Kapitulo 5

Hinduismo​—Pagpangita sa Kagawasan

“Sa Hindung katilingban, kini relihiyosong kustombre, nga unang butang sa buntag, ang pagkaligo sa haduol nga suba o sa balay kon walay suba o sapa sa duol. Ang katawhan mituo nga kini mopahinabo kanila nga balaan. Unya, nga sa gihapon wala pa makakaon, moadto sila sa lokal nga templo ug mohalad sa bulak ug pagkaon sa lokal nga diyos. Ang uban modigo sa idolo ug modayandayan niini sa pulbos nga pula ug dalag.

“Halos tanang puloy-anan dunay suok o ngani lawak alang sa pagsimba sa paboritong diyos sa pamilya. Popular nga diyos sa pipila ka dapit mao si Ganesa, ang diyos elepante. Ang katawhan labi na moampo kaniya alang sa maayong kapalaran, sanglit siya nabantog isip magkukuha sa mga babag. Sa ubang dapit sila Krishna, Rama, Siva, Durga, o ubang diyos mahimong mao ang mouna sa pagsimba.”​—Tara C., Kathmandu, Nepal.

1. (a) Hubita ang pipila ka Hindu nga kustombre. (b) Unsa ang pipila ka kalahian taliwala sa Kasadpang panlantaw ug sa Hindung panlantaw?

 UNSA ang Hinduismo? Kini ba lamang ang labihan ra ka yano Kasadpang hunahuna sa pagpasidungog sa mananap, pagkaligo sa Ganges, ug pagkabahin sa kasta? O duna pa ing kapin niini? Ang tubag: Dunay daghan pa. Ang Hinduismo lahi nga paagi sa pagsabot sa kinabuhi, diin ang Kasadpang bili bug-os nga sukwahi. Ang mga taga-Kasadpan dunay hilig sa paglantaw sa kinabuhi isip kronolohikal nga laray sa mga hitabo sa kasaysayan. Ang mga Hindu naglantaw sa kinabuhi  isip sublisubli sa kaugalingon nga tuyok diin ang tawhanong kasaysayan diyotay ra ug bili.

2, 3. (a) Nganong lisod hubiton ang Hinduismo? (b) Sa unsang paagi ang usa ka Indiyan nga manunulat nagpatin-aw sa Hinduismo ug sa poleteismo?

² Dili sayong tahas ang paghubit sa Hinduismo, sanglit kini walay tinong kredo, herarkiyang saserdotehanon, o nagmandong ahensiya. Hinonoa, kini dunay mga swami (magtutudlo) ug mga guru (espirituwal nga giya). Ang halapad nga hubit sa Hinduismo nga gihatag sa usa ka basahon sa kasaysayan nagpahayag nga kini “ang bug-os nga kasagolan sa tinoohan ug institusyon nga nagpadayag sukad sa panahon kanus-a ang ilang karaan (ug labing sagrado) nga kasulatan, ang mga Veda, gihugpong hangtod karon.” Ang lain nagpahayag: “Mahimong ikaingon nato nga ang Hinduismo mao ang pagsunod o pagsimba sa mga diyos nga sila Vishnu, o Shiva [Siva], o sa diyosa si Shakti, o sa ilang mga inkarnasyon, mga dagway, mga kapikas, o mga anak.” Kana nag-alagad sa paglakip sa mga kulto sa Rama ug Krishna (mga inkarnasyon ni Vishnu), Durga, Skanda, ug Ganesa (sa tinagsa ang asawa ug mga anak-lalaki ni Siva). Giangkon kini nga ang Hinduismo dunay 330 ka milyon ka diyos, apan kini giingon nga ang Hinduismo dili poleteistiko (daghan-diyos). Sa unsang paagi kana?

³ Ang Indiyan nga manunulat si A. Parthasarathy mitin-aw: “Ang mga Hindu dili poleteistiko. Ang Hinduismo namolong sa usa ka Diyos . . . Ang nagkalainlaing diyos ug diyosa sa Hindung panteyon yanong mga hawas sa mga gahom ug mga palakat sa usa ka supremong Diyos sa dayag nga kalibotan.”

4. Unsa ang gikobrehan sa terminong “Hinduismo”?

⁴ Ang mga Hindu sagad mopunting sa ilang pagtuo nga sanatana dharma, nga nagkahulogan sa balaod o kahusay sa waykataposan. Ang Hinduismo a sa pagkamatuod lugak nga terminong mihubit sa kadaghanan sa relihiyon ug sekta (sampradayas) nga naugmad ug naglambo latas sa kamilenyohan  ubos sa payong sa kuti karaan Hindung mitolohiya. Labihan ka kuti kanang mitolohiya nga ang New Larousse Encyclopedia of Mythology mipahayag: “Ang Indiyan nga mitolohiya usa ka lasang sa dili mabadbad lambong mga turok. Kon mosulod ka niini mawala nimo ang kahayag sa adlaw ug tanan klarong sentido sa direksiyon.” Bisan pa niana, kining kapitulo mokobre sa pipila ka bahin ug pagtulon-an nianang pagtuo.

Karaang Gamot sa Hinduismo

5. Unsa ka malukpanon ang Hinduismo?

⁵ Samtang ang Hinduismo mahimong dili sama ka malukpanon sa uban dagkong relihiyon, bisan pa niana, kini nagmando sa pagkamaunongon sa duolan sa 700 ka milyon ka sumusunod pagka 1990, o mga 1 sa 8 (13%) sa populasyon sa kalibotan. Bisan pa, kadaghanan niini makaplagan sa Indiya. Busa kini makatarunganong isukot, Sa unsang paagi ug ngano ang Hinduismo nahugop sa Indiya?

6, 7. (a) Sumala sa pipila ka historyador, sa unsang paagi ang Hinduismo nakaabot sa Indiya? (b) Sa unsang paagi ang Hinduismo nagtanyag sa leyendo sa lunop niini? (c) Sumala sa arkiyolohista si Marshall, unsang porma sa relihiyon ang gisunod sa Walog sa Indus una pa miabot ang mga Aryanhon?

⁶ Ang ubang historyador miingon nga ang Hinduismo duna sa gamot niini kapin sa 3,500 ka tuig kanhi sa usa ka balod sa paglalin nga nagdala sa luspad-panit, Aryanhong katawhan paubos gikan sa amihanan-kasadpan ngadto sa Walog sa Indus, nga karon nahimutang labi na sa Pakistan ug Indiya. Gikan didto sila mikatap ngadto sa kapatagan sa Suba sa Ganges ug latas sa Indiya. Ang ubang batid miingon nga ang relihiyosong ideya sa mga lalin gipasukad sa karaan Iranyanhon ug Babilonyanhong pagtulon-an. Usa ka kumong tuhog sa daghang kultura ug makaplagan usab sa Hinduismo mao ang leyendo sa lunop.​—Tan-awa ang kahon, panid 120.

⁷ Apan unsang porma sa relihiyon ang gisunod sa Walog sa Indus una pa miabot ang mga Aryanhon? Usa ka arkiyolohista, si Sir John Marshall, namolong mahitungod sa “‘Ang Dako Inahang  Diyosa’, kansang pipila ka larawan mao ang mga pigurin sa buros nga babaye, kadaghanan hubo nga mga pigura sa babaye uban sa taas nga mga kuwelyo ug mga takurong. . . . Unya sunod ‘Ang Lalaking Diyos’, ‘nga hiilhan dayon isip modelo sa makasaysayanhong Siva’, nga naglingkod uban sa mga lapalapa sa iyang mga tiil nga nagdapat (usa ka postura sa yoga), nga naggahi ang kinatawo (nga nakapahinumdom sa kulto sa lingam [kinatawo sa lalaki]), nga gilibotan sa mga mananap (nga naglarawan sa angga ni Shiva, ‘Ginoo sa mga mananap’). Ang batong mga larawan sa mga kinatawo sa lalaki ug babaye dagaya, nga mipunting sa kulto sa lingam ug sa yoni ni Shiva ug sa iyang asawa.” (World Religions​—From Ancient History to the Present) Hangtod niining adlawa si Siva gitamod isip nga diyos sa pagkamaanakon, ang diyos sa kinatawo sa lalaki, o sa lingam. Ang torong baka si Nandi mao ang iyang tagdala.

8, 9. (a) Sa unsang paagi ang usa ka Hindu nga eskolar misupak sa teoriya ni Marshall? (b) Unsang kontra-pangangkon ang gihimo mahitungod sa gitamod nga mga butang sa Hinduismo ug sa “Kristiyanidad”? (c) Unsa ang pasukaranan alang sa balaang kasulatan sa Hinduismo?

⁸ Ang Hindu eskolar si Swami Sankarananda supak sa interpretasyon ni Marshall, nga nagpahayag nga sa orihinal ang gitamod nga mga bato, nga ang uban hiilhan nga Sivalinga, mga  simbolo sa “kalayo sa langit o sa adlaw ug sa kalayo sa adlaw, ang mga silak.” (The Rigvedic Culture of the Pre-Historic Indus) Nangatarongan siya nga “ang kulto sa sekso . . . wala misugod nga relihiyosong kulto. Kini sunod-sangpotanan ra. Kini usa ka kaubsanan sa orihinal. Mao ang katawhan kinsa mipaubos sa mithi, nga labihan ra ka taas alang kanila nga sabton, ngadto sa ilang kaugalingong nibel.” Isip kontra-argumento sa Kasadpang kritisismo sa Hinduismo, siya nagkanayon nga, gipasukad sa Kristohanong pagtamod sa krus, nga usa ka paganong simbolo sa kinatawo sa lalaki, “ang mga Kristohanon . . . mao ang mga debotado sa kulto sa sekso.”

