Ang ekspresyong “Anak sa Diyos” sa panguna nagtumong kang Kristo Jesus. Ang uban nga gihisgotan ingong “(mga) anak sa Diyos” naglakip sa intelihenteng espiritung mga linalang nga gilalang sa Diyos, sa tawong si Adan sa wala pa siya makasala, ug sa mga tawong gipakiglabotan sa Diyos tungod sa pakigsaad.

“Mga Anak sa Matuod nga Diyos.” Unang gihisgotan ang “mga anak sa matuod nga Diyos” diha sa Genesis 6:2-4. Niining tekstoha ang maong mga anak gihisgotan nga “nakamatikod sa mga anak nga babaye sa mga tawo, nga sila maanyag; ug sila nagkuhag mga asawa alang sa ilang kaugalingon, nga mao, ang tanan nga ilang napili,” kini maoy sa wala pa ang tibuok-yutang Lunop.

Daghang komentarista nagtuo nga kining ‘mga anak sa Diyos’ maoy mga tawo mismo, nga sa pagkatinuod mga tawo nga naggikan sa linya ni Set. Ilang gipasukad ang ilang argumento sa kamatuoran nga ang linya ni Set mao ang linya nga gigikanan sa diyosnong si Noe, samtang ang ubang mga linya nga gikan kang Adan, ang linya ni Cain ug sa uban pang mga anak nga nangatawo kang Adan (Gen 5:​3, 4), nangalaglag panahon sa Lunop. Busa, sila nag-ingon nga ang pagkuha sa “mga anak sa matuod nga Diyos” sa “mga anak nga babaye sa mga tawo” ingong mga asawa nagkahulogan nga ang mga kaliwat ni Set nakigminyo sa linya sa daotang si Cain.

Apan, walay ikapakita nga ang Diyos mihimog bisan unsang kalainan tali sa mga linya sa banay niining yugtoa. Walay makaplagang ebidensiya sa Kasulatan nga mopaluyo sa panglantaw nga ang pagminyoay tali sa mga linya ni Set ug ni Cain mao ang gipasabot dinhi, o nga ang maong pagminyoay maoy nakaingon sa pagkahimugso sa “mga gamhanan” sumala sa gihisgotan sa bersikulo 4. Tinuod nga ang ekspresyong “mga anak sa mga tawo [o “sa katawhan”]” (nga alang niadtong miuyon sa nahisgotan na nga opinyon mahimong magpalahi sa ekspresyong ‘mga anak sa Diyos’) subsob nga gigamit diha sa negatibong kahulogan, apan dili gayod kana mao ang gipasabot kanunay.​—Itandi ang Sal 4:2; 57:4; Pr 8:​22, 30, 31; Jer 32:​18, 19; Dan 10:16.

Manulondang mga anak sa Diyos. Sa laing bahin, adunay pagpatin-aw nga gipaluyohan sa ebidensiya sa Kasulatan. Ang ekspresyong “mga anak sa matuod nga Diyos” sunod nga makita sa Job 1:​6, ug dinhi ang gihisgotan dayag nga nagtumong sa espiritung mga anak sa Diyos nga nagkatigom sa presensiya sa Diyos, nga lakip usab kanila si Satanas, nga gikan sa “pagsuroysuroy sa yuta.” (Job 1:7; tan-awa usab ang 2:​1, 2.) Dugang pa, sa Job 38:4-7 ang ‘mga anak sa Diyos’ nga “misinggit  sa pagdayeg” sa dihang ang Diyos “nagpahiluna sa bato nga pamag-ang” sa yuta tin-awng maoy manulondang mga anak ug dili mga tawo nga naggikan kang Adan (sanglit si Adan wala pa man malalang). Mao man usab, sa Salmo 89:6 ang “mga anak sa Diyos” tinong maoy langitnong mga linalang, dili mga yutan-on.​—Tan-awa ang DIYOS (Ang Hebreohanong mga Termino).

Ang pag-isip sa “mga anak sa matuod nga Diyos” diha sa Genesis 6:2-4 ingong manulondang mga linalang gitutolan niadtong naghupot sa nahisgotan na nga panglantaw tungod kay matod nila ang konteksto naghisgot sa katibuk-an bahin sa tawhanong pagkadaotan. Apan, kini nga pagtutol dili makataronganon sanglit ang sayop nga pagpanghilabot sa espiritung mga linalang sa tawhanong mga kalihokan tinong nakaamot o nakapasamot gayod sa pag-uswag sa tawhanong pagkadaotan. Ang daotan nga espiritung mga linalang sa panahon nga si Jesus dinhi pa sa yuta maoy hinungdan sa hilabihang pagkadaotan sa tawhanong panggawi bisan tuod niadtong higayona sila wala magsul-ob ug makitang lawas. (Tan-awa ang DEMONYO; PAGKANAGAMHAN SA DEMONYO.) Ang paghisgot bahin sa pagpangilabot sa manulondang mga anak sa Diyos sa tawhanong mga kalihokan makita gayod diha sa asoy sa Genesis tungod kay gipatin-aw pag-ayo niini ang pagkagrabe sa kahimtang nga nahitabo sa yuta sa wala pa ang Lunop.

