Bet-semes
[Balay sa Adlaw].
Ang ngalan sa upat ka siyudad diha sa asoy sa Bibliya.
1. Usa ka siyudad nga nahimutang sa amihanang utlanan sa Juda, nga gitala taliwala sa Kesalon ug Timnah. (Jos 15:10) Dayag nga gitawag kini ug Ir-semes (nagkahulogang “Siyudad sa Adlaw”) sa Josue 19:41, diin mopatim-awng kini maoy usa ka utlanang lungsod sa tribo ni Dan, silingan sa Juda dapit sa amihanan. Human niadto ang Juda naghatag sa Bet-semes ngadto sa mga Levihanon ingong siyudad sa mga saserdote.—Jos 21:13, 16; 1Cr 6:59.
Ang Bet-semes gituohan nga mao ang Tell er-Rumeileh (Tel Bet Shemesh) nga K lamang sa mga kagun-oban sa siyudad sa Byzantium duol sa presenteng-adlaw nga ʽAin Shems, ang ngalan sa dapit nga sa bahin nagpreserbar sa karaan nga ngalan. Busa ang Bet-semes nahimutang mga 26 km (16 mi) sa K sa Jerusalem ug anaa sa pangunang dalan gikan niana nga siyudad paingon sa Filistehanong mga siyudad sa Asdod ug Askelon. Dayag nga sa militaryong paagi usa kini ka estratehikong dapit sanglit kini nagbantay sa ibabaw nga bahin sa bul-oganang walog sa Sorek ug usa sa pangunang mga agianan gikan sa kapatagan daplin sa baybayon ngadto sa rehiyon sa Sepela ug sa kabukiran sa Juda. Ang mga pagpangubkob nga gihimo niining dapita nagpaila sa karaang kasaysayan sa
siyudad, nga may daghang ebidensiya sa Filistehanong impluwensiya.Sa dihang ang mga Filistehanon, nga gihampak ug sakit, nagpadala sa arka ni Jehova balik sa Israel, ang mga baka nga nagguyod sa karomata kinabubut-ong mipaingon niining Levihanong siyudad sa Bet-semes. Apan tungod sa sayop nga buhat sa pipila ka molupyo sa Bet-semes sa pagtan-aw sa arka sa pakigsaad, ang 70 kanila nangamatay. (1Sa 6:9-20) Ang prase nga “kalim-an ka libo ka tawo” nga makita sa 1 Samuel 6:19 diha sa Hebreohanon wala idugtong sa prase nga “kapitoan ka tawo” pinaagig panumpay (conjunction), ug kini giisip sa pipila nga usa ka pagsal-ot. Si Josephus (Jewish Antiquities, VI, 16 [i, 4]) sa paghisgot sa asoy sa Bibliya, naghisgot lamang ug 70 ka tawo nga namatay, nga nagtangtang sa tanang paghisgot sa 50,000.—Tan-awa ang 1Sa 6:19, ftn sa Rbi8.
Ang Bet-semes maoy usa sa mga siyudad nga lakip sa administratibong kahikayan ni Haring Solomon sa pagtaganag pagkaon sa lamesa sa hari. (1Ha 4:7, 9) Nakaplagan didto ang tag-as, hiktin nga mga lawak nga gituohang gigamit aron pondohan ug mga lugas, ingon man ang usa ka dakong pinarilag-bato nga gahong nga mga 7 m (23 p) ang diyametro ug halos 6 m (20 p) ang giladmon. Ang daghang pug-anan sa bino ug mga pug-anan sa olibo nga nakalotan didto nagpaila nga ang dapit maoy dagaya kaayo sa lana ug bino.
Si Haring Amazias (858-830 W.K.P.) sa pagkadili-maalamon naghagit kang Jehoas sa Israel ug nakaagom ug kapildihan ug pagkabihag didto sa Bet-semes. (2Ha 14:9-13; 2Cr 25:18-23) Sa panahon sa paghari ni Ahaz (761-746 W.K.P.) ang Bet-semes nailog sa mga Filistehanon tungod sa pagkadaotan ug pagkadili-matinumanon sa nasod. (2Cr 28:18, 19) Ang usa ka minarkahan nga gunitanan sa banga nga adunay inskripsiyon nga “iya ni Eliakim, piniyalan ni Jaukin [pinamubo sa ngalang Jehoiakin],” nakubkoban didto sa Bet-semes ug gituohang kini gipanag-iya sa hari nga nagbaton niining ngalana, nga lagmit nagpasabot nga sa ulahi kini nga siyudad nabawi sa gingharian sa Juda gikan sa mga Filistehanon.
2. Usa ka kinutaang siyudad sa teritoryo sa Neptali. (Jos 19:35-39) Bisan tuod wala aboga, ang mga Canaanhon nga nanimuyo niini nga siyudad gipailalom sa pinugos nga trabaho alang sa mga Neptalihanon. (Huk 1:33) Ang karaang dapit nagpabiling wala mahibaloi.
3. Usa ka lungsod sa Isacar duol sa Jordan. (Jos 19:22, 23) Bisan tuod lainlaing dapit ang gisugyot, ang pipila ka eskolar mipalabi sa pagtuo nga kini mao ang el-ʽAbeidiyeh diha sa mga tampi sa Jordan nga mga 3 km (2 mi) sa H sa Dagat sa Galilea ug mga 16 km (10 mi) sa S sa Bukid sa Tabor. Ang karaang ngalan lagmit nga napreserbar diha sa ngalan sa haduol nga Khirbet Shamsawi.
4. Usa ka siyudad sa Ehipto nga gilakip diha sa tagna ni Jeremias bahin sa nagsingabot nga kalaglagan sa maong nasod. (Jer 43:13) Giisip kini nga mao ra ang Heliopolis (nagkahulogang “Siyudad sa Adlaw”), nga nahimutang sa AS nga utlanan sa modernong Cairo. Sa ubang mga teksto gihisgotan kini sa asoy sa Kasulatan ginamit ang Ehiptohanong ngalan niini nga On.—Tan-awa ang ON Num. 2.