Kapitulo 8

Shinto​—Pagpangita sa Diyos sa Hapon

“Tungod kay ang akong amahan usa ka saserdoteng Shinto, kami gisugo sa paghalad ug usa ka baso sa tubig ug usa ka panaksan sa kan-on sa kamidana [ampoanang Shinto sa balay] matag buntag sa dili pa mamahaw. Human nianang buhat sa pagsimba, kuhaon namo ang panaksan sa kan-on ug mokaon gikan niini. Pinaagi sa pagbuhat niini, ako masaligon nga ang mga diyos mopanalipod kanamo.

“Sa dihang kami mipalit ug balay, kami maampingon nga mikumpirmar sa masaarong lugar sa bag-ong balay maylabot sa among karaan pinaagi sa pagkonsulta sa usa ka shaman, o usa ka espirituhanong medyum. Mipasidaan siya mahitungod sa tulo ka ganghaan sa demonyo ug misugo kanamo sa pagsunod sa palakaw sa pagputli nga gibaod sa akong amahan. Busa kami miputli niadtong puy-anan uban sa asin makausa matag bulan.”​—Mayumi T.

1. (Ilakip ang introduksiyon.) Diin labi na gibuhat ang Shintong relihiyon, ug unsa ang nalangkit niini alang sa pipila sa mga magtotoo niini?

 ANG Shinto labi na Hapones nga relihiyon. Sumala sa Nihon Shukyo Jiten (Encyclopedia of Japanese Religions), “Ang pagkaporma sa Shintoismo halos pareho uban sa Hapones etnikong kultura, ug kini usa ka relihiyosong kultura nga wala gayod buhata gawas niining etnikong katilingban.” Apan ang mga impluwensiya sa patigayon ug kultura sa Hapones karon labihan ka kanat nga kini makapainteres kanato ang mahibalo kon unsang relihiyosong kapasikaran ang nakaumol sa kasaysayan sa Hapon ug sa Hapones nga personalidad.

2. Ngadto sa unsang gilapdon ang Shinto miimpluwensiya sa kinabuhi sa Hapones nga katawhan?

 ² Bisan pa ang Shinto miangkon sa membro nga kapin sa 91,000,000 sa Hapon, nga mokabat sa mga tulo sa upat ka bahin sa populasyon niini, ang usa ka surbi nagbutyag nga mga 2,000,000 ka tawo lamang, o 3 porsiyento sa hamtong populasyon, ang sa matuod nagpahayag sa pagtuo sa Shinto. Bisan pa, si Sugata Masaaki, usa ka tigdukiduki sa Shinto, miingon: “Ang Shinto labihang pagkalala nga dili mabadbad sa panapton sa matag adlaw nga kinabuhi sa Hapones nga ang katawhan halos wala makaamgo sa kalungtaran niini. Sa Hapones kini dili tanto isipon nga relihiyon kay sa dili tataw nga bahin sa palibot, sama sa hangin nga hanggabon nila.” Bisan pa kadtong kinsa miangkon nga wala manumbaling sa relihiyon mopalit sa Shintong mga anting-anting alang sa kaluwasan sa trapiko, mopakasal sumala sa Shintong tradisyon, ug mobubo sa ilang salapi sa matag tuig Shintong mga pangilin.

Sa Unsang Paagi Kini Misugod?

3, 4. Sa unsang paagi ang Hapones nga relihiyon unang hiilhang Shinto?

³ Ang ngalang “Shinto” mitungha sa ikaunom ka siglo K.P. sa  pagpalahi sa lokal nga relihiyon gikan sa Budismo, nga gipaila na sa Hapon. “Hinoon, ‘ang Relihiyon sa Hapones’ . . . milungtad na una pa sa introduksiyon sa Budismo,” nagpatin-aw si Sachiya Hiro, usa ka tigdukiduki sa mga relihiyon nga Hapones, “apan kini relihiyon nga wala batia, nga naglakip sa kustombre ug ‘kagawian.’ Uban sa introduksiyon sa Budismo, bisan pa, ang katawhan nakaamgo sa kamatuoran nga kadtong kagawian naglangkob sa Hapones nga relihiyon, nga lahi sa Budismo, nga usa ka langyaw nga relihiyon.” Sa unsang paagi kining Hapones nga relihiyon mitubo?

⁴ Malisod ang pagpunting ug petsa kanus-a migimaw ang Shinto, o “Relihiyon sa Hapones.” Uban sa pagsugod sa pag-ugmad sa humay sa basakan, “ang basakang agrikultura nanginahanglan sa organisado-maayo ug lig-on nga mga komunidad,” nagpatin-aw ang Kodansha Encyclopedia of Japan, “ug ang mga rito sa agrikultura​—nga sa ulahi midula sa importante nga papel sa Shinto—​naugmad.” Kadtong sayong katawhan naghanduraw ug nagtamod sa daghang mga diyos sa kinaiya.

5. (a) Unsa ang Shintong panlantaw sa mga patay? (b) Sa unsang paagi ang Shintong panlantaw sa mga patay lahi nianang sa Bibliya?