Nagpaluyo niini mao ang mga paghisgot ni apostol Pedro sa “mga espiritu nga anaa sa bilanggoan, nga niadto wala magmasinugtanon sa dihang ang pailob sa Diyos nagpaabot sa mga adlaw ni Noe” (1Pe 3:​19, 20), ug sa “mga manulonda nga nakasala,” nga gihisgotan maylabot sa “karaang kalibotan” sa panahon ni Noe (2Pe 2:​4, 5), ingon man usab sa pahayag ni Judas labot sa “mga manulonda nga wala magpadayon sa paghupot sa ilang orihinal nga pagkabutang apan mitalikod sa ilang nahiangay nga puloy-anang dapit.” (Jud 6) Kon dili dawaton nga ang “mga anak sa matuod nga Diyos” diha sa Genesis 6:2-4 maoy espiritung mga linalang, nan kini nga mga pahayag sa Kristohanong mga magsusulat mahimong makalibog, nga dili mapatin-aw kon sa unsang paagi nahitabo kining pagsupak sa mga manulonda o ang tinuod nga kalangkitan niini sa panahon ni Noe.

Sa popanahon ang mga manulonda tinong nagmateryalisar ug tawhanong mga lawas, mikaon ug miinom pa gani uban sa mga tawo. (Gen 18:1-22; 19:1-3) Ang mga pulong ni Jesus labot sa nabanhawng mga lalaki ug mga babaye nga dili magminyo o igahatag sa kaminyoon kondili mahisama sa “mga manulonda sa langit” nagpakita nga dili magminyoay ang maong langitnong mga linalang, kay taliwala kanila walay gipaila nga lalaki o babaye. (Mat 22:30) Apan kini wala mag-ingon nga ang manulondang mga linalang dili makamateryalisar ug tawhanong mga lawas ug makaminyo sa tawhanong mga babaye. Angayng matikdan nga ang paghisgot ni Judas sa mga manulonda nga wala magpadayon sa paghupot sa ilang orihinal nga pagkabutang ug mitalikod sa ilang “nahiangay nga puloy-anang dapit” (tinong nagtumong kini sa ilang pagbiya sa dominyo sa mga espiritu) gisundan dayon sa mga pulong: “Ingon man usab ang Sodoma ug ang Gomora ug ang mga siyudad palibot kanila, human nga sila sa samang paagi ingon sa mga nahauna nakighilawas nga mapatuyangon ug nangagpas sa unod alang sa dili-kinaiyanhong paggamit, gibutang sa atubangan kanato ingong usa ka pasidaang panig-ingnan.” (Jud 6, 7) Busa, ang katibuk-ang ebidensiya sa Kasulatan nagpunting sa pagtipas sa mga manulonda, sa mga buhat nga sukwahi sa ilang espirituhanong kinaiyahan nga nahitabo sa mga adlaw ni Noe. Nan, mopatim-aw nga wala gayoy balidong katarongan ang pagduhaduha nga ang ‘mga anak sa Diyos’ diha sa Genesis 6:2-4 maoy manulondang mga anak.​—Tan-awa ang NEPILIM.

Ang Unang Tawhanong Anak ug ang Iyang mga Kaliwat. Si Adan mao ang unang tawhanong “anak sa Diyos” tungod kay siya gilalang man sa Diyos. (Gen 2:7; Luc 3:38) Sa dihang siya gihukman sa kamatayon ingong tinuyong makasasala ug gipalagpot gikan sa sangtuwaryo sa Diyos sa Eden, siya, sa ingon, gisalikway sa Diyos ug nawad-an sa iyang relasyon ingong anak sa iyang langitnong Amahan.​—Gen 3:17-24.

Kadtong naggikan kaniya gipanganak nga may napanunod nga makasasalang mga kiling. (Tan-awa ang SALA.) Sanglit sila gipanganak sa tawong gisalikway sa Diyos, ang mga kaliwat ni Adan dili makaingon nga ilang nahuptan ang relasyon ingong anak sa Diyos pinasukad lamang sa pagkahimugso. Gipakita kini sa mga pulong ni apostol Juan diha sa Juan 1:​12, 13. Iyang gipakita nga kadtong midawat kang Kristo Jesus, nga nagpasundayag ug pagtuo sa iyang ngalan, gihatagan ug “katungod nga mahimong mga anak sa Diyos, . . . natawo, dili gikan sa dugo o sa pagbuot nga unodnon o sa pagbuot sa lalaki, kondili sa Diyos.” Busa, ang pagkahimong anak sa Diyos dili isipon nga awtomatikong madawat sa tanang kaliwat ni Adan panahon sa pagkahimugso. Kini ug ang ubang mga teksto nagpakita nga sukad sa pagpakasala ni Adan gikinahanglan sa mga tawo ang usa ka linaing pag-ila sa Diyos aron pagatawgon ingong iyang “mga anak.” Kini giilustrar pinaagi sa iyang mga pagpakiglabot sa Israel.