⁹ Sa dagan sa panahon, ang tinoohan, mito ug leyendo sa Indiya gisulat, ug karon sila miporma sa balaang kasulatan sa Hinduismo. Bisan pa kining sagradong sinulat daghan, wala kini mosulay sa pagproponer sa hiniusa Hindung doktrina.

Balaang Kasulatan sa Hinduismo

10. Unsa ang pipila sa kinakaraanang kasulatan sa Hinduismo?

¹⁰ Ang kinakaraanang kasulatan mao ang mga Veda, usa ka koleksiyon sa mga pag-ampo ug mga awit nga hiilhang Rig-Veda, Sama-Veda, Yajur-Veda, ug Atharva-Veda. Gisulat kini sulod sa daghang kasiglohan ug nakompleto sa mga 900 W.K.P. Ang mga Veda sa ulahi gidungagan sa ubang kasulatan, lakip sa mga Brahmana ug mga Upanishad.

11. (a) Unsa ang kalainan taliwala sa mga Brahmana ug sa mga Upanishad? (b) Unsang mga doktrina ang gipahayag sa mga Upanishad?

¹¹ Ang mga Brahmana mitino sa unsang paagi ang mga rituwal ug mga halad, sa balay ug sa publiko, pagahimoon ug nagpadayon sa dakong detalye sa ilang lalom nga kahulogan. Gisulat kini sa mga 300 W.K.P. o sa ulahi. Ang mga Upanishad (sa literal, “liningkoran haduol sa magtutudlo”), hiilhan usab nga Vedanta ug gisulat mga 600-300 W.K.P., maoy pamatbat nga nagpahaluna sa katarongan alang sa tanang hunahuna ug aksiyon, sumala sa Hindung pilosopiya. Ang mga doktrina sa samsara (paglalin sa kalag) ug Karma (ang pagtuo nga ang mga buhat  sa kanhi nga paglungtad mao ang hinongdan sa karon nga kahimtang sa kinabuhi sa usa) gipahayag niining kasulatan.

12. Kinsa si Rama, ug diin makita ang iyang sugilanon?

¹² Ang laing hugpong sa kasulatan mao ang mga Purana, o hataas masambingayong mga sugilanon nga naundan sa daghan Hindung mito mahitungod sa mga diyos ug mga diyosa maingon man sa Hindung mga bayani. Kining dako Hindung librarya naglakip usab sa mga epiko sa Ramayana ug Mahabharata. Ang una mao ang sugilanon sa “Ginoong Rama . . . ang labing mahimayaon sa tanang karakter nga makaplagan sa kasulatanhong literatura,” sumala ni A. Parthasarathy. Ang Ramayana usa sa labing popular nga kasulatan alang sa mga Hindu, nga penetsahan gikan sa mga ikaupat ka siglo W.K.P. Kini ang sugilanon sa bayaning si Rama, o Ramachandra, nga giisip sa mga Hindu nga modelong anak-lalaki, igsoon-lalaki, ug bana. Giisip siya nga ikapitong avatar (inkarnasyon) ni Vishnu, ug ang iyang ngalan sagad sangpiton isip timbaya.

13, 14. (a) Sumala sa usa ka Hindung tinubdan, unsa ang Bhagavad Gita? (b) Unsa ang kahulogan sa Sruti ug Smriti, ug unsa ang Manu Smriti?

¹³ Sumala ni Bhaktivedanta Swami Prabhupāda, tagtukod sa Internasyonal nga Katilingban alang sa Kaamgohang Krishna, “ang Bhagavad-gītā [bahin sa Mahabharata] mao ang supremong instruksiyon sa moralidad. Ang mga instruksiyon sa Bhagavad-gītā mitagik sa supremong palakaw sa relihiyon ug sa supremong palakaw sa moralidad. . . . Ang kinataposang instruksiyon sa Gītā mao ang kinataposang pulong sa tanang moralidad ug relihiyon: hural kang Kṛṣṇa [Krishna].”​—BG.

¹⁴ Ang Bhagavad Gita (Langitnong Awit), giisip sa uban nga “mutya sa espirituwal nga kaalam sa Indiya,” maoy kokabildo sa natad-panggubatan “taliwala ni Ginoong Śrī Kṛṣṇa [Krishna], ang Supremong Personalidad sa Diyos, ug ni Arjuna, ang Iyang suod nga higala ug debotado, kinsa Iyang gitudloan sa siyensiya sa kaamgohan sa kaugalingon.” Bisan pa, ang Bhagavad Gita bahin lamang sa dakong Hindu balaang librarya.  Ang uban niining kasulatan (Veda, Brahmana, ug Upanishad) giisip nga Sruti, o “nadunggan,” ug busa giisip direkta nga gibutyag sagradong kasulatan. Ang uban, sama sa epiko ug sa Purana, mga Smriti, o “nahinumdoman,” ug busa sinulat sa tawhanong mga awtor, bisan pa gikuha sa bugna. Panig-ingnan mao ang Manu Smriti, nga nagpahaluna sa Hindu relihiyoso ug sosyal nga balaod, dugang pa sa pagpatin-aw sa pasukaranan alang sa kasta sistema. Unsa ang pipila sa tinoohan nga mitungha gikan niining Hindung kasulatan?

Pagtulon-an ug Paggawi​—Ahimsa ug Varna

15. (a) Hubita ang ahimsa, ug ipatin-aw sa unsang paagi ang mga Jain nagpadapat niini. (b) Giunsa paglantaw ni Gandhi ang ahimsa? (c) Sa unsang paagi ang mga Sikh lahi sa mga Hindu ug mga Jain?

¹⁵ Sa Hinduismo, sama sa ubang relihiyon, dunay pipila ka pasukaranang hunahuna nga miimpluwensiya sa hunahuna ug matag adlaw nga paggawi. Talagsaon mao kanang sa ahimsa (Sanskrit, ahinsa), o dili paggamit sa kusog, diin si Mohandas Gandhi (1869-1948), nga hiilhang Mahatma, nabantog. (Tan-awa ang kahon, panid 113.) Pinasukad niining pilosopiya, ang mga Hindu giingon nga dili mopatay o mopintas sa ubang linalang, nga mao ang usa sa katarongan ngano sila mitamod sa pipila ka mananap, sama sa baka, bitin, ug unggoy. Ang labing estrikto nga mga tagbatbat niining pagtulon-an sa ahimsa ug pagtahod sa kinabuhi mao ang mga sumusunod sa Jainismo (nga gitukod sa ikaunom ka siglo W.K.P.), kinsa motiniil ug bisan ngani momaskara aron dili makalamoy nga wala tuyoa sa bisan unsang insekto. (Tan-awa ang kahon, panid 104, ug hulagway, panid 108.) Sa kasukwahi, ang mga Sikh nailhan alang sa ilang manggugubat nga tradisyon, ug ang Singh, usa ka kumong apelyido taliwala kanila, nagkahulogan sa liyon.​—Tan-awa ang kahon, panid 100-101.

16. (a) Giunsa paglantaw sa kadaghanan sa mga Hindu ang kasta sistema? (b) Unsa ang gipahayag ni Gandhi mahitungod sa kasta sistema?

¹⁶ Ang unibersohanon iladong bahin sa Hinduismo mao ang varna, o ang kasta sistema, nga nagbahin sa katilingban ngadto  sa pig-ot nga mga klase. (Tan-awa ang kahon, panid 113.) Ang usa makamatikod nga ang Hindung katilingban gihut-ong sa gihapon pinaagi niining sistema, bisan pa kini gisalikway sa mga Budista ug mga Jain. Bisan pa, maingon nga ang pagpihig sa rasa sa gihapon naglungtad sa Tinipong Bansa ug sa ubang dapit, mao man usab ang kasta sistema lalom nga napasigo sa Indiyan nga salabotan. Sa usa ka paagi kini usa ka porma sa kaamgohan sa klase nga, sa susamang paagi, makaplagan sa gihapon karon sa ubos-ubos nga ang-ang sa Britanikong katilingban ug sa ubang kayutaan. (Santiago 2:​1-9) Busa, sa Indiya ang tawo matawo ngadto sa pig-ot nga kasta sistema, ug halos walay dalang kalingkawasan. Dugang pa, ang kasarangang Hindu wala nangitag paagi sa kalingkawasan. Giisip niya kini nga determinadong daan, dili kalikayang bahin sa kinabuhi, ang resulta sa iyang mga buhat sa kanhing paglungtad, o Karma. Apan sa unsang paagi ang kasta sistema misugod? Sa makausa pa modangop kita sa Hindung mitolohiya.

17, 18. Sumala sa Hindung mitolohiya, sa unsang paagi ang kasta sistema misugod?

¹⁷ Sumala sa Hindung mitolohiya, sa orihinal dunay upat ka dagkong kasta nga gipasukad sa mga bahin sa lawas ni Purusha, ang orihinal puli-amahan sa katawhan. Ang mga awit sa Rig-Veda nagpahayag:

  “Sa dihang sila mibahin kang Purusha pila ka bahin ang gihimo nila?

 Unsay tawag nila sa iyang baba, sa iyang mga bukton? Unsay tawag nila sa mga paa ug mga tiil niya?

 Ang Brahman [ang kinatas-ang kasta] mao ang baba niya, ug sa duruha ka bukton niya nahimo ang Rajanya.

