Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Agrikultura

Agrikultura

Ang pagtikad sa yuta ug pagpatunghag abot, ingon man usab ang pagbuhig mga hayop. Ang agrikultura nagsugod didto sa Eden, sanglit si Adan, human siya lalanga sa Diyos, gibutang didto sa tanaman “aron sa pagtikad niini ug sa pag-atiman niini.” (Gen 2:​5, 15) Apan, tungod sa pagkadili-matinumanon sa unang tawhanong paris, ang Paraiso sa Eden wala mokaylap; hinunoa, ang yuta nahimong tinunglo sa Diyos. Gikinahanglan ang singot ug kahago aron ang usa may kapanginabuhian gikan sa yuta.​—Gen 3:17-19.

Ang unang anak nga lalaki ni Adan ug Eva, si Cain, nahimong “usa ka magtitikad sa yuta”; si Abel, usa ka tig-alima sa mga karnero. (Gen 4:2-4) Human sa Lunop, “si Noe nagsugod ingong usa ka mag-uuma” ug nagtanom ug usa ka parasan. (Gen 9:20) Sa ulahi si Abraham, Isaac, ug Jacob sa panguna nagkinabuhi ingong tigbalhinbalhig puyo ug tigbuhig kahayopan, tingali sama kang Jabal kinsa nabuhi sa wala pa ang Lunop (Gen 4:20), bisan tuod nga kon bahin kang Isaac ug Jacob adunay ebidensiya usab nga sila nanguma, sanglit espesipikong gihisgotan ang trigo.​—Gen 26:12; 27:37; 30:14; 37:7.

Ang Agrikultura sa Israel. Ang mga pagpangubkob sa mga arkeologo nagpakita nga ang dapit sa Palestina maoy usa sa kinaunahang mga sentro sa agrikultura. Ang Yutang Saad maoy tabunok kaayo nga yuta. Sa adlaw ni Lot ang distrito sa Jordan maoy “sama sa tanaman ni Jehova, sama sa yuta sa Ehipto hangtod sa Zoar.” (Gen 13:10) Una pa sa Pagpanggula, ang nasod sa Israel sinati na kaayo sa agrikultura didto sa Ehipto, diin ang trigo, lino, sebada, pepino, sandiya, puerro, sibuyas, ahos, ug uban pang mga produkto gitanom. (Ex 9:​25, 26, 31, 32; Num 11:5; Deu 11:10) Dayon sulod sa 40 ka tuig ang nasod naglatagaw didto sa kamingawan, hinuon wala kaayo malangkit sa makadaot nga pakig-ubanay sa paganong katawhan.

Sa ilang pagsulod sa Yutang Saad, ang nasod nahimong mga mag-uuma ug tigbuhig kahayopan. Diha gayoy bentaha sa ilang pagkabaton ug yuta nga natikad na. Ang kadaghanan sa mga Hebreohanon nga sinati sa agrikultura didto sa Ehipto namatay na didto sa kamingawan, ug busa, diyutay na lamang kon aduna may kuwalipikado ug ekspertong mga mag-uuma ang may praktikal nga kasinatian nga makasugod sa pagpanguma diha sa yuta nga bag-o ug dili pa nila sinati. (Num 14:22-30; Heb 3:​16, 17) Busa, dakong bentaha alang kanila nga makapanunod karon ug ‘mga balay nga puno sa tanang maayong mga butang, ug kinubkob nga mga atabay, mga parasan ug kaolibohan nga natanom na ug nagapamunga.’​—Deu 6:​10, 11; 8:6-9.

Human mabahin ang yuta ngadto sa tribonhong mga teritoryo, ang mga luna sa yuta gibahinbahin, lagmit pinaagig pising igsusukod. (Sal 78:55; Eze 40:3; Am 7:17; Miq 2:​4, 5) Sa dihang naestablisar na, kini nga mga utlanan pagailhon ug tahoron.​—Deu 19:14; 27:17; Pr 22:28; Os 5:10; itandi ang Job 24:2.