 “Ang Israel Maoy Akong Anak nga Lalaki.” Ngadto kang Paraon, nga nag-isip sa iyang kaugalingon nga usa ka diyos ug anak sa Ehiptohanong diyos nga si Ra, si Jehova naghisgot sa Israel ingong “akong anak nga lalaki, ang akong panganay,” ug nagsugo sa Ehiptohanong magmamando pinaagi sa pag-ingon: “Palakta ang akong anak nga lalaki aron siya mag-alagad kanako.” (Ex 4:​22, 23) Busa ang tibuok nasod sa Israel giisip sa Diyos ingong iyang “anak nga lalaki” tungod kay sila maoy iyang pinili nga katawhan, usa ka “linaing katigayonan, gikan sa tanang mga katawhan.” (Deu 14:​1, 2) Dili lamang tungod kay si Jehova mao ang Tuboran sa tanang kinabuhi kondili sa mas espesipiko tungod kay ang Diyos, nga nahiuyon sa Abrahamikong pakigsaad, nagpatungha niini nga katawhan mao nga siya gitawag nga ilang “Maglalalang,” ilang “Mag-uumol,” ug ilang “Amahan,” ang usa nga pinaagi sa iyang ngalan sila gitawag. (Itandi ang Sal 95:​6, 7; 100:3; Isa 43:1-7, 15; 45:​11, 12, 18, 19; 63:16.) Siya ‘nagtabang kanila bisan gikan sa tiyan,’ dayag nga nagtumong sa mismong pagsugod sa ilang pagkahimong usa ka katawhan, ug siya ‘nag-umol’ kanila pinaagi sa iyang mga pagpakiglabot kanila ug pinaagi sa pakigsaad sa Balaod, nga tungod niana namugna ang mga kinaiyahan ug gambalay sa nasod. (Isa 44:​1, 2, 21; itandi ang mga pahayag sa Diyos labot sa Jerusalem sa Eze 16:1-14; usab ang mga pamulong ni Pablo sa Gal 4:19 ug 1Te 2:​11, 12.) Si Jehova nanalipod, nag-agak, nagtul-id, ug nagtagana kanila sama sa buhaton sa usa ka amahan ngadto sa iyang anak. (Deu 1:​30, 31; 8:5-9; itandi ang Isa 49:​14, 15.) Ingong usa ka “anak nga lalaki,” ang nasod angayng mag-alagad unta alang sa kadayeganan sa Amahan niini. (Isa 43:21; Mal 1:6) Kay kon dili, gipanghimakak lamang sa Israel ang pagkaanak niini (Deu 32:4-6, 18-20; Isa 1:​2, 3; 30:​1, 2, 9), maingon nga ang pipila ka Israelinhon milihok sa salawayong mga paagi ug gitawag nga “mga anak ni belial” (literal nga Hebreohanong ekspresyon nga gihubad nga “mga tawong walay pulos” sa Deu 13:13 ug sa ubang mga teksto; itandi ang 2Co 6:15). Sila nahimong “mga anak nga masukihon.”​—Jer 3:​14, 22; itandi ang 4:22.

Tungod sa pagmugna kanila ingong usa ka nasod, ug gumikan sa ilang relasyon tungod sa pakigsaad, ang Diyos nakiglabot sa mga Israelinhon ingong mga anak. Kini makita sa kamatuoran nga ang Diyos nagpunting sa iyang kaugalingon dili lamang ingong ilang “Magbubuhat” kondili ingong ilang “Manlulukat” usab ug bisan gani ingong ilang “banang tag-iya,” diin kining ulahing ekspresyon naghimo sa Israel ingong iyang asawa. (Isa 54:​5, 6; itandi ang Isa 63:8; Jer 3:14.) Dayag gayod nga gumikan sa ilang relasyon tungod sa pakigsaad, ug sa ilang pag-ila sa Diyos ingong maoy hinungdan sa pagkamugna sa ilang nasod, nga ang mga Israelinhon nagtawag kang Jehova ingong “among Amahan.”​—Isa 63:16-19; itandi ang Jer 3:18-20; Os 1:​10, 11.

Ang tribo ni Epraim nahimong ang labing iladong tribo sa napulo ka tribo sa amihanang gingharian ug ang ngalan niini sagad naghawas sa tibuok gingharian. Tungod kay gipili ni Jehova nga si Epraim ang makadawat sa panalangin ingong panganay nga anak gikan sa iyang apohan nga si Jacob inay nga si Manases, ang tinuod nga panganayng anak ni Jose, si Jehova tukmang naghisgot sa tribo ni Epraim ingong “akong panganay.”​—Jer 31:​9, 20; Os 11:1-8, 12; itandi ang Gen 48:13-20.

Ang indibiduwal nga Israelinhong ‘mga anak.’Ang Diyos nagtawag usab sa pipila ka indibiduwal sa Israel ingong iyang ‘mga anak’ diha sa linain nga diwa. Ang Salmo 2, nga diha sa Buhat 4:24-26 giilang gisulat ni David, dayag nga unang mapadapat ngadto kaniya sa dihang naghisgot sa ekspresyong “anak” sa Diyos. (Sal 2:​1, 2, 7-12) Kini nga salmo sa ulahi natuman diha kang Kristo Jesus, ingon sa gipakita sa konteksto sa Mga Buhat. Sanglit ang konteksto niini nga salmo nagpakita nga ang Diyos nakigsulti dili ngadto sa usa ka bata kondili ngadto sa usa ka hingkod nga tawo, sa pag-ingon, “Ikaw mao ang akong anak; ako, karong adlawa, ako nahimong imong amahan,” kini nagpasabot nga ang pagkaanak ni David maoy tungod kay siya linaing gipili sa Diyos alang sa pagkahari ug tungod sa amahanong pagpakiglabot sa Diyos kaniya. (Itandi ang Sal 89:​3, 19-27.) Sa susamang paagi si Jehova miingon labot sa anak ni David nga si Solomon, “Ako mahimong iyang amahan, ug siya mahimong akong anak.”​—2Sa 7:12-14; 1Cr 22:10; 28:6.

