Duha ka inspiradong mga basahon sa Hebreohanong Kasulatan nga dayag nga usa ka tomo lamang diha sa orihinal nga Hebreohanong kanon. Ang mga Masorete nag-isip niini ingong usa lamang ka basahon, ug kini giila ingong usa ka basahon kon ang Hebreohanong Kasulatan gilangkoban sa 22 o 24 ka basahon, ug kini giila ingong duha ka basahon kon ang katibuk-ang gidaghanon sa mga basahon maoy 39. Ang pagbahin ngadto sa duha ka basahon lagmit naggikan sa mga maghuhubad sa Gregong Septuagint. Diha sa Hebreohanong mga manuskrito ang pagbahin niini ngadto sa duha nagsugod sa ika-15 nga siglo. Sa Hebreohanong teksto, ang Mga Cronicas makita sa kataposan sa seksiyon nga gitawag ug Mga Sinulat. Ang Hebreohanong ngalan nga Div·rehʹ Hai·ya·mimʹ, nagkahulogang “Ang mga Kalihokan sa mga Adlaw.” Gisugyot ni Jerome ang ngalang Khro·ni·konʹ, nga maoy gigikanan sa atong Mga Cronicas diha sa Cebuano nga Bibliya. Ang usa ka cronica maoy usa ka rekord sa mga panghitabo sumala sa pagkasunodsunod niini. Ang Gregong titulo (diha sa Septuagint) maoy Pa·ra·lei·po·meʹnon, nga nagkahulogang “Mga Butang nga Gisayloan (Wala Iasoy; Wala Iapil),” nga mao, gikan sa mga basahon ni Samuel ug sa Mga Hari. Apan, angayng matikdan nga ang Mga Cronicas dili gayod kay dugang lamang sa maong mga basahon.

Magsusulat, Panahon, ug Gikobrehan nga Yugto. Sa ubay-ubayng mga katarongan, giila nga ang Hudiyong saserdote nga si Esdras mao ang magsusulat niini. Ang Hudiyohanong tradisyon dugay nang naghupot niini nga panglantaw. Gipaluyohan usab kini sa talagsaong kaamgiran tali sa estilo sa pagsulat sa Mga Cronicas ug sa estilo sa basahon ni Esdras. Adunay pagsubli sa paniklop sa Ikaduhang Cronicas ug sa sinugdanan sa Esdras nga halos pulong por pulong. Dugang pa, ang pahayag sa mando ni Ciro nga makaplagan sa kataposan sa Ikaduhang Cronicas bug-os nga gihatag diha sa basahon ni Esdras, nga nagpailang gitapos sa magsusulat ang basahon sa Mga Cronicas aron mosulat ug laing basahon (Esdras) nga mas bug-os pang maghisgot labot sa mando ug sa pagpatuman niini. Ang Mga Cronicas nakompleto sa mga 460 W.K.P. Dayag, duha lamang ka basahon sa Hebreohanong kanon ang nakompleto human sa 460 W.K.P., nga mao, ang Nehemias ug Malaquias.

Gawas pa sa mga talaan sa kagikan nga nagsugod kang Adan, ang Mga Cronicas nagkobre sa yugto gikan sa kamatayon ni Haring Saul hangtod sa pagdala sa mga destiyero ngadto sa Babilonya, uban ang paniklop nga naghisgot sa mando ni Ciro sa kataposan sa 70-ka-tuig nga pagkadestiyero.

