Ang Hebreohanon ug Gregong mga termino nga naghatag ug nagkalainlaing makatabang nga mga detalye gigamit sa pagtumong sa mga liwat sa tawo. Ang komon nga Hebreohanong termino alang sa bata maoy yeʹledh. (Gen 21:8) Ang kaamgid nga pulong nga yal·dahʹ nagtumong sa usa ka “batang babaye,” o sa usa ka “batan-ong babaye.” (Joe 3:3; Gen 34:4) Kining duha ka pulong naggikan sa lintunganayng pulong nga ya·ladhʹ, nga nagkahulogang “magpahimugso; manganak.” Ang laing duha pa ka Hebreohanong mga pulong alang sa bata (ʽoh·lelʹ ug ʽoh·lalʹ) naggikan sa lintunganayng berbo nga ʽul, nga nagkahulogang “magpasuso.” (1Sa 22:19; Jer 6:11; Gen 33:13) Ang kasagaran nga Hebreohanong termino alang sa batang lalaki o batan-ong lalaki maoy naʹʽar. (Gen 19:4; Huk 8:20) Bisan pa niana, ang termino gigamit usab sa pagtumong sa mga masuso sama sa tulo-ka-bulan nga masusong si Moises. (Ex 2:6; itandi ang 2Sa 12:16.) Ang pangunang ideya sa Hebreohanong pulong nga taph (gagmayng mga bata; mga bata) nagtumong sa mga batang magkapandolpandol sa paglakaw. (Gen 43:8; 45:19) Lakip sa Gregong mga termino mao ang teʹknon (anak), te·kniʹon (minahal nga anak), pai·diʹon (bata), ug arʹsen (batang lalaki). (Mat 10:21; Ju 13:33; Mat 2:8; Pin 12:13) Ang Gregong neʹpi·os nagtumong sa usa ka “bata” (1Co 13:11), ug ang Gregong breʹphos nagtumong sa usa ka masuso o sa usa ka “bata” sulod sa tagoangkan. (Luc 1:41) Usahay ang Hebreohanon ug Gregong mga pulong alang sa “anak nga lalaki” gihubad nga “anak.”​—Gen 3:16; Luc 20:34; tan-awa ang ANAK NGA LALAKI.

Katuyoan sa Maglalalang nga si Jehova nga modaghan ang tawhanong rasa pinaagi sa pagpahimugsog mga anak kinsa, sa baylo, mahimong mga adulto ug, sa ulahi, mahimong mga ginikanan usab. Ang sugo sa pagsanay gipahayag diha sa Genesis 1:28. Ang pagbatog mga anak maoy kinaiyanhong tinguha sa mga tawo. Ang karaang mga Israelinhon ilabinang nagtinguha sa pagpatunghag mga anak tungod sa saad sa Diyos sa paghimo kanilang usa ka gamhanang nasod ug tungod kay pinaagi kanila moabot ang binhi ni Abraham nga pinaagi kaniya ang tanang banay sa yuta magapanalangin sa ilang kaugalingon. (Gen 28:14) Ang pagbaton ug daghang anak giisip nga usa ka panalangin gikan sa Diyos. (Sal 127:3-5; 128:3-6) Ang pagkaapuli giisip nga usa ka kaulawan.​—Gen 30:23.

Sa kapanahonan sa Bibliya ang pagkatawo sa usa ka batang lalaki mas makapalipay nga okasyon kay sa pagkatawo sa usa ka batang babaye, bisan tuod diha sa banay ang anak nga babaye ug anak nga lalaki parehong gihigugma sa mga ginikanan. Mas gipalabi ang anak nga lalaki tungod kay pinaagi niini matino nga magpadayon ang kaliwat ug ngalan sa banay, ug matino nga magpabilin ang kabtangan sa banay. Ang pagpalabi sa anak nga lalaki gipakita usab tungod kay ang yugto sa pagputli nga gisugo sa Balaod alang sa nahimugsong mga anak nga babaye maoy duha ka pilo. (Lev 12:2-5) Ang panganay nga anak nga lalaki maoy iya ni Jehova ug kinahanglang tubson pinaagi sa usa ka halad.​—Ex 13:​12, 13; Num 18:15.