⁵ Dugang niining pagtamod, ang kahadlok sa mitaliwang mga kalag mitultol sa mga rito alang sa paghupay kanila. Kini sa ulahi misangko ngadto sa pagsimba sa mga espiritu sa katigulangan. Sumala sa Shintong tinoohan, ang “mitaliwang” kalag duna gihapon sa personalidad niini ug nabulingan sa kahugaw sa kamatayon dihadiha tapos sa kamatayon. Sa dihang ang nagbangotan mohimog mga rito sa paghandom, ang kalag maputli ngadto sa punto sa pagtangtang sa tanang malisya, ug kini magbaton sa malinawon ug maayohong karakter. Sa dagan sa panahon ang espiritu sa katigulangan mosaka sa puwesto sa katigulangan, o magbalantay, diyos. Busa  atong nakaplagan nga ang pagtuo sa imortal nga kalag pasukaranan sa lain pa nga relihiyon ug nagkondisyon sa tinamdan ug kalihokan sa mga magtotoo.​—Salmo 146:​4; Ecclesiastes 9:​5, 6, 10.

6, 7. (a) Sa unsang paagi ang mga Shintoista naglantaw sa ilang mga diyos? (b) Unsa ang shintai, ug ngano kini hinongdanon sa Shinto? (Itandi ang Exodo 20:​4, 5; Levitico 26:​1; 1 Corinto 8:​5, 6.)

⁶ Ang mga diyos sa kinaiya ug mga diyos sa katigulangan giisip nga mga espiritu nga “naglutaw” ug nagpuno sa kahanginan. Sa panahon sa mga pangilin, ang katawhan mosangpit sa mga diyos sa pagkanaog sa ispisipikong mga dapit nga gibalaan alang sa okasyon. Ang mga diyos giingon nga temporaryong nagpuyo sa shintai, sa mga tumong sa pagsimba sama sa mga kahoy, mga bato, mga salamin, ug mga espada. Ang mga shaman, o espirituhanong mga medyum, nagdumala sa mga rituwal sa pagsangpit sa pagkanaog sa mga diyos.

⁷ Anam-anam, ang “mga dapit landiganan” sa mga diyos, nga temporaryong giputli alang sa mga pangilin, nagbaton sa mas permanente nga porma. Ang katawhan nagtukod ug mga ampoanan alang sa maayohong mga diyos, kadtong kinsa nagpanalangin kanila. Sa una wala sila molilok ug mga larawan sa mga  diyos apan misimba sa shintai, diin ang mga espiritu sa mga diyos giingon nga nagpuyo. Bisan ang entirong bukid, sama sa Fuji, mahimong moalagad nga shintai. Sa dagan sa panahon nagkadaghan ang mga diyos ug ang Hapones miugmad sa panultihon yaoyorozu-no-kami, nga literal nagkahulogan “walo ka milyon ka diyos” (“kami” nagkahulogan “mga diyos” o “mga deidad”). Karon ang panultihon gigamit sa pagpasabot sa “dili maihap nga mga diyos,” sanglit ang gidaghanon sa mga diyos sa Shintong relihiyon kanunay nagkadaghan.

8. (a) Sumala sa Shintong mito, sa unsang paagi si Amaterasu Omikami naporma ug napugos sa paghatag kahayag? (b) Sa unsang paagi si Amaterasu Omikami nahimong nasodnong diyos, ug sa unsang paagi ang mga emperador nalangkit kaniya?

 ⁸ Kay ang Shintong mga rituwal mihugop libot sa mga ampoanan, ang kada kabanayan mohimog ampoanan sa kaugalingong magbalantay nga diyos niini. Bisan pa, sa dihang ang imperyohanong banay mihiusa sa nasod sa ikapitong siglo K.P., gituboy nila ang ilang adlaw-diyosa, si Amaterasu Omikami, aron mahimong nasodnong diyos ug sentral nga pigura sa Shintong mga diyos. (Tan-awa ang kahon, panid 191.) Sa dagan sa panahon ang mito giproponer nga ang emperador direkta nga kaliwat sa adlaw-diyosa. Sa paglig-on nianang pagtuo, duha ka dagko Shintong kasulatan, ang Kojiki ug Nihon shoki, gitigom sa ikawalong siglo K.P. Naggamit sa mga mito nga nagbayaw sa imperyohanong banay isip mga kaliwat sa mga diyos, kining mga basahon nakatabang sa paglig-on sa supremasiya sa mga emperador.

Relihiyon sa Pangilin ug Rituwal

9. (a) Ngano ang Shinto gitawag relihiyon sa “mga wala” sa usa ka eskolar? (b) Unsa ka estrikto ang Shinto mahitungod sa pagtulon-an? (Itandi ang Juan 4:​22-24.)