Ang pagkawala sa pagkaanak. Sa dinhi pa si Jesus sa yuta ang mga Hudiyo nangangkon gihapon sa Diyos ingong ilang “Amahan.” Apan prangkang gisultihan ni Jesus ang pipila ka masinupakon nga sila naggikan ‘sa ilang amahan nga Yawa,’ kay sila namati ug mibuhat sa kabubut-on ug sa mga buhat sa Kaaway sa Diyos; busa ilang gipakita nga sila “dili gikan sa Diyos.” (Ju 8:​41, 44, 47) Kini sa makausa pa nagpakita nga ang pagkahimong anak sa Diyos sa mga kaliwat ni Adan maoy dili tungod sa pagkabaton lamang nila sa usa ka kinaiyanhon nga unodnong kagikan kondili sa panguna maoy tungod sa tagana sa Diyos sa usa ka espirituwal nga relasyon uban Kaniya, ug ang maong relasyon, sa baylo, nagkinahanglan nga ang “mga anak” maghupot ug pagtuo sa Diyos pinaagi sa pagpasundayag sa iyang mga hiyas, nga  magmasinugtanon sa iyang kabubut-on, ug matinumanong mag-alagad sa iyang katuyoan ug mga intereses.

Ang Kristohanong mga Anak sa Diyos. Ingon sa gipadayag sa Juan 1:​11, 12, ang pipila lamang sa nasod sa Israel, kadtong nagpakitag pagtuo kang Kristo Jesus, ang gihatagan ug “katungod nga mahimong mga anak sa Diyos.” Ang halad lukat ni Kristo nagpahigawas niining Hudiyong “nanghibilin” (Rom 9:27; 11:5) gikan sa pakigsaad sa Balaod, nga bisan tuod maayo ug hingpit, sa gihapon naghukom kanila ingong mga makasasala, ingong mga ulipon nga nabilanggo sa sala; busa si Kristo nagpahigawas kanila aron sila “makadawat sa pagsagop ingong mga anak” ug mahimong mga manununod pinaagi sa Diyos.​—Gal 4:1-7; itandi ang Gal 3:19-26.

Ang katawhan sa mga nasod nga sa nangagi “walay Diyos dinhi sa kalibotan” (Efe 2:12) napasig-uli usab ngadto sa Diyos pinaagi sa pagtuo kang Kristo ug nakabaton sa relasyon ingong mga anak.​—Rom 9:​8, 25, 26; Gal 3:26-29.

Sama sa Israel, kini nga mga Kristohanon nahimong usa ka gipakigsaaran nga katawhan nga gidala ngadto sa “bag-ong pakigsaad” nga gibalido tungod sa giula nga dugo ni Kristo. (Luc 22:20; Heb 9:15) Bisan pa niana, ang Diyos nakiglabot nga tinagsatagsa sa mga Kristohanon sa pagdawat kanila ngadto niini nga pakigsaad. Tungod kay sila nakadungog sa maayong balita ug nagpasundayag ug pagtuo, sila gitawag aron mahimong kaubang mga manununod sa Anak sa Diyos (Rom 8:17; Heb 3:1), ‘gipahayag nga matarong’ sa Diyos pinasukad sa ilang pagtuo sa lukat (Rom 5:​1, 2), ug sa ingon “gipahimugso pinaagi sa pulong sa kamatuoran” (San 1:18), nga ‘gipanganak pag-usab’ ingong bawtismadong mga Kristohanon, gipanganak o gipatungha pinaagi sa espiritu sa Diyos ingong iyang mga anak, nga gitakdang makapahimulos sa espirituhanong kinabuhi didto sa mga langit (Ju 3:3; 1Pe 1:​3, 4). Sila nakadawat, dili sa espiritu sa pagkaulipon sama nianang nadawat tungod sa paglapas ni Adan, kondili sa “espiritu sa pagsagop ingong mga anak, nga pinaagi niining espirituha [sila] nagatuaw: ‘Abba, Amahan!’” sanglit ang terminong “Abba” nagpasabot sa usa ka suod ug mabination nga pagtawag. (Rom 8:14-17; tan-awa ang ABBA; PAGSAGOP [Ang Kahulogan Niini Alang sa mga Kristohanon].) Tungod sa pagkalabaw sa pag-alagad ni Kristo ingong tigpataliwala ug saserdote ug tungod sa dili-takos nga kalulot sa Diyos nga gipahayag pinaagi kaniya, ang pagkaanak niining gipanganak sa espiritu nga mga Kristohanon maoy mas suod pa nga pakigrelasyon sa Diyos kay sa napahimuslan sa unodnong Israel.​—Heb 4:14-16; 7:19-25; 12:18-24.

Padayong paghupot sa pagkaanak. Ang ilang ‘pagkahimugso pag-usab’ ngadto niining buhing paglaom (1Pe 1:3) dili mogarantiya mismo sa ilang padayong paghupot sa pagkaanak. Sila kinahanglang ‘tinultolan sa espiritu sa Diyos,’ dili pinaagi sa ilang makasasalang unod, ug sila kinahanglang andam nga moantos sama sa giantos ni Kristo. (Rom 8:12-14, 17) Sila kinahanglang “mga tigsundog sa Diyos ingon nga hinigugmang mga anak” (Efe 5:1), nga nagpabanaag sa iyang mga hiyas sa pakigdait, gugma, kaluoy, kalulot (Mat 5:​9, 44, 45; Luc 6:​35, 36), nga “walay-ikasaway ug inosente” sa mga butang nga maoy kinaiyahan sa “baliko ug hiwi nga kaliwatan” nga taliwala niana sila nagkinabuhi (Flp 2:15), nga nagputli sa ilang kaugalingon gikan sa dili-matarong nga mga buhat (1Ju 3:1-4, 9, 10), nga nagmasinugtanon sa mga sugo sa Diyos ug nagadawat sa iyang pagdisiplina (1Ju 5:1-3; Heb 12:5-7).

