Mga Hudiyo

Kahubitan: Ingon nga sagad gigamit karon, ang termino nagatumong ug mga tawo nga ang kaliwat maoy Hebreohanon ug uban pa nga nakabig ngadto sa Judaismo. Ang Bibliya nagapatagad usab sa punto nga adunay mga Kristohanon kinsa mga Hudiyo sa espirituwal ug nagalangkob sa “Israel sa Diyos.”

Ang kinaiya bang mga Hudiyo karon mao ang pinili nga katawhan sa Diyos?

Mao kana ang pagtuo sa daghang Hudiyo. Nag-ingon ang Encyclopædia Judaica (Jerusalem, 1971, Tomo 5, kol. 498): “PINILING KATAWHAN, ang komun nga pagtawag sa katawhan sa Israel, nga nagabutyag sa ideya nga ang katawhan sa Israel nagabarog nga linain ug talagsaon sa relasyon ngadto sa unibersohanong diyos. Kining ideyaha mao ang kinadak-an sa tibuok kasaysayan sa Hudiyong panghunahuna.”—Tan-awang Deuteronomio 7:6-8; Exodo 19:5.

Daghan sa Kakristiyanohan naghupot sa susamang panghunahuna. Ang “Religion” nga seksiyon sa Atlanta Journal and Constitution (Enero 22, 1983, p. 5-B) nagtaho: “Sukwahi sa kasiglohan-gidugayong mga pagtulon-an sa mga iglesya nga ang Diyos ‘nagsalikway sa iyang katawhang Israel’ ug gipulihan silag ‘bag-ong Israel,’ siya [Paul M. Van Buren, teologo sa Temple University sa Philadelphia] nag-ingon nga ang mga iglesya karon malig-ong nagauyon nga ‘ang tugon tali sa Diyos ug sa Hudiyong katawhan maoy walay kataposan. Kining makapatingala nga kausaban gihimo sa mga Protestante ug mga Katoliko, sa duha ka kiliran sa Atlantiko.’” Ang The New York Times (Pebrero 6, 1983, p. 42) midugang: “‘Adunay pagkamabihagon sa bahin sa ebanghelikal nga katungod sa Israel ug sa pagtuo nga ang tanang ginabuhat  sa Israel suportado gayod, tungod kay ang Diyos nagadapig sa Israel,’ nag-ingon si Timothy Smith, usa ka propesor sa teolohiya sa Johns Hopkins University ug Wesleyan nga ebanghelyohanon.” Ang pipila sa Kakristiyanohan nagadahom sa pagkakabig ug ultimang kaluwasan sa kinaiyanhong Israel. Ang uban nagahunahuna nga adunay dili maseparar nga bugkos tali sa Diyos ug Israel, busa sila nangatarongan nga ang mga Hentil lamang ang igapasig-uli pinaagi ni Kristo.

Tagda: Human sa Babilonyanhong pagkabihag, sa gipasig-uli ang Israel ngadto sa yuta niini, ang katawhan kinahanglang magpasig-uli sa matuod nga pagsima didto sa ilang hatag-Diyos nga yuta. Ang usa sa unang mga proyekto nga gibuhat mao ang pagtukod pag-usab sa templo ni Jehova sa Jerusalem. Apan, sukad sa kalaglagan sa Jerusalem pinaagig mga Romano sa 70 K.P., ang maong templo wala gayod matukod pag-usab. Hinunoa, didto sa kanhing templo nagbarog ang Islamikong halaran. Kon ang mga Hudiyo, kinsa nag-ingon nga sila ubos sa Moisesnong Kasugoan, sa pagkakaron didto sa Jerusalem mao ang piniling katawhan sa Diyos, dili ba unta ang maong templo nga gipahinungod sa iyang pagsimba natukod pag-usab?

Mat. 21:42, 43: “Si Jesus miingon kanila [ang pangulong mga saserdote ug mga ansiyano sa mga Hudiyo sa Jerusalem]: ‘Wala ba gayod kamo makabasa diha sa Kasulatan, “Ang bato nga gisalikway sa mga magtutukod mao ang nahimong ulohang bato sa pamag-ang. Buhat kini nga gikan kang Jehova, ug sa atong mga mata makapahibulong gayod”? Maoy hinungdan sultihan ko kamo, Ang gingharian sa Diyos pagakuhaon gikan kaninyo ug igahatag ngadto sa usa ka nasod nga nagapamunga sa mga bunga niini.’”