Mga Tinubdan. Gidahom ni Esdras nga pamilyar ang iyang mga magbabasa sa mga basahon sa Mga Hari ug busa wala na mosulay sa pagkobre sa samang detalye. Ang mga ideya nga iyang gigamit, nga sa pipila ka kahimtang mao gayod ang mabasa o halos sama sa mga bahin sa Mga Hari, gilakip lamang aron magpabilin kadtong, tungod sa kalangkitan niini, mohatag ug kahulogan sa dugang impormasyon diha sa Mga Cronicas. Lagmit nga si Esdras migamit sa mga basahon ni Samuel ug sa Mga Hari ingon man sa pipila sa uban pang mga bahin sa Bibliya ingong mga tinubdan, apan mopatim-aw nga sa kadaghanan, kon dili man sa tanang kahimtang, siya nakabaton sa mga sinulat nga wala na karon mahibaloi kon naglungtad pa. Ang pipila niini lagmit maoy mga dokumento sa  estado gikan sa Israel ug Juda, mga talaan sa kagikan, ug makasaysayanhong mga basahon nga gisulat sa mga manalagna, mga dokumento usab nga nabatonan sa mga ulo sa tribo o sa banay. Ang usa ka bahin sa mga tinubdan nga gigamit sa walay duhaduha maoy sinulat sa batid nga mga tigtala.​—1Ha 4:3.

Si Esdras nagngalan o naghubit sa pipila ka tinubdan nga iyang gigamit ingon sa mosunod:

(1) Ang Basahon sa mga Hari sa Juda ug sa Israel (2Cr 16:11; 25:26)

(2) Ang Basahon sa mga Hari sa Israel ug sa Juda (2Cr 27:7; 35:27)

(3) Ang Basahon sa mga Hari sa Israel (2Cr 20:34) (Ang gitala nga mga tinubdan lagmit maoy susamang koleksiyon sa mga dokumento sa estado, nga may lainlaing paagi sa paghubit sa titulo, o mahimong nagtumong sa mga basahon sa Mga Hari sa Bibliya.)

(4) Ang Basahon sa mga Hari sa Israel (dayag nga usa ka talaan sa kagikan) (1Cr 9:1)

(5) Ang kabatbatan sa Basahon sa mga Hari (2Cr 24:27) (alang sa impormasyon bahin kang Jehoas sa Juda)

(6) Ang mga kalihokan sa mga hari sa Israel (2Cr 33:18) (alang sa impormasyon bahin kang Manases)

(7) Ang mga pulong ni Samuel nga tigpatin-aw sa panan-awon ug ni Natan nga manalagna ug ni Gad nga bisyonaryo (1Cr 29:29) (alang sa impormasyon bahin kang David) (Lagmit kini maoy usa, duha, o tulo ka basahon; o kini mahimong magtumong sa Mga Maghuhukom ug sa mga basahon ni Samuel.)

(8) Ang mga pulong ni Natan nga manalagna (2Cr 9:29) (alang sa impormasyon bahin kang Solomon)

(9) Ang panagna ni Ahias nga Shilonhon (2Cr 9:29) (bahin kang Solomon)

(10) “Si Semaias . . . nagsulat” (1Cr 24:6) (bahin kang David), ug ang mga pulong ni Semaias nga manalagna ug ni Ido nga bisyonaryo sumala sa talaan sa kagikan (2Cr 12:15) (bahin kang Rehoboam) (tingali duha o tulo ka tinubdan)

(11) Ang mga pulong ni Jehu nga anak nga lalaki ni Hanani, nga gisal-ot diha sa Basahon sa mga Hari sa Israel (2Cr 20:34) (bahin kang Jehosapat)

(12) Ang uban pa sa mga kalihokan ni Uzzias, nga gisulat ni Isaias nga anak nga lalaki ni Amoz nga manalagna (2Cr 26:22)

(13) Ang mga pulong sa mga bisyonaryo (ni Manases) (2Cr 33:19)

(14) Mga awit sa pagbangotan (ni Jeremias, ug lagmit sa mga mag-aawit) (2Cr 35:25) (bahin kang Josias)

(15) Ang kabatbatan ni manalagnang Ido (2Cr 13:22) (bahin kang Abias)

(16) Ang talaan sa mga kalihokan sa mga adlaw ni Haring David (1Cr 27:24)

(17) Ang sugo ni David ug ni Gad ug ni Natan nga manalagna (2Cr 29:25) (ingon sa gipatuman ni Ezequias)

(18) Ang sinulat ni David ug ni Solomon nga iyang anak (2Cr 35:4) (ingon sa gihisgotan ni Josias)

(19) Ang sugo ni David ug ni Asap ug ni Heman ug ni Jedutun nga bisyonaryo sa hari (2Cr  35:15) (nga gihisgotan maylabot sa mga buhat ni Josias)

(20) Ang sinulat ni Elias alang kang Haring Jehoram sa Juda (2Cr 21:12-15)

(Dihay gihisgotan usab sa Mga Cronicas labot sa mga sinulat, ilabina sa mga talaan sa kagikan, nga lagmit nagtumong sa ubang mga tinubdan nga gigamit ni Esdras.)