Pagkakab-ot sa bug-os nga pagsagop ingong mga anak. Bisan tuod gitawag nga mga anak sa Diyos, samtang diha sa unod sila nakabaton lamang sa “timaan sa kon unsay moabot.” (2Co 1:22; 5:1-5; Efe 1:​5, 13, 14) Mao nga ang apostol, bisan tuod naghisgot sa iyang kaugalingon ug sa iyang mga isigka-Kristohanon ingong “mga anak [na] sa Diyos,” siya makaingon gihapon nga “kita usab nga nakabaton sa mga unang bunga, nga mao, ang espiritu, oo, kita nagaagulo sulod sa atong kaugalingon, samtang kita matinuorong nagahulat sa pagsagop ingong mga anak, ang pagpagawas gikan sa atong mga lawas pinaagi sa lukat.” (Rom 8:​14, 23) Busa, human makabuntog sa kalibotan pinaagi sa ilang pagkamatinumanon hangtod sa kamatayon, sila makadawat sa bug-os nga katumanan sa ilang pagkaanak pinaagi sa pagkabanhaw ingong espiritung mga anak sa Diyos ug “mga igsoon” sa Pangunang Anak sa Diyos, si Kristo Jesus.​—Heb 2:10-17; Pin 21:7; itandi ang Pin 2:​7, 11, 26, 27; 3:​12, 21.

Kadtong espirituwal nga mga anak sa Diyos nga nakabaton niining langitnong pagkatinawag nahibalo nga sila maoy mga anak sa Diyos, kay ang ‘espiritu mismo sa Diyos nagpamatuod uban sa ilang espiritu nga sila maoy mga anak sa Diyos.’ (Rom 8:16) Kini dayag nga nagpasabot nga ang ilang espiritu milihok ingong matukmorong puwersa sa ilang mga kinabuhi, nga nagpalihok kanila sa pagsanong sa mga kapahayagan sa espiritu sa Diyos pinaagi sa iyang inspiradong Pulong sa dihang mamulong maylabot sa maong langitnong paglaom ug usab sa iyang mga pagpakiglabot kanila pinaagi sa maong espiritu. Busa sila nakabaton ug pasalig nga sila sa pagkatinuod maoy espirituwal nga mga anak ug mga manununod sa Diyos.

 Mahimayaong Kagawasan sa mga Anak sa Diyos. Ang apostol naghisgot labot “sa himaya nga igapadayag dinhi kanato” ug usab labot ‘sa maikagong pagpaabot sa kalalangan nga nagahulat sa pagpadayag sa mga anak sa Diyos.’ (Rom 8:​18, 19) Sanglit ang himaya niini nga mga anak maoy langitnon, tin-aw nga ang maong “pagpadayag” sa ilang himaya kinahanglang pagaunhan sa ilang pagkabanhaw ngadto sa langitnong kinabuhi. (Itandi ang Rom 8:23.) Apan, ang 2 Tesalonica 1:6-10 nagpaila nga dili lamang kini ra ang nalangkit; kini naghisgot labot ‘sa pagpadayag sa Ginoong Jesus’ ingong nagpahamtang ug hudisyal nga silot niadtong mahiagom sa mapait nga paghukom sa Diyos, nga magbuhat niana “sa panahon nga siya moabot aron pagahimayaon labot sa iyang mga balaan.”​—Tan-awa ang PAGPADAYAG.

Sanglit si Pablo nag-ingon nga ang “kalalangan” nagahulat niini nga pagpadayag, ug unya “ipagawas gikan sa pagkaulipon sa pagkadunot ug makabaton sa mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos,” dayag nga ang uban gawas niining langitnong “mga anak sa Diyos” makadawat ug kaayohan gikan sa pagpadayag kanila diha sa himaya. (Rom 8:19-23) Ang Gregong termino nga gihubad nga “kalalangan” mahimong magtumong sa bisan unsang mga linalang, tawo man o hayop, o sa kalalangan sa katibuk-an. Dinhi si Pablo naghisgot niini ingong ‘maikagong nagpaabot,’ ingong “nagahulat,” ingong “gipailalom sa pagkawalay-pulos, [bisan tuod] dili pinaagi sa kaugalingong kabubut-on niini,” ingong “ipagawas gikan sa pagkaulipon sa pagkadunot [aron] makabaton sa mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos,” ug ingong ‘duyog nga nag-agulo’ sama sa Kristohanong “mga anak” nga nag-agulo sulod sa ilang kaugalingon; kini nga mga ekspresyon bug-os nga nagpunting sa tawhanong kalalangan, sa tawhanong banay, busa dili sa kalalangan sa katibuk-an, nga naglakip sa mga hayop, katanoman, ug sa ubang mga linalang nga may kinabuhi ug walay kinabuhi. (Itandi ang Col 1:23.) Nan, kini nagpasabot gayod nga ang pagpadayag sa mga anak sa Diyos diha sa himaya maghatag ug kahigayonan alang sa uban sa tawhanong banay nga makabaton ug relasyon nga mahimong mga anak sa Diyos ug makapahimulos sa kagawasan duyog sa maong relasyon.​—Tan-awa ang IPAHAYAG NGA MATARONG (Ubang mga Matarong); DAKONG PANON.