Mat. 23:37, 38: “Jerusalem, Jerusalem, ang tigpatay sa mga propeta ug tigbato kanilang gipadala ngadto kaniya,—sa makadaghan gipangandoy ko ang pagtigom sa imong mga anak, sama sa himungaan nga nagatigom sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako! Apan kamong katawhan nagdumili niana. Tan-awa! Mabiniyaan ang inyong balay kaninyo.”

Ang tugon ba sa Diyos uban kang Abraham nagapasalig nga ang mga Hudiyo padayong mao ang piniling katawhan sa Diyos?

Gal. 3:27-29: “Ang tanan kaninyo nga gibawtismohan ngadto kang Kristo nagsul-ob kang Kristo. Walay Hudiyo ni Grego, walay ulipon ni nahigawas nga tawo, walay lalaki ni babaye; kay kamong tanan usa ra ka persona uban kang Kristo Jesus. Dugang pa, kon kamo iya ni Kristo, kamo mao gayod ang kaliwat ni Abraham, mga manununod sumala sa saad.” (Busa, sa panglantaw sa Diyos, dili na ang kinaiyanhong kagikan o kaliwat gikan kang Abraham ang magatino kon kinsa ang binhi ni Abraham.)

 Ang tanan bang Hudiyo makabig ngadto sa pagtuo kang Kristo ug makakab-ot sa kaluwasang dayon?

Roma 11:25, 26: “Ako dili buot kaninyo, mga igsoon, nga mahimong walay kabangkaagan niining balaang tinago, aron kamo dili magmaalamon sa inyong kaugalingong mga mata: nga ang katig-a sa mga pagpanabot nahitabo sa bahin sa Israel hangtod mahisulod na ang bug-os nga gidaghanon sa mga tawo sa kanasoran, ug niining paagiha [“kini nga paagi,” TEV; “busa,” CC, By; Grego, houʹtos] ang tibuok Israel pagaluwason.” (Matikdi nga ang pagluwas sa “tibuok Israel” malampos, dili sa pagkabig sa tanang Hudiyo, kondili sa ‘pagsulod’ sa mga tawo gikan sa Hentil nga mga nasod. Ang pipila ka taghubad mihubad sa Rom 11 bersikulo 26: “Ug unya human niini ang uban sa Israel pagaluwason.” Apan ang A Manual Greek Lexicon of the New Testament [Edinburgh, 1937, G. Abbott-Smith, p. 329] naghubit sa houʹtos ingong nagkahulogang “niining paagiha, busa, mao nga.”)

Aron makadangat sa hustong pagsabot kon unsa ang gitala sa Roma 11:25, 26, kinahanglan usab nga atong pagatagdon kining mas unang mga pulong sa Taga-Roma: “Siya dili Hudiyo kon kana anaa ra sa dayag, ni ang sirkunsisyon nga anaa ra sa dayag diha sa lawas. Apan siya usa ka Hudiyo diha sa kinasuloran, ug ang iyang sirkunsisyon maoy sa kasingkasing pinaagig espiritu, ug dili pinaagig sinulat nga kodigo.” (Rom 2:28, 29) “Dili ang tanang misanay gikan sa Israel tinuod nga ‘Israel.’”—Rom 9:6.

Gikinahanglan ba alang sa mga Hudiyo sa pagtuo diha kang Jesu-Kristo aron maluwas?

Ang Isaias 53:1-12 nagtagna sa kamatayon sa Mesiyas ‘aron sa pagpas-an sa kasal-anan sa daghan ug paghimog pangaliyupo alang sa kalapasan.’ Ang Daniel 9:24-27 naglambigit sa pag-abot sa Mesiyas ug iyang kamatayon uban sa ‘pagtapos sa sala ug pagpasaylo sa pagkadaotan.’ (JP) Ang maong duha ka pamulong nagapakita nga ang mga Hudiyo nagkinahanglan sa maong pangaliyupo ug kapasayloan. Sila ba makadahom sa pagsalikway sa Mesiyas ug makahupot sa pag-uyon sa Usa nga nagpadala kaniya?