Sa karaang panahon, ang bata, sa pagkahimugso, hugasan una ug tubig, dayon hilogan ug asin. (Eze 16:4) Gibuhat kini aron ang panit mouga, mohugot, ug motigson. Ang panglimin nga mga panapton o mga bakbak iputos pag-ayo sa bata. (Job 38:9; Luc 2:12) Ang inahan magpasuso niini sulod sa duha ug tunga o tulo ka tuig, o mas dugay pa niana. Ubos sa talagsaong mga kahimtang, sama pananglit kon himalatyon ang inahan o dili makapatunghag gatas, gigamit ang mga iwa.

Sa unang kasaysayan, inigkahimugso sa mga anak, kini paganganlan sa amahan (Gen 5:29; 16:15; 21:3; 35:18) o kaha sa inahan (Gen 4:25; 29:32; 1Sa 1:20), apan sa ulahing kapanahonan sa Israel, ang mga batang lalaki paganganlan panahon sa pagtuli niini, nga himoon sa ikawalong adlaw. (Luc 1:59; 2:21) Usahay ang usa ka batang lalaki nganlan sumala sa ngalan sa iyang amahan, apan kasagaran kini nga ngalan gihatag tungod sa mga panghitabo sa wala pa o sa panahon sa pagpanganak, o kini maoy usa ka ngalan nga naglangkit  sa ngalan ni Jehova. Sa paglabay sa panahon, ang pipila ka ngalan nahimong naandan na lamang ug wala nay kalangkitan sa orihinal nga kahulogan niini.

Lainlaing paagi ang gigamit sa mga inahan sa pagdala sa ilang mga bata. Usahay ang bata babahon o pas-anon. Si Jehova pinaagi ni Isaias naghisgot sa mga inahan nga nagsabak sa ilang mga bata, nagpas-an o nagsung-ay kanila, o nagsampila kanila. (Isa 49:22; 66:12) Dugang pa, ang mga pulong ni Moises nagpakita nga ang mga bata gikugos.​—Num 11:12.

Ang mga batang lalaki sa panguna giatiman sa inahan hangtod sa edad nga singko anyos. Siyempre, ang amahan may pangunang kaakohan sa pagtudlo sa bata bahin sa Kasulatan sukad sa pagkamasuso niini, ug ang inahan motabang. (Deu 6:7; Pr 1:8; Efe 6:4; 2Ti 3:15) Samtang nagdako ang mga bata sila hatagan ug mapuslanong pagbansay sa amahan labot sa pagpanguma, pagbuhig mga hayop, o usa ka trabaho sama sa pagpamanday. Si Jose ug David maoy batan-ong mga magbalantay sa karnero.​—Gen 37:2; 1Sa 16:11.

Ang mga batang babaye maoy ilalom sa direktang pag-atiman sa inahan, siyempre, ubos usab sa pagdumala sa amahan. Samtang anaa sa balay sila gitudloan sa mga buluhaton sa balay nga mapuslanon kaayo inigkahamtong nila. Si Raquel maoy usa ka magbalantay sa karnero. (Gen 29:6-9) Ang batan-ong mga babaye nagtrabaho sa mga umahan sa panahon sa pagpangani (Ru 2:5-9), ug ang dalagang Sulamita nag-ingon nga ang iyang mga igsoong lalaki naghimo kaniyang magbalantay sa kaparasan.​—Aw 1:6.

Ang kabataan sa Israel maglipaylipay ug maglingawlingaw usab, usahay magduladula sa tiyanggihan, magsundog sa mga butang nga ilang nakita nga gibuhat sa mga edaran.​—Mat 11:​16, 17; Zac 8:5.