Dayag nga si Esdras mainampingon kaayo, mihimog makutihong panukiduki, mibasa sa tanang dokumentadong mga tinubdan nga iyang nabatonan, nga dayag nga nagsusi sa matag dokumento nga nagpatin-aw sa butang nga gihisgotan. Siya mihimog detalyadong mga rekord sa iyang mga sinulat dili lamang ingong pamatuod sa pagkatukma sa iyang gisulat kondili usab aron sa pagtultol sa magbabasa sa maong panahon ngadto sa ubang mga tinubdan alang sa dugang detalye. Tungod sa makutihong paningkamot ni Esdras, ang Mga Cronicas takos gayod sa atong kinalabwang pagsalig bahin sa pagkatukma ug sa pagkamakasaysayanhon niini. Apan, labaw sa tanan, ang pagkasayod nga si Esdras nagsulat ubos sa inspirasyon (2Ti 3:16) ug ang kamatuoran nga ang Mga Cronicas gilakip sa Hebreohanong kanon, nga bug-os gidawat ni Jesus ug sa mga apostoles (Luc 24:​27, 44), nagtino sa pagkakasaligan niini. Dugang pa, ang Mga Cronicas maoy bahin sa bug-os nga sinulat nga Pulong sa Diyos, ug ang kaputli niini iyang gibantayan alang sa mga sumusunod sa iyang Anak, si Jesu-Kristo. Kini nga mga kamatuoran nagtuboy gayod sa Mga Cronicas ingong usa ka tinubdan sa pagtuo.

Katuyoan. Ang sinulat nga basahon ni Esdras wala lamang magpuno sa kon unsay wala hisgoti sa mga basahon ni Samuel ug sa Mga Hari; hinunoa, nakita niya taliwala sa namalik nga mga destiyero ang panginahanglan sa usa ka sumaryo sa ilang nasodnong kasaysayan. Ang basahon sa walay duhaduha giandam alang niadtong bag-o pang nakabalik gikan sa pagkadestiyero, sanglit sila kulang kaayo sa kahibalo sa ilang sagradong kasaysayan  ug mga kostumbre. Kinahanglan nilang mahibaloan ang bahin sa pagsimba didto sa templo ug ang mga katungdanan sa mga Levihanon, ug si Esdras ang nagtagana niini nga impormasyon. Ug alang sa namalik nga mga destiyero dako gayod ang ilang kaikag nga masubay ang ilang mga talaan sa katigulangan, nga gihatagan ug dakong pagtagad ni Esdras. Ang Israel nagalihok na usab ingong usa ka nasod, diha sa ilang yuta, nga may templo, mga saserdote, ug gobernador, bisan tuod walay usa ka hari. Sila magpadayon ingong usa ka nasod hangtod sa pag-abot sa Mesiyas. Gikinahanglan nila ang impormasyon nga gitagana sa Mga Cronicas alang sa panaghiusa ug sa matuod nga pagsimba.

Si Samuel ug Jeremias maoy mga magsusulat sa kasaysayan, apan sila usab mga Levihanon. Si Jeremias maoy usa ka manalagna ug saserdote. Si Esdras maoy usa ka saserdote. Apan sayop ang pag-ingon nga si Jeremias mas interesado sa katumanan sa mga tagna ug dili kaayo interesado sa mga butang labot sa pagsimba didto sa templo ug nga si Esdras mas interesado sa Levihanong buluhaton ug dili kaayo interesado sa mga tagna. Silang duha maoy mga alagad sa Diyos ug may kaikag sa iyang mga pulong, sa iyang mga pagpakiglabot sa iyang katawhan, ug sa matag aspekto sa iyang pagsimba. Ang kamatuoran mao nga si Esdras giinspirar ni Jehova aron sa pagsulat sa mga basahon sa Mga Cronicas ug sa Esdras alang sa usa ka linaing katuyoan.