Sanglit si Kristo Jesus mao ang usa nga gitagna nga mahimong ang “Amahang Walay Kataposan” (Isa 9:6) ug sanglit ang Kristohanong “mga anak sa Diyos” mahimong iyang ‘mga igsoon’ (Rom 8:29), kini nagpasabot nga adunay uban pa sa tawhanong banay nga makabaton ug kinabuhi pinaagi ni Kristo Jesus ug kinsa, dili ingong kaubang mga manununod ug kaubang mga hari ug mga saserdote, kondili ingong iyang mga ginsakpan nga kanila siya magahari.​—Itandi ang Mat 25:34-40; Heb 2:10-12; Pin 5:​9, 10; 7:​9, 10, 14-17; 20:4-9; 21:1-4.

Matikdi usab nga si Santiago (1:18) naghisgot niining inanak-sa-espiritung “mga anak sa Diyos” ingong “usa ka matang sa unang mga bunga” sa mga linalang sa Diyos, usa ka ekspresyon nga susama nianang gigamit maylabot sa “usa ka gatos ug kap-atag-upat ka libo” nga “gipalit gikan sa katawhan” sumala sa gihubit sa Pinadayag 14:1-4. Ang paghisgot sa “unang mga bunga” nagpasabot nga adunay ubang mga bunga nga mosunod, ug busa ang “kalalangan” diha sa Roma 8:19-22 dayag nga mapadapat sa maong ‘ulahing mga bunga’ o ‘segundaryong mga bunga’ sa katawhan kinsa, pinaagi sa pagtuo kang Kristo Jesus, sa ngadtongadto mahimong mga anak diha sa unibersohanong banay sa Diyos.

Sa paghisgot sa umaabot nga ‘sistema sa mga butang’ ug “sa pagkabanhaw gikan sa mga patay” ngadto sa kinabuhi diha niana nga sistema, si Jesus miingon nga kini sila mahimong “mga anak sa Diyos pinaagi sa ilang pagkahimong mga anak sa pagkabanhaw.”​—Luc 20:34-36.

Sumala sa tanang nahisgotan nga impormasyon atong masabtan nga ang tawhanong ‘pagkaanak’ labot sa Diyos gilantaw sumala sa nagkalainlaing mga aspekto. Nan, sa matag kahimtang ang pagkaanak kinahanglang sabton sumala sa konteksto aron matino kon unsay nalangkit niini ug ang tukmang kinaiyahan sa relasyon sa anak ngadto sa iyang amahan.

Si Kristo Jesus, ang Anak sa Diyos. Ang asoy sa Ebanghelyo ni Juan ilabinang nagpasiugda sa una-tawhanong paglungtad ni Jesus ingong “ang Pulong” ug nagpatin-aw nga “ang Pulong nahimong unod ug mipuyo sa atong taliwala, ug nakita nato ang iyang himaya, ang himaya nga ingon sa iya sa bugtong nga anak gikan sa amahan.” (Ju 1:1-3, 14) Ang iyang pagkaanak wala magsugod sa iyang tawhanong pagkahimugso ug kini masabtan gikan sa kaugalingong mga pulong ni Jesus sa dihang siya miingon, “Ang mga butang nga nakita ko sa akong Amahan ginasulti ko” (Ju 8:​38, 42; itandi ang Ju 17:​5, 24), ingon man usab sa ubang tin-aw nga mga pulong sa iyang inspiradong mga apostoles.​—Rom 8:3; Gal 4:4; 1Ju 4:9-11, 14.

“Bugtong nga anak.” Gitutolan sa pipila ka komentarista ang Iningles nga “only-begotten” (sa Cebuano, “bugtong”) ingong hubad sa Gregong pulong nga mo·no·ge·nesʹ. Ilang gipunting nga ang ulahing bahin sa pulong (ge·nesʹ) wala maggikan sa gen·naʹo (gipanganak) apan naggikan sa geʹnos (matang), busa ang termino nagpasabot ‘sa  bugtong usa diha sa usa ka klase o matang.’ Sa ingon daghang hubad ang naghisgot kang Jesus ingong “only son” (RS; AT; JB) inay nga “only-begotten son.” (Ju 1:14; 3:​16, 18; 1Ju 4:9, Rbi8) Bisan pa niana, bisan tuod ang tagsatagsa ka bahin sa pulong wala maglakip sa berbong diwa nga gipanganak, ang paggamit sa termino tinong maglakip sa ideya sa pagkakaliwat o sa pagkahimugso, kay ang Gregong pulong nga geʹnos nagkahulogang “banay; kabanay; kaliwat; rasa.” Kini gihubad nga “rasa” sa 1 Pedro 2:9. Ang Latin nga Vulgate ni Jerome naghubad sa mo·no·ge·nesʹ ingong unigenitus, nga nagkahulogang “bugtong-gipanganak” o “bugtong.” Kining kalangkitan sa termino labot sa pagkahimugso o sa pagkakaliwat gidawat sa daghang leksikograpo.