Apan ang maayong pagkabansay nga mga batan-ong Israelinhon nahinumdom sa ilang Maglalalang sa mga adlaw sa ilang pagkabatan-on, ug ang uban nahimong iyang mga alagad. Si Samuel ingong usa ka bata gigamit sa pag-alagad kang Jehova didto sa tabernakulo. (1Sa 2:11) Si Jesus matinguhaon kaayo sa pag-alagad sa iyang Amahan sa dihang siya 12 anyos pa lamang, nga nagtuon kutob sa iyang mahimo pinaagi sa pagpakigsulti sa mga magtutudlo didto sa templo. (Luc 2:41-49) Ang Hebreohanong batang babaye, nga may dakong pagtuo kang Jehova ug sa iyang manalagna nga si Eliseo, mao ang nagsulti kang Naaman nga moadto kang Eliseo aron mamaayo sa iyang sanla. (2Ha 5:​2, 3) Sa Salmo 148:​12, 13 ang mga batang lalaki ug babaye gisugo sa pagdayeg kang Jehova. Tungod kay sila nabansay sa Bibliya, ang mga batang lalaki misinggit sa dihang ilang nakita si Jesus didto sa templo, nga nag-ingon: “Luwasa, kami nagaampo, ang Anak ni David!” ug gidayeg sila ni Jesus.​—Mat 21:​15, 16.

Ang mga ginikanan mao ang may mga kaakohan sa pag-edukar ug sa pagbansay sa ilang mga anak, sila mao ang mga magtutudlo ug mga tiggiya, pinaagi sa pulong ug sa panig-ingnan. Ang programa sa edukasyon maoy ingon sa mosunod: (1) Gitudlo ang pagkahadlok kang Jehova. (Sal 34:11; Pr 9:10) (2) Gisugo ang bata sa pagpasidungog sa iyang amahan ug inahan. (Ex 20:12; Lev 19:3; Deu 27:16) (3) Ang disiplina o instruksiyon sa Balaod, ang mga sugo ug mga pagtulon-an niini, ug ang edukasyon maylabot sa mga kalihokan ug sa gibutyag nga mga kamatuoran bahin kang Jehova masibotong gisilsil diha sa daling matudloan nga mga kaisipan sa mga bata. (Deu 4:​5, 9; 6:7-21; Sal 78:5) (4) Ang pagtahod sa edarang mga tawo gipasiugda. (Lev 19:32) (5) Ang kahinungdanon sa pagkamasinugtanon gitisok pag-ayo diha sa hunahuna sa mga bata. (Pr 4:1; 19:20; 23:22-25) (6) Gipasiugda ang mapuslanong pagbansay alang sa pagkinabuhi inigkadagko na, sama sa pagtudlo sa mga batang babaye sa mga buluhaton sa balay, o sa pagtudlo sa mga batang lalaki sa trabaho sa amahan o sa ubang mga trabaho. (7) Gitudlo ang pagbasa ug pagsulat.

Human sa pagkadestiyero didto sa Babilonya, dihay gitukod nga mga sinagoga sa kadaghanang mga siyudad, ug sa ulahing kapanahonan ang mga batang lalaki gitudloan sa mga magtutudlo didto. Dugang pa, gihatag ang relihiyosong instruksiyon sa dihang dad-on sa mga ginikanan ang ilang mga anak sa pagtambong nila sa mga panagkatigom nga gihimo alang sa pagsimba ug pagdayeg kang Jehova. (Deu 31:​12, 13; Neh 12:43) Ang mga ginikanan ni Jesus nagdala kaniya ngadto sa Jerusalem alang sa Paskuwa. Sa ilang pagpamauli, ilang nabiyaan siya ug nakaplagan siya didto sa templo, “nga naglingkod taliwala sa mga magtutudlo ug nagpatalinghog kanila ug nangutana kanila.”​—Luc 2:41-50; tan-awa ang EDUKASYON.