Ang mga Hudiyo nga namalik gikan sa Babilonya niadtong 537 W.K.P. mibalik dili aron makabaton ug politikanhong kagawasan kondili aron mapasig-uli ang matuod nga pagsimba, nga ang unang buhaton mao ang pagtukod sa halaran ug dayon ang pagtukod pag-usab sa templo. Busa, haom nga daghag isulat si Esdras bahin sa pagsimba ug sa mga pag-alagad sa mga saserdote ug sa mga Levihanon. Dugang pa, hinungdanon ang mga talaan sa kagikan. Ang Esdras 2:59-63 nagpakita nga ang uban, lakip ang pipila ka anak sa mga saserdote, wala makakaplag sa ilang talaan aron pamatud-an diha sa publiko ang ilang mga kagikan. Samtang didto sa Babilonya kini nga mga talaan sa kagikan lagmit dili kaayo hinungdanon, apan karon kini mao ang mga paagi aron mapanag-iya pag-usab ang panulondon sa ilang mga amahan. Kini maoy usa sa mga katarongan sa mga talaan sa kagikan nga gihipos ni Esdras, nga hinungdanon usab kaayo sa mga estudyante sa Bibliya karong adlawa.

Busa atong masabtan nga sa pagsulat ni Esdras sa Mga Cronicas siya nagtinguha sa pagpalig-on sa iyang mga katalirongan nga magmatinumanon kang Jehova. Siya nagdasig kanila sa pagtuman sa ilang gipakigsaaran nga mga katungdanan pinaagi sa pagpunting ug pagtagad sa miaging kasaysayan sa Israel, ug ingon man ilabina pinaagi sa paggamit sa aktuwal nga makasaysayanhong mga panig-ingnan iyang gipasiugda ang mga resulta sa matinumanong pagsunod sa matuod nga pagsimba, ug sa laing bahin, ang katalagman nga moresulta sa pagsalikway sa pagsimba kang Jehova nga Diyos.

Ang Bili sa mga Basahon. Mapuslanon alang sa atong pagtuo ug sa pagsabot sa Bibliya nga ang mga basahon sa Mga Cronicas gisulat. Daghan ang gidugang ni Esdras bahin sa pagsimba didto sa templo ug sa mga kahikayan sa mga saserdote, mga Levihanon, mga magbalantay-sa-ganghaan, mga mag-aawit, ug mga maghohoni. Siya naghatag kanato ug daghang detalye nga naghisgot labot sa matuod nga pagsimba: ang pagdala ni David sa Arka ngadto sa Jerusalem (1Cr kap 15, 16); ang mga pagpangandam ni David alang sa templo ug sa mga pag-alagad diha niini (1Cr kap 22–​29); ang kamatuoran nga ang mga saserdote nagpabilin uban kang Rehoboam sa panahon nga mibulag ang napulo ka tribo (2Cr 11:13-17); ang panaggubat tali ni Abias ug Jeroboam (2Cr 13); ang mga reporma dapig sa matuod nga relihiyon ubos ni Asa (2Cr kap 14, 15), ni Jehosapat (2Cr kap 17, 19, 20), ni Ezequias (2Cr kap 29–​31), ug ni Josias (2Cr kap 34, 35); ang pagkahimong sanlahon ni Uzzias tungod sa iyang pagkamapangahason (2Cr 26:16-21); ug ang paghinulsol ni Manases (2Cr 33:10-20).

Gipakita ni Esdras nga siya interesado dili lamang sa mga kalihokan sa mga saserdote kondili sa mga manalagna usab. (2Cr 20:20; 36:​12, 16) Iyang gigamit ang mga pulong nga “manalagna,” “tigpatin-aw sa panan-awon,” o “bisyonaryo” sa mga 45 ka higayon ug naghatag ug dugang impormasyon bahin sa daghang manalagna ug mga tawo kansang mga ngalan wala hisgoti sa ubang bahin sa Kasulatan. Ang pipila niini mao si Ido, si Eliezer nga anak nga lalaki ni Dodavahu, si Jahaziel nga anak nga lalaki ni Zacarias, ang ubay-ubayng mga tawo nga ginganlag Zacarias, ug si Oded sa panahon ni Haring Ahaz sa Juda.