⁹ Kining duha ka basahon sa Shintong mitolohiya, bisan pa, wala giisip nga inspiradong kasulatan. Makapainteres, ang Shinto walay hiilhang tagtukod o Bibliya. “Ang Shinto usa ka relihiyon sa usa ka serye sa ‘mga wala,’” nagpatin-aw si Shouichi Saeki, usa ka Shintong eskolar. “Kini walay tinong doktrina ug walay detalyadong teolohiya. Kini hapit walay bisan unsang lagda nga tumanon. . . . Bisan pa ako namatuto sa usa ka pamilya nga tradisyonal nga nagtapot sa Shinto, wala ako mahinumdom nga gihatagan sa seryoso relihiyosong edukasyon.” (Italiko amoa.) Alang sa mga Shintoista, ang mga doktrina, mga lagda, ug, usahay, bisan kon unsa ang ilang gisimba dili importante. “Bisan sa samang ampoanan,” matod sa usa ka Shintong tigdukiduki, “ang giampoan nga diyos sagad bayloan sa lain, ug usahay ang katawhan nga mosimba niadtong mga diyos ug mohalad ug mga pag-ampo kanila wala makaamgo sa pagbaylo.”

10. Unsa ang labing hinongdanon sa mga Shintoista?

 ¹⁰ Unsa, nan, ang labing hinongdanon sa mga Shintoista? “Sa orihinal,” matod sa usa ka libro sa Haponanong kultura, “ang Shinto nag-isip sa mga buhat nga nagpatunhay sa harmonya ug panginabuhi sa usa ka gamay nga komunidad isip ‘maayo’ ug kadtong nagbabag sa mao isip ‘daotan.’” Ang harmonya uban sa  mga diyos, kinaiya, ug sa komunidad giisip nga mao ang labing labaw nga butang. Ang bisan unsa nga makabungkag sa malinawong harmonya sa komunidad daotan walay sapayan sa moral nga balor niini.

11. Unsang papel ang gidula sa mga pangilin sa Shintong pagsimba ug matag adlaw nga kinabuhi?

¹¹ Sanglit ang Shinto walay pormal nga doktrina o pagtulon-an, ang paagi niini sa pagpatunhay sa harmonya sa komunidad maoy pinaagi sa mga rituwal ug mga pangilin. “Kon unsa ang labing importante sa Shintoismo,” nagpatin-aw ang encyclopedia Nihon Shukyo Jiten, “mao kon kami mosaulog ba o dili.” (Tan-awa ang kahon, panid 193.) Ang tingob nga kumbira sa mga pangilin libot sa mga diyos sa katigulangan nag-amot sa mabuligong espiritu taliwala sa katawhan sa nagtanom-humay nga komunidad. Ang dagkong mga pangilin kaniadto ug sa gihapon maylabot sa pagtikad sa humay. Sa tingpamulak, ang katawhan sa kabalangayan mosangpit sa “diyos sa basakan” sa pagkanaog sa ilang balangay, ug sila moampo alang sa maayong abot. Sa tinghunlak, sila mopasalamat sa ilang mga diyos alang sa ani. Sa mga pangilin, ilang iprusisyon ang ilang mga diyos sa palibot sa usa ka mikoshi, o madaladalang ampoanan, ug may komunyon sa bino sa bugas-humay (sake) ug pagkaon uban sa mga diyos.

12. Unsang matang sa mga rito sa pagputli ang gihimo sa Shinto, ug alang sa unsang katuyoan?

¹² Aron mahiusa uban sa mga diyos, bisan pa, ang mga Shintoista mituo nga sila kinahanglan hinlo ug putli sa ilang tanang moral nga kahugaw ug sala. Dinhi niini mosulod ang mga rituwal. Dunay duha ka paagi sa pagputli sa usa ka tawo o usa ka butang. Ang usa mao ang oharai ug ang lain mao ang misogi. Sa oharai, ang usa ka Shintong saserdote motabyogtabyog sa usa ka sanga sa kanunay-lunhaw kahoy nga sakaki nga may papel o lino nga nabugkot sa tumoy niini sa pagputli sa usa ka butang o sa usa ka tawo, samtang ang misogi, tubig ang gigamit. Kining mga rituwal sa pagputli hinongdanon kaayo sa Shintong relihiyon  nga ang usa ka Hapones nga awtoridad miingon: “Luwas kini nga ikaingon nga kon wala kining mga rituwal, ang Shinto dili makabarog [isip relihiyon].”

Pagpahiayon sa Shinto

13, 14. Sa unsang paagi ang Shinto nagpahiangay sa ubang relihiyon?

¹³ Ang mga pangilin ug mga rituwal nagpabilin sa Shinto walay sapayan sa kausaban nga naagian sa Shintong relihiyon latas sa katuigan. Unsang kausaban? Usa ka Shintong tigdukiduki nagpakasama sa kausaban sa Shinto niadtong sa usa ka monyekang giilisan. Sa dihang ang Budismo gipaila, ang Shinto misul-ob sa kaugalingon niini sa Budistang pagtulon-an. Sa dihang ang katawhan nanginahanglan sa moral nga mga sukdanan, kini misul-ob sa Confucianismo. Ang Shinto labihan ka mapahiangayon.