Kon pananglitan ang usa ka anak mahimo gayong rebelyoso ug dili magpatul-id human sa sublisubling mga pagpasidaan ug sa gikinahanglang pagdisiplina, himoon ang usa ka mas grabe nga pagsilot. Ang anak dalhon atubangan sa mga ansiyano sa siyudad, ug human sa pagpanghimatuod sa mga ginikanan nga siya usa ka maglalapas nga dili gayod magpatul-id, ang delingkuwenteng anak silotan sa kamatayon pinaagi sa pagbato. Dayag nga himoon kini nga kahikayan alang sa usa ka anak nga saylo na sa pangedarong isipon nga usa ka bata, kay kini siya gihubit diha sa Kasulatan ingong “ulit ug palahubog.” (Deu 21:18-21) Ang  anak nga modapat sa iyang amahan o inahan, o manghimaraot sa iyang mga ginikanan, pagapatyon. Ang katarongan sa maong bug-at nga pagsilot maoy aron nga ang nasod mawad-an ug daotan gikan sa ilang taliwala ug aron “ang tibuok Israel makadungog ug mahadlok gayod.” Busa, ang bisan unsang kiling sa pagkadelingkuwente sa mga batan-on o sa pagkawalay-pagtahod sa awtoridad sa mga ginikanan diha sa nasod masanta gayod pinaagi sa silot nga ipahamtang sa mga makasasala.​—Ex 21:​15, 17; Mat 15:4; Mar 7:10.

Ang usa ka grupo sa mga batang lalaki nagpakitag hilabihang pagkawalay-pagtahod ngadto sa tinudlo sa Diyos nga si manalagnang Eliseo ug sila nagyagayaga kaniya, nga misinggit: “Tungas, upaw! Tungas, upaw!” Buot nila nga si Eliseo, kinsa nagsul-ob sa pamilyar nga besti ni Elias, motungas ngadto sa Bethel o kaha mahanaw gikan sa yuta ingon sa gituohang gihimo ni Elias. (2Ha 2:11) Dili nila buot nga makita siya didto. Sa kataposan si Eliseo milingi ug gipanghimaraot sila sa ngalan ni Jehova. “Unya duha ka bayeng oso ang nanggula gikan sa kakahoyan ug nagkuniskunis sa kap-atag-duha ka bata.”​—2Ha 2:​23, 24.

Gitagna ni Jesus nga ang mga anak motindog batok sa mga ginikanan ug ang mga ginikanan batok sa ilang mga anak tungod sa ilang gipiling baroganan ingong iyang mga sumusunod. (Mat 10:21; Mar 13:12) Gitagna ni apostol Pablo nga ang pangunang mga suliran nga magtimaan sa “kataposang mga adlaw” maglakip sa mga anak nga dili-masinugtanon sa ilang mga ginikanan ug sa kawalay kinaiyanhong pagbati.​—2Ti 3:1-3.

Sa paglatid sa mga kuwalipikasyon alang sa mga magtatan-aw ug sa ministeryal nga mga alagad diha sa Kristohanong kongregasyon, si apostol Pablo espesipikong naghisgot nga ang mga lalaki nga pilion alang niini nga mga katungdanan kinahanglang adunay “mga anak nga magtutuo nga walay ikasumbong sa unodnong pagpatuyang ni sa pagkamasupilon,” ug sila kinahanglang magpasakop uban ang bug-os nga kaugdang; kay, matod ni Pablo, “sa pagkatinuod kon si bisan kinsa dili makamao sa pagdumala sa iyang kaugalingong panimalay, unsaon man niya pag-atiman sa kongregasyon sa Diyos?”​—Tit 1:6; 1Ti 3:​4, 5, 12.

Awtoridad sa Ginikanan. Daghan ang nalakip sa awtoridad sa mga ginikanan, ilabina ang amahan sa banay. Samtang buhi pa ang amahan ug makaarang sa pagdumala sa panimalay, ang mga anak kinahanglang magpasakop kaniya. Apan, kon ang anak nga lalaki sa kataposan magtukod na ug kaugalingong panimalay, nan siya ang mahimong ulo sa iyang kaugalingong panimalay. Ang mga anak mahimong ibaligya sa amahan ngadto sa temporaryo nga pagkaulipon ingong bayad sa mga nautang. (Ex 21:7; 2Ha 4:1; Mat 18:25) Dako gayod ang awtoridad sa usa ka amahan sa iyang anak nga babaye nga tungod niana siya makahimo sa pagnulo sa panaad nga gihimo sa iyang anak nga babaye. Bisan pa niana, ang iyang awtoridad dili magamit sa pagdili sa iyang anak nga babaye nga mosimba kang Jehova o sa pagpahinabo kaniya sa paglapas sa kasugoan ni Jehova, tungod kay ang amahan ingong membro sa nasod sa Israel gipahinungod sa Diyos ug bug-os nga nailalom sa Balaod sa Diyos. (Num 30:3-5, 16) Ang awtoridad sa ginikanan makita usab diha sa kaminyoon sanglit ang mga ginikanan mao ang mopili ug mga asawa alang sa ilang mga anak nga lalaki o mohimog mga kahikayan alang sa kaminyoon. (Gen 21:21; Ex 21:8-11; Huk 14:1-3) Ang biyuda o diborsiyada makabalik ngadto sa balay sa iyang amahan ug magpasakop na usab kaniya.​—Gen 38:11.