 Ang mga paa niya nahimong Vaisya, sa mga tiil niya mitungha ang Sudra.”​—The Bible of the World.

¹⁸ Busa, ang saserdotehanong Brahman, ang kinatas-ang kasta, giingon nga naggikan sa baba ni Purusha, ang kinatas-ang bahin niya. Ang nagmando, o manggugubat, nga klase (Kshatriya o Rajanya) naggikan sa iyang mga bukton. Ang komersiyante ug mag-uuma nga klase, nga gitawag Vaisya, o Vaishya, naggikan sa iyang mga paa. Ang ubos nga kasta, ang Sudra, o shudra, o klase sa mamomoo, miresulta gikan sa kinaubsang bahin sa iyang lawas, ang iyang mga tiil.

19. Unsang ubang mga kasta ang mitungha?

¹⁹ Latas sa kasiglohan bisan ang ubos-ubos pa nga mga kasta mitungha, ang mga inayran ug ang mga Dili Matandog, o sa mas maloloton nga pagtawag kanila ni Mahatma Gandhi, ang mga Harijan, o “mga tawo nga iya sa diyos si Vishnu.” Bisan pa ang pagkadili matandog dili legal sa Indiya sukad sa 1948, ang mga Dili Matandog sa gihapon nagbaton sa malisod kaayong kinabuhi.

20. Unsa pa ang ubang mga dagway sa kasta sistema?

²⁰ Sa dagan sa panahon, ang mga kasta nagdaghan sa pagtugbang sa matag propesyon ug artesano sa Indiyan nga katilingban. Kining karaang sistema sa kasta, nga mihupot sa tagsa sa iyang sosyal nga dapit, sa pagkamatuod rasanhon usab ug “naglakip sa nagkalain rasanhong tipo nga nagkalahi gikan sa hiilhang [puti-panit] Aryanhon ngadto sa [tabunon-panit] una-Dravidianhong kagikan.” Ang varna, o kasta, nagkahulogan “kolor.” Ang unang tulo ka kasta Aryanhon, ang putiong katawhan; ang ikaupat nga kasta, nga naglangkob sa mga lumad nga tabunon-panit, dili-Aryanhon.” (Myths and Legends Series​ —India, ni Donald A. Mackenzie) Kini kamatuoran sa kinabuhi sa Indiya nga ang kasta sistema, nga gilig-on sa relihiyosong pagtulon-an sa Karma, nakabilanggo sa minilyon ka katawhan sa kakabos ug inhustisya hangtod sa hangtod.

Ang Makapahigawad nga Tuyok sa Paglungtad

21. Sumala sa Garuda Purana, sa unsang paagi ang Karma nag-apektar sa dadangatan sa usa ka tawo?

²¹ Ang lain pasukaranang tinoohan nga nag-apektar sa Hindung etika ug paggawi, ug usa sa labing hinongdanon, mao ang pagtulon-an sa Karma. Kini ang prinsipyo nga ang matag aksiyon duna sa sangpotanan niini, positibo o negatibo; kini mitino sa matag paglungtad sa nalalin o inkarnado-usab nga kalag. Sama sa gipatin-aw sa Garuda Purana:

 “Ang tawo mao ang maglalalang sa iyang kaugalingong kapalaran, ug bisan pa sa iyang kinabuhing bata sa tiyan siya apektado sa mga dinamiko sa mga buhat sa iyang unang paglungtad. Bisan kon nakulong sa bukid nga katagoan o nagpahulay sa dughan sa dagat, bisan kon segurado sa sabakan sa iyang inahan o huptan nga tinuboy sa iyang ulo, ang usa ka tawo dili makalupad gikan sa mga epekto sa iyang kaugalingong mga buhat sa antes. . . . Bisan kon unsa ang mahitabo sa usa ka tawo sa partikular nga panuigon o panahon seguradong mahitabo kaniya niana ug nianang petsa.”

 Ang Garuda Purana nagpadayon:

 “Ang kahibalo nga nabatonan sa usa ka tawo sa iyang unang pagkatawo, bahandi nga gihatag sa kaluoy sa iyang unang paglungtad, ug mga buhat nga gibuhat niya sa unang inkarnasyon, mag-una sa iyang kalag sa panaw niini.”

22. (a) Unsang kalahian ang anaa taliwala sa Hindung kapilian sa kalag tapos sa kamatayon ug niadtong sa Kakristiyanohan? (b) Unsa ang pagtulon-an sa Bibliya sa kalag?

²² Sa unsa kining pagtuo nag-agad? Ang imortal nga kalag lintunganay sa pagtulon-an sa Karma, ug ang Karma mao ang mipalahi sa Hindung panlantaw sa kalag nianang sa Kakristiyanohan. Ang Hindu mituo nga ang matag personal nga  kalag, jīva o prān, b nag-agi latas sa daghang inkarnasyon-usab ug posible sa “impiyerno.” Kini kinahanglan maningkamot sa paghiusa uban sa “Supremong Kamatuoran,” nga gitawag usab Brahman, o Brahm (lahi kini sa Hindung diyos si Brahma). Sa laing bahin, ang doktrina sa Kakristiyanohan nagtanyag sa kalag sa kapilian sa langit, impiyerno, purgaturyo, o Limbo, depende sa relihiyosong tinoohan.​—Ecclesiastes 9:​5, 6, 10; Salmo 146:4.

23. Sa unsang paagi ang Karma nag-apektar sa Hindung panlantaw sa kinabuhi? (Itandi ang Galacia 6:​7-10.)

²³ Ingon nga sangpotanan sa Karma, ang mga Hindu may hilig nga mahimong patalistiko. Mituo sila nga ang kabutang ug kahimtang karon sa usa mao ang resulta sa kanhing paglungtad ug busa angayan, bisan maayo o daotan. Ang Hindu mahimong maningkamot sa maarang-arang nga rekord aron nga ang sunod nga paglungtad mahimong mas maantos. Busa, siya mas andam nga modawat sa iyang pahat sa kinabuhi kay sa taga-Kasadpan. Ang Hindu milantaw niining tanan ingon nga kalihokan sa balaod sa kawsa ug epekto maylabot sa iyang unang paglungtad. Kini ang prinsipyo sa pag-ani sa kon unsa ang imong gipugas sa giingong unang paglungtad. Tanan kini, hinoon, gipasukad sa pasikaranan nga ang tawo may imortal nga kalag nga nagpadayon sa laing kinabuhi, bisan kon kana ingon nga tawo, mananap, o utanon.

24. Unsa ang moksha, ug sa unsang paagi ang Hindu nagtuo nga kini makab-ot?

²⁴ Busa, unsa ang ultimong tumong sa Hindung pagtuo? Ang pagkab-ot sa moksha, nga nagkahulogan sa kagawasan, o kalingkawasan, sa mapiitong ligid sa pagkatawo-usab ug nagkalainlaing paglungtad. Busa, kini ang kaikyasan sa inkarnadong  paglungtad, dili alang sa lawas, apan alang sa “kalag.” “Sanglit ang moksha, o kagawasan gikan sa hataas nga serye sa inkarnasyon, mao ang tumong sa matag Hindu, ang kinadak-ang hitabo sa iyang kinabuhi sa pagkamatuod mao ang iyang kamatayon,” matod sa usa ka komentarista. Ang moksha mahimong makab-ot pinaagi sa pagsunod sa nagkalainlaing marga, o dalan. (Tan-awa ang kahon, panid 110.) O, pagkadako niining relihiyosong pagtulon-an nga nagkumbitay sa karaan Babilonyanhong hunahuna sa imortal nga kalag!

25. Sa unsang paagi ang Hindung panlantaw sa kinabuhi lahi sa panlantaw sa Bibliya?

²⁵ Apan, sumala sa Bibliya, kining pagtamay ug pagyubit sa materyal nga kinabuhi bug-os nga sukwahi sa orihinal nga katuyoan ni Jehova nga Diyos alang sa katawhan. Sa dihang siya naglalang sa unang tawhanong pares, siya mitudlo kanila sa malipayon, masadyaon yutan-ong paglungtad. Ang talaan sa Bibliya nagtug-an kanato:

 “Ug ang Diyos nagpadayon sa paglalang sa tawo sa iyang dagway, sa dagway sa Diyos siya naglalang kaniya; lalaki ug babaye siya naglalang kanila. Dugang pa, ang Diyos nagpanalangin kanila ug ang Diyos miingon kanila: ‘Magmabungahon ug mahimong daghan ug pun-on ang yuta ug maggahom niini, ug magsakop sa isda sa dagat ug sa naglupad nga mga linalang sa kalangitan ug sa tagsa ka buhi nga linalang nga nagkamang ibabaw sa yuta.’ . . . Human niana nakita sa Diyos ang tanang butang iyang gihimo ug, tan-awa! kini maayo kaayo.” (Genesis 1:​27-31)

 Ang Bibliya nagtagna sa haduol na kaayong panahon sa kalinaw ug hustisya alang sa yuta, panahon diin ang matag pamilya makabaton sa iyang kaugalingon desente nga puloy-anan, ug ang hingpit nga kahimsog ug kinabuhi mao ang walay kataposang pahat sa katawhan.​—Isaias 65:​17-25; 2 Pedro 3:​13; Pinadayag 21:​1-4.

26. Unsang pangutana karon ang nanginahanglan tubagon?

²⁶ Ang sunod pangutana nga tubagon mao, Kinsa ang mga  diyos nga kinahanglan pahamut-an sa Hindu aron makaangkon sa maayong Karma?

