalipay sa krus, basta dili lamang niya simbahon kana?

Unsa may imong pagabation kon ang usa sa imong minahal kaayong mga higala gipatay tungod sa bakak nga mga sumbong? Maghimo ka bag replika o hulad sa instrumento sa pagpatay? Magakalipay ka ba niana, o imo ba hinuong likayan kana?

Sa karaang Israel, ang masupilong mga Hudiyo nagbakho tungod sa kamatayon sa bakak nga diyos nga si Tammuz. Si Jehova nagsulti nga ang ilang gibuhat maoy ‘dulumtanang butang.’ (Ezek. 8:13, 14) Sumala sa kasaysayan, si Tammuz usa ka Babilonyanhong diyos, ug ang krus gigamit ingon nga iyang simbolo. Sukad sa sinugdanan niini sa mga adlaw ni Nimrod, ang Babilonya batok kang Jehova ug kaaway sa matuod nga pagsimba. (Gen. 10:8-10; Jer. 50:29)  Busa pinaagi sa pagmahal sa krus, ang usa ka tawo nagpasidungog sa usa ka simbolo sa pagsimba nga supak sa matuod nga Diyos.

Ingon sa gipahayag sa Ezekiel 8:17, ang apostatang mga Hudiyo usab ‘nagbutang sa sanga nganha sa ilong ni Jehova.’ Iyang gitamod kini ingong “dulumtanan” ug ‘makapasuko.’ Ngano? Kining “sanga,” nagpatin-aw ang pipila ka komentador, maoy hulagway sa seksong organo sa lalaki, nga gigamit diha sa pagsimba sa kinatawo sa lalaki. Nan, unsa man gayod ang pag-isip ni Jehova sa paggamit sa krus, nga, sa atong nasayran, sa kanhiay gigamit ingong simbolo diha sa pagsimba sa kinatawo sa lalaki?