Adunay daghang impormasyon diha sa Mga Cronicas nga makatabang nga mabug-os ang atong kahibalo sa kasaysayan sa Juda, pananglitan, ang rekord sa pagkasakit ug paglubong kang Asa ug sa daotang panggawi ni Jehoas human sa kamatayon ni Jehoiada nga hataas nga saserdote. Dayon anaa ang mga talaan sa kagikan nga hinungdanon sa pag-establisar sa linya sa kaliwatan ni Kristo. Ang mga basahon nakatabang usab sa pag-establisar ug usa ka tukmang kronolohiya. Dinhi atong makita ang kaalam ni Jehova, ang  Awtor sa Bibliya, sa pagpasulat sa iyang alagad nga si Esdras niining mga butanga aron ipuno kon unsa ang gikinahanglan aron ang mga magtutuo sa Bibliya makabaton sa labing kompleto ug nagkaharmonya nga rekord sa kasaysayan sa tawo.

[Kahon sa panid 509]

MGA PANGUNANG PUNTO SA UNANG CRONICAS

Ang talaan sa kagikan ug ang mga detalye bahin sa matuod nga pagsimba didto sa templo ni Jehova, ilabinang gikinahanglan human sa pagkadestiyero sa Babilonya

Gisulat lagmit 55 ka tuig human tukora pag-usab ni Zorobabel ang templo, ug sa wala pa mapasig-uli ang mga paril sa Jerusalem

Mga talaan sa kagikan sukad kang Adan (1:1–​9:44)

Ang kaliwat ni Juda pinaagi kang David ug Solomon (hinungdanon aron mailhan ang Mesiyas)

Ang kaliwat ni Levi (gikinahanglan aron mailhan kadtong takos nga makaalagad sa templo) ug ang ilang nagkalainlaing mga buluhaton sa templo

Ang pagkadili-matinumanon ni Saul misangpot sa iyang kamatayon (10:1-14)

Mga aspekto sa pagmando ni David ingong hari (11:1–​29:30)

Gidihogan pag-usab ingong hari samtang didto sa Hebron; giilog ang Zion; sa ulahi gihimong hari sa tibuok Israel

Ang Arka sa pakigsaad gibalhin sa dili-tukmang paagi sakay sa karomata; si Uzah namatay tungod sa paghikap sa Arka; ang Arka sa kataposan gidala uban ang pagmaya ngadto sa Siyudad ni David

Gipahayag ni David ang tinguha sa pagtukod ug usa ka templo alang kang Jehova; hinunoa, si Jehova naghimog pakigsaad uban kang David alang sa harianong balay hangtod sa panahong walay tino

Gipildi sa Israel ang mga kaaway sa tibuok palibot

Si David giaghat ni Satanas sa pagsenso sa Israel; 70,000 ang namatay

Ang dagkong pagpangandam gihimo alang sa pagtukod sa templo; si David nag-organisar sa mga Levihanon, naghikay ug 24 ka dibisyon sa mga saserdote, nagtudlo usab ug mga mag-aawit, mga magbalantay-sa-ganghaan; naghatag sa inspiradong plano sa arkitektura ngadto kang Solomon; si David ug ang katawhan nag-amot nga madagayaon

Si David namatay human nga si Solomon misugod sa paglingkod sa “trono ni Jehova”

[Kahon sa panid 510]

MGA PANGUNANG PUNTO SA IKADUHANG CRONICAS

Usa ka tin-awng sumaryo sa kasaysayan ubos sa mga hari sa harianong balay ni David, nga nagpasiugda sa mga sangpotanan sa pagkamasinugtanon ug sa pagkadili-masinugtanon ngadto sa Diyos

Sa sinugdan kini maoy bahin sa usa ka linukot nga basahon uban sa Unang Cronicas

Ang paghari ni Solomon (1:1–​9:31)