Buh. 4:11, 12: “[Mahitungod kang Jesu-Kristo, ang apostol nga si Pedro napalihok sa balaang espiritu sa pagsulti ngadto sa Hudiyong mga pangulo ug mga ansiyano sa Jerusalem:] Kini mao ‘ang bato nga gisalikway ninyo nga mga magtutukod nga nahimong ulohan sa pamag-ang.’ Dugang pa, walay kaluwasan diha kang bisan kinsa, kay walay lain ngalan sa silong sa langit nga gikahatag taliwala sa mga tawo nga pinaagi niana kita mamaluwas gayod.” (Bisan tuod ang nasod sa kinaiyang Israel wala na magpahimulos sa espesyal balaang pabor, ang dalan maoy bukas alang sa indibiduwal nga mga Hudiyo, maingon nga kana bukas alang sa  mga tawo sa kanasoran, aron makabenepisyo gikan sa kaluwasan nga nahimong posible pinaagi ni Jesus nga Mesiyas.)

Ang mga hitabo ba nga nagakahitabo didto sa Israel karon katumanan sa tagna sa Bibliya?

Ezek. 37:21, 22, JP: “Busa nag-ingon ang Ginoong DIYOS: Tan-awa, panguhaon ko ang mga anak sa Israel gikan sa taliwala sa mga nasod, diin man sila miadto, ug akong tigomon sila gikan sa tanang kiliran, ug dad-on sila ngadto sa ilang kaugalingong yuta; ug himoon ko silang usa ka nasod diha sa yuta, ibabaw sa kabukiran sa Israel, ug usa ka hari ang mahimong hari kanilang tanan.” (Ang Israel karong adlawa dili man usa ka nasod ubos sa usa ka hari nga iya sa harianong linya ni David. Ang ilaha maoy usa ka republika.)

Isa. 2:2-4, JP: “Mahitabo sa hinapos nga mga adlaw, nga ang bukid sa balay sa GINOO pagatukoron nga tupong sa tumoy sa kabukiran, ug igatuboy ibabaw sa mga bungtod; ug ang tanang kanasoran magaganayan ngadto niana. Ug daghang katawhan mangadto ug manag-ingon: ‘Umari kamo, manungas kita ngadto sa bukid sa GINOO, ngadto sa balay sa Diyos ni Jacob; ug Siya magatudlo kanato sa Iyang mga dalan, ug kita manlakat sa Iyang alagianan.’ . . . Ug ilang salsalon ang ilang mga espada ngadto sa mga punta sa daro, ug ang ilang mga bangkaw ngadto sa mga galab; ang nasod dili na mobakyaw ug espada batok sa nasod, ni sila makakat-on pa sa gubat.” (Sa Jerusalem karong adlawa, diin didto kanhing nahimutang ang templo wala ing “balay sa Diyos ni Jacob,” kondili, hinuon, ang usa ka Islamikong halaran. Ug walay lihok sa bahin sa Israel o mga silingan niana sa “pagsalsal sa ilang mga espada ngadto sa mga punta sa daro.” Sila nagadepende sa militaryong pagpangandam alang sa kaluwasan.)

Isa. 35:1, 2, JP: “Ang kamingawan ug mala nga yuta magmasadya; ug ang disyerto magakalipay, ug mamulak sama sa rosas. Kana mamulak sa kadagaya, ug magakalipay, uban gani sa kasadya ug pag-awit; ang himaya sa Libano igahatag niini, ang kahalangdon sa Carmelo ug Saron; sila makakita sa himaya sa GINOO, ang pagkahalangdon sa atong Diyos.” (Ang balik nga paglasang ug irigasyon nga mga proyekto malamposong ginahimo didto sa Israel. Apan nga mga lider niini wala magahatag sa pasidungog ngadto sa Ginoong Diyos. Ingong kanhing premir, si David Ben-Gurion, miingon: “Determinado ang Israel . . . sa pag-ilog sa disyerto ug padagayaon kana pinaagig gahom sa siyensiya ug sa espiritu sa pagpanguna, ug sa paghimo sa nasod nga salipdanan sa demokrasya.”)