Ang Panteyon sa Hindung mga Diyos

27, 28. (a) Kinsang mga diyos ang naglangkob sa Hindung Trimurti? (b) Kinsa ang ilang mga asawa o mga konsorte? (c) Nganli ang pipila pa ka Hindung diyos ug diyosa.

²⁷ Samtang ang Hinduismo mahimong moangkon sa minilyon ka diyos, sa aktuwal nga buhat dunay pipila ka paboritong diyos nga nahimong sentrong punto alang sa nagkalainlaing sekta sulod sa Hinduismo. Tulo sa labing iladong diyos lakip sa kon unsa ang gitawag sa mga Hindu nga Trimurti, trinidad, o triada sa mga diyos.​—Alang sa uban Hindung mga diyos, tan-awa ang kahon, panid 116-17.

²⁸ Ang triada naglakip kang Brahma nga Maglalalang, Vishnu nga Magtitipig, ug Siva nga Maglalaglag, ug ang matag usa duna sa dili momenos usa ka asawa o konsorte. Si Brahma kasado kang Saraswati, ang diyosa sa kahibalo. Ang asawa ni Vishnu mao si Lakshmi, samtang ang unang asawa ni Siva mao si Sati, kinsa mihikog. Siya ang unang babaye nga nakasulod sa halad nga kalayo, ug busa siya mao ang unang sutee. Nagsunod sa iyang mitolohikal nga panig-ingnan, kaliboan sa Hindung mga balong babaye latas sa kasiglohan naghalad sa ilang kaugalingon sa daub sa lubong sa ilang mga bana, bisan pa kining batasana karon dili na legal. Si Siva usab dunay laing asawa nga hiilhan pinaagi sa daghang mga ngalan ug mga titulo. Sa iyang  maayohong porma, siya si Parvati ug Uma, maingon man si Gauri, ang Bulawanong Usa. Ingon nga Durga o Kali, siya usa ka makalilisang nga diyosa.

29. Giunsa paglantaw si Brahma sa mga Hindu? (Itandi ang Buhat 17:​22-31.)

²⁹ Si Brahma, walay sapayan nga sentro sa Hindung mitolohiya, wala mookupar ug dapit nga importante sa pagsimba sa kasarangang Hindu. Sa pagkamatuod pipila ra ka templo ang gipahinungod kaniya, bisan pa siya gitawag Brahma nga Maglalalang. Apan, ang Hindung mitolohiya mipasidungog sa tulomanon sa paglalang sa materyal nga uniberso ngadto sa usa ka supremong diyos, tuboran, o pagkamao​—si Brahman, o Brahm, nga giila uban sa sagradong silaba OM o AUM. Ang tanang  tulo ka membro sa triada giisip nga bahin nianang “Diyos,” ug ang tanan ubang diyos gilantaw nga nagkadaiyang kapadayagan. Bisan haing diyos nga unya simbahon isip supremo, kanang diyos gihunahuna nga tanang-malukpanon. Busa samtang ang mga Hindu dayag nga nagpasidungog sa minilyong diyos, kadaghanan nag-ila lamang sa usa ka bugtong matuod nga Diyos, nga mahimong magbaton sa daghang porma: lalaki, babaye, o bisan mananap. Ang mga eskolar nga Hindu daling mopunting nga ang Hinduismo sa aktuwal monoteistiko (usa ra ka Diyos), dili poleteistiko. Ang ulahing Vedic nga hunahuna, bisan pa, misalindot sa hunahuna sa usa ka supremong persona, nga mipuli niini uban sa dili personal balaang prinsipyo o kamatuoran.

30. Unsa ang pipila sa mga avatar ni Vishnu?

³⁰ Si Vishnu, usa ka buotan solar ug kosmikong diyos, mao ang sentro sa pagsimba alang sa mga sumusunod sa Vaishnavismo. Siya nagpadayag ubos sa napulo ka avatar, o inkarnasyon, lakip kang Rama, Krishna, ug sa Buda. c Ang laing avatar mao si Vishnu Narayana, “nga girepresentahan sa tawhanong porma nga natulog sa naglambod nga bitin si Shesha o Ananta, nga naglutaw sa kosmikong katubigan uban sa iyang asawa, ang diyosa si Lakshmi, nga naglingkod sa iyang tiilan samtang ang diyos si Brahma nagbakod gikan sa usa ka lotus nga nagtubo sa pusod ni Vishnu.”​—The Encyclopedia of World Faiths.

31. Unsang matang sa diyos si Siva?

³¹ Si Siva, kumon usab nga gitawag Mahesha (Supremong Ginoo) ug Mahadeva (Dakong Diyos), mao ang ikaduha labing dakong diyos sa Hinduismo, ug ang pagsimba nga gihatag kaniya gitawag Saivismo. Gihubit siya nga “dakong asetiko, ang  agalon sa yogin kinsa naglingkod nga naputos sa pagpamalandong sa hanayhay sa Himalayas, ang iyang lawas gibulit sa abo ug ang iyang ulo gitabonan sa hanig nga buhok.” Siya usab nabantog “alang sa iyang erotisismo, ingon nga tagdalag pagkamaanakon ug supremong ginoo sa kalalangan, si Mahadeva.” (The Encyclopedia of World Faiths) Ang pagsimba gihatag kang Siva pinaagi sa lingam, o sa representasyon sa kinatawo sa lalaki.​—Tan-awa ang mga hulagway, panid 99.

32. (a) Unsang mga porma ang batonan sa diyosa si Kali? (b) Sa unsang paagi ang usa ka Ingles nga pulong gimugna gikan sa iyang pagsimba?

³² Sama sa daghan ubang relihiyon sa kalibotan, ang Hinduismo duna sa iyang supremong diyosa, nga mahimong maanyag  o makalilisang. Sa iyang mas makapahimuot nga porma, siya hiilhan si Parvati ug Uma. Ang iyang makahahadlok nga kinaiya gipasundayag isip si Durga o Kali, usa ka diyosa nga uhaw-dugo kinsa nalipay sa mga halad sa dugo. Ingon nga Inahang Diyosa, si Kali Ma (Itom Yutang-Inahan), siya ang pangulong diyos alang sa sektang Shakti. Siya gihulagway nga hubo hangtod sa bat-ang ug nagsul-ob ug mga dayandayan sa mga patay nga lawas, bitin, ug kalabera. Sa miaging panahon, ang giluok tawhanong mga biktima gihalad kaniya sa mga magtotoo nga hiilhang thugi, gikan diin ang Ingles nga pulong “thug” (mamumuno).

Hinduismo ug ang Suba sa Ganges

33. Ngano ang Ganges sagrado sa mga Hindu?

³³ Dili kita makahisgot sa panteyon sa mga diyos sa Hinduismo nga dili mohisgot sa labing sagradong suba niini​—ang Ganges. Kadaghanan sa Hindung mitolohiya direktang nalangkit sa suba sa Ganges, o Ganga Ma (Mama Ganga), sama sa pagtawag niini sa debotadong mga Hindu. (Tan-awa ang mapa, panid 123.) Sila molitok ug pag-ampo nga naglakip sa 108 ka nagkalainlaing ngalan alang sa suba. Ngano ang Ganges labihang gitamod sa sinserong mga Hindu? Tungod kay kini suod nga nalangkit sa ilang matag adlaw nga pagpabiling buhi ug sa ilang karaang mitolohiya. Sila mituo nga kini kanhi milungtad sa kalangitan ingon nga Milky Way o Dalang Gatason. Unya sa unsang paagi kini nahimong suba?

34. Sumala sa Hindung mitolohiya, unsang usa ka katin-awan kon sa unsang paagi ang suba sa Ganges milungtad?

³⁴ Uban sa pipila ka kalahian kadaghanan sa mga Hindu mopatin-aw niini sama niini: Si Maharajah Sagara dunay 60,000 ka anak-lalaki nga gipatay sa kalayo ni Kapila, usa ka kapadayagan ni Vishnu. Ang ilang mga kalag gihukman sa impiyerno gawas kon ang diyosa si Ganges mokanaog gikan sa langit sa paghinlo kanila ug sa pagluwas kanila gikan sa maldisyon. Si Bhagirathi, apo sa tuhod ni Sagara, nangaliyupo kang Brahma sa pagtugot sa sagradong Ganga sa pagkanaog sa yuta. Usa ka talaan nagpadayon:  “Si Ganga mitubag. ‘Labihan ako ka gamhanang sulog nga mawasak nako ang mga patukoranan sa yuta.’ Busa si Bhagirathi, human mopenitensiya sulod sa usa ka libo ka tuig, miadto sa diyos si Shiva, ang kinadak-an sa tanang asetiko, ug mihaylo kaniya sa pagbarog nga hataas ibabaw sa yuta taliwala sa bato ug yelo sa Himalayas. Si Shiva mibutang ug hanig nga buhok sa iyang ulo, ug iyang gitugtan si Ganga sa pagdahunog paubos gikan sa kalangitan ngadto sa iyang buhok, nga humok nga misuyop sa naghulga sa yuta nga kakugang. Unya si Ganga humok nga midagayday ngadto sa yuta ug miagos ngadto sa kabukiran ug latas sa kapatagan, nga midalag tubig ug busa kinabuhi sa mamalang yuta.”​—From the Ocean to the Sky, ni Sir Edmund Hillary.