Ang Greek and English Lexicon of the New Testament ni Edward Robinson (1885, p. 471) naghubad sa mo·no·ge·nesʹ ingong: “bugtong natawo, bugtong gipanganak, nga mao, usa ka bugtong nga anak.” Ang Greek-English Lexicon to the New Testament ni W. Hickie (1956, p. 123) naghubad usab: “bugtong gipanganak.” Ang Theological Dictionary of the New Testament, nga giedit ni G. Kittel, nag-ingon: “Ang μονο- [mo·no-] wala magpasabot sa tinubdan apan sa kinaiyahan kon diin gikan. Busa ang μονογενής [mo·no·ge·nesʹ] nagpasabot ‘sa bugtong kaliwat,’ nga mao, walay igsoong mga lalaki o mga babaye. Kini mohatag kanato sa kahulogan nga bugtong-gipanganak. Ang gihisgotan mao ang nag-inusarang anak sa usa ka ginikanan, nga sa panguna may relasyon kanila. . . . Apan ang pulong mahimong gamiton usab sa mas linangkob nga paagi nga wala magtumong sa gigikanan diha sa diwa nga ‘talagsaon,’ ‘dili-hitupngan,’ ‘dili-ikatandi,’ bisan tuod kini dili angayng pakasaypon nga magtumong sa matang o mga espisye ug paagi.”​—Maghuhubad ug editor, G. Bromiley, 1969, Tomo IV, p. 738.

Labot sa paggamit niini nga termino diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan o “Bag-ong Tugon,” kining ulahing reperensiya (pp. 739-741) nag-ingon: “Kini nagkahulogang ‘bugtong-gipanganak.’ . . . Sa [Juan] 3:​16, 18; 1 Ju. 4:9; [Juan] 1:18 ang relasyon ni Jesus dili lamang gitandi nianang relasyon sa usa ka nag-inusarang anak ngadto sa iyang Amahan. Kini mao ang relasyon sa bugtong-gipanganak ngadto sa Amahan. . . . Sa Ju. 1:​14, 18; 3:​16, 18; 1 Ju. 4:​9, ang μονογενής nagpasabot ug labaw pa kay sa pagkatalagsaon o sa pagkadili-ikatandi ni Jesus. Niining tanang bersikulo Siya dayag nga gitawag nga Anak, ug Siya giisip nga ingon niana diha sa 1:14. Sa Ju. ang μονογενής nagpaila sa gigikanan ni Jesus. Siya mao ang μονογενής ingong ang bugtong-gipanganak.”

Tungod niini nga mga pahayag ug tungod sa tin-aw nga pamatuod sa Kasulatan, walay katarongan ang pagtutol sa mga hubad nga nagpakitang si Jesus dili lamang ang talagsaon o dili-ikatandi nga Anak sa Diyos kondili usab mao ang iyang “bugtong nga Anak,” sa ingon naggikan sa Diyos diha sa diwa nga gipatungha sa Diyos. Kini gipamatud-an sa apostolikanhong mga paghisgot niini nga Anak ingong “ang panganay sa tanang kalalangan” ug “ang Usa nga gipanganak [porma sa gen·naʹo] gikan sa Diyos” (Col 1:15; 1Ju 5:18), samtang si Jesus mismo nag-ingon nga siya mao “ang sinugdan sa kalalangan sa Diyos.”​—Pin 3:14.

Si Jesus mao ang “panganay” sa Diyos (Col 1:15) ingong ang unang gilalang sa Diyos, nga gitawag “ang Pulong” diha sa iyang una-tawhanong paglungtad. (Ju 1:1) Ang termino nga “sinugdan” diha sa Juan 1:1 dili mahimong magtumong sa “sinugdan” sa Diyos nga Maglalalang, kay siya walay sinugdanan ug walay kataposan. (Sal 90:2) Busa kini nagtumong gayod sa sinugdan sa paglalang, sa dihang ang Pulong gilalang sa Diyos ingong iyang panganay nga Anak. Ang terminong “sinugdan” sa susamang paagi gigamit sa nagkalainlaing ubang mga teksto aron ihulagway ang pagsugod sa usa ka yugto o buluhaton o dalan, sama sa “sinugdan” sa Kristohanong buluhaton niadtong gisulatan ni Juan sa iyang unang sulat (1Ju 2:7; 3:11), sa “sinugdan” sa rebelyosong dalan ni Satanas (1Ju 3:8), o sa “sinugdan” sa pagtipas ni Judas gikan sa pagkamatarong. (Ju 6:64; tan-awa ang JUDAS Num. 4 [Nahimong Daotan].) Si Jesus mao ang “bugtong nga Anak” (Ju 3:16) sa pagkaagi nga siya mao lamang ang usa taliwala sa mga anak sa Diyos, espirituhanon o tawhanon, nga bugtong gilalang sa Diyos, kay ang tanang uban pa gilalang “pinaagi” niana nga panganay nga Anak.​—Col 1:​16, 17; tan-awa ang JESU-KRISTO (Una-tawhanong Paglungtad); BUGTONG NGA ANAK.