¹⁴ Ang pagkombinar, o paghiusa sa mga elemento sa usa ka relihiyon uban sa lain, nahitabo sayo kaayo sa kasaysayan sa Shinto.  Bisan pa ang Confucianismo ug Taoismo, hiilhan sa Hapon isip “Dalan sa yin ug yang,” nakatuhop na sa Shintong relihiyon, ang Budismo mao ang pangunang sambog nga nakasuhot sa Shinto.

15, 16. (a) Sa unsang paagi ang mga Shintoista misanong sa Budismo? (b) Sa unsang paagi nahitabo ang paghiusa sa Shinto ug Budismo?

¹⁵ Sa dihang ang Budismo nakasulod pinaagi sa Tsina ug Korea, ang Hapones mitawag sa ilang tradisyonal relihiyosong mga buhat isip Shinto, o “dalan sa mga diyos.” Bisan pa, uban sa pagsulod sa usa ka bag-ong relihiyon, ang Hapon nabahin kon dawaton ba o dili ang Budismo. Ang uyon-Budistang kampo miinsister, ‘Ang tanang kasilingang kayutaan nagsimba nianang paagi. Nganong mopalahi man ang Hapon?’ Ang kontra-Budistang pundok milalis, ‘Kon kita mosimba sa kasilingang mga diyos, mahimong mahagit nato ang kasuko sa atong kaugalingong mga diyos.’ Tapos sa mga dekada sa kabingkilan, ang mga uyon-Budista midaog. Sa kataposan sa ikaunom ka siglo K.P., sa dihang si Prinsipe Shōtoku migakos sa Budismo, ang bag-ong relihiyon nakagamot.

¹⁶ Samtang ang Budismo nagkatap sa mga komunidad sa banika, kini nakasugata sa lokal Shintong mga diyos kansang kalungtaran kusganong nakagamot sa matag adlaw nga kinabuhi sa katawhan. Ang duha ka relihiyon kinahanglan mokompromiso aron dungang molungtad. Ang Budistang mga monghe nga nagbuhat sa disiplina-sa-kaugalingon sa kabukiran mitabang sa  paghiusa sa duha ka relihiyon. Ingon nga ang kabukiran giisip nga puloy-anan sa Shintong mga diyos, ang asetikong mga buhat sa mga monghe sa kabukiran mipatugbaw sa ideya sa pagsagol sa Budismo ug Shinto, nga mitultol usab sa pagtukod sa jinguji, o “mga ampoanan-templo.” a Anam-anam ang paghiusa sa duha ka relihiyon nahitabo samtang ang Budismo nanguna sa pagporma sa relihiyosong mga teoriya.

17. (a) Unsa ang kahulogan sa kamikaze? (b) Sa unsang paagi ang kamikaze nalangkit sa pagtuo nga ang Hapon balaang nasod?

¹⁷ Sa kasamtangan, ang pagtuo nga ang Hapon usa ka balaang nasod nagkagamot. Sa dihang ang mga Mongol miatake sa Hapon niadtong ika-13 ka siglo, mitungha ang pagtuo sa kamikaze, sa literal “balaang hangin.” Makaduha ang mga Mongol misulong sa pulo sa Kyushu uban sa dili mabangbang mga panon sa sakayan, ug makaduha sila napakgang sa mga unos. Ang Hapones  nagpasidungog niining mga unos, o mga hangin (kaze), sa ilang Shintong mga diyos (kami), ug kini dakong nagpausbaw sa dungog sa ilang mga diyos.

18. Sa unsang paagi ang Shinto nakigkompetensiya sa ubang relihiyon?

¹⁸ Samtang ang pagsalig sa Shintong mga diyos mitubo, sila gilantaw isip orihinal nga mga diyos, samtang ang mga Buda (“mga nalamdagan”) ug mga bodhisattva (mga umaabot nga Buda kinsa motabang sa uban sa pagbaton sa kalamdagan; tan-awa ang panid 136-8, 145-6) gilantaw lamang isip temporaryo lokal nga kapadayagan sa pagkadiyos. Ingon nga resulta niining Shinto-batok-Budistang panagbangi, naugmad ang nagkalainlaing tunghaan sa Shinto. Ang uban nagpasiugda sa Budismo, ang uban nagtuboy sa Shintong panteyon, ug ang uban pa naggamit sa usa ka ulahing porma sa Confucianismo sa pagdayandayan sa ilang pagtulon-an.

Pagsimba sa Emperador ug Estadong Shinto

19. (a) Unsa ang tumong sa mga Shintoistang Mapahulion? (b) Sa unsang hunahuna ang pagtulon-an ni Norinaga Motoori mitultol? (c) Unsa ang gidapit kanato sa Diyos nga buhaton?