35. Sa unsang paagi ang mga sumusunod ni Vishnu mipatin-aw sa paglungtad sa suba?

³⁵ Ang mga sumusunod ni Vishnu dunay lahig diyotay nga hubit sa unsang paagi misugod ang Ganges. Sumala sa karaang teksto, ang Vishnu Purana, ang ilang hubit mao:

 “Gikan niining dapita [sa balaang lingkoranan ni Vishnu] naggikan ang suba sa Ganges, nga nagpala sa tanang sala . . . Siya naggikan sa kuko sa dakong tudlo sa wala nga tiil ni Vishnu.”

 O sama sa giingon sa mga sumusunod ni Vishnu sa Sanskrit: “Visnu-padabja-sambhuta,” nga nagkahulogan “Natawo sa samag-lotus nga tiil ni Vishnu.”

36. Unsa ang gituohan sa mga Hindu mahitungod sa gahom sa mga tubig sa Ganges?

³⁶ Ang mga Hindu mituo nga ang Ganges duna sa gahom sa pagpagawas, pagputli, paghinlo, ug pag-ayo sa mga magtotoo. Ang Vishnu Purana nagpahayag:

 “Ang mga santo, kinsa giputli pinaagi sa pagkaligo sa mga tubig niining suba, ug kang kansang mga hunahuna debotado ngadto kang Kesava [Vishnu], makabaton sa pangataposang kagawasan. Ang sagradong suba, kon paminawon, handumon, tan-awon, hikapon, kaligoan, o laylayan, adlaw-adlaw nagputli sa tanang buhi. Ug kadtong kinsa nagpuyo bisan sa usa ka gilay-on . . . nagtuwaw sa ‘Ganga ug Ganga’ makalingkawas  sa mga sala nga gibuhat nila sulod sa tulo ka nag-unang paglungtad.”

 Ang The Brahmandapurana nagpahayag:

 “Kadtong kinsa maligo nga debotado makausa sa puro nga mga sulog sa Ganga, ang ilang mga tribo protektado Niya gikan sa gatosan ka kaliboan ka peligro. Ang kadaotan nga nagtapok latas sa kaliwatan mawagtang. Pinaagi sa pagkaligo lamang sa Ganga ang usa makabaton sa dihadihang kaputlian.”

37, 38. Nganong minilyon sa mga Hindu mopanon sa Ganges?

³⁷ Ang mga Indiyan nagpanon sa suba aron sa paghimog puja, o pagsimba, pinaagi sa paghalad sa mga bulak, paglaylay sa mga pag-ampo, ug sa pagdawat gikan sa pari sa tilak, ang mansa sa pula o dalag nga pasta sa agtang. Unya moubog sila sa mga tubig aron maligo. Daghan usab ang moinom sa tubig, bisan pa kini dasok kaayo sa hugaw, kemikal, ug patay nga lawas. Apan mao kana ang espirituwal nga kamadanihon sa Ganges nga kini ambisyon sa minilyon ka Indiyan ang maligo bisan makausa ra sa ilang ‘balaang suba,’ hugaw man o dili.

³⁸ Ang uban nagdala sa mga lawas sa ilang mga hinigugma aron sunogon sa mga daub sa tampi sa suba, ug unya ang abo ikatag sa suba. Sila mituo nga kini naggarantiya sa walay kataposang kabulahanan alang sa mitaliwang kalag. Kadtong labihan ra ka pobre aron makabayad sa pagsunog yanong nagtulod sa giputos nga lawas ngadto sa suba, diin kini atakihon sa mga langgam nga mangungungad-hugaw o madugta. Kini nagdala kanato sa pangutana, Dugang pa sa atong napalandong na, unsa ang gitudlo sa Hinduismo mahitungod sa kinabuhi tapos sa kamatayon?

Hinduismo ug ang Kalag

39, 40. Unsa ang gipahayag sa usa ka Hindung komentarista mahitungod sa kalag?

³⁹ Ang Bhagavad Gita mihatag ug tubag sa dihang kini miingon:

 “Samtang ang inkarnadong kalag nagpadayon sa paglalin, niining lawas gikan sa pagkabata ngadto sa pagkabatan-on, ug  unya sa pagkatigulang, ang kalag mao man naglalin ngadto sa laing lawas sa kamatayon.”​—Kapitulo 2, teksto 13.

⁴⁰ Usa ka Hindung komento niining teksto nagpahayag: “Sanglit ang tagsa ka buhing butang usa ka indibiduwal nga kalag, ang matag usa nagkambiyo sa iyang lawas sa matag gutlo, magpadayag usahay nga bata, usahay batan-on, ug usahay tigulang nga lalaki​—walay sapayan nga ang samang espiritung kalag anaa diha ug wala nag-agig bisan unsang kausaban. Kining indibiduwal nga kalag sa kaulahian mousab sa lawas mismo, sa paglalin gikan sa usa ngadto sa lain, ug sanglit kini seguradong makabaton ug laing lawas sa sunod nga pagkatawo​—bisan materyal o espirituwal—​walay katarongan alang sa pagbangotan si Arjuna tungod sa kamatayon.”

41. Sumala sa Bibliya, unsang kalahian mahitungod sa kalag ang himuon?

⁴¹ Matikdi nga ang komentaryo nagpahayag nga ang “tagsa ka buhing butang usa ka indibiduwal nga kalag.” Karon kanang pahayag sibu sa kon unsa ang giingon sa Bibliya sa Genesis 2:​7:

 “Ug si Jehova nga Diyos nagpadayon sa pag-umol sa tawo gikan sa abog sa yuta ug sa paghuyop sa mga buho sa iyang ilong sa gininhawa sa kinabuhi, ug ang tawo nahimong usa ka buhing kalag.”

 Apan usa ka importante nga kalahian kinahanglan himuon: Ang tawo ba gihimong usa ka buhing kalag uban sa iyang tanang kalihokan ug galamhan, o siya ba duna sa usa ka kalag nga nahamulag sa iyang lawasnong kalihokan? Ang tawo ba usa ka kalag, o siya ba dunay kalag? Ang mosunod nga pangutlo nagklaro sa Hindung hunahuna.

42. Sa unsang paagi ang Hinduismo ug ang Bibliya nagkalahi sa pagsabot sa kalag?

⁴² Ang kapitulo 2, teksto 17, sa Bhagavad Gita nagpahayag:

 “Kanang nagpuno sa entirong lawas dili malaglag. Walay mausa ang makaarang sa paglaglag sa dili malaglag nga kalag.”

 Unya kining teksto gitin-aw:

 “Ang tagsa ug kada lawas nagbaton ug indibiduwal nga kalag,  ug ang ilhanan sa presensiya sa kalag gisabot ingon indibiduwal nga kaamgohan.”

 Busa, samtang ang Bibliya nagpahayag nga ang tawo maoy kalag, ang Hindung pagtulon-an nagpahayag nga siya dunay kalag. Ug ania ang usa ka kalibotan sa kalahian nga lalom nga nag-apektar sa pagtulon-an nga sangpotanan niining panlantaw.​—Levitico 24:​17, 18.

43. (a) Unsa ang sinugdan sa pagtulon-an sa imortal nga kalag? (b) Unsa ang sangpotanan niini?

⁴³ Ang pagtulon-an sa imortal nga kalag sa ultimo gikuha sa karaan Babilonyanhon wala mag-agos nga danaw sa relihiyosong kahibalo. Kini sa lohikal mitultol ngadto sa ‘kinabuhi tapos kamatayon’ nga sangpotanan nga bahin sa pagtulon-an sa pagkadaghang relihiyon​—reinkarnasyon, langit, impiyerno, purgaturyo, Limbo, ug uban pa. Alang sa Hindu, ang langit ug yuta mao ang taliwalang mga dapit hulatanan una pa ang kalag makabaton sa sunod nga reinkarnasyon. Labi na makapainteres mao ang Hindung hunahuna sa impiyerno.

Hindung Pagtulon-an sa Impiyerno

44. Sa unsang paagi kita nahibalo nga ang Hinduismo nagtudlo nga dunay impiyerno sa mabati nga pagsakit?

⁴⁴ Usa ka teksto sa Bhagavad Gita nagpahayag:

 “Sa dihang ang kabalaoran sa pamilya lapason, Janārdana, nan alang sa katawhan ang pagpuyo sa impiyerno pihong sangpotanan.”​—I.44, Harvard Oriental Series, Tomo 38, 1952.

 Usa ka komentaryo nagpahayag: “Kadtong kinsa labihan ka makasasala sa ilang yutan-ong kinabuhi kinahanglan mag-agi ug nagkalainlaing matang sa pagsilot sa impiyernohong mga planeta.” Bisan pa, dunay usa ka kalahian uban sa dayong pagsakit sa kalayo nga impiyerno sa Kakristiyanohan: “Kining silot . . . dili dayon.” Nan, unsa man ang eksakto Hindung impiyerno?

45. Sa unsang paagi ang mga pagsakit sa Hindung impiyerno gihubit?

⁴⁵ Ang mosunod usa ka hubit sa dadangatan sa makasasala, nga gikuha gikan sa Markandeya Purana:

  “Unya ang mga tinugyanan ni Yama [diyos sa mga patay] daling mogapos kaniya uban sa makalilisang mga higot ug guroyon siya ngadto sa habagatan, nga nagkurog uban sa labtik sa latos. Unya siya guroyon sa mga tinugyanan ni Yama, nga nagpalanog sa makalilisang, wala kaayoning singgit latas sa yutang nabagnot sa [tanom nga] Kusa, tunok, pungtod sa hulmigas, tugsok ug bato, nga nagsiga sa mga dapit, nga gitabonan sa mga gahong, nga nagdilaab uban sa kainit sa adlaw ug nagsiga uban sa mga silang niini. Giguroy sa makalilisang mga tinugyanan ug gikaon sa gatosan ka irong ihalas, ang makasasalang tawo nakaabot sa balay ni Yama latas sa makahahadlok nga agianan. . . .