Pagkagianak sa espiritu, pagbalik sa langitnong pagkaanak. Siyempre, si Jesus nagpadayon nga Anak sa Diyos sa dihang gipanganak ingong tawo, maingon nga siya Anak sa Diyos sa iyang una-tawhanong paglungtad. Ang iyang pagkahimugso dili resulta sa pagmabdos tungod sa binhi ni bisan kinsang tawo nga naggikan kang Adan kondili tungod sa paglihok sa balaang espiritu sa Diyos. (Mat 1:​20, 25; Luc 1:30-35; itandi ang Mat 22:42-45.) Sa nag-edad siya ug 12 anyos, giila ni Jesus ang iyang pagkaanak sa Diyos pinaagi sa pag-ingon ngadto sa iyang yutan-ong mga ginikanan, “Wala ba kamo mahibalo nga ako kinahanglang ania sa balay sa akong Amahan?” Wala sila makasabot sa kahulogan niini, tingali naghunahuna nga sa paghisgot ug “Amahan” siya nagpasabot lamang sa Diyos sumala sa kahulogan sa termino  nga nasabtan sa kadaghanang Israelinhon, sama sa nahisgotan na dili pa dugay.​—Luc 2:48-50.

Apan, mga 30 ka tuig human sa iyang pagkahimugso ingong tawo, sa dihang siya gibawtismohan ni Juan nga Tigbawtismo, ang espiritu sa Diyos mikunsad diha kang Jesus ug ang Diyos misulti nga nag-ingon: “Ikaw mao ang akong Anak, ang hinigugma; giuyonan ko ikaw.” (Luc 3:21-23; Mat 3:​16, 17) Dayag nga ang tawong si Jesus ‘gipanganak pag-usab’ niadtong higayona ingong usa ka espirituwal nga Anak nga may paglaom nga mobalik sa langitnong kinabuhi, ug siya gidihogan sa espiritu ingong tinudlong hari ug hataas nga saserdote sa Diyos. (Ju 3:3-6; itandi ang 17:​4, 5; tan-awa ang JESU-KRISTO [Iyang Bawtismo].) Ang samang ekspresyon gipahayag sa Diyos sa panahon sa pagkausab sa dagway didto sa bukid, nga sa maong panan-awon nakita si Jesus nga diha sa himaya sa Gingharian. (Itandi ang Mat 16:28 ug 17:1-5.) Labot sa pagkabanhaw ni Jesus gikan sa mga patay, gipadapat ni Pablo ang usa ka bahin sa Salmo 2 sa maong okasyon, nga nagkutlo sa mga pulong sa Diyos, “Ikaw mao ang akong anak, ako nahimong imong Amahan karong adlawa,” ug iyang gipadapat usab ang mga pulong gikan sa pakigsaad sa Diyos kang David, nga mao: “Ako mahimong iyang amahan, ug siya mahimong akong anak.” (Sal 2:7; 2Sa 7:14; Buh 13:33; Heb 1:5; itandi ang Heb 5:5.) Pinaagi sa iyang pagkabanhaw gikan sa mga patay ngadto sa espirituhanong kinabuhi, si Jesus “gipahayag nga Anak sa Diyos” (Rom 1:4), “gipahayag nga matarong diha sa espiritu.”​—1Ti 3:16.

Busa makita nga, maingon nga si David ingong tawong hingkod ‘mahimong anak sa Diyos’ diha sa usa ka linaing diwa, mao man usab si Kristo Jesus ‘nahimong Anak sa Diyos’ diha sa linaing paagi sa panahon sa iyang bawtismo ug sa iyang pagkabanhaw ug usab dayag sa panahon sa iyang pagsulod diha sa bug-os nga himaya sa Gingharian.

Ang bakak nga sumbong sa pagpasipala. Tungod kay gitawag ni Jesus ang Diyos ingong iyang Amahan, ang pipila ka Hudiyong mga magsusupak nag-akusar kaniya nga siya nagpasipala, nga nag-ingon, “Ikaw, bisan pa usa ka tawo, naghimo sa imong kaugalingon nga usa ka diyos.” (Ju 10:33) Ang kadaghanang hubad dinhi nag-ingon nga “Diyos”; gigamit sa hubad ni Torrey ang dili-kapital nga pulong nga “diyos,” samtang ang hubad sa The Emphatic Diaglott nag-ingon nga “usa ka diyos.” Ang magpaluyo sa hubad nga “usa ka diyos” makaplagan ilabina sa mismong tubag ni Jesus, nga diha niana iyang gikutlo ang Salmo 82:1-7. Ingon sa makita, kini nga teksto wala maghisgot sa mga tawo nga gitawag nga “Diyos,” apan “mga diyos” ug “mga anak sa Labing Hataas.”

Sumala sa konteksto, kadtong gitawag ni Jehova nga “mga diyos” ug “mga anak sa Labing Hataas” niini nga salmo maoy Israelinhong mga maghuhukom nga nagbuhat ug inhustisya, nga nagkinahanglang si Jehova na mismo ang mahimong maghuhukom ‘sa taliwala niini nga mga diyos.’ (Sal 82:​1-6, 8) Sanglit si Jehova nagpadapat niini nga mga termino ngadto sa maong mga tawo, si Jesus tinong dili sad-an sa pagpasipala sa pag-ingon, “Ako Anak sa Diyos.” Samtang ang mga buhat niadtong maghuhukom nga “mga diyos” nanghimakak sa ilang pagkahimong “mga anak sa Labing Hataas,” ang mga buhat ni Jesus padayong nagpamatuod kaniya nga may panaghiusa, panagkauyon ug malinawon nga relasyon uban sa iyang Amahan.​—Ju 10:34-38.