¹⁹ Tapos sa daghang mga tuig sa pagkompromiso, ang Shintong mga teologo mihukom nga ang ilang relihiyon gihugawan sa Insik relihiyosong hunahuna. Busa sila miinsister sa pagbalik sa karaan Hapones nga paagi. Ang usa ka bag-ong tunghaan sa Shinto, nga hiilhang Mapahuliong Shinto, migimaw, uban ni Norinaga Motoori (gilitok Motoʹori), usa ka eskolar sa ika-18 ka siglo,  isip usa sa labing unang mga teologo niini. Sa pagpangita sa sinugdan sa kulturang Hapones, si Motoori mituon sa mga klasika, labi na sa Shintong kasulatan nga gitawag Kojiki. Siya mitudlo sa pagkalabaw sa adlaw-diyosa si Amaterasu Omikami apan gipasagdan ang katarongan alang sa natural butang katingalahan nga hanap ngadto sa mga diyos. Dugang pa, sumala sa iyang pagtulon-an, ang langitnong probidensiya dili matag-an, ug kini dili matinahuron alang sa mga tawo sa pagpaningkamot sa pagsabot niini. Ayaw na pagpangutana ug magpasakop sa balaang probidensiya mao ang iyang ideya.​—Isaias 1:18.

20, 21. (a) Sa unsang paagi ang usa ka Shintong teologo naningkamot sa pagwagtang sa Shinto sa “Insik” nga impluwensiya? (b) Ang pilosopiya ni Hirata mitultol sa katukoran sa unsang kalihokan?

²⁰ Usa sa iyang mga sumusunod, si Atsutane Hirata, nagpadako sa ideya ni Norinaga ug naningkamot sa pagputli sa Shinto, sa pagtangkas niini sa tanang “Insik” nga impluwensiya. Unsa ang gibuhat ni Hirata? Iyang gihiusa ang Shinto uban sa apostata “Kristohanon” nga teolohiya! Iyang gipakasama si Amenominakanushi-no-kami, usa ka diyos nga gihisgotan sa Kojiki, ngadto sa Diyos sa “Kristiyanidad” ug naghubit niining nagadumalang diyos sa uniberso nga dunay duha ka luyoluyong diyos, “ang Taas-Nagpatungha (Takami-musubi) ug ang Balaang-Nagpatungha (Kami-musubi), kinsa nagpadayag nga nagrepresentar sa mga prinsipyo sa lalaki ug babaye.” (Religions in Japan) Oo, iyang gisagop ang pagtulon-an sa tulo-sa-usa ka diyos gikan sa Romano Katolisismo, bisan pa kini sukad wala nahimong pangunang pagtulon-an sa Shinto. Ang pagsagol ni Hirata sa gitawag-kunong Kristiyanidad ngadto sa Shinto, bisan pa, sa kaulahian nakalukluk sa porma sa monoteismo sa Kakristiyanohan sa Shintong hunahuna.​—Isaias 40:​25, 26.

²¹ Ang teolohiya ni Hirata mao ang nahimong pasukaranan sa kalihokang ‘Simbaha ang Emperador,’ nga mitultol sa paghugno sa amo-saop militar nga mga diktador, mga gobernador-militar, ug ngadto sa pagpasig-uli sa imperyohanong pagmando niadtong 1868. Uban sa katukoran sa imperyohanong kagamhanan,  ang mga disipolo ni Hirata gitudlo isip mga komisyonado sa kagamhanan sa Shintong pagsimba, ug sila nagpatunhay sa kalihokan sa paghimo sa Shinto nga Estadong relihiyon. Ubos sa niadto bag-ong batakan-balaod, ang emperador, giisip nga direktang kaliwat sa adlaw-diyosa si Amaterasu Omikami, giisip nga “sagrado ug dili kapasipad-an.” Sa ingon siya nahimong supremong diyos sa Estadong Shinto.​—Salmo 146:​3-5.

“Balaang Kasulatan” sa Shinto

22, 23. (a) Unsang duha ka dekreto ang giluwatan sa emperador? (b) Ngano kining mga dekreto giisip nga sagrado?

²² Samtang ang Shinto duna sa karaang mga rekord, mga rituwal, ug mga pag-ampo sa Kojiki, Nihongi, ug sa Yengishiki nga kasulatan, ang Estadong Shinto nagkinahanglan ug sagradong basahon. Niadtong 1882 si Emperador Meiji miluwat sa Imperyohanong Dekreto sa Kasundalohan ug Kamarinerohan. Sanglit kini naggikan sa emperador, kini gilantaw sa Hapones isip balaang kasulatan, ug kini nahimong sukaranan sa matag adlaw nga pagpalandong alang sa kalalakin-an sa armadong kusog. Kini nagpasiugda nga ang katungdanan sa indibiduwal sa pagbayad sa iyang mga utang ug mga obligasyon sa diyos-emperador labaw kay sa bisan unsa pa sa kang bisan kinsa.

²³ Laing dugang sa Shinto balaang kasulatan nahitabo sa dihang ang emperador miluwat sa Imperyohanong Dekreto sa Edukasyon niadtong Oktubre 30, 1890. Kini “wala lamang nagpahaluna sa pasukaranan alang sa edukasyon sa tunghaan apan halos nahimong balaang kasulatan sa Estadong Shinto,” nagpatin-aw si Shigeyoshi Murakami, usa ka tigdukiduki sa Estadong Shinto. Ang dekreto nagtataw nga ang “kasaysayanhong” relasyon taliwala sa mitikal imperyohanong katigulangan ug sa ilang mga sakop mao ang pasukaranan sa edukasyon. Sa unsang paagi ang Hapones naglantaw niining mga dekreto?