 “Sa dihang ang iyang lawas gisunog siya nasinati sa dakong kainit; ug sa dihang ang iyang lawas gibunalan o gisamaran siya nagbatig dakong kasakit.

 “Ang iyang lawas sa ingon gilaglag, usa ka linalang, bisan pa naglakaw pasulod sa laing lawas, moantos sa dayong kalisod tungod sa iyang kaugalingong makadaot nga mga aksiyon. . . .

 “Unya aron kahugasan ang iyang mga sala siya gidala ngadto sa laing impiyerno. Human makalatas sa tanang impiyerno ang makasasala magbaton sa mananap nga kinabuhi. Unya latas sa mga kinabuhi sa ulod, insekto, ug langaw, mananap nga manunukob, kuto, elepante, kahoy, kabayo, baka, ug latas sa nagkadaiya makasasala ug miserable nga kinabuhi, siya, sa pagdangat sa rasa sa katawhan, matawo nga buktot, o tawo nga bati ug nawong o enano o Chandala Pukkasa.”

46, 47. Unsa ang gipahayag sa Bibliya mahitungod sa kahimtang sa mga patay, ug unsang mga konklusyon ang atong mahimo?

⁴⁶ Itandi kana kon unsa ang gipahayag sa Bibliya mahitungod sa mga patay:

 “Kay ang mga buhi nasayod nga sila mamatay; apan alang sa mga patay, sila wala masayod sa bisan unsa, ni sila may mga suhol pa, tungod kay ang handumanan kanila hikalimtan na. Usab, maingon man ang ilang gugma ug ang ilang pagdumot ug ang ilang kasina nawagtang na, ug sila wala nay bisan unsang  bahin pa hangtod sa panahon nga walay katinoan sa bisan unsang butang nga kinahanglan pagabuhaton ilalom sa adlaw. Ang tanan nga makaplagan sa imong mga kamot, buhata kana uban sa imo mismong kusog, kay walay bulohaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa Sheol, ang dapit diin ikaw moadto.”​—Ecclesiastes 9:​5, 6, 10.

⁴⁷ Hinoon, kon sama sa gipahayag sa Bibliya, ang tawo wala magbaton ug kalag apan maoy kalag, nan walay buhing paglungtad tapos sa kamatayon. Walay kalipay, ug walay pag-antos. Ang tanang dili lohikal nga komplikasyon sa “tapos-kinabuhi” mahanaw. d

Ribal sa Hinduismo

48, 49. (a) Sa pagrepaso, unsa ang pipila sa Hindung pagtulon-an? (b) Ngano ang pipila nagduda sa kamatuoran sa Hinduismo? (c) Kinsa ang mibangon sa paghagit sa Hindung hunahuna?

⁴⁸ Kining kinahanglanon mubong repaso sa Hinduismo nagpakita nga kini usa ka relihiyon sa poleteismo nga gipasukad sa monoteismo​—pagtuo kang Brahman, ang Supremong Diyos, tuboran, o pagkamao, nga gisimbolohan sa silabang OM o AUM, uban sa daghang kapahayagan o kapadayagan. Kini usab usa ka relihiyon nga nagtudlo sa pagkamatugoton ug nagdasig sa kalolot sa mga mananap.

⁴⁹ Sa laing bahin, ang ubang mga elemento sa Hindung pagtulon-an, sama sa Karma ug sa inhustisya sa kasta sistema, uban sa idolatriya ug sa kabangian sa mito, nagpahinabo sa pipila ka naghunahunang katawhan sa pagduda sa kamatuoran nianang pagtuo. Usa sa maong nagduda mitungha sa amihanan-silangang Indiya sa mga tuig 560 W.K.P. Siya si Siddhārtha Gautama. Siya nagtukod sa usa ka bag-ong pagtuo nga napakyas sa paglambo sa Indiya apan naglabong sa ubang dapit, sama sa ipatin-aw sa among sunod nga kapitulo. Kanang bag-ong pagtuo mao ang Budismo.

[Mga footnote]

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 100, 101]

Sikhismo​—Repormadong Relihiyon

Ang Sikhismo, nga gisimbolohan sa tulo ka espada ug sirkulo, mao ang relihiyon sa kapin sa 17 ka milyon ka katawhan. Ang kadaghanan nagpuyo sa Punjab. Ang Bulawanong Templo sa Sikh, nga nahaluna taliwala sa artipisyal nga lanaw, makita sa Amritsar, ang balaang siyudad sa Sikh. Ang Sikh nga mga lalaki sayon rang mailhan pinaagi sa ilang asul, puti, o itom nga turban, nga ang pagsul-ob niini kinahanglanong bahin sa ilang relihiyosong buhat, mao man ang ilang pagpatubong taas sa ilang buhok.

Ang Hindi nga pulong sikh nagkahulogan “disipolo.” Ang mga Sikh mga disipolo sa ilang tagtukod, si Guru Nānak, ug mga sumusunod sa mga pagtulon-an sa napulo ka guru (si Nānak ug siyam ka sumusunod) kansang kasulatan anaa sa balaang basahon sa Sikh, ang Guru Granth Sahib. Ang relihiyon misugod sa sayong ika-16 ka siglo sa dihang si Guru Nānak buot mokuha sa kinamaayohan sa Hinduismo ug sa Islām ug miporma sa hiniusang relihiyon.

Ang misyon ni Nānak ikapahayag sa usa ka tudlingpulong: “Kay adunay usa lamang ka Diyos, ug Siya ang atong Amahan; busa, kinahanglan kitang tanan mga igsoon.” Sama sa mga Muslim, ang mga Sikh nagtuo sa usa ka Diyos ug nagdumili sa paggamit sa mga idolo. (Salmo 115:​4-9; Mateo 23:​8, 9) Sila misunod sa Hindung tradisyon sa pagtuo sa imortal nga kalag, reinkarnasyon, ug Karma. Ang dapit sa pagsimba sa Sikh gitawag nga gurdwara.​—Itandi ang Salmo 103:​12, 13; Buhat 24:15.

Usa sa dakong kasugoan ni Guru Nānak mao: “Kanunay hinumdomi ang Diyos, sublia ang Iyang ngalan.” Ang Diyos giingon nga “Matuod nga Usa,” apan walay ngalan ang gihatag. (Salmo 83:​16-18) Ang laing kasugoan mao ang “Iambit ang imong kinitaan uban sa waypalad.” Subay niini, dunay usa ka langar, o libreng kusina, sa matag templo sa Sikh, diin ang katawhan sa tanang matang mahimong libreng mokaon. Duna ngani ing libreng mga lawak diin ang mga biyahedor mahimong mopalabay sa gabii.​—Santiago 2:​14-17.

Ang kataposang Guru, si Gobind Singh (1666-1708), nagtukod sa usa ka pagkaigsoon sa mga Sikh nga gitawag Khalsa, kinsa nagsunod sa kon unsa ang hiilhang lima ka K, nga mao: kesh, wala maputol nga buhok, nga nagsimbolo sa espirituwalidad; kangha, sudlay sa buhok, nga nagsimbolo sa kahusay ug disiplina; kirpan, espada, nga nagsimbolo sa dignidad, kaisog, ug sakripisyo sa kaugalingon; kara, pulseras nga puthaw, nga nagsimbolo sa paghiusa uban sa Diyos; kachh, mga purol ingon sapot sa ilalom, nga nagpasabot sa kaligdong ug gisul-ob sa pagsimbolo sa moral nga pagpugong.​—Tan-awa ang The Encyclopedia of World Faiths, panid 269.

[Hulagway]

Bulawanong Templo sa mga Sikh, Amritsar, Punjab, Indiya

 [Mga hulagway]

Ang asul nga turban nagsimbolo sa hunahuna nga sama ka halapad sa kalangitan, nga walay luna alang sa pagpihigpihig

Ang puti nga turban nagkahulogan sa usa ka santoson nga tawo nga nagkinabuhi sa sulondang kinabuhi

Ang itom nga turban usa ka pahinumdom sa Britanikong paglutos sa mga Sikh niadtong 1919

Ang ubang mga kolor sumala sa gusto

[Hulagway]

Sa seremonyal nga pasundayag ang saserdote nga Sikh nagsugilon sa kasaysayan sa sagradong mga hinagiban

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 104]

Jainismo​—Pagdumili sa Kaugalingon ug Dili Paggamit sa Kusog

Kining relihiyon, uban sa iyang karaang simbolo sa Indiyan swastika, gitukod sa ikaunom ka siglo W.K.P. sa bahandianon Indiyan nga prinsipe si Nataputta Vardhamāna, nga mas ilado nga Vardhamana Mahāvīra (usa ka titulo nga nagkahulogan “Dakong Tawo” o “Dakong Bayani”). Mipili siya sa kinabuhi sa pagdumili sa kaugalingon ug asetisismo. Siya mipanaw nga hubo sa pagpangita sa kahibalo “latas sa kabalangayan ug kapatagan sa sentral Indiya sa pagkaplag sa kagawasan gikan sa tuyok sa pagkatawo, kamatayon, ug pagkatawo-usab.” (Man’s Religions, ni John B. Noss) Siya mituo nga ang kaluwasan sa kalag mahimong maangkon lamang pinaagi sa labihang pagdumili sa kaugalingon ug pagdisiplina sa kaugalingon ug sa estriktong pagpadapat sa ahimsa, sa dili paggamit sa kusog sa tanang linalang. Labihan ang iyang pagpadapat sa ahimsa pinaagi sa pagdala sa humok nga silhig uban diin siya lumong mosilhig sa bisan unsang insekto nga mahimong anaa sa iyang dalan. Ang iyang pagtahod sa kinabuhi mao usab ang pagpanalipod sa kaputli ug integridad sa iyang kaugalingong kalag.