Ang iyang kaalam, kauswagan; apan sa pagkadili-maalamon siya nagbaton ug daghang kabayo gikan sa Ehipto ug nangasawa sa anak nga babaye ni Paraon

Ang pagtukod sa templo; ang pag-ampo ni Solomon sa pagpahinungod

Ang rayna sa Sheba miduaw

Ang mga panghitabo nga nalangkit sa paghari sa ubang mga hari sa harianong balay ni David, ug ang ilang gidangatan (10:1–​36:23)

Human sa mahait nga tubag ni Rehoboam, napulo ka tribo ang mibulag ubos kang Jeroboam ug miliso ngadto sa pagsimba sa nating baka; si Rehoboam mibiya usab sa balaod sa Diyos, gitugyan ngadto kang Sisak sa Ehipto

Tungod kay si Abias misalig kang Jehova, ang Juda nagmadaogon batok sa kasundalohan sa Israel nga misalig sa mas labawng gidaghanon ug sa pagsimba sa mga nating baka nga bulawan; 500,000 ang gipamatay

Sa dihang si Asa misalig kang Jehova, usa ka milyon nga misulong nga mga Etiopianhon ang napildi; si Asa sa pagkadili-maalamon nakig-alyansa sa Sirya ug nasuko sa dihang gibadlong sa manalagna ni Jehova

Gisugdan ni Jehosapat ang programa sa pagtudlo sa balaod sa Diyos; sa pagkadili-maalamon nakig-alyansa sa kaminyoon uban kang Ahab

Ang Moab, Ammon, Seir misulong sa Juda; si Jehosapat nangayog tabang kang Jehova; gipahinumdoman, ‘Ang gubat iya sa Diyos!’

Si Jehoram (kansang asawa maoy anak nga babaye ni Ahab ug Jezebel) milihok nga dinaotan, sama sa iyang anak nga lalaking si Ahazias; dayon ang mabunoon nga si Atalia, ang nabalong asawa ni Jehoram, miilog sa trono

Si Jehoas maayo pa sa sinugdan ubos sa pagtultol sa Hataas nga Saserdoteng si Jehoiada; sa ulahi siya nahimong apostata ug nagsugo sa pagbato sa matinumanong si Zacarias

Si Amazias maayo pa sa sinugdan, dayon misimba sa mga idolo sa Seir; gipildi sa Israel, gipatay

Si Uzzias maayo usab sa sinugdan; sa ulahi siya mapahitas-ong misulay sa pagtanyag ug insenso didto sa templo, gisanla

Si Jotam nagbuhat ug matarong, apan ang katawhan milihok sa ikadaot

Si Ahaz miliso ngadto sa pagsimba kang Baal; ang nasod grabeng nag-antos

Si Ezequias naghinlo sa templo; si Senakerib misulong sa Juda, nagtamay kang Jehova; si Ezequias misalig kang Jehova; 185,000 ka Asiryanhon ang gipamatay sa manulonda

Si Manases nagbuhat ug grabeng idolatriya ug nag-ula ug daghang inosenteng dugo; gibihag sa mga Asiryanhon; naghinulsol, gipasig-uli ni Jehova sa iyang trono

Si Amon misunod sa daotang panig-ingnan sa iyang amahan nga si Manases; wala magpaubos sa iyang kaugalingon

Si Josias masibotong naghimog relihiyosong reporma, nag-ayo sa templo; miinsistir sa pagpakig-away kang Paraon Neko ug napatay

Si Jehoahaz nagmando sa daklit lamang, dayon gibihag ngadto sa Ehipto

Si Jehoiakim milihok nga dulumtanan; ang anak nga lalaki ug manununod nga si Jehoiakin gibihag ngadto sa Babilonya

Si Zedekias mialsa batok sa yugo sa Babilonya; ang mga Hudiyo gidalang bihag; ang yuta nahimong biniyaan sa 70 ka tuig

Si Ciro sa Persia nagpakanaog ug mando nga nagpagawas sa mga Hudiyo aron pabalikon ngadto sa Jerusalem sa pagtukod pag-usab sa templo