[Napulo-ka-Siyudad nga Rehiyon].

Usa ka liga o panag-abin sa napulo ka siyudad (gikan sa Gregong deʹka, nga nagkahulogang “napulo,” ug poʹlis, “siyudad”). Kini nga ngalan nagtumong usab sa rehiyon diin didto nasentro ang kadaghanan niini nga mga siyudad.​—Mat 4:25.

Human sa pagpanakop ni Alejandrong Bantogan niadtong mga 332 W.K.P., mitungha ang Gregong mga kolonya diha sa Sirya ug Palestina, nga mopatim-awng gipuy-an sa mga beteranong kasundalohan ni Alejandro ug human niadto gisundan pagpuyo sa mga lalin nga nagsultig-Grego. Sa daghang kahimtang kini nga mga kolonya natukod diha sa mga dapit nga kanhi maoy mga lungsod sa mga Hudiyo, samtang ang uban gitukod diha sa bag-ong naugmad nga mga dapit, ilabina sa S sa Suba sa Jordan. Kini milambo sa panahon sa pagmando sa mga Seleucid sa Sirya ug sa mga Ptolemy sa Ehipto, apan ang pagtungha sa Macabeo-Hudiyohanong estado (sugod niadtong mga 168 W.K.P.) nakadaot pag-ayo sa medyo independenteng kahimtang niini. Bisan tuod ang mga populasyon niini nga mga siyudad sa walay duhaduha naglakip sa daghang Hudiyo, sa gihapon kini nga mga siyudad maoy mga sentro sa Gregong kultura ug organisasyon ug busa sukwahi gayod sa mga gitinguha sa mga Macabeo. Sa dihang gisakop ug giorganisar pag-usab ni Pompey ang Palestina niadtong 63 W.K.P., kining Helenistikong mga siyudad gihatagan ug panalipod ug pinaboran nga kahimtang sa Roma. Kini gitugotan sa paggama ug kaugalingong sensilyong mga salapi ug gihatagag kagawasan nga makabaton ug kaugalingong pangagamhanan, bisan tuod kini sa gihapon gilaoman nga magmaunongon sa Roma ug sa kagamhanan sa lalawigan sa Sirya ug kinahanglan gihapong mobayad ug buhis ug motaganag mga lalaking paapilon sa pagsundalo.

Pagkaugmad sa Liga. Lagmit sa panahon tali sa pagsakop ni Pompey ug sa kamatayon ni Herodes nga Bantogan (mga 1 W.K.P.) nga ang napulo niining Helenistikong mga siyudad mihimog usa ka panag-abin nga nailhan ingong Decapolis. Ang tumong niini nga panag-abin maoy aron mapatunhay ang komong interes sa suod nga mga relasyon sa negosyo ug usab aron sila adunay proteksiyon batok sa mga puwersa nga supak sa Helenistikong pagmando sulod sa Palestina o kaha batok sa agresibong tigbalhinbalhin nga mga tribo diha sa desyertong mga rehiyon sa S. Ang terminong “Decapolis” unang makita diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan ug diha sa mga sinulat ni Josephus ug Pliny nga Magulang (parehong nabuhi niadtong unang siglo K.P.). Si Pliny, bisag miadmitir nga niadtong panahona diha nay magkalahing opinyon labot niini, nagtala sa mosunod nga mga siyudad ingong lakip sa orihinal nga napulo: ang Damasco, Filadelfia, Raphana, Sitopolis, Gadara, Hippo (Hippos), Dion, Pella, Galasa (Gerasa), ug Canatha. (Natural History, V, XVI, 74) Sa tanan niini, ang Sitopolis (Bet-sean) lamang ang nahimutang sa K sa Jordan; tungod kay maayo kining pagkapuwesto diha sa Walog sa Esdraelon (Jezreel), kini nahimong usa ka hinungdanong agianan ngadto sa Kabaybayonan sa Mediteranyo ug sa mga dunggoanan. Ang Damasco, nga halayo dapit sa A sa Sirya, lagmit gilakip tungod sa kahinungdanon niini ingong sentro sa negosyo. Ang Filadelfia (karaang Raba, modernong ʽAmman) mao ang kinahabagatan sa napulo ka siyudad, nga mga 40 km (25 mi) lamang sa AS sa amihanang tumoy sa Patayng Dagat. Ang uban sa mga siyudad nahimutang sa tabunok nga rehiyon sa Gilead o sa silingang Basan. Ang kadaghanan niini gituohan nga nahimutang diha o duol sa pangunang mga dalan niana nga rehiyon. Ang Canatha lagmit mao ang Kenat sa Numeros 32:42.