24. (a) Maghatag ug panig-ingnan kon sa unsang paagi ang imperyohanong mga dekreto gilantaw sa katawhan. (b) Sa unsang paagi ang Estadong Shinto mitultol sa pagsimba sa emperador?

²⁴ “Sa dihang ako usa ka batang babaye ang bise prinsipal [sa  tunghaan] mohupot sa usa ka kahon nga kahoy sa nibel sa mata ug sa matahaon nagdala niini sa itaas sa entablado,” nahinumdom si Asano Koshino. “Ang prinsipal modawat sa kahon ug mihulbot sa linukot diin ang Imperyohanong Dekreto sa Edukasyon gisulat. Samtang ang dekreto gibasa, kami moyukbog ubos sa among mga ulo hangtod kami makadungog sa nagtiklop nga mga pulong, ‘Ang Ngalan sa Iyang Kahalangdon ug sa Iyang timbre.’ Kami nakadungog niini sa makadaghan kaayo nga kami nakasag-ulo sa mga pulong.” Hangtod sa 1945, ug pinaagi sa sistema edukasyonal nga gipasukad sa mitolohiya, ang tibuok nasod nakondisyon sa pagpahanungod sa kaugalingon sa emperador. Ang Estadong Shinto gilantaw nga labaw nga relihiyon ug ang uban 13 ka Shintong sekta nga nagtudlo sa nagkalahing doktrina gihiklin isip Sektang Shinto.

Relihiyosong Misyon sa Hapon—Pagdaog sa Kalibotan

25. Sa unsang paagi ang Hapones nga emperador gilantaw sa katawhan?

²⁵ Ang Estadong Shinto gisangkapan usab sa idolo niini. “Matag buntag, akong pakpakon ang akong mga kamot ngadto sa adlaw, ang simbolo sa diyosa si Amaterasu Omikami, ug unya moatubang sa silangan ngadto sa Imperyohanong Palasyo ug mosimba sa emperador,” nahinumdom si Masato, usa ka tigulang Hapones nga lalaki. Ang emperador gisimba isip diyos sa iyang mga sakop. Siya gilantaw nga supremo sa politikal ug relihiyosong katarongan tungod sa iyang kagikanan sa adlaw-diyosa. Usa ka Hapones nga propesor nagkanayon: “Ang Emperador maoy diyos nga gibutyag sa mga tawo. Siya ang Diyos nga nagpadayag.”

26. Unsang pagtulon-an ang miresulta sa pagsimba sa emperador?

²⁶ Ingon nga resulta, ang pagtulon-an naugmad nga “ang sentro niining talagsaong kalibotan mao ang yuta sa Mikado [Emperador]. Gikan niining sentro kinahanglan atong pahalaparon kining Dakong Espiritu sa tibuok kalibotan. . . . Ang pagpahalapad sa Dakong Hapon sa tibuok kalibotan ug ang pagpataas sa entirong  kalibotan ngadto sa yuta sa mga Diyos mao ang dinaliang tahas sa karon ug, usab, kini ang atong dayon ug walay kausabang tumong.” (The Political Philosophy of Modern Shinto, ni D. C. Holtom) Walay pagbulag sa Simbahan ug Estado diha!

27. Sa unsang paagi ang pagsimba sa Hapones nga emperador gigamit sa mga militarista?

²⁷ Sa iyang librong Man’s Religions, si John B. Noss mikomento: “Ang Hapones nga militar wala maglangan sa pagbaton alang sa ilang kaugalingon niining panlantaw. Gihimo nila kining bahin sa ilang sulti sa gubat nga ang pagdaog mao ang balaang misyon sa Hapon. Tataw nga sa maong mga pulong atong makita ang lohikal nga konklusyon sa usa ka nasyonalismo nga gituhop sa tanang balor sa relihiyon.” Pagkadakong trahedya ang gipugas alang sa Hapones ug sa ubang katawhan, sa labi na gipasukad sa Shintong mito sa pagkadiyos sa emperador ug sa pagsagol sa relihiyon uban sa nasyonalismo!

28. Unsang papel ang gidula sa Shinto sa Hapones nga kalihokan sa gubat?

²⁸ Ang Hapones sa linangkob walay bisan unsang kapilian gawas sa pagsimba sa emperador ubos sa Estadong Shinto ug sa imperyohanong sistema niini. Ang pagtulon-an ni Norinaga Motoori nga ‘Ayaw na pagpangutana, apan magpasakop sa balaang probidensiya’ mituhop ug mikontrolar sa Hapones nga hunahuna. Pagka 1941 ang tibuok nasod gimobilisar ngadto sa kalihokan sa gubat sa Gubat sa Kalibotan II ubos sa bandila sa Estadong Shinto ug sa pagpahanungod ngadto sa “buhi tawo-diyos.” ‘Ang Hapon usa ka balaang nasod,’ ang katawhan naghunahuna, ‘ug ang kamikaze, ang balaang hangin, mohuyop sa dihang dunay krisis.’ Ang kasundalohan ug ang ilang kabanayan nangaliyupo sa ilang mga magbalantay diyos alang sa kalamposan sa gubat.