Ang iyang mga sumusunod karon, sa usa ka paningkamot sa pagpausbaw sa ilang Karma, nagkinabuhi sa susamang kinabuhi sa pagdumili sa kaugalingon ug sa pagtahod alang sa tanan ubang linalang. Sa makausa pa makita nato ang gamhanang epekto sa tawhanong kinabuhi sa pagtuo sa imortalidad sa tawhanong kalag.

Karon dunay kubos pa sa upat ka milyon ka magtotoo niining tinoohan, ug ang kadaghanan anaa sa mga dapit sa Bombay ug Gujarat sa Indiya.

[Hulagway]

Usa ka Jain nga nagsimba sa tiilan sa 90-tiil-kataas nga imahen sa santo si Gomateswara sa Karnataka, Indiya

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 106, 107]

Yanong Giya sa Hindung mga Termino

ahimsa (Sanskrit, ahinsa)​—dili paggamit sa kusog; dili pagdaot o pagpatay sa bisan unsang butang. Pasukaranan sa Hindung pagkaon sa mga utanon ug pagtahod sa mga mananap

ashram​—ampoanan o dapit diin ang guru (espirituwal nga giya) nagtudlo

ātman​—espiritu; nalangkit uban nianang dili mamalatyon. Sagad sayop hubaron nga kalag. Tan-awa ang jīva

avatar​—kapadayagan o inkarnasyon sa usa ka Hindung diyos

bhakti​—debosyon sa usa ka diyos nga nagtultol sa kaluwasan

bindi​—pulang mansa nga gibutang sa agtang sa minyong mga babaye

Brahman​—ang saserdotehanon ug kinatas-ang nibel sa kasta sistema; usab ang Ultimong Kamatuoran. Tan-awa ang panid 116

dharma​—ang ultimong balaod sa tanang butang; kanang nagtino sa pagkahusto ug pagkasayop sa mga buhat

ghat​—hagdanan o plataporma sa tampi sa suba

guru​—magtutudlo o espirituwal nga giya

Harijan​—membro sa kasta nga Dili Matandog; nagkahulogan “katawhan sa Diyos,” maluluy-ong ngalan nga gihatag kanila ni Mahatma Gandhi

japa​—pagsimba sa Diyos pinaagi sa pagsublisubli sa usa sa iyang mga ngalan; usa ka mala, o rosaryo sa 108 ka lusok, gamiton sa pag-ihap

jīva (o prān, prāni)​—personal nga kalag o pagkamao

Karma​—prinsipyo nga ang matag aksiyon duna sa positibo o negatibong sangpotanan niini alang sa sunod kinabuhi sa naglalin nga kalag

Kshatriya​—propesyonal, nagmando, ug manggugubat nga klase ug ang ikaduhang nibel sa kasta sistema

mahant​—balaang lalaki o magtutudlo

mahatma​—Hindung santo, gikan sa maha, taas o dako, ug ātman, espiritu

mantra​—sagradong pormula, gituohan nga dunay madyikal nga gahom, gigamit sa pagpasulod sa usa ka sekta ug gisubli sa mga pag-ampo ug mga inkantasyon

maya​—ang kalibotan ingon nga usa ka handuraw

moksha, o mukti​—kagawasan gikan sa tuyok sa pagkatawo-usab; sangkoanan sa panaw sa kalag. Usab hiilhan nga Nirvana, ang paghiusa sa indibiduwal uban sa Supremong Diyos, si Brahman

OM, AUM​—pulong simbolo nga nagrepresentar kang Brahman nga gigamit alang sa pagpalandong; lanog nga giisip nga mao ang mistikong kurog; gigamit nga usa ka sagradong mantra

paramatman​—ang Kalibotan-Espiritu, ang unibersohanong ātman, o Brahman

puja​—pagsimba

sadhu​—balaang lalaki; asetiko o yogi

samsara​—paglalin sa waykataposan, dili madunot nga kalag

 Shakti​—gahom nga babaye o asawa sa usa ka diyos, labi na sa konsorte ni Siva

sraddha​—importante nga mga rito nga gihimo sa pagpasidungog sa katigulangan ug sa pagtabang sa mitaliwang mga kalag sa pagkab-ot sa moksha

Sudra​—mamomoo, kinaubsan sa upat ka pangunang kasta

swami​—magtutudlo o taastaas nga nibel sa espirituwal nga giya

tilak​—marka sa agtang nga nagsimbolo sa paghawid sa panumdoman sa Ginoo sa tanan niyang kalihokan

Trimurti​—Hindi nga triada nila Brahma, Vishnu, ug Siva

mga Upanishad​—sayo sagrado balaknong kasulatan sa Hinduismo. Hiilhan usab nga Vedanta, ang kataposan sa mga Veda

Vaisya​—klase sa mga komersiyante ug mga mag-uuma; ikatulong grupo sa kasta sistema

mga Veda​—kinasayohan sagrado balaknong kasulatan sa Hinduismo

Yoga​—gikan sa gamot nga yuj, nga nagkahulogan sa pagtipon o pagyugo; naglangkit sa pagtipon sa indibiduwal sa unibersohanon balaang persona. Popular nga hiilhan ingon nga disiplina sa pagpalandong nga naglangkit sa postura ug pagkontrol sa gininhawa. Ang Hinduismo miila sa dili momenos upat ka pangunang Yoga, o dalan. Tan-awa ang panid 110

[Mga hulagway]

Gikan sa wala, Hindung mahant, sadhu, nga nagbarog sa pagpalandong; guru gikan sa Nepal

 [Kahon sa panid 110]

Upat ka Dalan sa Moksha

Ang Hindung pagtuo nagtanyag sa dili momenos upat ka dalan sa pagkab-ot sa moksha o kagawasan sa kalag. Kini hiilhang mga yoga o mga marga, mga dalan sa moksha.

1. Karma Yoga​—Ang dalan sa aksiyon, o karma yoga, ang disiplina sa aksiyon. Sa pasukaranan, ang karma marga nagkahulogan sa pagbuhat sa dharma sa usa sumala sa dapit sa kinabuhi sa usa. Ang pipila ka katungdanan kinahanglan sa tanang katawhan, sama sa ahimsa ug pagdumili sa alkohol ug karne, apan ang ispisipikong dharma sa matag indibiduwal nagdepende sa kasta ug kahimtang sa kinabuhi nianang tawhana.”​—Great Asian Religions.

Kining Karma gibuhat nga estrikto sulod sa mga limitasyon sa kasta. Ang kaputli sa kasta gihuptan pinaagi sa dili pagminyo ni pagkaon gawas sa kasta sa usa, nga gitino na sa Karma sa usa sa nag-unang paglungtad. Busa ang kasta sa usa wala lantawa ingon nga inhustisya kondili usa ka kabilin gikan sa nag-unang inkarnasyon. Sa Hindung pilosopiya ang mga lalaki ug mga babaye dili tanan managsama. Sila gibahin sa kasta ug sa sekso ug, sa epekto, sa kolor. Sagad mas pution ang panit, mas taas ang kasta.

2. Jnana Yoga​—“Ang dalan sa kahibalo, o jnana yoga, ang disiplina sa kahibalo. Sukwahi sa dalan sa aksiyon, ang karma marga, uban sa baod nga mga katungdanan niini alang sa tagsa ka okasyon, ang jnana marga nagtaganag pilosopikal ug sikolohikal nga paagi sa pag-ila sa kaugalingon ug sa uniberso. Ang pagkamao, dili ang pagbuhat, mao ang yawi sa jnana marga. [Italiko amoa.] Mas importante, kining dalana mihimo sa moksha nga posible niining kinabuhi alang sa mga nagsunod niini.” (Great Asian Religions) Kini naglakip sa yoga sa pagsud-ong sa kaugalingon ug sa pagretira sa kalibotan ug sa pagkahigpit. Kini ang kapahayagan sa pagpugong sa kaugalingon ug sa pagdumili sa kaugalingon.

3. Bhakti Yoga​—“Ang labing popular nga porma sa Hindung tradisyon karon. Mao kini ang dalan sa debosyon, ang bhakti marga. Sukwahi sa karma marga . . . kining dalana mas masayon, mas kinaugalingon, ug mahimong sundon sa mga tawo sa bisan unsang kasta, sekso, o panuigon. . . . [Kini] nagtugot sa libre nga pag-agos sa tawhanong mga pagbati ug mga tinguha inay kay sa malupigan sa yoganhong asetisismo . . . [Kini] naglangkit sa bug-os nga debosyon sa balaang mga diyos.” Ug sa tradisyon dunay 330 ka milyon ang pasidunggan. Sumala niining tradisyon, ang pag-ila mao ang paghigugma. Sa pagkamatuod, ang bhakti nagkahulogan “emosyonal nga kalangkitan sa pinili nga diyos sa usa.”​—Great Asian Religions.

4. Raja Yoga​—Usa ka metodo sa “espesyal nga mga postura, mga metodo sa pagginhawa, ug ritmikong sublisubli sa hustong mga hunahuna-pormula.” (Man’s Religions) Kini dunay walo ka lakang.