Ang pagpanguma gihatagag importansiya diha sa mga balaod nga gihatag ngadto sa Israel. Ang yuta iya ni Jehova ug busa dili angayng abusohan. (Lev 25:23) Ang yuta dili ikabaligya hangtod sa hangtod, ug gawas sa mga yuta nga gipanag-iya sulod sa pinarilan nga mga siyudad, ang yuta nga nabaligya tungod sa mga kaalaotan ug mga kapit-os sa panginabuhi igauli sa orihinal nga tag-iya sa panahon sa tuig sa Tinghugyaw. (Lev 25:​10, 23-31) Usa ka igpapahulay ang gipatuman kada ikapito nga tuig, nga nianang panahona ang yuta dili pagatikaron ug ang katabunok sa yuta ipasig-uli, sa ingon nahimo nila ang gihimo karon pinaagi sa pag-ilis-ilis sa pananom. (Ex 23:​10, 11; Lev 25:3-7) Ang maong lagda daw dili makaayo ug tino nga maoy usa ka pagsulay sa pagtuo sa nasod bahin sa saad sa Diyos nga magtagana ug igong gidaghanon sa abot nga makasustento kanila hangtod sa pag-ani sa sunod nga tuig. Sa samang higayon, kini nagdasig kanila sa pag-ugmad ug kaalam ug abanteng panglantaw. Ang tuig sa Tinghugyaw (kada ika-50 nga tuig) maoy usa usab ka tuig sa pagpahulay sa yuta.​—Lev 25:​11, 12.

Ang tulo ka tinuig nga mga pista nga gisugo sa Israel nga saulogon giatol sa agrikultural nga mga yugto: ang Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo sa panahon sa pag-ani sa sebada, ang Pentekostes sa panahon sa pag-ani sa trigo, ug ang Pista sa mga Balongbalong sa panahon nga matapos na ang pagpangani sa mga abot sa talitapos nga tuig. (Ex 23:14-16) Alang sa mga Israelinhon ang mga yugto sa panahon ug mga pag-ani maoy mahinungdanong mga petsa ug mga timailhan sa panahon ug mas kasagarang gigamit kay sa mga ngalan sa bulan sa kalendaryo. Ang pagkamag-uuma sa mga Israelinhon nagpanalipod usab kanila sa espirituwal nga paagi, sanglit tungod niana sila sa dakong bahin wala magsalig sa ubang katawhan alang sa ilang mga panginahanglan ug nalimitehan pag-ayo ang ilang pagpakignegosyo sa naglibot nga mga nasod.

Bisan tuod kini ilang mapanag-iya ingong usa ka yuta nga “nagaagay sa gatas ug dugos” ubos sa panalangin sa Diyos, bisan pa niana, dihay mga problema sa pagpanguma nga angayng sulbaron. Kon sila magmasinugtanon, walay panginahanglan sa dinagko nga irigasyon. (Deu 8:7; 11:9-17) Ang ting-ulan magsugod sa sayong mga ulan sa mga tungatunga sa Oktubre ug magpadayon hangtod sa panahon sa ulahing mga ulan, nga matapos sa mga tungatunga sa Abril. (Deu 11:14) Unya sundan kini sa lima ka bulan nga sagad walay ulan, nga ang kainit ug kamala niini makunhoran tungod sa daghang yamog nga motungha inigkagabii ug magpabugnaw sa yuta ug sa mga tanom.​—Gen 27:28; Deu 33:28; tan-awa ang YAMOG.

Aron mapreserbar ang yuta diha sa kabakiliran, lagmit gihimo ang hinagdang mga talamnan ginamit ang mga paril nga bato aron kini masangga ug aron dili mabanlas ang tabunok nga bahin sa yuta. Ang mga pagpangubkob sa mga arkeologo nagpakita nga may mga 60 o kapin pa nga hinagdang mga talamnan diha sa pipila ka kabakiliran. Aron mabantayan ang mga tanom, ang mga balongbalong o mga payag o bisan ang permanenteng mga torre gitukod diha sa mga parasan ug kaumahan aron ang usa ka tigbantay ikapuwesto aron sa pagtan-aw sa palibot nga mga dapit.​—Isa 1:8; 5:2; Mat 21:33.

Si Haring Uzzias partikular nga gihisgotan ingong “mahigugmaon sa pagpanguma [sa literal, yuta].”​—2Cr 26:10.

Bisan tuod ang pagkadili-masinugtanon human niana misangpot sa pagkuha sa panalangin sa Diyos ug tungod niana midangat ang mga kadaot sa agrikultura pinaagi sa pagkawalay-ani, hulaw, hampak sa mga dulon, agup-op, ug uban pang mga problema, ug bisan tuod ang pagkalaglag sa daghang kakahoyan ug pagkapakyas nga mamentinar ang mga kahikayan sa paghimog hinagdang mga talamnan sulod sa daghang kasiglohan misangpot sa pagkabanlas sa daghang ibabawng bahin sa yuta sa dakong bahin sa Palestina, ang kadaghanan sa nahibiling yuta tabunok pa gihapon kaayo hangtod sa presenteng panahon.​—Tan-awa ang PAG-ANI; MAGPUPUGAS, PAGPUGAS; PAGGIOK; ug ang susamang mga paghisgot ilalom sa tagsatagsa ka ulohan niini.