29. Unsa ang mitultol sa pagkawala sa pagtuo sa bahin sa daghan human sa Gubat sa Kalibotan II?

²⁹ Sa dihang ang “balaang” nasod napildi niadtong 1945, ubos sa kaluhang bunal sa atomikong kalaglagan sa Hiroshima ug sa dakong bahin sa Nagasaki, ang Shinto miatubang sa grabe  nga krisis. Daw sa usa ra ka gabii, ang gikaingon dili mabuntog balaang magmamando si Hirohito nahimong yanong pildi tawhanong emperador. Ang Hapones nga pagtuo napusgay. Ang kamikaze nagpakyas sa nasod. Nagpahayag ang encyclopedia Nihon Shukyo Jiten: “Usa sa mga rason mao ang kahiubos sa nasod nga giluiban. . . . Mas ngil-ad pa, ang Shintong kalibotan wala mihatag ug relihiyoso abante ug bagay nga katin-awan sa mga duda nga miresulta gikan sa [kapildihan]. Busa, ang relihiyoso dili hamtong nga reaksiyon nga ‘Walay diyos o Buda’ nahimong naandang hilig.”

Dalan sa Matuod nga Harmonya

30. (a) Unsang leksiyon ang makat-onan sa Shintong kasinatian sa Gubat sa Kalibotan II? (b) Nganong hinongdanon ang paggamit sa atong gahom sa pagpangatarongan sa atong pagsimba?

³⁰ Ang dalan nga gilaktan sa Estadong Shinto nagpasiugda sa panginahanglan alang sa matag indibiduwal sa pag-imbestigar sa tradisyonal nga tinoohan nga iyang gihawiran. Ang mga Shintoista mahimong nangita sa dalan sa harmonya uban sa ilang Hapones nga kasilingan sa dihang sila misuportar sa militarismo. Kana, hinoon, wala mag-amot sa tibuok kalibotan nga harmonya, ug uban sa ilang mga tigpangitag-kabuhian ug mga  batan-on nga namatay sa gubat, kini wala usab magdalag harmonya sa nasod. Una pa kita mopahinungod sa atong kinabuhi sa bisan kinsa, kinahanglan atong paneguroon kon kinsa ug sa unsang kawsa kita naghalad sa atong kaugalingon. “Ako nangaliyupo kaninyo,” matod sa usa ka Kristohanong magtutudlo sa mga Romanhon kinsa kaniadto nagsimba sa emperador, “sa pagtanyag sa inyong mga lawas nga usa ka halad nga buhi, balaan, ug madawat sa Diyos, usa ka balaang pag-alagad uban sa inyong gahom sa pagpangatarongan.” Maingon nga ang Romanhong mga Kristohanon maggamit sa ilang gahom sa pagpangatarongan sa pagpili kon kang kinsa sila magpahanungod sa ilang kaugalingon, hinongdanon kini kanato sa paggamit sa atong gahom sa pagpangatarongan sa pagtino kon kinsa ang atong simbahon.​—Roma 12:​1, 2.

31. (a) Unsa ang igo na sa kadaghanan sa mga magtotoong Shinto? (b) Unsang pangutana ang nanginahanglan tubagon?

³¹ Alang sa mga Shintoista sa linangkob, ang importante nga butang sa ilang relihiyon dili mao ang ispisipikong pag-ila sa usa ka diyos. “Alang sa kumong katawhan,” matod ni Hidenori Tsuji, usa ka instruktor sa Hapones relihiyosong kasaysayan, “ang mga diyos ug mga Buda wala maghimog bisan unsang kalainan. Ma diyos man sila o ma Buda, basta nga sila mamati sa mga pangaliyupo alang sa maayong abot, makawagtang sa balatian, ug makaluwas sa pamilya, igo na kana sa katawhan.” Apan kana ba nagtultol kanila sa matuod nga Diyos ug sa iyang panalangin? Ang tubag sa kasaysayan tataw.

32. Unsa ang hisgotan sa among sunod kapitulo?

³² Sa ilang pagpangita sa diyos, ang mga Shintoista, nga nagpasukad sa ilang tinoohan sa mitolohiya, mihimo sa usa ka yanong tawo, ang ilang emperador, nga usa ka diyos, nga kuno kaliwat sa adlaw-diyosa si Amaterasu Omikami. Bisan pa, linibo ka katuigan una pa misugod ang Shinto, ang matuod nga Diyos mibutyag sa iyang kaugalingon sa usa ka Semitikong tawo sa pagtuo sa Mesopotamia. Ang among sunod kapitulo mohisgot nianang hinongdanong hitabo ug sa sangpotanan niini.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Kahon sa panid 191]