Naggikan sa amahan ang mga katungod sa panulondon. Sa pagkahimugso sa kaluha, gikinahanglan ang pag-amping pag-ayo aron mailhan ang bata nga unang migula gikan sa inahan (Gen 38:28), sanglit ang panganay nga anak nga lalaki makadawat ug dobleng bahin sa panulondon sa iyang amahan, samtang ang laing anak nga lalaki makadawat lamang ug usa ka bahin. (Deu 21:17; Gen 25:1-6) Sagad ang magulang nga anak nga lalaki maoy moabaga sa pagsuportar sa mga babaye diha sa banay human mamatay ang iyang amahan. Pinaagi sa pagtuman sa kahikayan nga minyoan sa suod nga kabanay ang nabiyudang asawa, ang anak nga lalaki nga matawo pinaagi niini nga kaminyoon padak-on ingong anak sa namatay nga bana ug makapanunod sa iyang kabtangan.​—Deu 25:6; Ru 4:​10, 17.

Mahulagwayong mga Paggamit. Lapad ug kahulogan ang mga pulong nga “anak” ug “mga anak” ingon sa paggamit niini sa Bibliya. Ang mga kaliwat sa Israel gihisgotan ingong “mga anak diha sa unod,” ug gihisgotan usab ni Isaias ingong “mga anak sa kalapasan” tungod sa ilang rebelyosong mga dalan batok kang Jehova. (Rom 9:8; Isa 57:4) Sa mga adlaw sa mga apostoles, ang daotang mga tawo giklasipikar ingong “mga anak nga tinunglo” ug “mga anak sa Yawa.” (2Pe 2:14; 1Ju 3:10) Sa kasukwahi, ang mga tawong nagpakitag pagtuo kang Kristo ug nahimong mga inanak-sa-espiritu gitawag nga “mga anak sa Diyos.” (Ju 1:12; Rom 8:16) Ang mga tinun-an sagad nga gitawag ug mga anak.​—Ju 13:33; Heb 2:13.

Ang mga tawong nakapribilehiyo nga banhawon gikan sa mga patay gihisgotan ingong “mga anak sa pagkabanhaw” (Luc 20:36); dugang pa, kadtong kaubang mga manununod ni Kristo maoy “mga anak pinaagi sa saad” (Rom 9:8) o mga anak “sa babayeng gawasnon” (Gal 4:31). Ang tanan nga nagtinguhang  makabaton ug kinabuhi sa Gingharian sa langit kinahanglang magpakitag mga hiyas nga sama sa mga hiyas sa bata sama sa pagkamapaubsanon, pagkamadinawaton, ug pagsalig. (Mat 18:2-4) Ang mga lalaki ug mga babaye nga naningkamot nga magmasinugtanon sa Diyos pinaagi sa pagpasidlak sa kahayag sa kamatuoran diha sa ilang mga kinabuhi gihubit ingong “masinugtanong mga anak” ug ingong “mga anak sa kahayag.”​—1Pe 1:14; Efe 5:8.

Gitambagan ni Pablo ang kongregasyon sa Corinto ingong iyang mga anak, nga “magpasangkad” sa pagmahal; una pa niini iyang gidasig sila nga dili magpakabata sa mga gahom sa pagsabot.​—2Co 6:13; 1Co 14:20.