Zac. 8:23, JP: “Niadtong mga adlawa mahitabo, nga napulo ka tawo mokupot, gikan sa tanang pinulongan sa mga nasod, nga  mokupot gani sa sidsid kaniya nga usa ka Hudiyo, nga magaingon: Mouban kami kanimo, kay kami nakadungog nga ang Diyos nagauban kanimo.” (Ang tagna nagatumong ngadto sa unsang Diyos? Diha sa Hebreong pinulongan ang iyang ngalan [יהוה, nga komun nga gihubad nga Jehova] makitang kapin sa 130 ka besis niining basahona lamang sa Balaang Kasulatan. Karon sa dihang adunay mogamit nianang ngalana, ang mga tawo ba magkanayon nga ang maong tawo kinahanglang usa ka Hudiyo? Dili; kay sa daghang kasiglohan, ang pagkamatuotuohon nagpahinabo sa Hudiyong katawhan sa katibuk-an sa pagdumili nga dili na sa bisan unsang panahon litokon ang personal nga ngalan sa Diyos. Ang pagdagsang sa relihiyosong interes maylabot sa kinaiyanhong Israel karon dili mohaom niining tagnaa.)

Nan, ang mga hitabo sa moderno-adlawng Israel pagaisipon nga unsa? Ingon lamang nga bahin sa tibuok-kalibotang mga kaugmaran nga gitagna sa Bibliya. Kini nagalakip sa gubat, pagkamalinapason, pagkabugnaw sa gugma alang sa Diyos, ug ang gugma sa salapi.—Mat. 24:7, 12; 2 Tim. 3:1-5.

Taliwala kang kinsa nga ang mga tagna mahitungod sa kapasig-ulian sa Israel nakabaton ug katumanan karon?

Gal. 6:15, 16: “Dili ang sirkunsisyon ni pagkawalay sirkunsisyon ang may bili, kondili ang bag-ong pagkalalang ang may bili. Ug ang tanan kadtong nagalakaw subay niining lagda sa panggawi, maanaa unta kanila ang kalinaw ug kaluoy, diha gani sa Israel sa Diyos.” (Busa “ang Israel sa Diyos” dili na ginatino pinasukad sa pagsunod sa tulomanon nga gilatid kang Abraham alang sa tanang lalaki sa iyang panimalay nga magpatuli. Hinunoa, ingon sa gibutyag sa Galacia 3:26-29, sila nga iya ni Kristo ug gipanganak-espiritu nga mga anak sa Diyos “mao gayod ang kaliwat ni Abraham.”)

Jer. 31:31-34: “‘Tan-awa! Moabot ang mga adlaw,’ nagaingon si Jehova, ‘ug ako magabuhat ug usa ka bag-ong tugon uban sa balay sa Israel ug uban sa balay sa Juda . . . Ug sila dili na magatudlo sa matag usa sa iyang kauban ug matag usa sa iyang igsoon, sa pag-ingon, “Ilha si Jehova!” kay silang tanan managpakaila kanako, gikan sa labing diyutay kanila bisan ngadto sa labing dako kanila,’ nagaingon si Jehova.” (Kadtong bag-ong tugon gihimo, dili uban sa nasod sa kinaiyanhong Israel, kondili uban sa maunongong mga sumusunod ni Jesu-Kristo nga ngadto kanila ang paglaom sa langitnong kinabuhi gipaabot. Sa gihimo ang Memoryal sa iyang kamatayon, si Jesus mihatag kanila ug usa ka kopa sa bino ug miingon: “Kini nagakahulogan sa bag-ong tugon tungod sa akong dugo.” [1 Cor. 11:25])

Pin. 7:4: “Nadungog ko ang gidaghanon sa tinimrihan, usa ka  gatos ug kap-atan ug upat ka libo, tinimrihan gikan sa matag banay sa mga anak ni Israel.” (Apan sa mga bersikulo nga nagasunod, gihisgotan “ang banay ni Levi” ug “ang banay ni Jose.” Kini sila wala maapil sa mga listahan sa 12 ka tribo sa natural nga Israel. Nga makapainteres, samtang gikaingon nga ang mga tawo “tinimrihan gikan sa matag banay,” ang mga banay ni Dan ug Ephraim wala hisgoti. [Itandi ang Numeros 1:4-16.] Ang ginatumong gayod dinhi mao ang espirituwal nga Israel sa Diyos, nga sila ang gibutyag sa Pinadayag 14:1-3 nga moambit uban kang Kristo sa iyang langitnong Gingharian.)

Heb. 12:22: “Kamo nanagpakaduol sa usa ka Bukid Sion ug sa siyudad sa buhing Diyos, ang langitnong Jerusalem, ug sa mga linibo ka manulonda.” (Busa dili ngadto sa yutan-ong Jerusalem kondili ngadto sa “langitnong Jerusalem” nga ang matuod nga mga Kristohanon nagatutok alang sa katumanan sa mga saad sa Diyos.)