Ang Adlaw-Diyosa sa Shintong Mito

Ang Shintong mito nagkanayon nga balik sa halayong panahon, ang diyos si Izanagi “naghugas sa iyang walang mata, ug sa ingon nagpakatawo sa dakong diyosa si Amaterasu, diyosa sa Adlaw.” Sa ulahi, si Susanoo, ang diyos sa kapatagan sa dagat, labihang naghadlok kang Amaterasu nga siya “mitago sa usa ka batong langub sa Langit, nga nag-ali sa entrada uban sa usa ka dakong bato. Ang kalibotan mitidlom sa kangitngit.” Busa ang mga diyos nagmugnag plano sa pagpagawas kang Amaterasu sa langub. Nanigom sila ug nagtuktugaok nga mga sunoy kinsa mopahibalo sa kabuntagon ug naghimog usa ka dakong salamin. Sa mga kahoy nga sakaki, sila nagbitay sa mga mutya ug mga banderolang panapton. Unya ang diyosa si Ama no Uzume misugod sa pagsayaw ug sa pagtambol sa batiya uban sa iyang mga tiil. Sa iyang daw nagsalimoang nga sayaw, gihukas niya ang iyang mga sinina, ug ang mga diyos nangatawa. Tanan kining kalihokan nakapukaw sa kahibulong ni Amaterasu, kinsa nagtan-aw ug nakita ang iyang kaugalingon sa salamin. Ang larawan nakapagula kaniya sa langub, diin ang diyos sa Puwersa misakmit kaniya sa kamot ug nagdala kaniya pagawas ngadto sa hayag. “Sa makausa pa ang kalibotan giiwagan sa mga silang sa Adlaw diyosa.”​—New Larousse Encyclopedia of Mythology.​—Itandi ang Genesis 1:​3-5, 14-19; Salmo 74:​16, 17; 104:​19-23.

[Kahon sa panid 193]

Shinto​—Relihiyon sa mga Pangilin

Ang Hapones nga tuig puno sa relihiyosong mga pangilin, o matsuri. Ang mosunod mao ang pipila nga nanguna:

▪ Sho-gatsu, o Pangilin sa Bag-ong Tuig, Enero 1-3.

▪ Setsubun, pag-itsag liso pasulod ug pagawas sa mga balay, samtang nagsinggit, “Mga yawa gawas, maayong suwerte sulod”; Pebrero 3.

▪ Hina Matsuri, o Pangilin sa Monyeka alang sa mga batang babaye, gisaulog sa Marso 3. Usa ka plataporma sa mga monyeka, nga naghulagway sa karaan imperyohanong banay, gipasundayag.

▪ Pangilin sa mga Batang Lalaki, sa Mayo 5; Koi-nobori (mga banderolang karpa nga nagsimbolo sa kusog) paluparon sa mga palo.

▪ Tsukimi, ang pagdayeg sa takdol nga bulan sa tungang tinghunlak, samtang naghalad sa gagmay linginong mga puto sa bugas-humay ug unang mga bunga sa pananom.

▪ Kanname-sai, o paghalad sa unang bag-ong bugas-humay sa emperador, sa Oktubre.

▪ Niiname-sai gisaulog sa imperyohanong pamilya sa Nobiyembre, sa dihang ang bag-ong bugas-humay tilawan sa emperador, kinsa nagdumala isip pangulong saserdote sa Imperyohanong Shinto.

▪ Shichi-go-san, nga nagkahulogan “pito-lima-tulo,” gisaulog sa Shintong mga pamilya sa Nobiyembre 15. Ang pito, lima, ug tulo gilantaw nga importante nga mga tuig sa kabalhinan; ang kabataan sa mabulokong kimono moduaw sa ampoanan sa pamilya.

▪ Daghan Budistang pangilin gisaulog usab, lakip ang adlaw-natawhan sa Buda, sa Abril 8, ug sa Pangilin sa Obon, Hulyo 15, nga matapos uban sa mga parol nga naglutaw sa dagat o sapa “sa paggiya sa mga espiritu sa katigulangan balik sa laing kalibotan.”

[Hulagway sa panid 188]

Debotadong Shinto nga nangayog mga pabor sa mga diyos

[Hulagway sa panid 189]

Shinto, ‘Dalan sa mga Diyos’

[Hulagway sa panid 190]

Ang entirong bukid, sama sa Fuji, usahay lantawon isip shintai, o tumong sa pagsimba

[Mga hulagway sa panid 195]

Ang mga Shintoista nga nagdalag mikoshi, o madaladalang ampoanan, ug itaas, nagsul-ob sa mga dahong hollyhock (aoi) sa Pangilin sa Aoi sa Kyoto

[Hulagway sa panid 196]

Ang pagtabyogtabyog sa papel o lino nga nabugkot sa sanga sa kanunay-lunhaw gihunahuna nga nagputli sa tawo ug sa butang, nga nagpasalig kanila sa kaluwasan

[Mga hulagway sa panid 197]

Ang Hapones wala magbati ug kasukwahi sa pag-ampo atubangan sa ampoanang Shinto, wala, ug sa Budistang altar

[Hulagway sa panid 198]

Si Emperador Hirohito (sa tablado) gisimba isip kaliwat sa adlaw-diyosa

[Hulagway sa panid 203]

Usa ka batan-ong babaye nagpatapot sa ampoanan sa ema, o plakang kahoy sa pag-ampo, nga iyang napalit