Asia
Diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang terminong “Asia” nagtumong sa Romanhong lalawigan nga nahimutang sa kasadpang bahin sa Asia Minor, dili sa kontinente sa Asia.
Ang Romanhong Lalawigan sa Asia. Ang Romanhong lalawigan sa Asia naglakip sa karaang mga dapit sa Misia, Lydia, Caria, ug usahay, sa usa ka bahin sa Frigia, ingon man sa silingang mga pulo. Busa ang mga kinutoban niini mao ang Dagat Aegean ug ang mga lalawigan sa Bitinia, Galacia (nga naglakip sa usa ka bahin sa Frigia), ug Licia. Apan, ang eksaktong mga utlanan lisod matino tungod sa sublisubli nga pagbalhinbalhin niini.
Sa sinugdan, ang kaulohan nahimutang sa Pergamo sa Misia, apan sa panahon sa paghari ni Agusto kini gibalhin ngadto sa Efeso, unahan pa dapit sa habagatan. Sa tuig 27 W.K.P., kining maong lalawigan gidumala ubos sa Romanhong senado ug human niadto gipamunoan sa usa ka prokonsul. (Buh 19:38) Kini gibahin usab ngadto sa 9 ka hudisyal nga distrito ug dayon gibahinbahin ngadto sa 44 ka distritong mga siyudad.
Sa paghubit sa mga rehiyon nga gigikanan sa mga Hudiyo nga nangadto sa Jerusalem sa panahon sa Pentekostes sa tuig 33 K.P., gitala ni Lucas ang Asia uban sa mga lalawigan sa Capadocia, Ponto, ug Pamfilia. (Buh 2:9, 10; itandi ang 1Pe 1:1.) Dinhi iyang gitala ang Frigia nga bulag sa Asia, ingon sa iyang gihimo pag-usab diha sa Buhat 16:6. Ingon usab niana ang gihimo ni Pliny nga Magulang nga usa ka Romanong awtor sa unang siglo K.P. (Natural History, V, XXVIII, 102) Ang asoy sa Buhat 16:6, 7 nag-ingon nga si Pablo “gidid-an sa balaang espiritu nga isulti ang pulong didto sa distrito sa Asia” sa dihang mipanaw pakasadpan panahon sa iyang ikaduhang misyonaryong panaw (mga 49-52 K.P.). Busa siya mipanaw agi sa Frigia ug Galacia paamihanan paingon sa lalawigan sa Bitinia, apan siya gipatipas pag-usab pakasadpan agi sa Misia paingon sa dunggoanan sa Troas, ang dapit diin mosakay ug barko paingon sa Macedonia. Dinhi si Pablo nakadawat sa iyang panan-awon nga nagdapit kaniya nga nag-ingon: “Dali ngari sa Macedonia ug tabangi kami.” (Buh 16:9) Busa, bisan tuod si Pablo miagi sa amihanang bahin sa lalawigan sa Asia, ayha pa siya migugol ug panahon didto sa iyang pagbalik pagkatapos sa iyang buluhaton sa Macedonia ug sa Acaya. Miestar siya kadiyot sa Efeso, nga nagwali sa sinagoga ug, sa iyang pagbiya, siya misaad nga mobalik.—Buh 18:19-21.
Panahon sa iyang ikatulong panaw (mga 52-56 K.P.) si Pablo migugol ug kapin sa duha ka tuig didto sa Efeso, mao nga “ang tanang nagpuyo sa distrito sa Asia nakadungog sa pulong sa Ginoo, mga Hudiyo ug mga Grego.” (Buh 19:1-10, 22) Lagmit nga niining panahona (mga 55 K.P.), didto sa Efeso, nga gisulat ni Pablo ang iyang unang sulat ngadto sa mga taga-Corinto, nga ngadto kanila iyang gipadala ang mga pangomosta gikan sa “mga kongregasyon sa Asia,” nga nagpakitang ang maong mga kongregasyon may maayong pag-uswag. (1Co 16:19) Sa dihang gisulat niya sa ulahi ang iyang ikaduhang sulat ngadto sa mga taga-Corinto gikan sa Macedonia, gihisgotan niya ang mga kalisdanan ug ang dakong kapeligrohan nga iyang nasinati sa Asia. (Buh 19:23-41; 2Co 1:8) Sa iyang paglawig pabalik, kay dili buot nga moestar pa sa Asia, si Pablo milabay lamang sa Efeso, mihapit sa pulo sa Samos ug midunggo sa Mileto sa Caria, nga sakop sa lalawigan sa Asia, diin nianang dapita iyang gidapit ang “mga ansiyano” sa kongregasyon sa Efeso nga moadto aron makigkita kaniya.—Buh 20:15-18.
Sa pagpanaw paingon sa Roma alang sa iyang unang husay (mga 60/61 K.P.), nga nahitabo tungod sa kagubot didto sa Jerusalem nga gipasiugda sa “mga Hudiyo nga gikan sa Asia” (Buh 21:27, 28; 24:18, 19; itandi ang 6:9), si Pablo sa sinugdan misakay ug barko nga molawigay paingon sa “mga dapit sa kabaybayonan sa distrito sa Asia,” apan siya mibalhin ug laing barko didto sa Mira sa silingang lalawigan sa Licia.—Buh 27:2-6.
Ang mga pulong ni Pablo sa 2 Timoteo 1:15, nga dayag nga gisulat didto sa Roma sa mga tuig 65 K.P., lagmit nagpakita nga tungod kay misugod na pag-ulbo niadtong higayona ang dakong paglutos nga gihimo sa Romanhong awtoridad batok sa mga Kristohanon, daghang Kristohanon sa Asia wala na makig-uban sa nabilanggong si apostol Pablo, nga mitalikod kaniya niining malisod nga panahon. Ang mga pulong nga “tanang tawo sa distrito sa Asia” wala magpasabot sa bug-os nga pagtalikod sa tanang Kristohanon sa Asia, tungod kay human dayon niadto si Pablo naghatag ug komendasyon kang Onesiforo, kinsa dayag nga usa ka molupyo sa Efeso.—2Ti 1:16-18; 4:19.
Ang impormasyon bahin sa pagpabilin diha sa Kristohanong pagtuo makita usab diha sa Pinadayag ug sa pito ka mensahe nga gipadala ni Juan ngadto sa pito ka kongregasyon sa iladong mga siyudad sa Asia: ang Efeso, Smirna, Pergamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, ug Laodicea, nga kadaghanan niini nga mga kongregasyon gihatagag komendasyon tungod sa paglahutay sa mga Pin 1:4, 11; 2:2, 3, 9, 10, 13, 19; 3:10) Niadtong tungora (mga 96 K.P.) si Juan didto sa pulo sa Patmos, nga duol sa baybayon sa lalawigan sa Asia. Gituohan sa kadaghanan nga ang asoy sa Ebanghelyo ni Juan ug ang tulo niya ka sulat gisulat didto sa o duol sa Efeso, human siya buhii gikan sa Patmos.
kasakitan. (Ang ubang mga siyudad sa lalawigan sa Asia nga gihisgotan sa Kasulatan mao ang Colosas, Hierapolis, Adramito, ug Asos.