Sa ikaduhang siglo K.P., gihisgotan ni Ptolemy ang 18 ka siyudad ingong nahimutang diha sa “Decapolis,” nga lagmit nagpakitang kini nga ngalan gigamit sa katibuk-ang diwa ug nga nagkalainlain ang gidaghanon sa mga siyudad. Ang ubang mga eskolar naglakip sa Abila, nga gitala ni Ptolemy, inay sa Raphana ingong lakip sa orihinal nga napulo. Bisan pa niana, dayag nga ang rehiyon sa Decapolis  walay tinong mga utlanan ug nga ang hurisdiksiyon sa mga siyudad sa Decapolis wala magsakop sa tanang nataliwad-ang teritoryo apan sa sulod lamang sa distrito sa matag partikular nga siyudad.

Ministeryo ni Jesus ug ang Decapolis. Bisan tuod ang mga tawo gikan sa Decapolis maoy lakip sa mga panon nga mihugop aron sa pagpamati sa pagtulon-an ni Jesus didto sa Galilea (Mat 4:25), walay espesipikong gihisgotan nga siya migugol ug panahon sa bisan hain niining Helenistikong mga siyudad. Si Jesus mitaak gayod sa rehiyon sa Decapolis sa panahon sa iyang ministeryo sa Galilea sa dihang siya mitabok sa Dagat sa Galilea ug miadto sa yuta sa mga Gerasanhon (o mga Gadaranhon sumala sa Mat 8:28). (Mar 5:1) Apan dinhi, human niya hinginli ang mga demonyo ug gitugotan sila nga mosulod sa panon sa mga baboy, nga tungod niana kini nga panon nangamatay, ang katawhan gikan sa kasikbit nga siyudad ug kabanikahan miawhag kang Jesus nga “mopahawa sa ilang mga distrito.” Busa siya mipahawa, samtang ang tawo nga napahigawas ni Jesus gikan sa pagkanagamhan sa demonyo mituman sa iyang gisugo nga mosangyaw sa iyang mga paryente, ug siya nagmantala sa mga buhat sa pagpang-ayo ni Jesus didto sa Decapolis. (Mar 5:2-20) Gituohan sa pipila ka eskolar nga tungod kay adunay panon sa mga baboy didto, kini maoy dugang ebidensiya nga nagpatigbabaw ang impluwensiya sa mga dili-Hudiyo niana nga rehiyon.

Human sa Paskuwa sa 32 K.P., ug sa nakabalik na gikan sa usa ka panaw didto sa mga rehiyon sa Tiro ug Sidon sa Fenicia, si Jesus mipaingon “sa dagat sa Galilea latas sa taliwala sa mga rehiyon sa Decapolis.” (Mar 7:31) Diha sa usa ka dapit niini nga rehiyon giayo niya ang usa ka tawong bungol nga dili makasulti ug sa ulahi milagrosong nagpakaon sa usa ka panon sa katawhan nga mikabat ug 4,000.​—Mar 7:32–​8:9.

Ulahing Kasaysayan. Sumala kang Eusebius, sa wala pa ang kalaglagan sa Jerusalem niadtong 70 K.P., ang mga Kristohanon sa Judea mikalagiw ngadto sa siyudad sa Pella sa Decapolis sa bukirong rehiyon sa Gilead, sa ingon nagpatalinghog sa matagnaong pasidaan ni Jesus.​—Luc 21:​20, 21; The Ecclesiastical History, III, V, 3.

Tungod kay ang Decapolis lakip man sa mga siyudad sa Palestina nga misunod sa Helenistikong mga pamaagi, makita sa mga siyudad niini ang daghan kaayong ebidensiya sa pagsunod niini sa Gregong impluwensiya. Gituohan nga nakab-ot sa Decapolis ang kinapungkayang gahom niini sa ikaduhang siglo K.P., ug sa misunod nga siglo ang liga nagsugod na sa pagkabungkag. Ang dakong Gregong impluwensiya, ingon man ang kabahandianon sa mga siyudad sa Decapolis, makita diha sa talagsaong mga nahibiling bahin sa mga teatro, ampiteatro, templo, kaligoanan, agianan sa tubig,  ug ubang mga tinukod didto sa Gerasa (modernong Jarash) ug sa ubang mga siyudad.