 [Kahon/Hulagway sa panid 113]

Si Mahatma Gandhi ug ang Kasta Sistema

“Ang dili paggamit sa kusog mao ang unang artikulo sa akong pagtuo. Kini usab ang kataposang artikulo sa akong kredo.”​—Mahatma Gandhi, Marso 23, 1922.

Si Mahatma Gandhi, nga nabantog alang sa iyang dili paggamit sa kusog nga pagpangulo sa pagtabang sa pagkab-ot sa independensiya sa Indiya gikan sa Britanya (nga gihatag niadtong 1947), nagkampanya usab sa pagpauswag sa kahimtang sa minilyon ka kaubang Hindu. Sama sa gipatin-aw sa Indiyan Propesor M. P. Rege: “Siya nagmantala sa ahimsa (dili paggamit sa kusog) ingon nga pasukaranan moral nga bili, nga giinterpretar niya ingon nga kabalaka alang sa dignidad ug kaayohan sa matag tawo. Siya naglalis sa awtoridad sa Hindung kasulatan sa dihang ang ilang pagtulon-an sukwahi sa ahimsa, isog nga naningkamot sa pagwagtang sa pagkadili matandog ug sa kasta sistema sa herarkiya, ug nagpaluyo sa pagkasama sa kababayen-an sa tanang natad sa kinabuhi.”

Unsa ang panlantaw ni Gandhi sa kahimtang sa mga Dili Matandog? Sa usa ka sulat kang Jawaharlal Nehru, penetsahan sa Mayo 2, 1933, siya misulat: “Ang kalihokang Harijan labihan ra ka dako alang sa yanong intelektuwal nga paningkamot. Walay butang sama ka daotan sa kalibotan. Apan dili ako makabiya sa relihiyon ug busa sa Hinduismo. Ang akong kinabuhi mahimong usa ka palas-anon kanako kon ang Hinduismo magpakyas kanako. Nahigugma ako sa Kristiyanidad, Islam ug sa daghan ubang pagtuo pinaagi sa Hinduismo. . . . Apan dili ako makatugot niini uban sa pagkadili matandog.”​—The Essential Gandhi.

[Hulagway]

Mahatma Gandhi (1869-1948), gitamod Hindung lider ug magtutudlo sa ahimsa

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 116, 117]

Hinduismo​—Pipila ka Diyos ug Diyosa

Aditi​—inahan sa mga diyos; diyosa sa kalangitan; ang Waykinutuban

Agni​—diyos sa kalayo

Brahma​—ang Maglalalang Diyos, ang prinsipyo sa paglalang sa uniberso. Usa sa mga diyos sa Trimurti (triada)

Brahman, o Brahm​—ang Supremo, tanan-malukpanong persona sa uniberso, nga girepresentahan sa lanog sa OM o AUM. (Tan-awa ang simbolo sa itaas.) Usab gipunting nga si Atman. Ang ubang mga Hindu naglantaw kang Brahman isip dili personal Balaang Prinsipyo o Ultimong Kamatuoran

Buda​—Gautama, tagtukod sa Budismo; ang mga Hindu naglantaw kaniya nga inkarnasyon (avatar) ni Vishnu

Durga​—asawa o Shakti ni Siva ug hiilhan uban ni Kali

Ganesa (Ganesha)​—may ulo-elepante nga anak-lalaki-diyos ni Siva, Ginoo sa mga Kabilinggan, diyos sa maayong suwerte. Usab gitawag Ganapati ug Gajanana

Ganga​—diyosa, usa sa mga asawa ni Siva ug personipikasyon sa suba sa Ganges

Hanuman​—unggoy diyos ug debotado nga sumusunod ni Rama

Himalaya​—puloy-anan sa niyebe, amahan ni Parvati

Kali​—itom nga konsorte (Shakti) ni Siva ug uhaw-dugo nga diyosa sa kalaglagan. Sagad ihulagway uban sa dako pula nga dila nga nagbitay

Krishna​—ang madulaon ikawalong inkarnasyon ni Vishnu ug diyos sa Bhagavad Gita. Ang mga taghigugma niya mao ang mga gopi, o mga babaye nga manggagatas

Lakshmi​—diyosa sa kaanyag ug maayong suwerte; konsorte ni Vishnu

Manasa​—diyosa sa mga bitin

Manu​—ginikanan sa tawhanong rasa; naluwas gikan sa kalaglagan sa lunop pinaagi sa usa ka dakong isda

Mitra​—diyos sa kahayag. Hiilhang Mitras sa mga Romanhon

Nandi​—ang torong baka, ang sakyanan o paagi sa panakayan ni Siva

Nataraja​—postura sa sayaw ni Siva nga gilikosan sa lingin sa kalayo

Parvati o Uma​—diyosa konsorte ni Siva. Usab nagbaton sa porma sa diyosa si Durga o Kali

Prajapati​—Maglalalang sa uniberso, Ginoo sa Kalalangan, amahan sa mga diyos, mga demonyo, ug tanan ubang kalalangan. Sa ulahi hiilhan nga Brahma

Purusha​—kosmikong tawo. Ang upat ka pangunang kasta gihimo gikan sa iyang lawas

Radha​—konsorte ni Krishna

Rama, Ramachandra​—ang ikapitong inkarnasyon sa diyos si Vishnu. Ang epikong sugilanon Ramayana nag-asoy sa sugilanon ni Rama ug sa iyang asawa si Sita

Saraswati​—diyosa sa kahibalo ug konsorte ni Brahma ang Maglalalang

 Shasti​—diyosa nga nagpanalipod sa kababayen-an ug kabataan sa pagkatawo

Siva​—diyos sa pagkamaanakon, kamatayon, ug kalaglagan; membro sa Trimurti. Gisimbolohan sa sapang tulog-sima ug sa kinatawo sa lalaki

Soma​—usa ka diyos ug usa ka droga; ang tambal-tanan sa kinabuhi

Vishnu​—diyos nga tagtipig sa kinabuhi; ikatulong membro sa Trimurti

[Credit Line]

(Gibase sa listahan sa Mythology​—An Illustrated Encyclopedia)

[Mga hulagway]

Gikan sa itaas wala, nunot-relo, Nataraja (nagsayaw nga Siva), Saraswati, Krishna, Durga (Kali)

[Kahon sa panid 120]

Hindung Leyendo sa Lunop

“Sa kabuntagon sila nagdala kang Manu [ginikanan sa katawhan ug unang maghahatag-balaod] ug tubig alang sa paghugas . . . Samtang siya naghugas sa iyang kaugalingon, ang usa ka isda [si Vishnu sa iyang inkarnasyon ingon nga Matsya] mianha sa iyang mga kamot.

“Kini misulti kaniya sa pulong, ‘Amomaha ako, ako moluwas kanimo!’ ‘Sa unsa man nimo ako luwason?’ ‘Ang usa ka lunop mobanlas niining tanang linalang: gikan niana ako moluwas kanimo!’ ‘Unsaon man nako pag-amoma kanimo?’”

Ang isda mihatag instruksiyon kang Manu unsaon sa pag-amoma kaniya. “Unya kini miingon, ‘Niana ug nianang tuig moabot ang lunop. Unya mamati ka kanako (sa akong tambag) pinaagi sa pag-andam sa usa ka sakayan; ug sa dihang ang lunop moabot na sumulod ka sa sakayan, ug ako moluwas kanimo gikan niini.’”

Gisunod ni Manu ang mga instruksiyon sa isda, ug sulod sa panahon sa lunop ang isda nagbira sa sakayan ngadto sa usa ka “amihanang bukid. Unya kini miingon, ‘Ako nakaluwas kanimo. Ihikot ang sakayan sa usa ka kahoy; apan dili tugoti ang tubig nga moputol kanimo, samtang anaa ka sa bukid. Inigkahubas sa tubig, nan mahimo kang anam-anam nga mokanaog!’”​—Satapatha-Brahmana; itandi ang Genesis 6:​9–​8:22.

 [Mapa/Mga hulagway sa panid 123]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang Ganges nag-agos kapin sa 1,500 ka milya [2,400 km] gikan sa Himalayas ngadto sa Calcutta ug sa binanlas niini sa Bangladesh

INDIYA

Calcutta

Suba sa Ganges

[Mga hulagway]

Si Ganga Ma, sa ulo ni Siva, mikanaog agi sa iyang buhok

Debotadong mga Hindu sa usa ka ghat, nga naligo sa Ganges sa Varanasi o Benares

 [Hulagway sa panid 96]

Si Ganesa, ang may ulo-elepante Hindung diyos sa maayong suwerte, anak-lalaki ni Siva ug Parvati

[Mga hulagway sa panid 99]

Mga lingam (mga simbolo sa kinatawo sa lalaki) nga gitamod sa mga Hindu. Si Siva (diyos sa pagkamaanakon) anaa sa sulod sa usa ka lingam ug dunay upat ka ulo libot sa usa

[Hulagway sa panid 108]

Mga monghang Jain nga nagsul-ob sa mukha-vastrika, o sap-ong sa baba nga nagbabag sa mga insekto sa pagsulod ug mamatay

[Hulagway sa panid 115]

Pagsimba sa bitin, labi na gibuhat sa Bengal. Si Manasa ang diyosa sa mga bitin

[Hulagway sa panid 118]

Si Vishnu, uban sa iyang asawa si Lakshmi, sa mga lambod sa bitin si Ananta uban sa upat-ulo nga Brahma sa usa ka lotus nga nagtubo sa pusod ni Vishnu